M1 2 W id 274906 Nieznany

SPOSOBY ROZUMIENIA POJĘCIA

„WYCHOWANIE”

Struktura

 Wychowanie w języku opinii publicznej

 Wychowanie rozumiane jako oddziaływanie wychowawców – „wywierających

wpływ”

 Wychowanie rozumiane jako proces rozwoju osobowego (wzrostu)

 Wychowanie rozumiane jako relacja interpersonalna między wychowawcą i

wychowankiem

 Wychowanie pojmowane jako efekt (rezultat)

 Wychowanie i socjalizacja

 Różnice między wychowaniem a socjalizacją

Wychowanie w języku opinii publicznej

W języku opinii publicznej, gdy mówimy o wychowaniu, najczęściej odnosimy się do jakiegoś

„systemu” lub całości struktur, instytucji, procesów społecznych. W ten sposób mówimy o:

 wychowaniu zróżnicowanym przestrzennie i kulturowo (wych. europejskie, azjatyckie,

amerykaoskie, chrześcijaoskie, buddyjskie, wychowanie miejskie i wiejskie itp.)

 wychowaniu zróżnicowanym historycznie (wych. starożytne, średniowieczne,

komunistyczne, ponowoczesne itp.)

 wychowaniu realizowanym przez różne instytucje lub w różnych sytuacjach (wych.

rodzinne, szkolne, kościelne, podwórkowe, wych. na ulicy, w grupach rówieśniczych, w

grupach nieformalnych, w chwilach zabawy, w czasie wolnym, przez lekturę czasopism,

książek, komiksów, na dyskotekach, w kinie, teatrze, w pubach, przez radio, telewizję,

Internet, sport itp.)

 wychowaniu zróżnicowanym przez sposoby postępowania, struktury, zasady stosowane

(wych. prywatne i publiczne, wych. świeckie i wyznaniowe, scentralizowane i

zdecentralizowane)

Wychowanie rozumiane jako oddziaływanie wychowawców –
„wywierających wpływ”

(definicja prakseologiczna wg S. Kunowskiego)

 ważne jest tu przede wszystkim działanie wychowawców, wpływanie na wychowanków i

urabianie ich

 wychowanie jako interwencja wychowawcza, która obecnie nie sprowadza się tylko do

intencjonalnej/nieintencjonalnej działalności i obecności „tradycyjnych wychowawców”

(wychowawców, nauczycieli, duszpasterzy itp.); obok nich coraz większego znaczenia

nabierają grupy, bohater (bohaterzy) komiksu, gry komputerowej, filmu, gwiazdy kina lub

piosenki, charyzmatyczni przywódcy ruchów (np. o charakterze sekty), mistrzowie sportu

itd.

Wychowanie rozumiane jako proces rozwoju osobowego (wzrostu)

(definicja ewolucyjna wg S. Kunowskiego)

 np. I. Doughton; „Wychowanie jest procesem rozwoju, który zachodzi

w indywidualnej jednostce jako rezultat jej działalności w środowisku i jej reakcji na to

środowisko.”

 definicje te mają zazwyczaj charakter pajdocentryczny- przedstawianie dziecka

w centrum rozwoju i przez zwrócenie uwagi na jego swobodny wzrost

i dojrzewanie

 obok przyswojenia sobie norm i wartości społecznych, podkreśla się dzisiaj aspekt

aktywny i kreatywny jednostki – wychowanek nabiera coraz większego znaczenia jako

aktywny twórca swojego wychowania

Wychowanie rozumiane jako relacja interpersonalna między wychowawcą
i wychowankiem

 coraz częściej są one widziane w swojej złożoności jako wypadkowe struktur

kulturowych, społecznych, ekonomicznych, politycznych, religijnych (psychicznych), które

w różny sposób je warunkują.

