Narodowe Siły Zbrojne. Strona 1
Polska Podziemna
Narodowe Siły Zbrojne.
Struktura terenowa i obsada personalna Okręgów NSZ-ZJ od kwietnia 1944 r.
W lipcu 1944 r., w NSZ-ZJ powstała koncepcja podziału okupowanego terytorium Polski na NSZ-Zachód (tereny okupacji
niemieckiej) i NSZ-Wschód (tereny okupacji sowieckiej).
Formalnie oba Obszary powołał do życia ówczesny Komendant Główny NSZ-ZJ gen. Tadeusz Jastrzębski "Powała". W skład
Inspektoratu Zachód weszły Okręgi: V Kielce, VII Kraków i VIII Częstochowa, natomiast w skład Inspektoratu Wschód Okręgi: III
Lublin, XII Podlasie, XIII Białystok.
Inspektorem Obszaru-Wschód został płk dypl. Wacław Świeciński "Tuwar", który został wysłany do Lublina, gdzie próbował
sformować Komendę Ziem Wschodnich NSZ-ONR.
Okręg Lublin uznał jednak zwierzchność płk Albina Raka "Lesińskiego", czyli stanął po stronie scalenia z Armią Krajową. W Okręgu
tym istniała już Komenda Ziem Wschodnich NSZ-AK, którą mylnie określa się jako podległą wpływom ONR.
Finalnie płk "Tuwar" nie zdołał utworzyć Obszaru Wschód NSZ-ZJ. Pod koniec 1944 r., został on aresztowany przez Urząd
Bezpieczeństwa.
Inspektorem Obszaru-Zachód mianowano płk/gen. bryg. Zygmunta Broniewskiego "Boguckiego", dotychczasowego komendanta
Okręgu III (Lublin). Powierzone mu stanowisko objął on 26 sierpnia 1944 r., ale pierwszy rozkaz organizacyjny wydał dopiero 5
września.
Formalnie podlegały mu Komendy Okręgów i oddziały NSZ działające na zachód od linii frontu wschodniego. "Bogucki" posiadał
szerokie pełnomocnictwa, miał bowiem prawo do decydowania w zastępstwie Rady Politycznej i Komendanta Głównego NSZ-ZJ.
Faktycznie zasięg oddziaływania "Boguckiego" ograniczył się do Okręgów: V Kielce, VI Warszawa-Powiaty, VII Kraków, VIII
Częstochowa i Grupy Operacyjnej Zachód (póz
niejszej Brygady Świętokrzyskiej).
Jego sytuację komplikował dodatkowo fakt, że oprócz Okręgu VII krakowskiego, we wszystkich pozostałych okręgach istniały
komendy NSZ-AK, znacznie silniejsze od tych, które uznawały zwierzchność NSZ-ZJ.
Pozostałe Okręgi: II Mazowsze Północ, IX A
ódz
, X Poznań i XI Pomorze pozostały poza zasięgiem wpływów NSZ-ZJ, co jest
najlepszym dowodem na lojalne wykonywanie umowy scaleniowej na ich terenach.
Struktura terenowa NSZ-ONR została zreorganizowana 1 kwietnia 1945 r., czyli już pod okupacją sowiecką. Całość podległych NSZ-
ONR struktur podzielono na trzy Obszary (Inspektoraty): Zachód, Wschód i Południe, natomiast wszystkie Okręgi otrzymały nową
numerację.
Jak wynika z rozkazów wydawanych przez Komendę NSZ-ZJ, organizacja ta miała charakter wybitnie kadrowy i starała się
ograniczać akcje wojskowe przeciwko komunistom do niezbędnego minimum.
Ograniczenia te wynikały przede wszystkim z przechodzenia poszczególnych części NSZ do tworzonego w tym czasie (od lutego
1945 r.) Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW), które organizowano także w oparciu o siły NOW-AK, NSZ-AK i części
podziemia poakowskiego.
