Czynniki chemiczne - oceń zagrożenia

- zapobiegaj wypadkom, wybuchom, pożarom

LISTA KONTROLNA DLA MAŁYCH FIRM PRODUKUJ

Ą

CYCH WYROBY Z WŁÓKIEN

POLIESTROWO-SZKLANYCH .

JAK KORZYSTAĆ Z LISTY

1. Przeczytaj pytania.
2. Zaznacz odpowiedzi w odpowiednich rubrykach.
3. W przypadku zakreślenia odpowiedzi NIE, odczytaj propozycje działań korygujących.
4. Po wdrożeniu działań korygujących dokonaj oceny ryzyka dla czynników chemicznych (

np. za pomocą

„Uproszczonej metodologii oceny zagro

ż

enia , wypadkiem , po

ż

arem lub wybuchem ...” opracowanej przez Health &

Safety Executive - Instytut Nadzoru BHP w skrócie nazywanej ( COSSH Essentials ).

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

Nie

dotyczy

Propozycje działań korygujących

1

Czy przechowujesz, stosujesz, produkujesz itd. środki
chemiczne w postaci surowców, produktów pośrednich,
produktów ubocznych, produktów gotowych, odpadów,
środków czystości itd.

Gdy odpowiedź negatywna – odstąp od
dalszej oceny

2

Czy środki chemiczne występujące podczas pracy stale lub
okresowo zostały zidentyfikowane i zinwentaryzowane;
czy jest spis substancji / mieszanin chemicznych
niebezpiecznych (magazynowanych, stosowanych,
powstających, odpadowych).

Spisać zmagazynowane produkowane
oraz użytkowane w zakładzie
substancje chemiczne.

3

Czy oryginalne opakowania niebezpiecznych środków
chemicznych są oznakowane na etykiecie w języku polskim
m.in. nazwą, znakiem graficznym - piktogramem i słownym
opisem zagrożenia.

Po otrzymaniu dostawy sprawdzać
etykietę na opakowaniu. W przypadku
braku etykiety w języku polskim zwrócić
się do dystrybutora. Nie usuwać
oryginalnych etykiet.

4

Czy po przelaniu / przesypaniu substancji lub mieszaniny do
innych pojemników opisano je taką samą nazwą jak na
etykiecie opakowania oryginalnego, znakami ostrzegawczymi
( w języku polskim nazwą, znakiem graficznym - piktogramem
i słownym opisem zagrożenia).

Oznakować pojemniki i zbiorniki
robocze zgodnie z oznakowaniem
oryginalnym, co najmniej nazwą i
piktogramem z interpretacją słowną
znaku.

5

Czy zbiorniki/ pojemniki napełniane są naprzemiennie
różnymi chemikaliami- jeżeli tak, to:
czy dokonywane jest sprawdzanie stopnia oczyszczenia
zbiorników / pojemników, przed ich powtórnym napełnieniem
innym preparatem .

Zapewnić odrębne pojemniki i zbiorniki
w celu wyeliminowania
naprzemiennego ich napełniania. Jeżeli
ze względów technologicznych jest to
niemożliwe, opracować szczegółową
procedurę oczyszczania i sprawdzania
stopnia czystości
zbiorników/pojemników.

6

Czy zbiorniki produkcyjne poszczególnych systemów
laminowania są możliwe do łatwego odróżnienia
(zidentyfikowania) .

Zastosować czytelne i jednoznaczne
oznakowania pojemników z
komponentami poszczególnych
systemów laminowania (poliestrowe /
epoksydowe) aby nie doszło do ich
przypadkowego zmieszania. Można
zastosować odrębne kolory

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

Nie

dotyczy

Propozycje działań korygujących

pojemników dla różnych technologii
laminowania.

7

Czy znaki graficzne (piktogramy) z nazwą substancji /
mieszaniny oraz oznakowanie kierunków przepływu
umieszczono na rurociągach przesyłowych
niebezpiecznych środków chemicznych. Czy rurociągi
oznakowano znakami bezpieczeństwa

Należy uzupełnić oznakowanie zgodnie
z przepisami [ 4 ].

8

Czy uzyskano od dostawcy aktualne karty charakterystyki dla
wszystkich niebezpiecznych środków chemicznych, które mogą
znajdować się na stanowisku pracy, a jeśli to konieczne, czy
dostępne są wystarczające i odpowiednie informacje dotyczące
niebezpiecznych środków chemicznych nieposiadających kart
(odpady, produkty pośrednie itd.).

Uzyskać od dostawcy karty
charakterystyk lub informacje o
produktach dla których nie jest
wymagana karta charakterystyki oraz
sporządzić informacje dla pracowników.

