2013-11-05

1

3. Geneza i rozwój

pedagogiki jako

nauki

Rozwój refleksji

pedagogicznej

1. Filozoficzna myśl grecka

2. Chrześcijaństwo

3. Średniowiecze

4. Humanizm

5. J. A. Komeński

6. J. J. Rousseau

7. J. F. Herbart

1. Filozoficzna myśl grecka

Główne pojęcia:



Pedagogika: pais (paidos) – dziecko,

chłopiec; ago – prowadzę



Paideia



Kalokagatia



Pedagogia

2013-11-05

2

1. Filozoficzna myśl grecka

Dwa typy wychowania:

SPARTA

(wychowanie

wojskowe)

ATENY

(wychowanie

obywatelskie)

1. Filozoficzna myśl

grecka

Wychowanie spartańskie:



Powszechność

– dzieci spartański były

własnością państwa – ich wychowanie

należało wyłącznie do państwa



Proces wychowania:



od 8r. do 18r.: grupy młodzieżowe



od 18r. do 30r.:

efebia

– ćwiczenia wojskowe



30r. – uzyskanie praw obywatelskich



cnoty wychowawcze:



tężyzna fizyczna, dzielność, odwaga, kult broni,

ślepe posłuszeństwo,

1. Filozoficzna myśl grecka

Wychowanie ateńskie:



Brak szkół publicznych

! Ale: wykształcenie było

ważne!!! – kto nie umiał czytać i pisać nie

uważany był za człowieka.



Rodzice

odpowiedzialni za wychowanie dzieci



Poeta

– nauczyciel, wychowawca, posłaniec

Boży



charakter pokojowy



cel:

kalokagatia



harmonijny rozwój fizyczny i umysłowy



Wychowanie rozpoczynało się od 7r.



Menandr: „kto nie brał kijów, nie otrzymał

wychowania”

2013-11-05

3

Platon i Arystoteles.

Fragment fresku

„Szkoła Ateńska”

Rafaela Santi

1. Filozoficzna myśl grecka



Państwo – wychowawcą



wychowanie przedszkolne



wychowanie szkolne i efebia



wychowanie najzdolniejszych – filozofów



nauka do 35r.



praktyka do 50r.

Wychowanie wg Platona:

„Dobre jest to wychowanie, które ciału

i duszy daje największą piękność,

najwyższą doskonałość, do jakiej tylko

są zdolne”

Wychowanie wg Platona:

1. Cel wychowania:

OSIĄGNIĘCIE

DOBRA

NAJWYŻSZEGO

(IDEA DOBRA)

ALE CÓŻ TO JEST

DOBRO

?????

2013-11-05

4

dobra ludzkie

• zdrowie
• uroda
• siła
• bogactwa

dobra boskie

• rozum

(roztropność)

• rozsądek

(umiar)

• sprawiedliwość
• męstwo

Wychowanie wg Platona:

Cel wychowania:

DOBRO



„ucieczka od ciała”



„ucieczka od świata”

piękno

prawda

miara

Wychowanie wg Platona:

„Największym ze wszystkich dóbr człowieka jest

mądrość

”.

„Mądrość daje ludziom szczęście we wszystkich

sprawach ich życia. Ten bowiem, kto ją posiada,

nie błądzi ani się nie myli, ale spełnia dobre czyny.

Jeśli zaś ich nie spełnia, to znaczy, że brak mu

mądrości”.
„Najwyższym dobrem dla człowieka jest

codziennie mówić o cnocie oraz zarówno

osobiście, jak też wraz z uczniami dociekać spraw z

nią związanych”.

Proces wychowawczy

Wychowanie wg Platona:

2013-11-05

5

wiedza

rozsądek

wiedza

wiedzy

kontemplacja

Potrzebna jest

człowiekowi jakaś

obiektywna

miara, a miarą

taką jest wiedza

oraz związana z

nią sztuka

arytmetyczna

Chodzi o to, ażeby

ludzie czynili to

tylko, co wiedzą, a

czynienie tego,

czego nie wiedzą,

pozostawiali

wiedzącym

Skoro IDEA DOBRA

jest najpełniejszym

bytem, to dla

człowieka jest przede

wszystkim

przedmiotem

poznawczej

kontemplacji

IDEAŁ

ŚWIADOMEGO

ŻYCIA I

DZIAŁANIA

Wychowanie wg Platona:

Proces wychowawczy

wychowanek

IDEA DOBRA

poznanie intelektualne

zmiana życia

wychowawca

• związek jednostronny
• zadanie I: wdrożenie w

kontemplację

• zadanie II: strażnik
• nie jest/nie musi być wzorem

osobowym

Wychowanie wg Platona:

1. Filozoficzna myśl grecka

Wychowanie wg Arystotelesa:



Mentor Aleksandra Wielkiego



Do XVII w. – największy nauczyciel ludzkości



Rodzaje duszy – rodzaje wychowania



d. roślinna – rozwój fizyczny



d. zwierzęca – rozwój moralny -społeczny



d. myśląca – rozwój umysłowy



Docenienie wychowania rodzinnego



do 5 r. ż. – dom



do 7 r. ż. „przedszkole”



2x 7 wychowanie państwowe

2013-11-05

6

1. Filozoficzna myśl grecka

Arystoteles - czynniki wychowawcze



„Na to, by obywatele stawali się dobrymi i cnotliwymi,

wpływają trzy czynniki:

natura (physis)

,

przyzwyczajenie

(ethos)

,

rozum (logos)

.