W okresie od lipca do listopada 1945 r., okręgi NSZ-ONR zostały rozbite aresztowaniami Urzędu Bezpieczeństwa, natomiast
dowództwo uległo dezorganizacji. W sierpniu tego roku kraj opuścił gen. bryg. Zygmunt Broniewski "Bogucki".
Na czele resztek rozbitych struktur stanął ppłk Stanisław Kasznica "Przepona", jako szef tzw. Rady Inspektorów (komendantów
Obszarów). W tym czasie sprawnie działał jedynie wywiad, natomiast oddziały partyzanckie, w dużej mierze zostały włączone do
wspomnianego NZW lub działały już zupełnie samodzielnie.
Największe wątpliwości i kontrowersje w dotychczasowej historiografii NSZ budzą szacunki liczebności rozłamowej jej części.
Brakuje prawie zupełnie dokumentów organizacyjnych z zestawieniami liczebnymi.
Dodatkowo historycy zajmujący się tą problematyką z reguły błędnie utożsamiają NSZ-ONR z całością organizacji, według
niektórych szacunków liczącej w momencie rozłamu 70 do nawet 90 tysięcy żołnierzy.
Pewne światło na zagadnienie liczebności NSZ-ZJ rzucają notatki Stanisława Kasznicy "Wąsowskiego" z rozmowy z Delegatem
Rządu RP na Kraj Janem Stanisławem Jankowskim "Janem", "Sobólem":
1. Opisałem KG - przyczem orientował się on w personaliach Boguckiego i Suwalskiego (...) całością nie był zbudowany.
2. Za Wisłą mamy rozproszone oddziały i szereg ludzi pozostawionych tam i zaskoczonych. Montujemy dowodzenie. (...)
3. Grupa 1 800 ludzi, 80 oficerów i około 200 podchorążych. Dowodzi "Bohun". (Ppłk Antoni Szacki).
Grupa Operacyjna Zachód, czyli Brygada Świętokrzyska, w dniu 6 grudnia 1944 r., liczyła 73 oficerów, 92 podchorążych, 164
podoficerów i 493 szeregowych, czyli razem 822 ludzi.
4. VI (Okręg Warszawa - Powiaty) - komendant rezerwista, okręg likwidacyjny, ogromne rozkręcenie tak, że adamowcy
(Zwolennicy scalenia z AK. Nazwa stosowana w NSZ-ONR od pseudonimu Wacława Pacholczyka) nawet swojego odebrać nie
mogą. Siły 3 000.
5. VII (Okręg Kraków) z niczego 2 000 w ciągu 2 m-cy. Utrata przez front silnego COP. Na południu (Podkarpacie) nic. Przerzuty i
osiągnięcia na Cieszyńskim - rejon ewakuacyjny.
7. VIII Śląsk 5 000, Zagłebie 5 000, 4 powiaty GG 300 ale 1-2 miesięcy dużo więcej (...).
W rzeczywistości na Śląsku i w Zagłębiu nie było Komendy Okręgu, a te tereny podlegały Okręgowi VIII Częstochowa.
8. Grupa Północ (z winy "Kmicica" brak D-dcy). Jest kilku wybitnych partyzantów. Bazą II i XIII Okr. (...) Przygotowujemy dla nich
Dowódcę.
Grupa Północ nie została zorganizowana, a Okręgi: II Mazowsze Północ i XIII Białystok poparły scalenie z Armią Krajową.
http://www.dws-xip.com/PW/formacje/pw2057.html 2013-03-27 14:41:52
Narodowe Siły Zbrojne. Strona 2
Na terenie GG ogromne usprawnienie i podniesienie morale. Ogółem dysponujemy 20-30 tys. Uzbrojenie, nie licząc oddziałów
leśnych na 10 %.
Na Pomorzu duże możliwości (zarzut J (Delegat Rządu), że ich nie wykorzystujemy). Odpowiedz
- wysyłamy najlepszego człowieka
z zadaniem zorganizowania Pomorza (...).
Nasz plan operacyjny przewiduje odwrót po Odrę i Nissę. A dalej nie potrafimy jeszcze przewidzieć prócz ogólników (przebijanie
się, rozpuszczenie ludzi).