9

Czy niebezpieczne środki chemiczne przechowuje się w
specjalnych pomieszczeniach zamkniętych, zależnie od klasy
ryzyka i odpowiednio oddzielone (odległość lub odpowiednia
przegroda) od środków i materiałów, których z nimi
przechowywać nie wolno lub mogących powodować
niebezpieczne reakcje, (np. nadtlenki z osuszaczami,
związkami metali ciężkich, rdzą).
Czy magazyn jest zabezpieczony przed dostępem osób
nieupoważnionych.
Czy wydano instrukcje określające zasady składowania
substancji i określono w nich wymogi rozdzielności
składowania substancji wzajemnie reagujących.

Sprawdzić dostosowanie magazynu do
rodzaju przechowywanych środków i
zgodnie z informacjami zawartymi w
kartach charakterystyki ( informacjach
dla produktów nie wymagających karty
charakterystyki);
Wyeliminować substancje i materiały
wchodzące w reakcje ze składowanymi
środkami, kontrolować przestrzeganie
rozdzielności składowania
substancji/mieszanin i materiałów ze
sobą reagujących;
Zabezpieczyć magazyn przed
dostępem osób nieupoważnionych;
Wydać szczegółowe instrukcje
określającą zasady składowania
substancji/mieszanin.

10

Czy w magazynie jest zapewniona skuteczna
wentylacja grawitacyjna, a jeśli to konieczne również
wentylacja mechaniczna lub awaryjna, zgodnie
wymogami przepisów i informacjami zawartymi w
kartach charakterystyki.

Wykonać odpowiednią wentylację,
zapewnić odpowiednią krotność
wymiany powietrza w magazynie
zamkniętym i sprawdzać jej
efektywność.

11

Czy w obszarach przechowywania, stosowania i produkcji
jest możliwe gromadzenie i usuwanie wycieków lub
rozlanych niebezpiecznych środków chemicznych do
bezpiecznych pojemników lub na tzw. tace
przeciwrozlewowe;
Czy istnieją specjalne środki do neutralizacji i usuwania
rozlanych substancji lub usuwania wycieków;
czy istnieją odpowiednie instrukcje.

Zapewnić odpowiednie pojemniki na
zebrane wycieki; zbiorniki i aparaty
technologiczne posadowić w wannach
(tacach) zbierających wyciekające
chemikalia; zapewnić środki
neutralizujące; opracować i wdrożyć
procedury postępowania, zgodnie z
informacjami zawartymi w kartach
charakterystyki i przepisami ochrony
środowiska [ 8 ].

12

Czy wprowadzono zakaz stosowania „niekontrolowanych"
źródeł zapłonu (ładunki elektrostatyczne, iskry mechaniczne,
nagrzane powierzchnie, otwarty ogień) w miejscach
przechowywania nadtlenków i łatwopalnych niebezpiecznych
środków chemicznych, a przestrzeganie zakazu odpowiednio
się przestrzega i kontroluje.

Wprowadzić zakaz używania otwartego
ognia, zakaz stosowania narzędzi
iskrzących , zapewnić komplety kluczy i
narzędzi wykonanych z materiałów
nieiskrzących, sprawdzić, czy w
pomieszczeniach nie ma innych źródeł
zapłonu (np. tarcie, wytworzenie iskry
mechanicznej).

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

Nie

dotyczy

Propozycje działań korygujących

13

Czy opakowania zawierające niebezpieczne środki chemiczne
mają wystarczającą odporność fizyczną oraz chemiczną i czy nie
są na nich widoczne żadne ślady uderzeń, rozcięć lub
odkształceń.

Kontrolować stan opakowań, a
uszkodzone wymienić na nowe tego
samego typu / atestowane lub
odpowiednie dla danego środka
chemicznego.

14

Czy unika się ręcznego przelewania środków
chemicznych z otwartych pojemników.

Wyposażyć stanowiska w urządzenia
do przelewania, np. pompy, dozowniki

15

Czy do transportu (ręcznego i mechanicznego) zastosowano
sprzęt pomocniczy lub wyposażenie gwarantujące stabilne
zamocowanie, zabezpieczające przed uszkodzeniem,
odpowiednie do istniejących zagrożeń (np. przeznaczone do
pracy w pomieszczeniach/ strefach zagrożenia wybuchem);
Czy opracowano i wdrożono instrukcje transportu ręcznego /
mechanicznego.

