Jaskinia Platona:
W jaskini znajdują się kajdaniarze – ludzie od urodzenia przykuci tak, że mogą patrzed jedynie na
oświetloną ścianę jaskini. Widzą na niej cienie obiektów znajdujących się przy wejściu do jaskini.
Gdyby były to postacie i coś mówiły, echo sprawiłoby, że kajdaniarze uważaliby, że to cienie mówią.
Taki człowiek poznaje świat jedynie przez zmysły. Uważa on za prawdę cienie pewnych wytworów.
Gdyby kajdaniarza wyzwolid z kajdan, nie chciałby pogodzid się ze światem poza jaskinią. Tak
zachowuje się człowiek, który poznaje prawdziwą rzeczywistośd. Takiego kajdaniarza można
przekonad do prawdziwej rzeczywistości zadając mu pytania. Tę historię zaczyna się czytad jako
opowieśd o kimś obcym, o jakichś kajdaniarzach, po czym okazuje się, że to historia o nas.
Ostateczny wynik rozumowania był taki: mówiąc ściśle, nie ma dwóch rodzajów bytu, lecz jest tylko
jeden, mianowicie idee. Przyjęcie nowego rodzaju bytu pociągnęło za sobą odwrócenie poglądu na
byt, na realnośd: bo zwykły pogląd widzi realnośd jedynie w rzeczach, Platon zaś, wziąwszy za miarę
realnośd idei, nie znalazł jej w rzeczach. Wydały mu się jedynie zjawiskami, nie bytem; tylko byt
idealny wydał mu się naprawdę realny.
Idee i rzeczy, byt i zjawiska, aczkolwiek nierównej realności i doskonałości, jednakże są ze sobą
związane. Sama wspólnośd nazw między rzeczami a ideami (np. „rzeczy piękne" a „idea piękna")
wskazuje na ich związek. Rzeczy, nie dorównując ideom, są jednak do nich podobne; przyroda ma
swoje wzory i jest celowym tworem Bożym. Jak ludzie wykonywają swe dzieła mając przed sobą wzór
w ideach, tak też Bóg na wzór idei stworzył świat.