2012-02-22

1

Podstawy finansów 2012

studia niestacjonarne

Poj

ę

cie, geneza i ewolucja

pieni

ą

dza. Funkcje pieni

ą

dza.

Cechy współczesnego pieni

ą

dza.

Poj

ę

cie pieni

ą

dza

Pieni

ą

dz, niezale

ż

nie od swojej formy

zewn

ę

trznej i systemu gospodarczego, jest

prawnie okre

ś

lonym i powszechnie

akceptowanym

ś

rodkiem płatniczym, który

mo

ż

e wyra

ż

a

ć

, przechowywa

ć

i przekazywa

ć

warto

ść

i którego warto

ść

jest

ś

ci

ś

le zwi

ą

zana z

realnym produktem społecznym brutto.

2012-02-22

2

Geneza, ewolucja pieni

ą

dza

1.

Pieni

ą

dz towarowy

2.

Pieni

ą

dz kruszcowy

3.

Pieni

ą

dz papierowy

4.

Pieni

ą

dz bezgotówkowy

5.

Pieni

ą

dz elektroniczny

1. Pieni

ą

dz towarowy

•

wykształcony w procesie podziału pracy
(poprzedzony gospodark

ą

barterow

ą

)

•

pocz

ą

tkowa faza -> ró

ż

ne towary

•

istotne 2 cechy: podzielno

ść

i trwało

ść

2012-02-22

3

2. Pieni

ą

dz kruszcowy

- pieni

ą

dzem ró

ż

ne metale i ich stopy

- bimetalizm -> złoto i srebro (XVIII – XIX w.)

* zjawisko psucia monety – pieni

ą

dz gorszy wypiera z

obiegu pieni

ą

dz lepszy (prawo Kopernika-Greshama)

- monometalizm -> złoto (Anglia 1798 r.);

* cechy złota: jednorodno

ść

, podzielno

ść

, du

ż

a warto

ść

,

nieuleganie psuciu

warto

ść

pieni

ą

dza = warto

ść

surowca, z którego był

wykonany

3. Pieni

ą

dz papierowy

- I faza: dematerializacja pieni

ą

dza (zast

ą

pienie pieni

ą

dza

pełnowarto

ś

ciowego pieni

ą

dzem papierowym)

* posługiwanie si

ę

złotem było niewygodne

* złoto oddawano w depozyt, w zamian otrzymywano
kwity depozytowe

- II faza: proces ekonomizacji złota (zast

ę

powanie złota

pieni

ą

dzem symbolicznym)

* wprowadzono ograniczenia dotycz

ą

ce zamiany weksli

bankowych na złoto

* Proces ekonomizacji złota przebiegał do 1971 r. – USA
odst

ą

piły od wymienialno

ś

ci pieni

ą

dza papierowego na

złoto (załamanie systemu z Bretton Woods: 1un = 35$)

2012-02-22

4

4. Pieni

ą

dz bezgotówkowy

- faza dematerializacji pieni

ą

dza – powstanie

nowej, bezgotówkowej formy pieni

ą

dza ->

pieni

ą

dz wkładowy lub

ż

yrowy nieposiadaj

ą

cy

postaci materialnej, wyst

ę

puje tylko w postaci

zapisu ksi

ę

gowego (pieni

ą

dz ksi

ę

gowy,

skryptularny, bankowy)

5. Pieni

ą

dz elektroniczny

- system komputerowych zapisów
elektromagnetycznych wraz z nowymi usługami
(karty płatnicze, elektroniczne systemy
rozliczeniowe, np. home banking)

2012-02-22

5

Funkcje pieni

ą

dza

1.

Funkcja

ś

rodka wymiany

2.

Funkcja

ś

rodka płatniczego

3.

Funkcja miernika warto

ś

ci

4.

Funkcja tezauryzacji

5.

Funkcja płynno

ś

ci

6.

Funkcja pieni

ą

dza

ś

wiatowego

1. Funkcja

ś

rodka wymiany

- prawdopodobnie najstarsza funkcja pieni

ą

dza

- pieni

ą

dz po

ś

redniczy w wymianie towarów –

ekwiwalent w transakcjach kupna-sprzeda

ż

y

- Przykład: przedsi

ę

biorstwo sprzedaje towary, za które

uzyskuje

ś

rodki pieni

ęż

ne, słu

żą

ce z kolei do nabycia

innych towarów umo

ż

liwiaj

ą

ce produkcj

ę

(surowce)

Cyrkulacja pieni

ą

dza

FORMUŁA

TOWAR

PIENIĄDZ

TOWAR

PIENIĄDZ

TOWAR

2012-02-22

6

2. Funkcja

ś

rodka płatniczego

- polega na tym,

ż

e pieni

ą

dz ma ustawow

ą

moc

zwalniania z wszelkiego typu zobowi

ą

za

ń

(podatki, wynagrodzenia, umowy kupna-
sprzeda

ż

y)

