1

ROZDZIAŁ 18

2

18. Zasady instalowania ppoż. wyłącznika prądu oraz uzgadniania projektu
budowlanego pod względem ppoż.

∗

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku „w sprawie warunków technicznych, jakim powinny

odpowiadać budynki i ich usytuowanie” (Dz. U. Nr 75 poz. 690 z późniejszymi zmianami [89])

*)

w budynkach o kubaturze

przekraczającej 1000 m

3

lub zawierających strefy zagrożone wybuchem, istnieje obowiązek instalowania przeciwpożarowego

wyłącznika prądu. Wyłącznik ten powinien odcinać dopływ energii elektrycznej do wszystkich odbiorników z wyjątkiem obwodów

zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru. Do urządzeń tych należy zaliczyć:

a) pompy pożarowe,

b) dźwiękowy system ostrzegania,
c) oświetlenie awaryjne i ewakuacyjne,

d) windy przeznaczone dla ekip ratowniczych,

e) systemy technicznych zabezpieczeń pożarowych,

f) wentylację pożarową (w tym zasilanie napędów klap dymowych),

g) system alarmu pożarowego.

Wyłącznik ten powinien być instalowany przy głównym wejściu do budynku lub złączu i odpowiednio oznakowany.

Odcięcie dopływu prądu przeciwpożarowym wyłącznikiem nie może powodować samoczynnego włączenia drugiego źródła energii

elektrycznej (w tym zespołu prądotwórczego) z wyjątkiem źródła zasilającego urządzenia, których funkcjonowanie w czasie pożaru

jest niezbędne.
Jako wyłącznik należy stosować aparat elektryczny typu rozłącznik uzbrojony w cewkę wyzwalacza wzrostowego z możliwością

zdalnego jej sterowania w układzie przełącznika faz, który w przypadku zaniku napięcia w jednej lub w dwóch dowolnych fazach

automatycznie przełączy zasilanie cewki wzrostowej na fazę aktywną.

Parametry elektryczne dobieranego rozłącznika muszą spełniać wymagania wynikające z parametrów zwarciowych obliczonych w
miejscu jego instalacji, a jego prąd znamionowy nie może być mniejszy od prądu znamionowego poprzedzającego go

zabezpieczenia.

Sterowanie wyłącznikiem jest realizowane przez naciśniecie przycisku w wyłączniku chronionym szybką szklaną, zainstalowanym

przy wejściu do budynku lub w pobliżu złącza.
Zastosowanie wyłącznika, który można uruchomić po zbiciu szybki uniemożliwia przypadkowe jego sterowanie oraz pozwala na

bezpieczne wyłączenie zasilania przez strażaków podczas akcji gaśniczej (rys.18.1).

Zastosowany aparat elektryczny w układzie przeciwpożarowego wyłącznika prądu musi posiadać możliwość ręcznego rozłączenia

układu zasilania instalacji budynku. Wymóg ten jest podyktowany względami bezpieczeństwa. Możliwość ręcznego rozłączenia
układu zasilania może okazać się niezbędna w przypadku awarii wyłącznika lub zaniku zasilania w sieci zasilającej budynek objęty

akcją gaśniczą (nie rozłączenie układu zasilającego instalacje elektryczną budynku grozi porażeniem prądem elektrycznym

Strażaków biorących udział w akcji gaśniczej wskutek niekontrolowanego powrotu napięcia w sieci zasilającej). W tym celu przycisk

uruchamiający przeciwpożarowy wyłącznik prądu powinien zostać wyposażony w sygnalizację świetlną.

Lampka sygnalizacji świetlnej zadziałania wyłącznika musi być koloru zielonego i zaświecać się w przypadku zadziałania

,

jakim

powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Projekt zmian w rozporządzeniu został skierowany do Komisji Europejskiej i po

zatwierdzeniu zostanie opublikowany.

Projekt rozporządzenia nie wprowadza zmian w zakresie wymagań dotyczących instalowania przeciwpożarowego wyłącznika prądu.

Lampka sygnalizacji świetlnej zadziałania wyłącznika musi być koloru zielonego i zaświecać się w przypadku zadziałania

przeciwpożarowego wyłącznika prądu.

Świecenie lampki kontrolnej przycisku uruchamiającego przeciwpożarowy wyłącznik prądu oznacza wyłączenie spod napięcia
budynku objętego akcją gaśniczą. Jest to jednocześnie sygnał dla Strażaków biorących udział w akcji gaśniczej, że można

rozpocząć działania gaśniczo-ratownicze.

