Przebieg badania

ortopedycznego

• Lokalizacja i częstotliwość występowania

schorzeń narządu ruchu u Bo: 80 – 90% → racice/

palce, reszta → staw pęcinowy i wyżej

• Umiejscowienie przyczyn kulawizn w okolicy

palcowej: racice, skóra piętek, szpara

międzyraciczna

• Choroby dotyczą najczęściej racic tylnych

zewnętrznych

• W odcinkach bliższych kończyn schorzenia

najczęściej w okolicy pęcinowej i stępowej,

rzadziej w innych, np. nadgarstkowej, kolanowej

• Wśród przyczyn przeważają schorzenia septyczne

i w znacznym stopniu schorzenia okolicy palcowej

• U małych przeżuwaczy kulawizny i schorzenia narządu

ruchu występują znacznie rzadziej (inne warunki

utrzymania, mniejsza masa ciała)

• W hodowli intensywnej stad mlecznych i mięsnych →

zankocica owiec (jako choroba stadna), ochwat

• Przeważają schorzenia urazowe (złamania, zwichnięcia,

zranienia) i przewlekłe, zwyrodnieniowe zapalenia

stawów

• Choroby ogólnoustrojowe: kalcynoza, osteodystrofia/

krzywica, dystrofie mięśniowe na tle żywieniowym,

niedobór Cu

• Zakażenia mykoplazmami, E. rhusopathiae,

Haemophilus agni, S.aureus → zapalenie

wielostawwowe, choroby innych narządów

• Wirusowe zapalenie stawów i mózgu kóz (CAE)

• U podłoża kulawizn → procesy bólowe

(wyjątek: przyczyny mechaniczne/ zaburzenia
funkcjonalne))

• Unikanie bólu: postawa odbarczająca (podczas

stania), ruchy odbarczające/ asekuracyjne
(podczas chodu)

• Cel badania: lokalizacja/ ustalenie przyczyny

kulawizny

• Przebieg badania według ustandaryzowanej

procedury

1. Dane dotyczące zwierzęcia

• rasa
• wiek
- młode:

OCD, zaburzenia wzrostu w obrębie płytki wzrostu

(złamanie osi kończyny), złamania nasady kości etc.

- starsze:

choroby zwyrodnieniowe stawów, uszkodzenia

ścięgien zginaczy

• cel użytkowy
• stadium ciąży/ laktacji

2. Wywiad

• zachęcić właściciela do opowiedzienia „własnej

wersji okoliczności poprzedzających” zaburzenia
w narządzie ruchu i opisania objawów

• Od jak dawna występuje kulawizna/ pojawiły się

zaobserwowane zmiany?

• W jakich okolicznościach właściciel zaobserwował

kulawiznę?

• zaburzenia chodu łatwiejsze do zaobserwowania

w chowie wolnostanowiskowym niż uwiązowym,
oraz na twardym podłożu niż na głębokiej ściółce

• Czy zwierzę było regularnie obserwowane przez

właściciela także przed nagłym wystąpieniem

zaobserwowanej kulawizny?

• Czy do kulawizny doprowadziły szczególne zdarzenia

(np. upadek, transport, nadmierny wysiłek)?

• Jak ciężka była kulawizna na początku? Czy stan

zwierzęcia pogorszył się/ poprawił?

• Czy kulawizna pojawiła się nagle, czy rozwijała się

stopniowo? (nagle → przyczyny urazowe)

• Jaki wpływ na kulawiznę mają odpoczynek i

wymuszony ruch?

• Kiedy najlepiej widać kulawiznę?
• Jakie zaburzenia zaobserwował właściciel? (NIE

SUGEROWAĆ ODPOWIEDZI!!!)

• Jaką przyczynę podejrzewa właściciel?

• Czy zwierzę samodzielnie wstaje? Czy dużo leży?
• Czy można stwierdzić spadek wydajności/ wydolności?
• Czy pojawienie się kulawizny może być związane z

niedawną pielęgnacją racic? Kto przeprowadzał zabiegi

pielęgnacyjne?

• Czy zwierzę było ostatnio leczone? Jeśli tak, to przez

kogo? Jakie leki podano? Jakie inne czynności

wykonano? Czy od tamtego czasu coś się zmieniło?