Przede wszystkim bowiem trzeba się urodzić człowiekiem

(…).



Co do pewnych cech i urodzenie niczego nie przysądza, bo

przyzwyczajenie powoduje ich zmianę. (…).



Inne istoty żyjące przeważnie żyją wedle swej natury,

niektóre w drobnych szczegółach urabia i przyzwyczajenie,

ale

tylko człowiek kształtuje się pod wpływem rozumu, bo

on tylko rozum posiada. Toteż wszystkie te trzy czynniki

muszą być u niego zharmonizowane. Jakoż ludzie wiele

czynią wbrew swym przyzwyczajeniom i wbrew swej naturze

ze względów rozumowych, jeśli dojdą do przekonanie, że

lepiej inaczej”.

Wychowanie wg Arystotelesa

Cel wychowania:

Człowiek:

• Doskonały
• Szczęśliwy
• Cnotliwy
• Piękny

Kalos

Agathos

człowiek

Dobro

Dobro

dobro

dobro

dobro

dobro

„Dobrem jest

wszystko to, czego

się pożąda”

wola

WYCHOWAWCA

Wychowanie wg Arystotelesa

2013-11-05

7

dobro 1

dobro II

dobro III

dobro IV

dobro

najwyższa

Optymizm wychowawczy:

wola skierowuje się do dobra

prawdziwego, jednakże każdy

może uczynić jej przedmiotem

dobro pozorne, a ten, kto dobro

prawdziwe czyni przedmiotem

swej woli, jest właśnie owym

dobrym człowiekiem

Wychowanie wg Arystotelesa

Dobro

Zło

przykre

nieużyteczne

niegodziwe

przyjemne

użyteczne

godziwe

Wychowanie wg Arystotelesa

Przyjaźń – szczególną środkiem wychowawczym

fundament przyjaźni

przyjemność

pożytek

dobro

„Doskonałą formą przyjaźni jest przyjaźń między

ludźmi etycznie dzielnymi i podobnymi do siebie w

dzielności etycznej. W podobny bowiem sposób

nawzajem sobie dobrze życzą,; owóż ci, którzy dobrze

życzą swym przyjaciołom ze względy na nich samych,

są przyjaciółmi w najwłaściwszym znaczeniu tego

słowa”.

Wychowanie wg Arystotelesa

2013-11-05

8

1. Filozoficzna myśl grecka



SOPHROSYNE



Rozwaga, uporządkowanie



POLIS



Państwo, miasto



KALOKAGATHIE



Dobro i piękno



AGON



Walka, zawody

2. Chrześcijaństwo



Jezus Chrystus:



nowa koncepcja człowieka



nowe wartości (teocentryzm)



Św. Klemens Aleksandryjski

– „Pedagog”



Orygenes – pierwsza szkoła

chrześcijańska



Św. Augustyn – „De

Magistro”: Bóg

prawdziwym pedagogiem

Hierarcha dóbr:

Bóg

dobra

wieczne

dobra

doczesne

cel wychowania

Św. Augustyn

2013-11-05

9

„wszyscy z pewnością chcemy być szczęśliwi,

jednakże szczęśliwymi nie można nazwać ani tych,

którym brak dobra umiłowanego, jakiekolwiek by było

to dobro,

ani też tych, którzy mają owo dobro, jednakże ono samo

prawdziwym dobrem nie jest, owszem, jest czymś

szkodliwym,

ani też wreszcie tych, którzy posiadając dobro najlepsze,

nie miłują go.