Brak świecenia lampki kontrolnej oznacza brak napięcia w budynku spowodowany przerwą w dostawie energii elektrycznej z

Systemu Elektroenergetycznego lub awarią układu zdalnego sterowania przeciwpożarowym wyłącznikiem prądu, co oznacza
konieczność ręcznego wyłączenia.

W związku z tym obok przycisku sterowniczego należy zamieścić trwały napis informujący o miejscu zainstalowania

przeciwpożarowego wyłącznika prądu.

Z tego też względu przeciwpożarowy wyłącznik prądu powinien zostać zainstalowany w miejscu dogodnym do eksploatacji. Jego

instalacja powinna umożliwiać bezpieczne ręczne rozłączenie zasilania przez strażaków biorących udział w akcji gaśniczej.
Lokalizację instalacji przeciwpożarowego wyłącznika prądu należy uzgodnić na etapie opracowywania projektu z rzeczoznawca ds.

zabezpieczeń ppoż..

Należy jednak pamiętać, że wymóg instalowania przeciwpożarowego wyłącznika prądu przy wejściu do budynku lub przy złączu nie

wyklucza możliwości instalacji dodatkowych przycisków sterowniczych wyłącznika głównego w innych punktach budynku.

∗

W niedługim czasie spodziewana jest zmiana Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich

usytuowanie. Projekt zmian w rozporządzeniu został skierowany do Komisji Europejskiej i po zatwierdzeniu zostanie opublikowany.
Projekt rozporządzenia nie wprowadza zmian w zakresie wymagań dotyczących instalowania przeciwpożarowego wyłącznika prądu.

3

Lokalizacje dodatkowych przycisków sterujących uruchomieniem przeciwpożarowego wyłącznika prądu należy uzgodnić z

inwestorem w porozumieniu z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń ppoż..

a)

b)

Rys. 18.1. a) zasilanie z systemu elektroenergetycznego; b) zasilanie z systemu elektroenergetycznego z awaryjnym

zasilaniem z zespołu prądotwórczego

Problem pojawia się, gdy w budynku jest zainstalowany zespół prądotwórczy przeznaczony do zasilania awaryjnego lub zasilacz

UPS pracujący w systemie zasilania gwarantowanego.

W przypadku, gdy planowana jest instalacja zespołu prądotwórczego konieczna jest instalacja automatyki SZR ( w skrajnym

przypadku jest to ręczny przełącznik) sieć/zespół prądotwórczy.
Odcięcie dopływu prądu powinno, zatem nastąpić na wyjściu układu przełączającego zasilanie z sieci elektroenergetycznej na

generator zespołu prądotwórczego.

W przypadku instalowania zasilacza UPS obok głównego przycisku sterowniczego powinien zostać zainstalowany wyłącznik

awaryjny UPS, który należy odpowiednio opisać.
Zaleca się przyłączenie obwodu wyłącznika awaryjnego zasilacza UPS do układu sterowania przeciwpożarowym wyłącznikiem

prądu (sposób rozwiązania tego problemu należy uzgodnić z projektantem systemu zasilania gwarantowanego).

Z punktu widzenia bezpieczeństwa pożarowego oraz dogodnej eksploatacji zasadnym wydaje się wydzielenie instalacji zasilającej

urządzenia przeciwpożarowe i zainstalowanie osobnej rozdzielnicy z zabezpieczeniami tej instalacji (rys.18.2.).
Zasadnym wydaje się stosowanie w układzie zasilania urządzeń ppoż. zasilacza UPS, który nie może zostać wyłączony w czasie

trwania akcji gaśniczej. Zasilacz ten jednak wymaga instalacji wyłącznika awaryjnego ze względów eksploatacyjnych. Wyłącznik ten

należy instalować w miejscu dogodnym do eksploatacji, lecz nie obok przycisków sterujących wyłączeniem przeciwpożarowego

wyłącznika prądu. Miejsce instalacji wyłącznika awaryjnego zasilacza UPS należy uzgodnić z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń
ppoż..

Jeżeli przewiduje się instalację zasilacza UPS przeznaczonego do zasilania urządzeń przeciwpożarowych, konieczne jest

wydzielenie osobnego pomieszczenia stanowiącego jednocześnie osobną strefę pożarową.