Na miejscu stawiamy słabe siły (trudności z doborem D-dców (...)). Gros ludzi zdolnych do noszenia broni ewakuujemy i to
zdekonspirowanych przy grupach a innych np. przez Todt`a, uzyskując w tzw. Reichu większe ich skupienia. To jednak dopiero w
opracowaniu. (...) Jan pragnie jak najprędzej to ujrzeć, celem uzgodnienia w tej materii obu rozkazodawstw.
Próbował narzucić nam koncepcję przejścia Gr. Op. Zachód na Pomorze , gdzie on najprędzej oczekuje aliantów. Po fachowej
dyskusji wykazałem mu niewykonalność operacyjną takiego przedsięwzięcia (...).
Stany liczebne NSZ-ONR, wymieniane przez "Wąsowskiego" w przytoczonych wyżej notatkach, trzeba traktować z dużą
ostrożnością. Liczba 20-30 tys. ludzi wydaje się być mocno zawyżona, tym bardziej, że sam Kasznica traktuje te dane jako "raczej
potencjalne", niż zgodne z rzeczywistością. W znacznie póz
niejszych publikacjach, o charakterze bardziej propagandowym niż
historycznym, siły te były jeszcze bardziej wyolbrzymiane.
Ich prawdziwość weryfikuje na przykład raport Komendanta Głównego AK (gen. Okulickiego) z 26 paz
dziernika 1944 r., w których
informował on Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza iż:
... większość Okręgów NSZ podporządkowała się Komendantowi wyznaczonemu przez "Bora".
Fragment ten można za całą pewnością traktować jako kolejny głos podważający wiarygodność danych, podawanych przez stronę
ONR-owską.
Okręg I Warszawa-Miasto.
(Istniał do wybuchu Powstania Warszawskiego).
Komendant:
- mjr Mieczysław Osmólski "Kozłowski".: ?? - ??
Szef Sztabu:
- mjr Edward Jaworowicz "Bicz Edward".: ?? - 16 wrzesień 1944 r. (zginął w Powstaniu Warszawskim).
Wydział I.
Szef:
- por. Franciszek Tymowski "Mroziński Paweł".
Wydział II.
Szef:
- kpt. N.N. "Ostaszewski".
Wydział III.
Szef:
- p.o. kpt. Ryszard Godlewski "Ożóg".
Wydział IV.
Szef:
- kpt. N.N. "Żarski Jan".
Wydział V.
Szef:
- kpt. N.N. "Jankowski Piotr".
Wydział VI.
Szef:
- ppor. N.N. "Romański".
Komendy Powiatowe:
Dzielnica Południowa.
Komendant:
- mjr N.N. "Trajan".
Dzielnica Północna.
Komendant:
- mjr Stanisław Szymański "Szeptycki".
Dzielnica Praga.
Komendant:
- kpt. Ryszard Godlewski "Ożóg Ryszard".
Powiat Wschodni (Rembertów).
Komendant:
- N.N. "Leszczyc Janusz".
Powiat Zachodni (Pruszków).
Komendant:
- ppor. Wiktor Roman Skiba "Jacek Wolański".
Inspektorat (Obszar) Zachód.
Komendant:
- płk/gen. bryg. Zygmunt Broniewski "Borucki".: 26 sierpień - 20 paz
dziernik 1944 r.
Okręg V Kielce/Okręg VI Kielecki (od 1 kwietnia 1945 r.)
http://www.dws-xip.com/PW/formacje/pw2057.html 2013-03-27 14:41:52
Narodowe Siły Zbrojne. Strona 3
Komendanci:
- p.o. mjr/ppłk N.N. "Kordian".: ?? - czerwiec 1944 r.
- ppłk N.N. "Kordian".: czerwiec 1944 - marzec 1945 r.
- p.o. por./kpt. Mirosław Ostromęcki "Mirski Kazimierz".: od 1 kwietnia 1945 r. ( faktycznie nie objął tej funkcji).
Szefowie sztabu:
- mjr Antoni Szacki "Bohun", "Dąbrowski".: ?? - sierpień 1944 r.
