9

1/2002

www.elektro.info.pl

Jerzy Ja³owiczor

pod³oga

zawsze ciep³a

Inwestor w fazie projektowania budynku

podejmuje decyzjê o sposobie ogrzewania

budynku. Spoœród stosowanych obecnie technik

grzewczych mo¿na wymieniæ najbardziej

rozpowszechnione.

Z bardziej nowoczesnych

metod ogrzewania warto wyli-
czyæ przede wszystkim: elek-
tryczne ogrzewanie pod³ogo-
we, sufitowe (promiennikowe),
pompy ciep³a (zasada pracy
podobna jak lodówki), komin-
ki z rozprowadzeniem ciep³e-
go powietrza równie¿ do in-
nych pomieszczeñ, a tak¿e
wykorzystanie niekonwencjo-
nalnych metod (Ÿróde³) ciep-
³ a .

Ogrzewanie pod³ogowe, ja-

ko jedna z wymienionych wy-
¿ej metod, mo¿e stanowiæ
podstawowy system ogrzewa-
nia pomieszczenia lub byæ je-
go uzupe³nieniem, podnosz¹c
jedynie komfort jego u¿ytko-
wania.

W trakcie projektowania

systemu ogrzewania pod³ogo-
wego nale¿y uwzglêdniæ wa-
runki, w jakich bêdzie on pra-
cowa³. W szczególnoœci jest
to strata cieplna przegród –
œcian i stropów, a tak¿e tem-
peratura panuj¹ca w s¹sied-
nich pomieszczeniach. Takie
straty ciep³a nale¿y ograni-
czyæ do minimum przez do-

cieplenie œcian, wymianê lub
uszczelnienie okien oraz
drzwi. Nastêpnie trzeba
sprawdziæ, ile mo¿emy „do-
daæ” do wysokoœci pod³ogi
i czy w takiej gruboœci zmieœ-
cimy nasz system. Dla ogrze-
wania, które ma pracowaæ
w sposób ci¹g³y, warstwa ta
wynosi ok. 9 cm, natomiast
dla systemu akumulacyjnego
potrzeba ok. 15 cm. Przekrój
przez gotow¹ pod³ogê poka-
zuje rysunek 1. Na warstwie
A betonu konstrukcyjnego
(strop) lub „chudego betonu”
wylanego na gruncie najni¿-
szej kondygnacji, rozk³ada siê
foliê B, stanowi¹c¹ izolacjê
przeciwwilgociow¹. Na tej fo-
lii rozk³ada siê styropian, do

pod³óg o gruboœci co najm-
niej 4 cm. Mo¿na te¿ zastoso-
waæ p³yty o zwiêkszonej wyt-
rzyma³oœci – 331 kpa, niez-
nacznie tylko trac¹c na prze-
wodnoœci.

W trakcie rozk³adania

p³yt, w wyniku nierównoœci
powierzchni pod³o¿a lub
œcian, mog¹ pojawiæ siê
szczeliny pomiêdzy p³ytami,
które nale¿y wype³niæ skraw-
kami styropianu lub zaszpach-
lowaæ mieszanin¹ roztartego
na kuleczki styropianu i zapra-
wy betonowej. Na styropianie
rozk³ada siê siatkê monta¿o-
w¹ D, do której nastêpnie
przywi¹zuje siê przewody
grzewcze. Ma ona te¿ za za-
danie podnieϾ nieco przewo-

F

10

www.elektro.info.pl

1/2002

dy z powierzchni styropianu,
aby w trakcie pracy nie nag-
rzewa³y go i nie nadtapia³y.
Przewody mo¿na te¿ przypi-
naæ specjalnymi spinkami
monta¿owymi, które oferuj¹
niektórzy producenci przewo-
dów.

Spraw¹ zasadnicz¹ jest

w³aœciwy dobór mocy zesta-
wu grzewczego. Dla pomiesz-
czeñ mieszkalnych produko-
wane s¹ gotowe zestawy
grzewcze ze zmontowanymi
„zimnymi koñcami”, tj. prze-
wodami zasilaj¹cymi, które
doprowadza siê do puszki za-
silaj¹cej lub wprost do termo-
regulatora.