4

Rys.18.2. Zasilanie budynku z wydzielonymi obwodami instalacji urządzeń pożarowych

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na często stosowane przez projektantów rozwiązanie, w którym podczas pożaru zasilanie

systemu zasilania urządzeń pożarowych przejmuje zespół prądotwórczy. Jest rozwiązanie niewłaściwe z uwagi na to, że generator

zespołu prądotwórczego jest źródłem „miękkim’, którego impedancja obwodu zwarciowego ulega silnym zmianom podczas zwarcia

[49;133] w przeciwieństwie do systemu elektroenergetycznego.

Zespół prądotwórczy powinien stanowić źródło awaryjne uruchamiane tylko w przypadku zaniku zasilania w sieci

elektroenergetycznej.

Dobrym rozwiązaniem jest instalacja zasilacza UPS w torze zasilania urządzeń, które muszą funkcjonować w czasie pożaru.
W takim przypadku wyłącznik awaryjny zasilacza UPS nie może być zainstalowany obok przeciwpożarowego wyłącznika prądu.

Należy natomiast obok przeciwpożarowego wyłącznika prądu zamieścić informację o pracującym zasilaczu UPS, jego

przeznaczeniu oraz miejscu zainstalowania wyłącznika awaryjnego zasilacza UPS przeznaczonego do zasilania urządzeń

przeciwpożarowych.

5

Uzgadnianie projektów budowlanych w zakresie ppoż.

W celu wyjaśnienia nasuwających się wątpliwości w zakresie uzgadniania projektów pod względem ochrony ppoż. poniżej zostanie
przedstawiony wyciąg z Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 „w sprawie

uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej” (Dz. U. 121 poz. 1137[270]) obejmujący kategorie

projektów budowlanych podlegających obowiązkowemu uzgodnieniu.

Zgodnie z § 4.1 (Rozdział 2) cytowanego rozporządzenia, uzgodnieniu podlegają projekty:
1) budynku zawierającego strefę pożarową

*

zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL I lub ZL II;

2) budynku należącego do grupy wysokości

†

: średniowysokie, wysokie lub wysokościowe, zawierającego strefę pożarową

zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL III, ZL IV lub ZL V;

3) budynku niskiego zawierającego strefę pożarową o powierzchni przekraczającej 1.000 m

2

, zakwalifikowaną do kategorii

zagrożenia ludzi ZL III, obejmującą kondygnację nadziemną inną niż pierwsza;

4) budynku niskiego zawierającego strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL V i mającego ponad 50 miejsc

noclegowych;

5) obiektu budowlanego innego niż budynek, przeznaczonego do użyteczności publicznej lub zamieszkania zbiorowego, w którym

przewiduje się możliwość jednoczesnego przebywania w strefie pożarowej ponad 50 osób na powierzchni do 2.000 m

2

;

6) budynku zawierającego strefę pożarową produkcyjną lub magazynową, wolno stojącego urządzenia technologicznego lub

zbiornika poza budynkami oraz placu składowego albo wiaty, jeżeli zachodzi, co najmniej jeden z następujących warunków:

a) strefa pożarowa produkcyjna lub magazynowa wymienionych obiektów budowlanych ma powierzchnię przekraczającą

1.000 m

2

oraz gęstość obciążenia ogniowego przekraczającą 500 MJ/m

2

,

b) występuje zagrożenie wybuchem;

7) garażu wielopoziomowego;

8) obiektu budowlanego objętego obowiązkiem wykonania systemu sygnalizacji pożarowej lub stałych urządzeń gaśniczych;

9) parkingu dla pojazdów przewożących ładunki niebezpieczne;

10) przeciwpożarowego zbiornika wodnego oraz stanowiska czerpania wody do celów przeciwpożarowych;

11) tunelu o długości ponad 100 m.
Przedstawione kategorie projektów budowlanych nie dotyczą projektów budowlanych obiektów na terenach zamkniętych, które

podlegają uzgodnieniu w Resortowej Inspekcji Ochrony Przeciwpożarowej (w zależności od podległości organizacyjnej obiektu).

Projekty budowlane objęte obowiązkowym uzgodnieniem należy uzgadniać z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń

przeciwpożarowych (lista rzeczoznawców dostępna jest każdej Komendzie Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej).

