Czego (nie) uczą polskie szkoły?

System edukacji a potrzeby rynku pracy w Polsce

Wiktor Wojciechowski

W Polsce uczy się ponad 62 proc. osób w wieku 20-24 lat -
najwięcej wśród wszystkich krajów rozwiniętych

0

10

20

30

40

50

60

70

Ir

la

n

d

ia

Au

s

tr

ia

S

ło

wa

cja

UK

N. Z

e

la

n

d

ia

Czec

h

y

US

A

S

zwa

jc

a

ria

P

o

rt

u

g

a

li

a

Bel

g

ia

W

ło

ch

y

Au

s

tr

a

li

a

No

we

g

ia

Kan

a

d

a

S

zwe

c

ja

Gr

e

c

ja

Nie

m

c

y

His

zp

a

n

ia

W

ęg

ry

F

ra

n

c

ja

Ho

la

n

d

ia

F

in

la

n

d

ia

Dan

ia

P

o

ls

k

a

Odsetek osób w wieku 20-24 lata, które się uczą

EU-27

EU-27

Zatrudnienie osób w wieku 20-24 lat, które już ukończyły
edukację szkolną wynosi w Polsce jedynie 46 proc.,
o 30 pkt. proc. mniej niż przeciętnie w krajach EU-27

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

P

o

ls

k

a

W

ło

ch

y

S

ło

wa

cja

W

ęg

ry

Gr

e

c

ja

Nie

m

c

y

F

ra

n

c

ja

Bel

g

ia

His

zp

a

n

ia

F

in

la

n

d

ia

Czec

h

y

N. Z

e

la

n

d

ia

UK

US

A

S

zwe

c

ja

Kan

a

d

a

P

o

rt

u

g

a

li

a

Au

s

tr

a

li

a

Dan

ia

Ho

la

n

d

ia

Au

s

tr

ia

S

zwa

jc

a

ria

Ir

la

n

d

ia

No

we

g

ia

Współczynnik zatrudnienia osób w wieku 20-24 lata, które się już nie uczą

EU-27

EU-27

Wejście osób młodych na rynek pracy nie zależy
tylko od posiadanych kwalifikacji zawodowych

•

Spowolnienie aktywności gospodarczej powoduje dwukrotnie większy

spadek zatrudnienia osób młodych niż pracowników w wieku 25-54

lata

•

Zatrudnienie osób młodych jest tym niższe, im wyższe są pozapłacowe

koszty pracy i im pracodawcy mają mniejszą swobodę w zatrudnianiu

i zwalnianiu pracowników.

•

Wysoka płaca minimalna obniża w szczególności popyt na pracę osób

bez poświadczenia i o niskich kwalifikacjach zawodowych. Jej

negatywny wpływ na zatrudnienie młodych jest tym silniejszy,

im wyższe są pozapłacowe koszty pracy.

•

Wydłużanie okresu nauki może przejściowo obniżać zatrudnienie osób

młodych, ale w dłuższej perspektywie skutkuje wyższą i dłuższą

aktywnością zawodową lepiej wykształconych pracowników.

Jak uczyć, aby absolwenci szybko znajdowali pracę?
- doświadczenia międzynarodowe

•

W krajach OECD o relatywnie najniższym bezrobociu osób młodych, w
tym absolwentów (np. Dania, Szwajcaria, Holandia) uczniowie mają
dużo obowiązkowych zajęć praktycznych, które uzupełniają
standardowe kształcenie teoretyczne. W efekcie, młode osoby są
dobrze przygotowane do wejścia na rynek pracy i szybko znajdują
zatrudnienie.

•

Badania dowodzą, że długie bezrobocie absolwentów może obniżyć ich
wynagrodzenia, gdy osiągną wiek 40 lat, nawet o 20 proc.

•

Praktyczna wiedza wyniesiona ze szkoły zwiększa szanse na podjęcie
wysoko wynagradzanej pracy w zawodach wymagających wysokich
kompetencji.