Dopasowanie zestawu do

pomieszczenia powinno uw-
zglêdniaæ kryteria, o których
by³a mowa wczeœniej, nato-
miast mo¿na podaæ przybli-
¿one wartoœci mocy jednost-
kowej dla poszczególnych ro-
dzajów pomieszczeñ:

n

³azienka, kuchnia – 150
W/m

2

,

n

sklep, koœció³ – 150
W/m

2

,

n

pokój dzienny, sypialnia
– 100 W/m

2

,

n

magazyn – 100 W/m

2

,

n

hol, piwnica – 80 W/m

2

.

Je¿eli mamy do czynienia

z ponadnormalnymi stratami
ciep³a, np. w przypadku nie-
dok³adnie ocieplonych œcian
czy pomieszczeñ naro¿nych,
wartoœci te nale¿y zwiêkszyæ.
Znaj¹c powierzchniê pomiesz-
czenia, mo¿na dobraæ moc
zestawu.

Dok³adnoœci wymaga pra-

wid³owy monta¿ przewodów
do pod³o¿a, co pozwoli ust-
rzec siê przed póŸniejszymi
niepo¿¹danymi zjawiskami.
Po zalaniu przewodów beto-
nem, trudno jest bowiem co-

kolwiek naprawiæ. Siatka
monta¿owa nie powinna mieæ
ostrych krawêdzi, gdy¿ mog¹
one kaleczyæ przewody w trak-
cie monta¿u. Najlepiej, jeœli
jest to siatka druciana. Taœmy
monta¿owe niestety te¿ po-
siadaj¹ ostre krawêdzie, dla-
tego po roz³o¿eniu przewo-
dów ostro¿ne chodzenie po
nich powinno byæ ograniczone
do niezbêdnego minimum.

Przewód grzewczy nale¿y

roz³o¿yæ równomiernie, co
bêdzie gwarantowa³o jedna-
kowy rozk³ad temperatury na
powierzchni pod³ogi. Lokalne
zagêszczenie i rozrzedzenie
przewodów na pod³odze (rys.
2) bêdzie powodowa³o „pla-
my” ciep³e i zimne, i w kon-
sekwencji ¿adna z pozycji
czujnika temperatury A ani B
nie bêdzie poprawna i
w³aœciwa, aby uzyskaæ w po-
mieszczeniu temperaturê
adekwatn¹ do nastawy na re-
gulatorze. Zbli¿enia przewo-
dów, pokazane na powiêksze-
niu D, bêd¹ powodowa³y
przegrzewanie siê przewodów
w tych miejscach, co mo¿e
prowadziæ do ich uszkodzeñ
termicznych. Optymalna od-
leg³oœæ pomiêdzy przewoda-
mi wynosi 10 cm, a jej zmniej-
szenie spowoduje wzrost tem-
peratury w dolnej strefie p³y-
ty betonowej E (rys. 1), zaœ
zwiêkszenie tej odleg³oœci

spowoduje powstawanie wy-
czuwalnej niejednorodnoœci
temperatury na powierzchni
pod³ogi. Ze wzglêdu na trud-
ne warunki pracy izolacji prze-
wodu (czêste zmiany tempe-
ratury), wa¿ne jest te¿, aby
zachowaæ promieñ giêcia
przewodu nie mniejszy ni¿
2,5 cm (rys. 2 powiêkszenie
C).

Je¿eli z góry wiadomo, ¿e

niektóre fragmenty pod³ogi
bêd¹ przykryte sta³ymi ele-
mentami zabudowy, np. szaf-
kami kuchennymi, wann¹
z zabudow¹, wówczas niece-
lowe jest grzanie w tym miejs-
cu pod³ogi – przewody grzew-
cze mog¹ omijaæ te miejsca.
Omijaæ te¿ trzeba miejsca,
w których przewidywane jest
nawiercanie pod³ogi np. mon-
ta¿ sedesu.