• Kiedy ostatnio podejmowano leczenie środkami

przeciwzapalnymi (NLPZ, kortykosterydy) →

zafałszowanie obrazu kulawizny

• pytania na temat utrzymania, żywienia, przebiegu

chorób w stadzie, pochodzenia, przebytych chorób i

operacji, statusu szczepiennego zwierzęcia

• KRYTYCZNE PODEJŚCIE DO WYPOWIEDZI WŁAŚCICIELA!

• Małe przeżuwacze trzymane w celach

hobbystycznych, wartościowe zwierzęta
hodowlane → czy (i kiedy ostatnio) zwierzę
szczepione było przeciw tężcowi?

• Należy przyjrzeć się sytuacji w stadzie – czy

problem dotyczy jednego/ większej ilości
zwierząt? Zwrócić uwagę na sposób
utrzymania, warunki zoohigieniczne, częstość
wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych,
liczbę kulawizn w skali roku etc.

3. Oglądanie zwierzęcia w spoczynku

Ocena możliwości postaw

odbarczających

• postawy odbarczające, przestępowanie z nogi

na nogę → próba odciążenia bolesnych okolic

• typowe postawy odbarczające (np. przy

porażeniach dużych nerwów kończyn) →
wywnioskowanie przyczyny kulawizny

PRZEBIEG BADANIA
• na równym, twardym podłożu
• gdy zwierzę leży → najpierw ocena w tej

pozycji

Należy zwrócić uwagę na:
• postawę odbarczającą co najmniej 1 kończynę
• odwodzenie kończyny
• przestępowanie z nogi na nogę
• łukowaty kształt grzbietu
• ustawienie osi par racic (oś przebiegająca

przez odpowiednią szparę racicową) do osi
długiej ciała zwierzęcia

POSTAWA ODBARCZAJĄCA NIEWIELKIEGO STOPNIA

• zwierzę opiera się na całej kończynie, ale widoczne jest

zgięcie stawu pęcinowego, nadgarstkowego lub

stępowego

POSTAWA ODBARCZAJĄCA ŚREDNIEGO STOPNIA

• kończyna oparta na czubku racicy

POSTAWA ODBARCZAJĄCA ZNACZNEGO STOPNIA

• brak kontaktu chorej kończyny z podłożem

CIĄGŁE PRZESTĘPOWANIE Z NOGI NA NOGĘ

• naprzemienne obciążanie obu kończyn piersiowych/

miednicznych

STOPIEŃ ODBARCZANIA KOŃCZYNY PRZEZ STOJĄCE

ZWIERZĘ NIE JEST JEDNOZNACZNY ZE STOPNIEM

KULAWIZNY!!!

Ocena postawy kończyn

„Postawa kończyn równomierna i prosta”
• piersiowej: oś prostopadle do podłoża, łączy punkty

środkowe stawu ramiennego, łokciowego,

nadgarstkowego i stawów palców

• z boku: oś prostopadle do podłoża, łączy punkty

środkowe stawu łokciowego, nadgarstkowego i

pęcinowych

• miednicznej: oś prostopadle do podłoża przez punkty

środkowe stawu łokciowego, nadgarstkowego i stawów

palców

• z boku: linia prostopadła styczna do guza kulszowego i

piętowego

„ Odchylenia niewielkiego stopnia” – fizjologiczne!

• U bydła ustawienie kończyn i palców wykazuje dużą

rozbieżność. Wyraźne odróżnienie postaw fizjologicznych

od patologicznych możliwe jest tylko przy odchyleniach

średniego i znacznego stopnia.

OCENA USTAWIENIA RACIC
• określenie ukątowania lewej i prawej osi, poprowadzone

przez szparę międzyraciczną w stosunku do osi długiej ciała

zwierzęcia

• fizjologicznie: obie osie równoległe/ prawie równoległe do

siebie (ocena -1 = 0-17⁰); wyraźne odchylenia – znaczna

różnica wysokości piętki między zewnętrzną i wewnętrzną

racicą; najgorsze oceny związane są z wyraźną koślawością

w obrębie stawu stępowego

• kąty osi par kończyn: odchylenia niewielkiego (do 17⁰

fizjologicznie), średniego (18-23⁰) i znacznego(>24⁰) stopnia

od osi długiej ciała zwierzęcia (ocena punktowa ustawienia

racic 1-3)