Dla 47 proc. absolwentów średnich szkół zawodowych,
widza i umiejętności zdobyte w szkole okazują się
całkowicie nieprzydatne w pracy zawodowej (dane – 2007)

52.9

8.5

32.5

43.0

37.9

54.1

16.0

15.2

20.5

19.4

26.0

23.0

11.4

37.0

19.3

15.3

16.5

11.9

19.6

39.3

27.7

22.3

19.7

11.0

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

-

z

a

s

a

d

n

ic

z

e

z

a

w

o

d

o

w

e

-

ś

re

d

n

ie

o

g

ó

ln

e

-

ś

re

d

n

ie

z

a

w

o

d

o

w

e

-

p

o

lic

e

a

ln

e

,

p

o

m

a

tu

ra

ln

e

,

k

o

le

g

ia

-

lic

e

n

c

ja

c

k

ie

i

o

d

p

o

w

ie

d

n

ie

-

m

a

g

is

te

rs

k

ie

i

d

o

k

to

rs

k

ie

zdecydow anie tak

raczej tak

raczej nie

zdecydow anie nie

Absolwenci magisterskich szkół wyższych znajdują pracę
dużo łatwiej niż osoby z wykształceniem zasadniczym
zawodowym

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Zasadnicze

zawodowe

Średnie ogólne

Średnie zawodowe

Policealne

Wyższe

p

ro

c.

Aktywnośc zawodowa

Praca poza rolnictwem

Wzrost prawdopodobieństwa aktywności zawodowej i pracy poza rolnictwem osób
w wieku 25-64 lat w porównaniu do osób z wykształceniem co najwyżej
gimnazjalnym - 2007 r.

Współczynnik zatrudnienia absolwentów większości szkół
jest wyższy niż analogiczny współczynnik dla wszystkich
osób w wieku produkcyjnym.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

wyższe

policealne

średnie

zawodowe

średnie

ogólne

zasadnicze

zawodowe

gimnazjalne

lub niższe

ogółem

absolwenci

ludność ogółem

W porównaniu do całej populacji osób w wieku produkcyjnym, najgorsze
perspektywy

zatrudnienia

mają

absolwenci

szkół

zasadniczych

zawodowych i gimnazjów.

Na 1 bezrobotnego absolwenta z wykształceniem wyższym
przypada ponad 9 pracujących, z kolei na 1 bezrobotnego
z wykształceniem zasadniczym zawodowym – aż 3.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Zasadnicze

zawodowe

Średnie ogólne

Średnie

zawodowe

Policealne lub

pomaturalne

Wyższe

licencjackie

Wyższe

magisterskie

p

ro

c.

Liczba pracujących ogółem na 1 bezrobotnego
Liczba zatrudnionych najemnie na 1 bezrobotnego

W wieku 40 lat wynagrodzenia osób z wykształceniem
wyższym są prawie 3 krotnie wyższe niż w momencie,
kiedy po studiach wchodzili na rynek pracy.

Wynagrodzenia osób, które ukończyły szkołę wyższą są
przeciętnie aż o 60 proc. większe niż płace absolwentów
szkół zasadniczych zawodowych – w gospodarce ogółem.

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Zasadnicze

zawodowe

Średnie ogólne

Średnie

zawodowe

Policealne

Wyższe

p

ro

c.

Sektor prywatny

Sektor publiczny

Ogółem

Ukończenie szkoły policealnej w niewielkim stopniu wpływa na
wzrost wynagrodzeń w porównaniu do skończenia samego liceum
lub technikum.

Co wpływa na jakość i ofertę systemu edukacji
w Polsce? – szkoły ponadgimnazjalne

•

Samorządy nie mają narzędzi, aby kontrolować jakość pracy
podległych im szkół, natomiast kuratoria nie są przygotowane do
oceny realizacji programów z punktu widzenia rynku pracy.

•

Samorządy dopasowują ofertę edukacyjną do zainteresowania
uczniów, a nie do potrzeb rynku pracy.

•

Kształcenie zawodowe jest drogie i dlatego samorządy wolą rozwijać
tańszą edukację ogólnokształcącą.