Kolejnym elementem wy-

magaj¹cym omówienia jest
wylewka betonowa E (rys. 1).
Najlepiej jeœli dolna jej war-
stwa, ok. 2 cm gruboœci,
w której bêd¹ zalane przewo-
dy grzewcze, powstaje tu¿ po
roz³o¿eniu przewodów.
W trakcie wykonywania tej
warstwy nale¿y unosiæ lekko
przewody tak, aby nie dotyka-
³y warstwy styropianu. Wars-
twa ta ma wstêpnie zwi¹zaæ
przewody, umo¿liwiaj¹c póŸ-
niej nawet wje¿d¿anie taczk¹
w trakcie wylewania pe³nej

Rys. 1 Przekrój przez ogrzewan¹ pod³ogê a – strop lub wylewka na gruncie,

b – folia hydroizolacyjna, c – styropian, d – siatka monta¿owa,

e – ogrzewana wylewka betonowa, f – posadzka, g – dylatacja.

gruboœci p³yty betonowej.
Czas pomiêdzy wykonaniem
tych dwóch czêœci elementu E
nie powinien byæ zbyt d³ugi,
ok. 2 dni, poniewa¿ po tym
czasie, warstwy te nie bêd¹
siê chcia³y wi¹zaæ ze sob¹.
Minimalna gruboœæ ca³ej wy-
lewki powinna wynosiæ 4 cm.
Jeœli chcemy, aby ogrzewanie
pe³ni³o funkcjê akumulacyj-
nego, wówczas warstwa ta
powinna mieæ gruboœæ 8-12
cm. P³ytê betonow¹ nale¿y
zdystansowaæ od œciany cien-
k¹ taœm¹ z pianki poliureta-
nowej lub styropianem o gru-
boœci ok. 0,5 cm – element
G na rys. 1. Umo¿liwia to nie-
wielkie ruchy brzegów p³yty
betonowej, wynikaj¹ce z roz-
szerzalnoœci cieplnej betonu.
Zaniedbanie tej dylatacji spo-
woduje niszczenie krawêdzi
betonu lub œciany w miejscu
wzajemnego styku, pêkanie
p³yty betonowej lub nawet
przesuwanie œciany, a wiêc
beton powinien byæ dobrej
klasy. Elastycznoœæ mo¿na
mu nadaæ, dodaj¹c domiesz-
kê – np. Klutan lub inny
o podobnym dzia³aniu.

Ostatnim elementem pod-

³ogi jest warstwa posadzki.
Wskazane jest stosowanie ma-
teria³ów posadzkowych do
ogrzewania pod³ogowego,
które maj¹ specjalne
oznaczenie, ale ze wzglêdów
termicznych najlepiej jest, jeœ-
li warstwa ta ma jak najlepsz¹
przewodnoœæ ciepln¹. Natu-
ralnie najlepiej tê funkcjê
spe³ni¹ przyklejane p³ytki ce-
ramiczne. Je¿eli jednak chce-
my roz³o¿yæ grub¹ wyk³adzi-
nê dywanow¹, to i ona w nie-
wielkim tylko stopniu „popsu-
je” efekt ciep³ej pod³ogi. Na-
le¿y pamiêtaæ o tym, ¿e pod-

³oga bêdzie w pomieszczeniu
elementem o najwy¿szej tem-
peraturze, choæ tylko o kilka
stopni ró¿ni¹cym siê od tem-
peratury pozosta³ych przeg-
ród. Wa¿ne jest zatem utrzy-
manie pod³ogi w czystoœci
oraz stosowanie w tym miejs-
cu materia³ów ekologicznych,
poniewa¿ wyst¹pi tendencja
do odparowywania z pod³ogi
wszelkiego rodzaju lotnych
substancji.