Ocena wstawania

• jeśli zwierzę leży – zbadać najpierw palce i racice
• następnie zgonić zwierzę/ ręcznie pomóc mu

wstać

• krowa spoczywa na mostku i bocznej stronie

ciała, kończyny piersiowe podwinięte wzdłuż
klatki piersiowej, lekko zgięte kończyny
miedniczne skierowane w jedną stronę i
oddalone od ciała

• wstawanie: prostowanie kończyn miednicznych →

zamach głową → podniesienie się na kończynach
piersiowych

• Ocena ustawienia głowy, szyi i kończyn względem

tułowia, ukątowanie ich stawów, uwypuklenia,
zwiększenie obwodu, zranienia, stan racic,
nieprawidłowa ruchomość (kończyny)

• Zwierzę leży płasko na boku, wszystkie kończyny

wyprostowane → bolesna choroba kończyn,
choroba ogólnoustrojowa

• „Pozycja żaby” → uszkodzenie mięśni

przywodzicieli, zwichnięcie stawu biodrowego

• Ugięcie kończyn miednicznych → porażenie

n.obturatorius

• Kończyny piersiowe wyciągnięte do przodu →

schorzenia stawu nadgarstkowego

• Badanie racic: oglądanie (ew. delikatne ścięcie nożem

kopytowym rogu podeszwowego), omacywanie
(palcem, kleszczami do badania racic)

• Po badaniu w pozycji leżącej – określenie rodzaju,

sposobu wstawania zwierzęcia oraz czasu, w jakim się
podnosi

 PRZEDŁUŻONY PROCES WSTAWANIA
 NIETYPOWY DLA GATUNKU SPOSÓB WSTAWANIA
 DŁUŻSZE PODPIERANIE W STAWACH

NADGARSTKOWYCH

 ZABURZENIA W PODNOSZENIU I STAWIANIU KOŃCZYN

MIEDNICZNYCH

 ZALEGANIE

Badanie zalegającego zwierzęcia

• szczegółowy wywiad
• ogólne badanie kliniczne
• badanie ortopedyczne, neurologiczne,

rektalne, ginekologiczne

• próba podniesienia zwierzęcia

(przeciwskazanie: złamanie kości miednicy lub
kręgów)

4. Oglądanie zwierzęcia w ruchu

• do oceny kulawizn, ze względu na symetryczność

ruchu i równomierne obciążenie każdej z kończyn,
najlepsze są kłus i stęp

• w ruchu ocenia się: wyrzut kończyny, sposób

stawiania kończyn, zakłócenia w kolejności stawiania
kończyn, obecność kulawizny

• oglądanie zwierzęcia z 3 stron:
z przodu – rozpoznanie kulawizn kończyn piersiowych
z tyłu – rozpoznanie kulawizn kończyn miednicznych
z boku – rozpoznanie kulawizn z wykroku/ z oparcia

kończyn piersiowych i miednicznych

Przeprowadzanie pacjentów

• równe, nieśliskie podłoże
• wyasfaltowany/ wybetonowany/ dobrze

utwardzony odcinek + dodatkowo ok. 30m
podłoża miękkiego

• uwiąz na tyle długi, aby zwierzę mogło

wykonywać swobodnie ruchy głową

• przeprowadzanie w stępie: zwierzę prowadzone

przez pomocnika w linii prostej, w kierunku od
badającego; po nawrocie –do badającego; w tym
czasie pomocnik idzie/ biegnie wzdłuż zwierzęcia

• ocena w stępie także podczas, gdy zwierzęta

idą do hali udojowej, wracają od doju,
poruszają się po łące/ korytarzu w oborze

• ważna jest też ocena linii grzbietu!
• zwrócić uwagę na postawę i ruchy

poszczególnych kończyn

• małe przeżuwacze: ocena w warunkach

bezstresowych, aby nie wywołać
zdenerwowania stada

Ocena kulawizny

• kryteria oceny:
umiejscowienie (np. prawy przód)
typ (z podparcia/ z wykroku/ mieszana)
stopień kulawizny
• ruch głowy: przy ocenie kulawizn kończyn

piersiowych

• ruch zadu: przy ocenie kulawizn kończyn

miednicznych

• ocena przeprostu stawów pęcinowych
• dorsalne wygięcie grzbietu (kifoza) przy jedno-/

obustronnej kulawiźnie kończyn miednicznych

OPADANIE GŁOWY PRZY KULAWIŹNIE Z PODPARCIA

KOŃCZYNY PIERSIOWEJ

• poprzez odpowiednio dalekie i szybkie opuszczanie i

podnoszenie zwierzę próbuje odciążyć chorą i obciążyć

zdrową kończynę (KOMPENSACYJNY RUCH GŁOWY)

