Zagadnienia do kolokwium z wykładów H. Zboroń

1. Funkcje filozofii
2. Dziedziny filozofii
3. Zagadnienie arche w Jońskiej filozofii przyrody
4. Filozofia Heraklita
5. Tezy o moralności Sokratesa
6. Świat realny a świat idealny u Platona
7. Metafora jaskini u Platona
8. Pojęcie eudajmonizmu. Filozofia stoików
9. Poglądy Epikurejczyków
10. Wyjaśnij pojęcie patrystyki: czego dotyczy i

jakiego okresu historii filozofii

11. Poglądy św. Augustyna na poznanie
12. Teocentryczna filozofia św. Augustyna
13. Wiedza i wiara, filozofia i teologia u św. Tomasza
14. Cechy Boga wg. św. Tomasz
15. Program filozofii odrodzenia
16. Kartezjański program naprawy filozofii
17. Racjonalizm: stanowisko, przedstawiciele
18. Empiryzm: stanowisko, przedstawiciele
19. Trzy postacie spory między racjonalizmem a

empiryzmem

20. Stanowisko Kanta w kwestii sporu miedzy

racjonalizmem i empiryzmem

21. Podwójny fundament wiedzy u Kanta
22. Program filozofii pozytywnej w ujęciu A. Comte’a
23. Fazy rozwoju ludzkości wg. Comte’a
24. Główne motywy egzystencjalizmu

25. Zagadnienie autentycznego istnienia w ujęciu

Heideggera

26. Władza ‘się’ w filozofii Heideggera

Funkcje filozofii

Konstruuje światopoglądy - zarówno na potrzeby

ż

ycia społecznego, jak i jednostkowego, w

szczególności formułuje konkretne przekonania, które

wyposaża w określoną argumentację. Porządkuje,
systematyzuje obecne w świadomości zbiorowej
obrazy, wyobrażenia dotyczące rzeczywistości
społecznej, demaskuje ich założenia: pierwotnie
zakładane przesądzenia wartościujące. Ukazuje
różnorodność myślenia, wartościowania: uczy
tolerancji, propaguje ideę etyki komunikacji. Jest
pamięcią kultury: swoistą samowiedzą, poznając
filozofię poznajemy historię intelektualną Europy -
jest nauczycielka tradycji. Jest zabawą intelektualną.

Tradycyjne dziedziny filozofii

Ontologia, gnoseologia (teoria poznania),
epistemologia (teoria poznania naukowego),
aksjologia: etyka, estetyka
Zagadnienie ‘arche’
pytanie o arche - pytaniem o początek świata, jego
pierwotną postać. Myślenie magiczne a filozoficzne:
magia: istnieje bezpośredni związek między
zjawiskami naturalnymi (przyrodniczymi) i
symbolicznymi. Opowieść o początku świata
odwołująca się do sił magicznych była pojmowana
jako realistycznie. Magiczne rozumienie żywiołów:
wody, powietrza, ziemi i ognia.
Heraklit z Efezu

Zasada świata - arche - to ogień, który staje się

morzem, powietrzem, ziemią i z powrotem ogniem.
Ogień ma zdolność przechodzenia z jednego stanu w
drugi: najbardziej gęsta część ognia staje się ziemią,
ziemia pod wpływem ognia staje się wodą, woda
parując staje się powietrzem. Przemiany ognia

dokonują się w dół i w górę, są dwa kierunki, lecz
jedna droga.
Heraklit z Efezu: wariabilizm Zasadniczą cechą
rzeczywistości jest zmienność. Obrazem świata jest
rzeka: wszystko płynie, nic nie trwa. Niepodobna
wejść dwa razy do tej samej rzeki, bo inne napłynęły
w nią wody. Panta rei! Innym obrazem rzeczywistości
jest śmierć: natura jest ciągłą śmiercią i ciągłym
odradzaniem się. Nie możemy powiedzieć, że
jesteśmy, bo jesteśmy i nie jesteśmy zarazem. Nie ma
niczego, co miałoby stałe własności, nie ma bytu, lecz
jest stawanie się.
Tezy Sokratesa
Cnota (dobro) jest wartością bezwzględną (nie zależy
od sądów człowieka), jest wartością ostateczną
(stanowi najwyższy cel), jest wartością autoteliczną
(nie jest niczemu podporządkowana).
Cnota jest związana z pożytkiem i szczęściem.
Pożytek jest następstwem dobra: tylko to , co dobre,
jest naprawdę pożyteczne. Szczęście wynika z dobra:
ten jest szczęśliwy, kto ma rzecz najcenniejszą. Cnota
jest wiedzą: prawda o dobru jest w nas, należy
nauczyć się ją rozpoznać.