Efekt ciep³ej pod³ogi tak

dalece wpisa³ siê w architek-
turê wnêtrz, zw³aszcza
mieszkalnych, ¿e w ostatnim
czasie pojawi³o siê zapotrze-
bowanie na urz¹dzenia wy-
³¹cznie podgrzewaj¹ce pod-
³ogê, mimo ¿e w pomieszcze-
niu jest inny system grzewczy.
Producenci systemów grzew-
czych wychodz¹ temu naprze-
ciw, oferuj¹c maty grzejne,
które ró¿ni¹ siê od typo-
wych przewodów grzew-
czych tym, ¿e s¹ monto-
wane w górnej warstwie
pod³ogi – tu¿ pod posadz-
k¹. Wkleja siê je na wars-
twê wylewki, przykrywa-
j¹c niewielk¹ iloœci¹ kle-
jów budowlanych. Ze
wzglêdu na bardzo ma³¹
gruboœæ warstwy, w której
s¹ montowane maty, prze-
wody stosowane w nich
równie¿ maj¹ zmniejszon¹
œrednicê. S¹ one przymo-
cowane do plastikowej
siatki, któr¹ mo¿na dowol-
nie przycinaæ w celu ufor-
mowania powierzchni,
a nastêpnie mocowaæ do
pod³o¿a.

Warto tu wspomnieæ

o specyfice oferty niektó-
rych producentów. Firma
DEVI oferuje np. maty
z siatk¹ samoprzylepn¹,

co mo¿e byæ po-
mocne przy monta-
¿u maty, na pod³o-
¿u pozwalaj¹cym
siê dok³adnie od-
kurzyæ i osuszyæ.
Z kolei ALCATEL
oferuje maty zasila-
ne jednostronnie,
bez koniecznoœci
d o p r o w a d z a n i a
zimnego koñca do
miejsca pocz¹tko-
wego maty. Dogrze-
waj¹c pod³ogê
w pomieszczeniach
ogrzewanych inny-
mi sposobami, mo¿emy
zmniejszyæ zainstalowan¹
moc mat w stosunku do
wczeœniej przytoczonych kry-
teriów. W ³azience mo¿na
te¿ ca³kowicie zrezygnowaæ
z regulatora temperatury, pod-

Rys. 2 Nierównomierne roz³o¿enie

przewodów. Dwa miejsca A i B, w

których czujnik temperatury wskazywaæ

bêdzie b³êdn¹ temperaturê

F

12

www.elektro.info.pl

1/2002

³¹czaj¹c zes-
taw grzewczy
bezpoœrednio
pod wy³¹cznik
œwiat³a.
O g r z e w a n i e
oczywiœcie sto-
suje siê rów-
nie¿ w pod³o-
¿ach o specy-
ficznej konst-
rukcji, pod³o-
gach drewnia-
nych, w scho-
dach podnie-
sionych podjaz-
dach do gara-
¿ów, parkin-
gach itp. Szer-
szych informa-
cji na ten temat
mo¿na zasiê-
gaæ w sieci
hurtowni BY-
CHOWO lub
u producentów.
Regulacja tem-
peratury dla te-
go rodzaju
u r z ¹ d z e ñ
grzewczych od-
bywa siê meto-
d¹ dwustano-
w¹ „w³¹cz
/wy³¹cz” z re-
gulacj¹ czasu.
Nie s¹, jak do-
t¹d, rozpow-
szechnione re-
gulatory pó³-
przewodnikowe
– elektronika
pe³ni tu funk-
cjê pomiaru
temperatur y,
czasowego jej
o b n i ¿ e n i a ,
programowania
t e m p e r a t u r y

w zadanych okresach, odczy-
tu oszczêdnoœci, wynikaj¹-
cych z zastosowanego algoryt-
mu sterowania i wielu innych,
zale¿nych od inwencji twór-
czej producenta. Odczyt tem-