• przy stąpaniu kończyny zdrowej głowa i szyja są

opuszczane szybciej i podnoszone wyraźniej → kończyna

mocniej opada na podłoże (RUCH ODBARCZAJĄCY)

• silny ruch głowy do dołu w momencie kontaktu zdrowej

kończyny z podłożem

! opuszczanie głowy może być też oznaką kulawizny

kończyny miednicznej (KULAWIZNA POZORNA

KOŃCZYNY PIERSIOWEJ); obciążanie przekątnej kończyny

! kulawa kończyna zawsze wykazuje większą kulawiznę niż

kończyna pozornie kulawa

• rozróżnienie za pomocą prób prowokacyjnych

OPADANIE BIODER PRZY KULAWIŹNIE Z PODPARCIA

KOŃCZYNY MIEDNICZNEJ

• różna wysokość guzów biodrowych podczas fazy podparcia i

przenoszenia kończyny

• w stępie po stronie chorej nie jest on unoszony, albo osiąga

wysokość drugiego tylko na chwilę

• w kłusie: po stronie zdrowej – większe obciążenie – silniejszy

wyprost stawów pęcinowych; przy końcu fazy kończyna

odpycha się silniej , guz biodrowy wypychany jest w górę i

osiąga najwyższy punkt na końcu fazy podparcia kończyny;

dzięki temu kończyna chora, będąca w fazie przenoszenia jest

wyrzucana do góry; po stronie chorej mniejsze obciążenie –

mniejszy wyprost stawów pęcinowych – słabsze odpychanie

kończyny i guza biodrowego w końcu fazy podparcia

• KULAWIZNA POZORNA PO PRZEKĄTNEJ: gdy zwierzę kuleje

np. na kończynę piersiową prawą, przez co jednocześnie na

miedniczną lewą → pozorna kulawizna kończyny miednicznej

prawej

• ocena kulawizny kończyny miednicznej: z

boku, 5m od zwierzęcia – najlepsza ocena
kranialnego skrócenia/ kaudalnego wydłużenia
cyklu ruchu danej kończyny

• kulawizny z wykroku lepiej uwydatnione na

podłożu miękkim; przyczyny najczęściej w
odcinku bliższym kończyny; czyste kulawizny z
wykroku – bardzo rzadko

Kulawizna obustronna

• procesy bólowe jednocześnie w obu

sąsiadujących kończynach

• kończyny piersiowe: przy obciążeniu głowa

niesiona wysoko, możliwie nieruchomo w
stosunku do tułowia (odciążenie kończyn)

• kończyny miedniczne: redukcja przyspieszenia

ruchu guzów biodrowych; rozpoznanie możliwe
przy kulawiźnie średniego/ znacznego stopnia
(sztywny chód, niechęć do poruszania, brak
ruchu)

OCENA ŁUKU ZAKREŚLANEGO PRZEZ KOŃCZYNĘ PODCZAS

RUCHU

• badamy z 3 stron

„BRAK OBJAWÓW, PO PROSTEJ”

• fizjologicznie przenoszenie kończyny przebiega po linii

„PRZENOSZENIE PO NIEWIELKIM ŁUKU W STRONĘ/ OD

KOŃCZYNY PODPOROWEJ”

• fizjologiczne

„PO ŚREDNIM/ DUŻYM ŁUKU W STRONĘ/ OD KOŃCZYNY

PODPOROWEJ”

• zależą od postawy kończyn, palców, kształtu racic
• inna przyczyna: złamania osi kończyny (koślawość,

szpotawość)

Ocena stąpania

• zwrócenie uwagi, które części powierzchni stąpającej

kontaktują się z podłożem pierwsze

„BRAK OBJAWÓW, STĄPANIE PŁASKIE”

• fizjologicznie cała powierzchnia podeszwowa kończyny

kontaktuje się z podłożem w tym samym czasie

„STĄPANIE CZĘŚCIĄ GRZBIETOWĄ BRZEGU

PODSTAWOWEGO RACICY”

„STĄPANIE ZEWNĘTRZNĄ LUB WEWNĘTRZNĄ

KRAWĘDZIĄ BRZEGU PODSTAWOWEGO RACICY”

„STĄPANIE NA PIĘTKACH ROGOWYCH”
„STĄPANIE NA PIĘTKACH”

5. Oglądanie i omacywanie kończyn

• u zwierząt wykazujących wysokiego stopnia

kulawiznę/ otwarte uszkodzenia (rany,
złamania) – zmodyfikowany przebieg badania
kończyn → badamy najpierw obszar
uszkodzony; w razie potrzeby – zdjęcie rtg

• pamiętać o zbadaniu pozostałych części

kończyny bądź innych kończyn!

