56

RTYKUŁ KONGRESOWY

A

WETERYNARIA

W PRAK TY CE

WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK • 5/2005

prof. dr hab. Ecgehart Deegen, dr Heidrun Gehlen,
prof. dr hab. Peter Stadler

Elektrokardiografia

koni

Elektrokardiografia odgrywała bar-

dzo ważną rolę w medycynie człowieka
i medycynie weterynaryjnej przed wpro-
wadzeniem echokardiografii. Często
przeceniano wartość zapisu elektrokar-
diograficznego i próbowano znaleźć na
podstawie EKG odpowiedzi na pytania,
których ta metoda nie mogła dać. W tym
celu obliczano późne potencjały, prze-
sunięcia odcinka ST oraz wyliczano
wektory chwilowe siły elektromoto-
rycznej serca. Mimo że przy pomocy
wektokardiografii nadal można uzyskać
cenne informacje dotyczące przerostu
lewej lub prawej komory serca, to obecnie
ocena przerostu mięśnia sercowego do-
konywana jest znacznie dokładniej przy
użyciu echokardiografii.

Wartość elektrokardiografii leży z jed-

nej strony w zobrazowaniu podstawo-
wej krzywej czynności elektrycznej, na
podstawie której można wyznaczyć fazy
i częstość pracy serca; z drugiej zaś jako
klasycznej metody diagnostyki zaburzeń
rytmu pracy serca. Można używać u koni
standardowych odprowadzeń Einthovena
(dwubiegunowych kończynowych), któ-
re łączą: prawą i lewą kończynę przed-
nią, prawą przednią kończynę z lewą
tylną oraz lewą przednią i lewą tylną.
Elektroda bierna znajduje się zwykle na
przedpiersiu.

Elektrokardiografy z akumulatorem są

lepsze od elektrokardiografów zasilanych
z sieci pod tym względem, że nie rejestru-
ją zakłóceń sieciowych o częstotliwości
50 Hz.

W prawidłowym zapisie EKG można

wyróżnić część przedsionkową zapisu
(załamek P i odstęp PQ) oraz część
komorową (zespół QRS, odcinek ST
i fala T). Fala P obrazuje depolaryzację
przedsionków, zespół QRS depolaryzację
komór, a fala T repolaryzację komór. Na-

leży zwrócić uwagę, że w prawidłowym
zapisie EKG koni załamek P może być
dwuszczytowy.

Z

ABURZENIA

RYTMU

SERCA

U

KONI

Klinicznie dzielimy arytmie na przed-

sionkowe, komorowe i zaburzenia prze-
wodnictwa przedsionkowo-komoro-
wego. Ważne jest, że część arytmii jest
spotykana u zupełnie zdrowych koni.
Należy do nich arytmia zatokowa, blok
zatokowo-przedsionkowy i blok przed-
sionkowo-komorowy I i II stopnia. Czę-
ściowy blok zatokowo-przedsionkowy
rozpoznajemy po okresowym braku
załamków P, QRS i T. Arytmia zatoko-
wa natomiast charakteryzuje się różną
długością odstępów PP. Blok przedsion-
kowo-komorowy I i II stopnia zwykle jest
nieszkodliwy, ale zostanie on omówiony
szerzej poniżej.

A

RYTMIE

PATOLOGICZNE

Do gr upy ar ytmii patologicznych

należy w obszarze przedsionków eks-
trasystolia przedsionkowa i migotanie
przedsionków, zaś w obszarze komór
ekstrasystolia komorowa i napadowy

częstoskurcz komorowy. Śmiertelny
przebieg może mieć migotanie komór.

Przyczyną pojedynczych, rzadkich

pobudzeń przedsionkowych i komoro-
wych mogą być z jednej strony uszko-
dzenia mięśnia sercowego, a z drugiej
zaburzenia metaboliczne i oddecho-
we. Do uszkodzeń mięśnia sercowego
prowadzą zapalenie mięśnia sercowe-
go, uszkodzenia w wyniku zatrucia, po-
szerzenie mięśnia (rozstrzeń) i zmiany
w obrębie naczyń wieńcowych. Zabu-
rzenia metaboliczne i oddechowe, które
mogą powodować ekstrasystole, to: nie-
dotlenienie, kwasica, mocznica i wstrząs
hipowolemiczny.