Zapewnić odpowiedni sprzęt
pomocniczy lub urządzenia
transportowe, albo zmienić system
dostarczania chemikaliów na
stanowisko pracy (np. rurociąg, pompa
dozująca);
Wydać odpowiednie instrukcje i
zapoznać z nimi pracowników.

16

Czy ilość niebezpiecznego środka chemicznego
przechowywana na stanowisku / w pomieszczeniu pracy, nie
przekracza ilości technologicznej dla jednej zmiany roboczej.

Zapewnić magazyny podręczne.

17

Czy zastosowano ochronę przed gromadzeniem się
ładunku elektrostatycznego podczas przelewania cieczy
łatwopalnych;
Czy kontrolowana jest okresowo skuteczność
zastosowanej instalacji odprowadzającej ładunki
elektrostatyczne.

Wykonać instalację do odprowadzania
ładunków elektrostatycznych, np.
uziemienie lub, gdy taki rodzaj instalacji
określono w Dokumencie
Zabezpieczenia przed Wybuchem,
stałe przewody połączone z
pojemnikiem lub jego obudową,
końcówki zaciskowe (klemy)
przewodów instalacji odprowadzającej
ładunki, umożliwiające podpięcie
przenośnych pojemników;
Wykonywanie okresowych badań i
pomiarów skuteczności działania w/w
instalacji.

18

Czy stosowane, magazynowane lub wydzielające się
substancje / mieszaniny chemiczne powodują możliwość
powstania atmosfery wybuchowej: pyłu, gazu.

Jeżeli odpowiedź TAK, to dokonać
odrębnej oceny ryzyka zagrożenia
wybuchem i sporządzić dokument
zabezpieczenia stanowisk pracy przed
wybuchem, zgodnie z obowiązującymi
przepisami [ 6 ].

Czy dokonano klasyfikacji obiektów/ pomieszczeń pod
względem zakwalifikowania do poszczególnych
kategorii zagrożenia wybuchem.

Jeśli odpowiedź NIE, to dokonać
klasyfikacji zgodnie z przepisami w
sposób udokumentowany z
wyszczególnieniem rodzaju (nazwy
substancji), ilości substancji i kategorii
zagrożenia, miejsca lub zasięgu strefy.

19

Czy w magazynach z substancjami łatwopalnymi (np.
acetonem), w których istnieje niebezpieczeństwo powstania
atmosfery wybuchowej, zastosowano sygnalizację świetlno-
dźwiękową informującą o zagrożeniach (system detekcji),
sprzężoną z instalacją wentylacyjną awaryjną.

Zastosować system sygnalizacji o
zagrożeniach uruchamiający wentylację
awaryjną w przypadku zagrożenia.

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

Nie

dotyczy

Propozycje działań korygujących

20

Czy instalacje elektryczne wykonane są w sposób
zapewniający odporność na działanie chemikaliów o
właściwościach żrących; czy corocznie sprawdzana jest
skuteczność działania zastosowanej ochrony przed
porażeniem prądem elektrycznym.

Dostosować instalację, sprawdzać jej stan
techniczny i skuteczność działania.

21

Czy urządzenia, osprzęt i instalacje technologiczne zostały
dobrane w sposób gwarantujący ich odporność na działanie
chemikaliów, czy ich stan techniczny jest okresowo
kontrolowany.

Dostosować urządzenia, osprzęt i instalacje
technologiczne do właściwości chemikaliów;
sprawdzać okresowo ich stan techniczny
(w ustalonych czasookresach);
poddawać okresowej konserwacji w
sposób zaplanowany.

22

Czy pokrycia ścian, sufitów i posadzek oraz podesty
robocze i zabezpieczenia kanałów technologicznych
są odporne na agresywne działanie chemikaliów; czy
ich stan techniczny gwarantuje bezpieczeństwo .

Pokryć ściany, sufity, posadzki
powłokami chemoodpornymi;
Zakonserwować przed działaniem
chemikaliów elementy konstrukcji (np.
drewniane podesty, metalowe pokrycia
kanałów technologicznych itp.);
Zabezpieczyć konstrukcje metalowe
stosowane w procesie produkcyjnym i
wyposażenie stanowisk pracy przed
gromadzeniem się ładunków
elektrostatycznych;
Okresowo kontrolować stan
techniczny, zgodnie z ustalonym
planem kontroli.

23

Czy urządzenia lub procesy, w których zmiana parametrów (tj.
np. ciśnienie, temperatura, wypełnienie zbiornika, stężenie
mieszanin wybuchowych itp.) może powodować zagrożenie, są
wyposażone w układy (czujniki i wskaźniki) pozwalające
wykrywać warunki niebezpieczne;
Czy układy te są połączone z systemami alarmowymi; czy jest
możliwość automatycznego przerwania procesu, wyłączenia
urządzeń, włączenia wentylacji awaryjnej w stanach zagrożenia.