• małe Rum: badanie w pozycji stojącej (odcinki

bliższe kończyn, kręgosłup)/ leżącej (racice)

Badanie stawów

• symetria (obrys) w porównaniu ze stroną przeciwną
• stopień wypełnienia, chełbotanie, grubość torebki

stawowej

• rodzaj powiększenia obwodu stawu (obecność płynu w

jamie stawowej , rozsiane i miękkie lub szorstkie i twarde

powiększenie obwodu stawu)

• bolesność, temperatura, zaczerwienienie
• obecność krepitacji podczas manipulowania w obrębie

stawu (odgłos zgrzytu przy chronicznym zapaleniu stawów/

mający charakter szmeru trącego przy złamaniu kości)

• ruchomość bierna stawu (zginanie, prostowanie, rotacja

osiowa i wzdłużna)

• rany okołostawowe
• blizny pooperacyjne (po artroskopii, artrotomii)

Badanie ścięgien i więzadeł

• oglądanie i omacywanie kończyny obciążonej i podniesionej
• oglądanie: zwiększenie obwodu struktury i jego dokładna lokalizacja
• badanie palpacyjne: centymetr po centymetrze, od części bliższej do

dalszej, na kończynach obciążonej i podniesionej; omacać także skórę i

tkankę łączną; omacać ścięgna i więzadła od przyczepu początkowego

do końcowego; sprawdzanie parametrów:

 zwiększenie obwodu
 konsystencja
 temperatura
 bolesność
 odgraniczenie
 obecność defektów strukturalnych (wyczuwalne palpacyjnie, częściowe/

całkowite zerwanie)

 napięcie

• ocena skóry – zmiany zabarwienia, zmiany morfologiczne, rany
• bolesność: dwoma palcami jednej ręki, uciskając z boku w pierunku

przyśrodkowym, stopniowo coraz mocniej; wynik badania jest

powtarzalny = prawdziwa bolesność

Badanie pochewek ścięgnistych i kaletek

maziowych

• po obejrzeniu → omacanie na całej długości/

rozległości

• na kończynie obciążonej i uniesionej
• ocena:

 stopnia wypełnienia (powiększenie obwodu)
 fluktuacji, grubości ściany,
 tkliwości
 konsystencji
 ciepłoty i zaczerwienienia
 bolesności
 zaciśnięcie (zwężenie na przebiegu pochewki ścięgnistej)
 obecność blizn pooperacyjnych

Badanie kości

• oglądanie, omacywanie, manipulacja
• oceniamy:

 oś kości, odchylenia od fizjologicznego przebiegu

(nienormalne załamanie osi)

 nienaturalną ruchomość
 obecność krepitacji
 powiększenie obwodu
 bolesność
 temperaturę
 uszkodzenia skóry

• niezbędne jest wykonanie zdjęcia rtg!

Badanie mięśni

• oglądanie: zmiana obrysu (symetrii), rany na przebiegu

mięśni

• omacywanie:

 zanik (atrofia)
 zwiększenie obwodu
 konsystencja (rozkurcz: miękkie i elastyczne; skurcz: jędrne i

elastyczne)

 bolesność
 temperatura
 uszkodzenie struktury
 tonus (oznaki napięcia)
 upośledzenie czynności

Badanie powiększenia obwodu

• obrzęk każdego rodzaju na obszarze całego ciała
• oglądanie, omacywanie – na całej rozległości
• parametry:

 dokładne umiejscowienie anatomiczne
 wielkość
 konsystencja
 chełbotanie
 bolesność
 temperatura
 zmiany na powierzchni skóry
 przesuwalność względem otoczenia/ podłoża
 rodzaj połączenia z podłożem
 ograniczenie ruchomości stawów