- mjr Eugeniusz Kerner "Balcerowski Janusz".: sierpień 1944 - styczeń 1945 r.
Wydział I.
Szefowie:
- kpt. Stefan Marcinkowski "Poraj Karol".: ?? - sierpień 1944 r.
- por. N.N. "Boratyński".: ?? - styczeń 1945 r.
Okręgowe Kierownictwo Akcji Specjalnej.
Szef:
- kpt. Telesfor Piechocki "Gustaw".: ?? - paz
dziernik 1944 r.
Okręg VI Warszawa-Powiaty/Okręg III Warszawski (od 1 kwietnia 1945 r.).
Komendanci:
- ppłk Piotr Abakanowicz "Grey Antoni".: 1 czerwca 1944 - do Powstania Warszawskiego.
- p.o. kpt. (tytularny) N.N. ( por.Wiktor Skiba ?) "Wolański Jacek".: wrzesień - paz
dziernik 1944 r.
- kpt./mjr Michał Pobocha "Michałowski Michał".: listopad 1944 - marzec 1945 r.
- p.o. por./kpt. Władysław Drybs "Suma Władysław".: 1 kwiecień - 5 lipiec
1945 r.
- por./kpt. Stefan Jaszczurowicz "Jasiński Stefan".: lipiec - paz
dziernik 1945
r.
Adiutant:
- por./kpt. Stefan Celichowski "Andrzej Skalski".: czerwiec - sierpień 1944 r.
Zastępcy komendanta:
- kpt./mjr Stefan Sopoćko "Czacki".: 1 czerwca 1944 - do Powstania Warszawskiego.
- Tadeusz Kercz "Olbromski".: kwiecień - lipiec 1945 r.
- kpt. Władysław Drybs "Suma".: lipiec - paz
dziernik 1945 r.
Szef sztabu:
- ppor./por. Wiktor Skiba "Jacek Wolański".: paz
dziernik 1944 - marzec 1945 r.
http://www.dws-xip.com/PW/formacje/pw2057.html 2013-03-27 14:41:52
Narodowe Siły Zbrojne. Strona 4
Wydział I.
Szefowie:
- kpt. Michał Pobocha "Michałowski".: ?? - do Powstania Warszawskiego.
- pchor./ppor. Andrzej Tretiak.: kwiecień - paz
dziernik 1945 r.
Wydział II.
Szef:
- Ludwik Ciecierski "Ludwik Nowicki".: 1 czerwiec 1944 - 3 wrzesień 1945 r.
Wydział V.
Szefowie:
- por. N.N. "Baron".: ?? - grudzień 1944 r.
- Jadwiga Chojnacka "Jadzia".: ?? - marzec 1945 r.
Wydział VI.
Szefowie:
- pchor. N.N. "Szczepański".: ?? - grudzień 1944 r.
- Franciszek Kotulecki "Basiński".: ?? - lipiec 1945 r.
Okręgowe Kierownictwo Akcji Specjalnej.
Szef:
- ppor. N.N. "Żelazny", "Las", "Bruzda".: kwiecień - lipiec 1945 r.
Komendy Powiatowe:
Warszawa-Miasto.
Komendant:
- Ludwik Ciecierski "Ludwik".: marzec - 3 września 1945 r.
Warszawa-Powiaty.
Komendant:
- Tadeusz Linowski "Ciesielski".: styczeń - lipiec 1945 r.
Błonie.
Komendant:
- por. Bolesław Wyczółkowski "Marcin".: ?? - lipiec 1945 r. (?).
Okręg VII Kraków/Okręg VIII Krakowski (od 1 kwietnia 1945 r.).
Komendanci:
- N.N. "Smok Józef".: lipiec 1944 r.
- p.o. kpt. Lech Neyman "Butrym", "Domarat".: 5 wrzesień 1944 - 31 marzec 1945 r.
- ppor. Gustaw (Dobrogost) Potworowski "Zych Zygmunt".: 1 kwiecień - 5 lipiec 1945 r.