Wychowanie pojmowane jako efekt (rezultat)

 „Działanie, które zmierza do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów

fizycznych, umysłowych i moralnych, jakich domagają się od niego i społeczeostwo

polityczne jako całośd i środowisko specjalne, do którego jest ono szczególnie

przeznaczone /…/” (E. Durkheim)

 obecnie dąży się do wieloaspektowego wymiaru wychowania jako pewnej

(podstawowej) właściwości człowieka, określanej mianem człowieczeostwa; poza sferą

duchową, intelektualną i pamięcią, uwzględnia się wrażliwośd, zmysłowośd, cielesnośd,

społecznośd, politycznośd, aktywnośd manualną i techniczną, na rzecz globalnej

(holistycznej) edukacji osoby, wpisaną w konkretną historyczną egzystencję wspólnotową

Wychowanie to:

 Dynamiczny złożony układ oddziaływao społecznych

 Społecznie uznawany system działania pokoleo starszych na dorastające dla

przygotowania według określonego ideału nowego człowieka do przyszłego życia

 Działania zmierzające do trwałej modyfikacji, ukształtowania lub rozwinięcia

dyspozycji wolicjonalno-emocjonalnych w osobowości jednostki./H. Muszyoski/

 System działao zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych

 Proces zdobywania przez jednostkę doświadczeo

 Proces wrastania jednostki w społeczną świadomośd gatunku/ J. Dewey/

 „Dorastanie” do zadao lub „rozwijanie podmiotu” za sprawą jego uczestnictwa

w świecie

Wychowanie i socjalizacja

Od pojęcia "socjalizacji" należy odróżnid pojęcie "wychowania". Nie są to pojęcia

przeciwstawne, ale również nie tożsame. Proces socjalizacji ma charakter anonimowy

i niezamierzony, a osoba socjalizowana nie uświadamia sobie wielorakich oddziaływao, do

pewnego stopnia poddaje się pasywnie wpływom społecznym.

W procesie wychowania natomiast mamy do czynienia z wyraźnymi intencjonalnymi

interwencjami wychowawczymi, zamierzonymi i świadomymi, przebiegającymi według

z góry określonych celów i zadao. Wychowanie jest działaniem celowym, zamierzonym

i świadomie organizowanym. W pewnym sensie odpowiada mu termin "personalizacja".

Socjalizacja jest dopasowaniem się osoby do społeczeostwa, personalizacja zaś

dostosowaniem sił społeczeostwa do osoby. Socjalizacja (człowiek jako produkt różnego

rodzaju uwarunkowao społecznych) i personalizacja (człowiek jako osoba) są dwoma

wzajemnie uzupełniającymi się procesami. Człowiek nie jest sprowadzalny do sumy reakcji

na uwarunkowania społeczne; do jego istoty należy dokonywanie świadomych i wolnych

wyborów przekraczających granice uwarunkowao społecznych. Dzięki swej strukturze

duchowej jest on otwarty na nieograniczone możliwości postępu i twórczości; w pewien

sposób może stad się wszystkim.

Wychowanie zyskuje coraz większe znaczenie w sferze życia politycznego i społeczno-

gospodarczego w związku ze wzrastającymi wymaganiami w systemach demokratycznych

w zakresie współudziału w procesie podejmowania decyzji. Na jednostkę poprzez socjalizacje

i wychowanie wpływają: religia, środowisko lokalne, rodzina, grupy, szkoła i masmedia.

W socjalizacji i wychowaniu cele są wspólne w zakresie przygotowania do

funkcjonowania danej grupy społ. W procesie wychowania uczestniczą 2 strony:

wychowanek i wychowawca jako reprezentant społeczeostwa (rodzice, wychowawca). W

procesie socjalizacji jednostkę do udziału w grupie społecznej wprowadza społeczeostwo,

człowiek bezpośrednio lub przez reprezentantów. Wychowanie i socjalizacja są procesami

mającymi wspólne elementy, zakres celów i wyniki w obu procesach (społeczeostwo, które

przez przedstawicieli oddziałuje na jednostkę) oba procesy są długotrwałe. Socjalizacja jest

ciągła bo społeczeostwo przekazuje swoją kulturę cały czas przez wychowanie i socjalizację.

Wychowanie jest procesem złożonym. Socjalizacja jest procesem złożonym, społeczeostwo

składa się z elementów szczegółowych, tj. proces złożony wielopłaszczyznowy.