Tak tedy, aby żyć naprawdę szczęśliwie, trzeba nie tylko

posiadać dobro, ale i je miłować. Miłość bowiem tylko

pozwala znajdować szczęście w dobru”.

proces wychowania

Św. Augustyn

Wnioski:



Miłość podstawową relacją odniesienia do dobra



Platon – rozum



Arystoteles – wola



Miłość podstawową siłą wychowawczą



wychowawca – nauczyciel miłości



Nowy – chrześcijański ideał szczęśliwości



cnota



miłość Boga



Podwójne odniesienie się człowieka do dóbr:



zażywanie dóbr (fruitur)



używanie dóbr (utitur)

Św. Augustyn

3. Średniowiecze



I etap:



Boecjusz



Izydor z Sewilli



Benedyktyni



Reforma oświatowa Karola Wielkiego



II etap:



szkoły zakonne, katedralne, kolegiackie,

parafialne



powstanie uniwersytetów

2013-11-05

10

3. Średniowiecze



Wychowanie stanowe



rycerskie



mieszczańskie



chłopskie



Św. Tomasz z Akwinu



„przyczyna sprawcza w

wychowaniu”, „wychowalność”

Wychowanie uczuć i popędów

Św. Tomasza z Akwinu

Apperitus

zmysłowe

zwierzęta

człowiek

umysłowe

aniołowie

2013-11-05

11



Droga uczuć cielesnych:



Droga uczuć zmysłowych:

przemiana w

organizmie

świadomość

zmiany

zadowolenie

lub przykrość

poznanie

przedmiotu

upodobanie

lub odraza

reakcja

organizmu

Św. Tomasza z Akwinu



Wola i rozum nie mogą postępować z uczuciami w

sposób dyktatorski ale „dyplomatycznie” – po

„królewsku”



To, co jest dobre dąży do swej doskonałości



Sublimacja uczuć

– uzgadnianie uczuć z

wymaganiami rozumu.

Uczucia

wola

rozum

Św. Tomasza z Akwinu

4. Humanizm



Średniowiecze – pewniki

!!!!!!!!!



Humanizm – hipotezy

???????



powrót do kalokagatii



Myśl pedagogiczna:

2013-11-05

12

5. Jan Amos Komeński

(Commenius)(1592-1670)

Wielka dydaktyka

1638



Uczenie

wszystkich

,

wszystkiego

i

o wszystkim

(omnis, omnia, omnio)

pansofia



Zasady dydaktyczny:



Ścisła równoległość rzeczy i słów



Stopniowość



Postępowanie przyjemne, łatwe i szybko wiodące do celu

6. Jan Jakub Rousseau

(1712-1778)



1750: Czy postęp nauk i sztuk ma

wpływ na poprawę obyczajów?



1762: Emil - czyli o wychowaniu



„Wszystko wychodząc z ręki Stwórcy

jest dobre, wszystko wyrodnieje w rękach człowieka”



„uszczęśliwić człowieka może

niewiedza

,

prostota

i

ubóstwo

”



„wracajcie do lasów i stańcie się z powrotem ludźmi”



Wychowanie „naturalne”

Cel wychowania: wychowanie ogólne!!!

Odkrycie Rousseau:

DZIECKO JEST DZIECKIEM



Zasady wychowawcze:



Wychowanie negatywne



„

czyńcie wprost odwrotnie do tego, jak się zazwyczaj

postępuje, a zawsze prawie dobrze utraficie”



Wychowanie progresywne:

6. Jan Jakub Rousseau

(1712-1778)

Niemowlę-

ctwo

Dzieciństwo

12-15

15-20

2013-11-05

13

7. Jan Fryderyk Herbart

(1776 -1841)



Pedagogika ogólna

wywiedziona z celu

wychowania(1806)



Ojciec pedagogiki naukowej

Wychowanie:

Sztuka, polegająca na

zakłócaniu spokoju w

dziecięcym umyśle, na

wtargnięciu w jego zaufanie i

miłość, aby go według

upodobania urabia, a wśród

niepokoju późniejszych lat

przedwcześnie miotać nim tu i

tam

7. J. F. Herbart

To, na czym wychowawcy powinno zależeć, musi

rozpościerać się przed jego wzrokiem jak mapa

geograficzna albo jak plan dobrze zbudowanego miasta

C

e

le

Wielostronność

(cele upodobania)

Charakter moralny

(cele konieczne)

7. J. F. Herbart

Inzidenzpunkt

Indywidualność wychowanka – punkt styczny

„Im lepiej indywidualność stopiła się z

wielostronnością, tym samodzielniejszym panem

będzie charakter dla jaźni”

2013-11-05

14

Rozwój refleksji pedagogicznej

Dodatek: 2. Chrześcijaństwo



Pius XI – „Divini Illius Magistri” 1929



Sobór Watykański II, „Gravissimum Educationis”



Bł. Jana Pawła II definicja wychowania:

„Wychowanie jest więc przede wszystkim obdarzaniem

człowieczeństwem — obdarzaniem dwustronnym.

Rodzice obdarzają swym dojrzałym człowieczeństwem nowo

narodzonego człowieka, a ten z kolei obdarza ich całą

nowością i świeżością człowieczeństwa, które z sobą przynosi

na świat”.



Benedykt XVI: List do diecezji rzymskiej o pilnej potrzebie

wychowania, Watykan, 21 stycznia 2008 r.