- kpt. Stanisław Salski "Smuszowicz".: lipiec 1945 r.
Szef sztabu:
- N.N. "Wilczek Jan".: 1 lipiec - wrzesień 1944 r.
Wydział I.
Szef:
- por./kpt. Franciszek Wąs "Warmiński".
Wydział II.
Szef:
- p.o. por. Stefan Kośmider "Jerzy", "Wolbromski", "Jerzy Melawski".
Wydział III.
Szefowie:
- por./kpt. Franciszek Wąs "Warmiński".
- ppor./por. Eugeniusz Mięso "Mirski", "Konrad".
Wydział IV.
Szefowie:
- ppor. N.N. "Bartosz".
- pchor. Franciszek Nowak "Marek".
- por. Stanisław Kocem "Onufry Śląski".
Wydział V.
Szefowie:
- Józef Argasiński "Rawicz".
- pchor. Jan Mięso "Marek", "Sarnecki".
http://www.dws-xip.com/PW/formacje/pw2057.html 2013-03-27 14:41:52
Narodowe Siły Zbrojne. Strona 5
Wydział VI.
Szef:
- ppor. Gustaw Potworowski "Zych".
Okręg VIII Częstochowa/Okręg V Częstochowski (od 1 kwietnia 1945 r.)
Zlikwidowany ostatecznie 5 lipca 1945 r., i terytorialnie włączony do Okręgu VI A
ódzkiego.
Komendanci:
- kpt./mjr Stanisław Kasznica "Wąsowski Stanisław".: wrzesień 1944 - marzec 1945 r.
- mjr Leon Janik "Janosik".: 1 kwietnia - 7 czerwca 1945 r.
Szefowie sztabu:
- kpt. Włodzimierz Żaba "Żniwiarz".: ?? - 18 paz
dziernika (zamordowany).
- mjr Leon Janik "Janosik".: ?? - 31 marca 1945 r.
Wydział I.
Szef:
- ppor. N.N. "Wapniewski".
Wydział II.
Szef:
- por. Franciszek Krawczykowski "Adamski Adam", "Kaczynos".: wrzesień 1944 - kwiecień 1945 r.
Wydział III.
Szef:
- ppor. N.N. "Cieszyński".
Wydział IV.
Szef:
- kpt. N.N. "Gałczyński".
Wydział V.
Szef:
- ppor. N.N. "Halny".
Wydział VI.
Szef:
- ppor. N.N. "Cieszyński".
PWSK.
Kierowniczki:
- p.o. N.N. "Prądzyńska Renata".: ?? - wrzesień 1944 r.
- N.N. "Dobrowolska Ewa".
Zastępczyni:
- p.o. N.N. "Zawadzka Wanda", "Zawadzka Katarzyna".
Kierownictwo Akcji Specjalnej.
Kierownicy:
- por. Władysław Kołaciński "Żbik".: ?? - sierpień 1944 r.
- pchor. N.N. "Pług Jerzy".: ?? - wrzesień 1944 r.
- pchor. N.N. "Grześ".: 25 września 1944 - ??
Inspektorat (Obszar) Wschód.
Komendant:
- płk dypl. Wacław Świeciński "Tuwar".: ?? - ??
http://www.dws-xip.com/PW/formacje/pw2057.html 2013-03-27 14:41:52
Narodowe Siły Zbrojne. Strona 6
Okręg XII Podlasie/Okręg Siedlecki (od 1 kwietnia 1945 r.)
Komenda Okręgu nie została zorganizowana.
Komendant:
- ppłk Stanisław Miodoński "Sokół".: czerwiec - sierpień 1945 r.
Okręg XIII Białystok/Okręg X Białostocki (od 1 kwietnia 1945 r.).
Podporządkowany Dowództwu NSZ-ONR od maja 1945 r.
Komendanci:
- p.o. por./kpt. Stanisław Kuchciński "Orłowski".: ?? - czerwiec 1945 r.
- N.N. "Zieliński Antoni".: (nie objął powierzonej mu funkcji).
Zastępca:
- N.N. "Karpiński Stanisław".