- w praktyce w danym kraju nikt nie mo

ż

e

odmówi

ć

przyj

ę

cia b

ę

d

ą

cego w obiegu

pieni

ą

dza jako

ś

rodka przekazywania warto

ś

ci

zwi

ą

zanego z realizacj

ą

zobowi

ą

za

ń

3. Funkcja miernika warto

ś

ci

- wyra

ż

anie w pieni

ą

dzu warto

ś

ci towarów,

usług i kosztów produkcji

- pieni

ą

dz mierzy warto

ść

poprzez ceny

- wyra

ż

enie warto

ś

ci poszczególnych kategorii

ekonomicznych

2012-02-22

7

4. Funkcja

ś

rodka przechowywania

warto

ś

ci (tezauryzacji, skarbienia)

- pieni

ą

dz obarczony jest najmniejszym ryzykiem utraty warto

ś

ci

w czasie

- funkcja

ś

rodka przechowywania warto

ś

ci polega na tym,

pieni

ą

dz ma zdolno

ść

przechowywania siły nabywczej w czasie

- inflacja powoduje jednak stopniow

ą

utrat

ę

realnej warto

ś

ci

pieni

ą

dza (deprecjacja pieni

ą

dza)

- odpowiednie zarz

ą

dzanie finansowe mo

ż

e przeciwdziała

ć

zjawisku spadku warto

ś

ci pieni

ą

dza w czasie

- mimo tej wady pieni

ą

dz jest najpowszechniejszym

ś

rodkiem

gromadzenia dóbr

- gromadzony poza obrotem gospodarczym – spadek ilo

ś

ci

pieni

ą

dza w obiegu

4. Funkcja

ś

rodka przechowywania

warto

ś

ci (tezauryzacji, skarbienia)

- gromadzenie pieni

ą

dza w postaci tzw. surogatów

pieni

ą

dza – jego substytutów – quasi-pieni

ą

dz

- przykłady: dzieła sztuki, karty kredytowe, znaczki,
czeki…

2012-02-22

8

5. Funkcja płynno

ś

ci

- Podmioty gospodarcze mog

ą

regulowa

ć

swoje

zobowi

ą

zania za po

ś

rednictwem pieni

ą

dza bez

dodatkowych kosztów zwi

ą

zanych ze zamian

ą

aktywów na pieni

ą

dz

6. Funkcja pieni

ą

dza

ś

wiatowego/

mi

ę

dzynarodowego

ś

rodka płatniczego

- pieni

ą

dz jednego kraju jest honorowany jako

ś

rodek płatniczy w innym kraju (twarde waluty:

dolar USA, SDR, euro)

2012-02-22

9

Cechy współczesnego pieni

ą

dza:

1.

papierowy

2.

pa

ń

stwowy

3.

zabezpieczony towarami i usługami

4.

kredytowy (

ż

yrowy)

Cechy współczesnego pieni

ą

dza:

1. papierowy

- brak zwi

ą

zku ze złotem

- emitowany tylko przez bank centralny

[dawniej: dualizm

pieni

ęż

ny – emitowany tak

ż

e przez Skarb Pa

ń

stwa - asygnaty]

- przymus prawny – papier, który na podstawie przepisu
prawnego jest obowi

ą

zuj

ą

cym w danym kraju

ś

rodkiem

płatniczym

- pieni

ą

dz zdawkowy (pomocniczy) – reprezentuje

okre

ś

lon

ą

warto

ść

w sposób symboliczny, ułatwia

rozliczenia

2012-02-22

10

Cechy współczesnego pieni

ą

dza:

2. pa

ń

stwowy

- gwarantem pieni

ą

dza papierowego jest

pa

ń

stwo

- pieni

ą

dz instytucjonalny – konieczna instytucja

o najwy

ż

szym autorytecie

- oparty na zaufaniu (wymiar realny i
psychologiczny)

Cechy współczesnego pieni

ą

dza:

3. zabezpieczony towarami i usługami

- zgodno

ść

warto

ś

ci nominalnej z warto

ś

ci

ą

substancjaln

ą

?

Wzrost ilo

ś

ci pieni

ą

dza a wzrost masy

towarowo-usługowej

-

nominalistyczna teoria pieni

ą

dza vs. kruszcowa teoria pieni

ą

dza

Arystoteles vs. Platon

2012-02-22

11

Cechy współczesnego pieni

ą

dza:

4. kredytowy (

ż

yrowy)

-

ź

ródłem pieni

ą

dza jest kredyt bankowy

-

ma swoje

ź

ródło w depozytach

- kreacja pieni

ą

dza bezgotówkowego

Znaczenie pieni

ą

dza dla gospodarki

- przyczynił si

ę

do post

ę

pu gospodarczego

- jego zastosowanie zmniejsza niepewno

ść

w działalno

ś

ci

gospodarczej

- obni

ż

enie kosztów transakcyjnych

- umo

ż

liwia to osi

ą

gni

ę

cie wi

ę

kszego wolumenu transakcji

- charakter prawnego

ś

rodka płatniczego

- w gospodarce narodowej nie mo

ż

na odmówi

ć

przyj

ę

cia pieni

ą

dza

jako

ś

rodka płatniczego

- jest on prawnie okre

ś

lonym i powszechnie akceptowanym

ś

rodkiem płatniczym

- mo

ż

e wyra

ż

a

ć

, przechowywa

ć

i przekazywa

ć

warto

ść