peratury dokonywany jest
przez termoparê (czujniki pod-
³ogowe) lub bimetal (czujniki
powietrzne). Czujnik pod³ogo-
wy umieszczany jest w war-
stwie wylewki betonowej po-
miêdzy przewodami grzew-
czymi w œrodku odstêpu po-
miêdzy nimi, w odleg³oœci co
najmniej 0,5 m od œciany.
Zastosowanie takiej regulacji
daje mo¿liwoœæ wyniesienia
regulatora w dowolne miejsce.
Regulator powietrzny posiada
wbudowany czujnik bimeta-
liczny, a wiêc musi pozosta-
waæ w pomieszczeniu, którego
temperatur¹ steruje. Wa¿ne
jest, aby nie zak³óca³y jego
pracy przypadkowe czynniki
termiczne. Stosuj¹c regulator
– ka¿dego rodzaju – nale¿y
sprawdziæ obci¹¿alnoœæ jego
styków i porównaæ z pr¹dem,
jakiego spodziewamy siê
w sterowanym przez niego uk-
³adzie. Jeœli pobór pr¹du bê-
dzie wiêkszy ni¿ obci¹¿al-
noœæ styków lub jeœli zasilanie
kilku obwodów ma siê odby-
waæ z ró¿nych faz, trzeba do-
datkowo zastosowaæ stycznik.
Termoregulatory powszechnie
produkowane to urz¹dzenia
jednofazowe o obci¹¿alnoœ-
ciach typowych 10 lub 16 A.

Zasilanie obwodów grzew-

czych powinno byæ wykonane
jako wydzielone obwody. Ze
wzglêdu na spory pobór mocy,
nie nale¿y w te obwody w³¹-
czaæ innych odbiorników. Je-
œli sumaryczna moc zainstalo-
wanego ogrzewania graniczy
z maksymaln¹ moc¹, jak¹
mo¿na czerpaæ przez ca³¹ in-
stalacjê, warto zamontowaæ
wy³¹cznik priorytetowy, który
przy w³¹czeniu odbiornika
o priorytecie wy¿szym ni¿
ogrzewanie, wy³¹czy automa-
tycznie obwody grzewcze na
czas jego pracy, chroni¹c in-
stalacjê przed przeci¹¿eniem.

Bezpieczeñstwo u¿ytkowa-

nia urz¹dzeñ elektrycznych,
zastosowanych do ogrzewania
pod³ogowego okreœlone jest
tak, jak dla ka¿dego urz¹dze-
nia elektrycznego, a wiêc nor-
m¹ PN – IEC60364.
W œwietle wymagañ normy
przed dotykiem bezpoœrednim
chroni nas izolacja, która po-
siada certyfikat na znak bez-
pieczeñstwa „B”, natomiast
ochrona przed dotykiem poœ-
rednim jest zale¿na od uk³a-
du sieci. W mieszkaniach zaz-
wyczaj mamy do czynienia
z uk³adem sieci TNC-S. Och-
ronê dodatkow¹ zapewnia tu
wy³¹cznik ró¿nicowopr¹do-
wy o pr¹dzie ró¿nicowym, nie
wiêkszym ni¿ 30 mA. W in-
stalacjach mieszkaniowych
wystarcza jeden wy³¹cznik
ró¿nicowy dla ca³ej instalacji.
Dla obwodów ³azienki zaleca
siê wy³¹czniki ró¿nicowopr¹-
dowe o mniejszych pr¹dach
10 mA, lecz w tym przypadku
powinien on chroniæ tylko je-
den obwód.

Na zakoñczenie warto jesz-

cze raz podkreœliæ, ¿e elek-
tryczne ogrzewanie pod³ogo-
we ma wiele zalet, o których
by³a ju¿ mowa i jest mo¿liwe
stosowanie go we wszelkiego
rodzaju obiektach. Jedn¹ z do-
datkowych zalet jest to, ¿e do-
mek letniskowy zim¹ nie spê-
dza snu z powiek w³aœciciela
– przewody mo¿na pozosta-
wiaæ przy minusowych tempe-
raturach.

Bychowo Centrum Sp. z o.o.

Hurtownia Warszawa

02-273 Warszawa,

ul. Muszkieterów 13

tel. [phone]

fax [phone]

Dziêkujemy firmie

DEVI za

udostêpnienie zdjêæ.