Zamontować wymagane czujniki i
wskaźniki procesu/operacji
technologicznej; zapewnić system
dźwiękowo-świetlny do alarmowania o
odchyleniach parametrów procesu;
wyposażyć instalację w układy
automatycznego przerywania procesu
/urządzenia, uruchamiania wentylacji
awaryjnej w razie zagrożenia;
sprawdzać okresowo sprawność
systemu.

24

Czy czynności, które mogą grozić uwolnieniem gazu, par,
pyłów itd. niebezpiecznych środków chemicznych, są
wykonywane w układzie zamkniętym albo co najmniej w
obszarach dobrze wentylowanych lub w instalacjach
wyposażonych w wyciąg miejscowy.

Zastosować odpowiednie środki,
zgodnie z przepisami i kartą
charakterystyki [2, 5 ];
Kontrolować stan sprawności
technicznej zastosowanych urządzeń.

25

Czy wprowadzono środki zapobiegające
rozprzestrzenianiu się czynników chemicznych
niebezpiecznych na inne stanowiska pracy lub do innych
pomieszczeń pracy.

Podjąć działania zapobiegawcze np.:
zapewnić hermetyzację procesu,
ograniczyć powierzchnie parowania
lotnych substancji łatwopalnych (np.
acetonu) poprzez zamknięcie
pojemników z tymi substancjami,
zastosowanie dozowników do
nanoszenia środka na powierzchnie
myte/czyszczone , przemieścić
stanowiska niezwiązane z procesem
technologicznym do innego
pomieszczenia, rozdzielić ścianką
działową pomieszczenie produkcyjne,

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

Nie

dotyczy

Propozycje działań korygujących

wykonać szczelne drzwi pomiędzy
pomieszczeniami, wykonać kurtynę
powietrzną pomiędzy pomieszczeniami,
w pomieszczeniach sąsiadujących
zastosować wentylację mechaniczną
nadciśnieniową.

26

Czy została zagwarantowana kontrola dostępu
pracowników nieuprawnionych i osób z zewnątrz do
obszarów przechowywania, przetwarzania, załadunku i
rozładunku niebezpiecznych środków chemicznych.

Oznakować strefy i pomieszczenia w
sposób ustalony przepisami;
Zapewnić zamknięcia pomieszczeń
uniemożliwiające dostęp osobom
nieuprawnionym , a jednocześnie
zapewniające możliwość swobodnego
opuszczenia pomieszczenia przez
obsługę;
Opracować instrukcje informowania
osób/ firm zewnętrznych (np. serwis,
usługi) o zagrożeniach i sposobach
ochrony.

27

Czy ustalono wykaz prac szczególnie niebezpiecznych,
obejmujący prace z chemikaliami;
Czy opracowano szczegółowe wymagania bhp przy
wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych.

Ustalić wykaz, opracować procedury.

28

Czy pracownicy i inne osoby świadczące pracę na rzecz
pracodawcy zostali we właściwy sposób poinformowani o
ryzyku związanym z niebezpiecznymi środkami chemicznymi i
przeszli odpowiednie szkolenie w zakresie stosowanych
środków zapobiegawczych i ochronnych.

Opracować instrukcje.
Poinformować pracowników i inne
osoby świadczące pracę oraz osoby/
firmy zewnętrzne (np. serwis, usługi) o
zagrożeniach i sposobach ochrony;
Poddawać pracowników okresowym
szkoleniom z zakresu bhp nie rzadziej
niż raz w roku.

29

Czy istnieją pisemne instrukcje stanowiskowe,
dotyczące wykonywania czynności z niebezpiecznymi
środkami chemicznymi.

Opracować i udostępnić pracownikom
instrukcje.

30

Czy istnieje instrukcja określająca sposób gospodarowania
odpadami niebezpiecznymi, zgodna z przepisami i czy jest
kontrolowane jej przestrzeganie.

Opracować instrukcję gospodarki
odpadami, wdrożyć do stosowania.

31

Czy wprowadzono odpowiednie zasady higieny osobistej
(mycie rąk, zmiana odzieży, zakaz jedzenia, picia i palenia na
stanowiskach pracy itd.), a ich stosowanie jest kontrolowane.

Wdrożyć odpowiednie zasady i zapisać
je w instrukcjach stanowiskowych.

32

Czy istnieją instrukcje postępowania w sytuacjach
awaryjnych na wypadek np. wycieku, zmieszania, pożaru,
wybuchu chemikaliów.