Dynamicznośd- występuje i w wychowaniu i w socjalizacji. Tak jak zmienia się struktura

społeczeostwa tak odbija się to w procesie socjalizacji, jednak dynamicznośd jest bardziej

widoczna w socjalizacji niż w wychowaniu. Intencjonalnośd – (w socjalizacji. i wychowaniu.)

przygotowanie, uspołecznienie, wdrożenie do grupy społecznej. Relatywnośd – cecha

procesu wychowania. Przewidywalnośd w procesie socjalizacji jest nieco większa niż

w procesie wychowania. Interakcyjnośd- podobnie jak w wychowaniu w socjalizacji zależy od

struktury grupy społecznej od charakteru grupy, interakcyjnośd może się pojawiad lecz nie

musi bowiem zależy co dana grupa preferuje – jakie wartości (np. wolnośd, otwartośd).

Wychowanie i socjalizacja mają cały szereg cech wspólnych ale mimo podobieostw są to

2 różne procesy.

Różnice: proces wychowania i socjalizacji w kontekście życia jednostki jest

oddziaływaniem na tę jednostkę przez oddziaływanie grupy społecznej. Oddziaływanie na

jednostkę: przykłady procesu socjalizacji: rodzina, grupa rówieśnicza, szkoła, środowisko

lokalne, mas media, religia, środowisko pracy.

Nie każdy z tych przykładów będzie procesem wychowania. Każdy z tych wpływów

jest przykładem socjalizacji które przygotowują jednostkę do udziału w życiu. Człowiek

znajduje się nieustannie w polu różnych oddziaływao środowiskowych, które skutkują

przyjęciem określonych wpływów społecznych i zachowao.

Czy rodzina zawsze wychowuje? Rodzina zawsze przekazuje pewne wzorce, wartości,

normy, ale nie zawsze wychowuje.

Z. Skorny uważa, że socjalizację należy traktowad procesualnie (coś, co trwa) i jest ona

efektem oddziaływania na jednostkę grup o określonej kulturze. Na kulturę grupową składa

się system norm, wzorów osobowych i wzorów zachowao przez nią preferowanych.

Jan Szczepaoski uważa, że socjalizacja polega na wpływie środowiska społecznego na

jednostkę, który zmusza jednostkę do udziału w życiu społecznym, by nabyd odpowiednie

wzorce i ogólnie przyjęte normy niezbędne do pełnienia ról społecznych.

Socjalizacja:

1. Cel – uspołecznienia

2. Uczestnicy – reprezentanci społeczni – rodzice, rówieśnicy, media, klasy, osoby coś

znaczące

3. Efekty – na podstawie zachowania

4. Struktura wartości – pozytywne i negatywne

Wychowanie:

1. Cel- społeczne wychowanie jednostki do życia w środowisku społecznym, uspołecznienie

2. Uczestnicy – wychowawca, wychowanek, rodzice, opiekunowie, nauczyciel, rówieśnicy,

pedagog, psycholog

3. Efekty – na podstawie zachowania

4. Struktura wartości – pozytywne

Socjalizacja i wychowanie:

1. Socjalizację i wychowanie różnią wartości

2. Na podstawie rodziny – rodzina patologiczna jest dysfunkcją wychowania, w skrajnych

przypadkach – brak wychowania

3. Grupy społeczne w socjalizacji i wychowaniu mają częśd wspólną – tworzą społeczne

wartości podzielone przez większośd grup społecznych, chod niektóre wcale się tym nie

interesują – grupy marginalne

4. Kultura dominująca – podzielenie wartości reprezentatywnych przez większośd grup

społecznych

5. Większośd decyduje o tym, co jest patologią, a co nie

6. Grupy pojedyncze są oceniane negatywnie, bo nie dostosowują się do przyjętych norm

7. Rodzina jest grupą marginalną – wartością negatywną jest to, że nie będzie procesu

wychowania, ale będzie socjalizacja

8. Rodzina jest w kulturze dominującej – pozytywny odbiór

9. Wychowanie – pojęcie węższe, bo dotyczy tylko pozytywnych wartości

Różnice między wychowaniem a socjalizacją