Pojedyncze ekstrasytole można stwier-

dzić podczas osłuchiwania, jako bardzo
głośne uderzenia serca, które pojawiają
się wcześniej i po których następuje
przerwa. Arytmia może być prowokowa-
na przez wysiłek, ale może występować
również w spoczynku. Ogólnie mówiąc,
ekstrasystole komorowe są częściej
związane z wysiłkiem niż ekstrasystole
przedsionkowe. W EKG ekstrasystole
przedsionkowe widoczne są jako przed-
wczesne pobudzenia, zwykle ze zdefor-
mowanym załamkiem P i występującym

57

WETERYNARIA

W PRAK TY CE

ARTYKUŁ KONGRESOWY

WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK • 5/2005

za nim zespołem QRS. Migotanie przed-
sionków jest klinicznie nazywane arytmią
zupełną (arrhythmia completa). Towa-
rzyszy jej nieregularny i nierówny puls,
z okresowym wypadaniem fali tętna, oraz
niewydolność wysiłkowa. W EKG jest
widoczna jako całkowita niemiarowość
pracy przedsionków, która nie jest wi-
doczna jako fala P. Zamiast niej pojawiają
się małe fale migotania. Kompleks QRS
jest zazwyczaj prawidłowy. Najczęściej
migotanie przedsionków przebiega z pra-
widłową częstością pracy serca (pracy
komór) w spoczynku. Jeżeli w spoczynku
migotaniu przedsionków towarzyszy
szybka praca komór, to zazwyczaj arytmia
wywołana jest przez poważne choroby
serca. Podczas migotania przedsionków
chaotyczne skurcze przedsionków nie są
zsynchronizowane ze skurczami komór
i nie zapewniają odpowiednio szybkiego
wypełnienia komór w czasie ich szybszej
pracy (podczas wysiłku). Ten mechanizm
powoduje spadek wydolności fizycznej
konia.

Pobudzenia ektopowe z komór są

najczęściej określane jako wtrącone po-
budzenia komorowe. W EKG widoczne
jest przedwczesne kompleksy QRST,
które zwykle są mocno zdeformowa-
ne i powiększone. Często występuje
przerwa wyrównawcza. Ekstrasystole

komorowe mogą występować po każdym
pobudzeniu prawidłowym (bigeminia
komorowa). Jeżeli w spoczynku wystę-
pują pojedyncze skurcze dodatkowe, to
często ich ilość zwiększa się w czasie
odpoczynku po krótkim wysiłku. Taki
zapis ma znaczenie diagnostyczne. Przy
występowaniu licznych ekstrasystoli
komorowych powinniśmy podejrzewać
chorobę mięśnia sercowego.

Napadowy częstoskurcz u koni nawet

w spoczynku powoduje występowanie
ciężkich objawów niewydolności serca.
W zapisie EKG widzimy wiele występują-
cych po sobie ekstrasystoli komorowych.
Najczęściej załamki P są niewidoczne.
Częstość akcji serca wynosi 90-180/min.
Wśród objawów klinicznych dominują
apatia i tętno żylne dodatnie.

Migotanie komór to bardzo szybkie

pobudzanie komór, które nie doprowadza
do ich mechanicznego skurczu i w ten
sposób jest przyczyną nagłej śmierci
sercowej.

Zaburzenia przewodzenia przedsion-

kowo-komorowego są u koni bardzo
częste i dlatego są nazywane arytmią
fizjologiczną koni (blok przedsionkowo-
-komorowy I i II°). Bardzo rzadko spo-
tyka się blok przedsionkowo-komorowy
III° (zupełny). Wtedy zwykle widoczne są
ekstrasystole komorowe.

Blok przedsionkowo-komorowy II°

można rozróżnić podczas osłuchiwania,
gdy jednocześnie badamy puls. W EKG
blok I° rozpoznajemy na podstawie wy-
dłużenia odstępu PQ, zaś blok II° jako
brak kompleksu QRS po prawidłowym
załamku P. Częściowy blok przed-
sionkowo-komorowy jest najczęściej
wywoływany przez wzmożone napięcie
nerwu błędnego. Taki fizjologiczny blok
znika podczas próby wysiłkowej lub po
podaniu małej ilości atropiny.

Blok przedsionkowo-komorowy III°

występuje bardzo rzadko. Charakte-
ryzuje się całkowitym przerwaniem
przewodnictwa pomiędzy przedsionka-
mi i komorami. W EKG jest widoczny
jako pobudzenia zastępcze komorowe,
przypominające ekstrasystole komorowe
o małej częstości (bradykardia). Konie
takie mają nasilone objawy ogólne nie-
wydolności, aż do omdleń włącznie.

EKG wysiłkowe jest wykonywane

najczęściej telemetrycznie i służy do
określenia częstości akcji serca pod-
czas wysiłku w trakcie poszczególnych
etapów próby wysiłkowej. W czasie od-
poczynku pojawiają się często arytmie
związane z napięciem nerwu błędne-
go (arytmia zatokowa lub blok przed-
sionkowo-komorowy). Te arytmie są
fizjologiczne.

‰