Opracować instrukcję, wdrożyć je do
stosowania, przeprowadzać okresowe
ćwiczenia pozorowane.

33

Czy w zakładowym wykazie środków ochrony indywidualnej
uwzględniono środki niezbędne dla ograniczenia narażenia
inhalacyjnego i kontaktowego z uwzględnieniem informacji
zawartych w kartach charakterystyki;
Czy zastosowano odpowiednią odzież, obuwie, rękawice, o
właściwościach antyelektrostatycznych do pracy w
strefach/pomieszczeniach zagrożonych wybuchem zgodnie
z dokonaną oceną ryzyka wybuchowego i dokumentem
zabezpieczenia stanowisk pracy przed wybuchem;
Czy ustalone środki ochrony indywidualnej są na bieżąco
wydawane;

Ustalić odpowiednie do zagrożenia
rodzaje ochron indywidualnych oraz
odzieży ochronnej i obuwia;
Poinformować użytkowników o
zasadach i sposobie ich stosowania,
przechowywania i konserwacji;
Wydać do indywidualnego użytku
ustalone środki i umożliwić ich wymianę
w przypadku zniszczenia lub utraty
cech ochronnych, przez cały czas
wykonywania pracy.

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

Nie

dotyczy

Propozycje działań korygujących

Czy jest kontrolowane ich odpowiednie stosowanie,
przechowywanie i konserwacja.

34

Czy w pobliżu miejsc stosowania i magazynowania
chemikaliów o własnościach żrących lub łatwopalnych są
natryski ratunkowe do obmycia całego ciała i oddzielne
natryski ratunkowe do płukania oczu.

Zamontować odpowiednie natryski
zgodnie z przepisami [ 2 ], kontrolować
ich działanie.

35

Czy zapewniono pomieszczenia higieniczno-sanitarne dla
pracowników i innych osób wykonujących pracę na rzecz
pracodawcy;
Czy w przypadku stosowania chemikaliów
zakwalifikowanych jako toksyczne, drażniące, uczulające, a
także chemikaliów pylących lub o nieprzyjemnym zapachu,
wydzielono dla pracowników odrębne szatnie i jadalnie;
Czy przed wejściem do jadalni są przedsionki
umożliwiające pracownikom zdjęcie odzieży ochronnej oraz
umywalki z bieżącą, ciepłą wodą;
Czy zapewniono miejsca i urządzenia do oczyszczania i
suszenia odzieży ochronnej, obuwia i innych środków
ochrony indywidualnej wymagających oczyszczenia.

Zapewnić odpowiednie pomieszczenia i
urządzenia, zgodnie z przepisami [ 2 ].

Uwaga !Lista została opracowana na podstawie formularza kontrolnego do określenie czynników ryzyka
wypadku spowodowanego niebezpiecznymi środkami chemicznymi, stanowiącego fragment
„Uproszczonej metodologii oceny zagrożenia , wypadkiem , pożarem lub wybuchem ...” opracowanej
przez Health & Safety Executive - Instytut Nadzoru BHP w skrócie nazywanej ( COSSH Essentials ).


1. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz

z 2009 r. Nr 6, poz. 33),

2. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami oraz z
2008 r. Nr 108, poz. 690),

3. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 marca 2009 r. w sprawie oznakowania opakowań

substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz niektórych preparatów
chemicznych (Dz. U. Nr 53, poz. 439),

4. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 marca 2003 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc,

rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających
substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne (Dz. U. Nr 61, poz. 552),

5. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie karty charakterystyki

(Dz. U. Nr 215, poz. 1588),

6. rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie

minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na
stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa (Dz. U. Nr 107, poz. 1004 ze
zmianami z 2006 r. Nr 121, poz. 836),

7. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny

pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r.
Nr 11, poz. 86 oraz z 2008 r. Nr 203, poz.1275),

8. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 ze zmianami oraz z

2009 r. Nr 18 poz. 97),

9. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie

bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 ze
zmianami oraz z 2009 r. Nr 56, poz. 462),

10. rozporz

ą

dzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia

w dziedzinie bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 ze zmianami oraz

z 2007 r. Nr 196, poz. 1420).

11. rozporz

ą

dzenie Ministra Gospodarki z dnia 7 czerwca 2002 r. w sprawie

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy przy przetwórstwie tworzyw sztucznych ( Dz. U. Nr 81 z

2002 r., poz.735)

Opracowanie:
Jolanta Adamczyk – Pyzel, Nadinspektor pracy w OIP Szczecin