7. Platon: przypowieść o jaskini

Jaskinia: metafora poznania
ś

wiat cieni: umiejętności, wiedza praktyczna;

ś

wiat półcieni: zbliżanie się do poznania,

zdroworozsądkowe rozumienie;

ś

wiat odbić: dostrzeganie faktycznych przedmiotów

ś

wiata realnego,

ś

wiat słońca: rozumienie idei, bezpośredni ogląd idei

(episteme).

8. Eudajmonizm - dobro = szczęście. Pożądanym

stanem jest apatia: pozbycie się wzruszeń. Osiąganie
szczęścia: zrozumienie, że nie zależy ono od
warunków zewnętrznych, których nigdy nie można do
końca kontrolować. Aby zapewnić sobie trwałe
szczęście trzeba wyrzec się pewnych rzeczy:
samoograniczenie!

9. Epikureizm

Dwa rodzaje przyjemności: zewnętrzne: wymagają

przyczyny, są wywoływane przez zewnętrzny impuls,
wymóg zaspokojenia (zależny od czynników
zewnętrznych), przyjemność pozytywna; wewnętrzne:
brak potrzeb, przyjemność negatywna. Radość życia
przyjemnością negatywną: jest niezależna,
nieuwarunkowana. Metafora ogrodu jako szczęścia.

10.

Patrystyka

–

nauka

starożytnych i

wczesnośredniowiecznych Ojców Kościoła, także
dział teologii zajmujący się ich nauczaniem, jako
pewną całością. Patrystyka jest ściśle powiązana z
dogmatyką odnoszącą się do jej okresu starożytnego.
W tejże gałęzi teologicznej do norm nauki wiary

należy jednomyślność Ojców Kościoła w sferze
moralności.

11. Poznanie Augustyn: Poza stanem własnej duszy

umysł rozpoznaje prawdy wieczne - prawdy
Absolutu; koncepcja iluminizmu

oświecenie umysłu dzięki Bożej łasce; irracjonalizm:
wiara podstawą wiedzy (ekstaza, kontemplacja).

12. Teocentryczna koncepcja: Bóg jest najwyższym

bytem; Bóg jest najważniejszym przedmiotem
poznania; Bóg jest najwyższym dobrem i

przyczyną wszelkiego dobra. dusza ponad ciałem,
Dusza jest substancją samoistną; duszę znamy lepiej
niż ciało; należy dbać o duszę, a nie o ciało. „uwierz,
abyś mógł zrozumieć”.

13. Wiedza i wiara

Oddzielenie wiedzy od wiary, dziedziny rozumy od
dziedziny objawienia: niektóre prawdy objawione
dostępne są także rozumowi, ale zasadniczo są to dwie
odrębne dziedziny; Niektóre prawdy przekraczają
rozum, ale żadna nie jest niezgodna z myśleniem
racjonalnym. Filozofia a teologia: Zasada zgodności
prawd: prawda objawiona i naturalna pochodzą z tego
samego źródła: od Boga; Przeciw Augustynowi: Bóg
obdarzył człowieka zdolnością rozumowania,
odwoływanie się do racji rozumu jest zgodne z wolą
Boga; Filozofia i teologia mówią o tym samym, ale
odwołują się do różnej argumentacji.