•

Przystosowywanie dotychczasowej kadry pedagogicznej do rozwijania
nowych kierunków kształcenia nie zapewnia wysokiej jakości edukacji
zawodowej.

•

Lepiej gdyby istniało mniej szkół zawodowych, ale za to lepiej
wyposażonych. Tylko wtedy uczniowie będą rzeczywiście zdobywali
praktyczną wiedzę, która zwiększy ich szanse na zatrudnienie.

Co wpływa na jakość i ofertę systemu edukacji
w Polsce? – szkoły ponadgimnazjalne cd.

•

Rozwój internatów ułatwiłby dostęp młodzieży do profesjonalnej
edukacji zawodowej.

•

Wiedza zawodowa nauczycieli w szkołach zawodowych jest często
przedawniona.

•

Egzaminy zawodowe w Polsce są w większości teoretyczne i dlatego
nie cieszą się dużym uznaniem wśród pracodawców.

•

Licea profilowane, które miały łączyć kształcenie zawodowe z ogólnym
nie spełniają oczekiwań rynku pracy.

Co wpływa na jakość i ofertę systemu edukacji
w Polsce? – szkoły wyższe

•

Zabiegi o płatnych studentów doprowadziły do intensywnego rozwoju
tanich kierunków studiów, niewymagających pracowni i kosztownych
zajęć laboratoryjnych.

•

Tworzenie nowych szkół wyższych w małych miejscowościach odbyło
się kosztem obniżenia jakości edukacji.

•

Szkoły niepubliczne to podmioty komercyjne – sprzedają usługi
edukacyjne, na który jest popyt , a nie zawsze takie, które
gwarantują dobrą pracę.

•

Zasoby kadrowe i materialne uczelni publicznych zmieniają się wolno
i dlatego także ich oferta edukacyjna dopasowuje się wolno do zmian
w popycie na pracę.

Co wpływa na jakość i ofertę systemu edukacji
w Polsce? – szkoły wyższe cd.

•

Oceniając jakość nauczania, Państwowa Komisja Akredytacyjną
powinna brać pod uwagę wyniki, jakie absolwenci osiągają na rynku
pracy.

•

Różnice płac absolwentów nie są proporcjonalne do różnic kosztów
kształcenia na poszczególnych kierunkach studiów, np. inżynierowie
zarabiają za mało w relacji do kosztów kształcenia w porównaniu z
humanistami.

•

Niedopasowanie kierunków edukacji do potrzeb rynku pracy prowadzi
do marnotrawstwa prywatnych i publicznych pieniędzy

Jak zreformować polską edukację?
– rekomendacje dla polityki gospodarczej

•

Szkoły powinny być oceniane na podstawie m.in. sytuacji na rynku

pracy ich absolwentów.

•

Należy uruchomić system monitoringu sytuacji zawodowej

absolwentów także dlatego, aby młodzież podejmowała świadome

decyzje edukacyjne.

•

Należy zlikwidować bariery administracyjne, które fachowcom bez

przygotowania pedagogicznego uniemożliwiają prowadzenie zajęć

praktycznych w szkołach.

•

Należy zrezygnować z utrzymywania wielu małych szkół zawodowych i

uczelni wyższych, które nie mają odpowiedniego zaplecza do

praktycznej nauki zawodu.

•

Podniesienie jakości kształcenia wymaga wzmocnienia konkurencji

pomiędzy uczelniami. Do tego potrzebna jest zmiana systemu

finansowania szkół – pieniądz powinien iść za studentem.

Czego nie wiemy o rynku pracy w Polsce?

•

Dostępne dane statystyczne nie pozwalają dokładnie stwierdzić, w
jakich zawodach młodzież kształci się nadmiernie, a w jakich
niedostatecznie.

•

Nie ma dobrych danych o strukturze kwalifikacyjnej wolnych miejsc
pracy, ani profesjonalnych prognoz popytu na pracę.

•

Nie prowadzi się ocen rezultatów kształcenia zawodowego.