*

Zgodnie z § 200 Rozporządzenia [89] budynki oraz części budynków, stanowiące odrębne strefy pożarowe w rozumieniu § 226 rozporządzenia [89], z uwagi na

przeznaczenie dzieli się na:
1)

mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej charakteryzowane kategorią zagrożenia ludzi, określane jako ZL:

ZLI - zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania więcej niż 50 osób nie będących ich stałymi
użytkownikami, a nie przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się,
ZL II - przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przed¬szkola, domy dla osób starszych,
ZL III - użyteczności publicznej niezakwalifikowane do ZL I lub ZL II,
ZL IV - mieszkalne,
ZL V - zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I lub ZL II,
produkcyjne i magazynowe, określane jako PM,
inwentarskie (służące do hodowli inwentarza), określane jako IN.
Wymagania dotyczące bezpieczeństwa pożarowego budynków oraz części budynków, stanowiących odrębne strefy pożarowe, określonych jako PM, odnoszą się
również do garaży, hydroforni, kotłowni, węzłów cieplnych, rozdzielni elektrycznych, stacji transformatorowych, central telefonicznych oraz innych o podobnym
przeznaczeniu.

Podział budynków na grupy wysokości zgodnie z § 8 rozporządzenia [89] w celu określenia wymagań technicznych i użytkowych:
niskie (N) - do 12 m włącznie, nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości do 4 kondygnacji nadziemnych włącznie,
średniowysokie (SW) -ponad 12 m do 25 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości ponad 4 do 9 kondygnacji nadziemnych włącznie;-
wysokie (W) - ponad 25 m do 55 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości ponad 9 do 18 kondygnacji nadziemnych włącznie
wysokościowe (WW)-powyżej 55 m nad poziomem terenu (zgodnie§181 ust. 1 rozporządzenia [89] w budynku wysokościowym jednym ze źródeł zasilających
powinien być zespól prądotwórczy)
Wysokość budynku lub jego części, służącą do określenia wymagań technicznych i użytkowych zgodnie z rozporządzeniem [1.9], liczy się od poziomu terenu przy
najniżej położonym wejściu do budynku, lub jego części do górnej płaszczyzny stopu bądź najwyżej położonej krawędzi stropodachu nad najwyższą kondygnacją
użytkową, łącznie z grubością izolacji cieplnej i warstwy jej osłaniają¬cej, albo do najwyżej położonej górnej powierzchni innego pokrycia.

6

Projekty, które zgodnie z rozporządzeniem [270] nie wymagają uzgodnienia mogą być uzgadniane z rzeczoznawcą na wniosek

projektanta lub inwestora.

Uzgodnienie projektu rzeczoznawca potwierdza przez ostemplowanie i podpisanie go na:

a) rzucie kondygnacji podstawowej obiektu budowlanego;

b) mapie zagospodarowania działki (terenu) w przypadku projektu zagospodarowania działki (terenu).

Rzeczoznawca ma obowiązek pisemnego powiadomienia Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej, właściwej
terytorialnie dla lokalizacji projektowanego obiektu, w wciągu 14 dni od daty uzgodnienia projektu.

W przypadku stwierdzenia niezgodności z obowiązującymi przepisami ochrony przeciwpożarowej, rzeczoznawca może odmówić

uzgodnienia projektu lub uzgodnić go z uwagami.

Wszelkie uwagi rzeczoznawcy dotyczące niezgodności z obowiązującymi przepisami ochrony ppoż. muszą być uwzględnione
podczas realizacji projektu. Niezastosowanie się do uwag rzeczoznawcy będzie skutkowało niedopuszczeniem wykonanego obiektu

do eksploatacji przez Państwową Straż Pożarną, która zgodnie z obowiązującymi przepisami uczestniczy w procedurach

odbiorczych obiektów budowlanych.

Uwaga!

Przedstawione tekście przykłady rysunkowe nie wyczerpują wszystkich możliwości układowych ale stanowią podstawę do dalszego

ich rozbudowywania i projektowania ppoż. wyłączników prądu w budynkach, w których istnieje obowiązek ich instalowania.

Sterowanie elektryczne wyłącznikiem daje również komfort psychiczny i pozwala bezpiecznie wyłączyć zasilanie budynku podczas
akcji gaśniczej prowadzonej przez Straż Pożarną. Natomiast zapewnienie możliwości bezpiecznego jego wyłączenia przez

Strażaków pozwala na nieangażowanie pogotowia energetycznego, które nie zawsze ma czas na wspomożenie akcji gaśniczej.

Ze względów bezpieczeństwa oraz niezawodności do sterowania przeciwpożarowym wyłącznikiem prądu należy stosować przewody

o odporności ogniowej nie niższej niż 90 minut.