14. Cechy Boga: Jest bytem samoistnym: nie ma

przyczyny; jest niezmienny: pozostaje poza
jakimkolwiek wpływem; jest wieczny: nie ma

początku ani końca; jest niematerialny: materia jest
ź

ródłem niedoskonałości; jest bytem prostym: jego

istota jest identyczna z istnieniem; doskonały, mądry,
wszechmocny.

17. Racjonalizm

Opiera się na przekonaniu, że możliwe jest budowanie
teorii przedmiotowych: teoretycznych charakterystyk
określonych obszarów rzeczywistości bez ich
uprzedniego oglądu. Rozum odkrywa własności
rzeczywistości bez odwoływania się do pomocy
zmysłów – bez pomocy danych empirycznych. Rozum
„sam z siebie”, za pomocą twórczej wyobraźni – w
obrębie własnych możliwości dokonuje swych odkryć.
Przyjmuje się tu, że Rozum ma dane sobie zdolności
rozpoznawania prawdy przedmiotowej bezpośrednio.
Ponieważ dane otrzymywane są bezpośrednio,
przyjmuje się, że wiedza ta jest źródłowa i
bezzałożeniowa, a zatem pewna. Przedstawiciele –
Rene Descartes i Gottfried Wilhelm Leibniz;

18. Empiryzm
Podstawą wiedzy o rzeczywistości przedmiotowej

jest doświadczenie. Wyróżnia się dwojakiego typu
doświadczenia: Zewnętrzne, zmysłowe: odnoszone do
ś

wiata zewnętrznego, Wewnętrzne, introspekcyjne:

odnoszone do przeżyć wewnętrznych. Nurt

empirycystyczny: Wyspy Brytyjskie. Przedstawiciele:
J. Locke, G. Berkeley, D. Hume.

19. Zagadnienie źródeł poznania; Zagadnienie

prawomocności

poznania;

Zagadnienie

metodologiczne: sposób konstruowania teorii.

20. Oba stanowiska są jednostronne: racjonalizm ceni

rozum, odrzuca zmysły, empiryzm uznaje jedynie
zmysły. Rozwiązanie sporu: oba

ź

ródła wiedzy są istotne: aby poznać rzecz, trzeba ją

zobaczyć, aby ją zrozumieć potrzebny jest udział
intelektu.

21.W każdym akcie poznawczym obecne są dwa

czynniki: rozumowy i empiryczny i oba są
równoprawne.
Nowe kryterium wiedzy prawomocnej: wzajemna
kontrola władz poznawczych: zmysły nie pozwalają
intelektowi na oderwanie się od realności
empirycznej, intelekt kontroluje i porządkuje dane
empiryczne.

22. W rozumieniu Comte´a to filozofia zajmująca się
faktami fizycznymi, przedmiotami rzeczywistymi,
dostępnymi umysłowi, to nauka

rozważająca kwestie pożyteczne, by służyć życiu, jego
lepszej jakości, dająca się ująć w ścisłe ramy definicji,
stosująca krytykę pozytywną, świadcząca o tym, że
człowiek stanął na wyższym stopniu rozwoju, bo
może rozumieć świat na sposób pozytywistyczny.

23. Fundamentalne prawo jej rozwoju umysłowego, że
przechodzi przez 3 fazy: teologiczną , metafizyczną i
pozytywną . W pierwszej

rządziła się uczuciami, w drugiej intelektem. Trzecia
stwierdza tylko fakty, nie tłumacząc ich ani przez
duchy , ani przez abstrakcję. Stanowi fazę rozwoju
najwyższą i ostateczną.

24.

Egzystencjalizm

– współczesny kierunek

filozoficzny, którego przedmiotem badań są
indywidualne losy jednostki ludzkiej, wolnej

("skazanej na wolność") i odpowiedzialnej, co stwarza
poczucie "lęku i beznadziei istnienia".
Egzystencjalizm istnieje w wersji teistycznej oraz
ateistycznej. W obu przypadkach jego ideą jest
przekonanie, że człowiek, jako jedyny z wszystkich
bytów ma bezpośredni wpływ na to kim jest i
dokonując niezależnych wyborów wyraża swoją
wolność.