Szef Sztabu:
- ppor./por. Stefan Kwasiborski "Samum".
Wydział I.
Szef:
- N.N. "Karpiński Stanisław".
Wydział II.
Szef:
- ppor. Eugeniusz Stempkowski "Serwus Eugeniusz".
Wydział III.
Szef:
- N.N. "Stefaniak Stanisław".
Wydział IV.
Szef:
- N.N. "Turowski Jan".
Wydział V.
Szef:
- ppor. Eugeniusz Stempkowski "Beniowski".
Wydział VI.
Szef:
- N.N. "Jasiński Jan".
Inspektoraty i Okręgi utworzone 1 kwietnia 1945 r.
Inspektorat Zachód.
Okręgi: I Pomorski i II Poznański.
Inspektor:
- mjr Stanisław Kasznica "Wąsowski Stanisław", "Msszkowski".: 1 kwietnia - sierpień 1945 r.
Szef Sztabu:
- N.N. "Downarowicz".
Okręg I Pomorski.
Komendanci:
- kpt. Lech Neyman "Domarat Lech".: od kwietnia 1945 r. (nie objął funkcji).
- kpt./mjr Edward Kemnitz "Szczeciński".: kwiecień - lipiec 1945 r.
Wydział II.
Szef:
- N.N. "Sroczyński".
Okręg II Poznański.
Komendanci:
- p.o. mjr Stanisław Kasznica "Wąsowski Stanisław".: ?? - sierpień 1945 r.
Zastępca:
- kpt. Józef Stanisław Wysocki "Białozór".
Inspektorat Wschód.
Okręgi: III Warszawski, IX Północno-mazowiecki, X Białostocki, XII Siedlecki, XIV Lubelski.
Komendant:
- por./kpt. Mirosław Ostromęcki "Mirski Kazimierz".: ?? - paz
dziernik 1945 r.
Okręg Północno-mazowiecki.
Nie został zorganizowany.
Okręg Lubelski.
Okręg nie został zorganizowany.
Komendant:
http://www.dws-xip.com/PW/formacje/pw2057.html 2013-03-27 14:41:52
Narodowe Siły Zbrojne. Strona 7
- p.o. kpt./mjr Wacław Piotrowski "Cichy", "Cis".: lipiec 1945 - ??
Inspektorat Południe.
Utworzony 5 lipca 1945 r. Okręgi: VI Kielecki, VII Śląski, VIII Krakowski, Rejon VIIIa Rzeszów.
Komendanci:
- ppłk dypl. Jan Kamieński "Klimaszewski".: lipiec - sierpień 1945 r.
- ppłk Piotr Abakanowicz "Grządziel".: ?? - paz
dziernik 1945 r.
Okręg Śląski.
Utworzony 1 kwietnia 1945 r., 5 lipca tego roku włączony do Inspektoratu Południe.
Komendanci:
- p.o. por./kpt. Stanisław Salski "Sokołowski Stanisław", "Szczęśniewicz".: kwiecień - lipiec 1945 r.
- kpt./mjr N.N. "A
amigłowa".: lipiec - wrzesień 1945 r.
Zastępca i szef sztabu:
- kpt. Stanisław Salski "Szczęśniewicz".: lipiec - wrzesień 1945 r.
We wrześniu 1945 r., Okręg VII Śląski podzielony został na dwa nowe Okręgi:
Okręg Dolnośląski.
Komendant:
- ppłk Stanisław Miodoński "Sokół".: wrzesień - paz
dziernik 1945 r.
Okręg Górnośląski.
Komendant:
- mjr N.N. "Górny", "A
amigłowa".
Rejon Rzeszów/Okręg VIII A Rzeszowski (od 7 lipca 1945 r.).
Nie został zorganizowany.
Okręg IV A
ódzki.
W lipcu 1945 r., włączono do niego zlikwidowany Okręg V Częstochowski.
Komendant:
- p.o. mjr Bolesław Woz
niak "Gronowski".: lipiec 1945 - ??
Zastępca:
- N.N. "Leśniewski Władysław".
Wydział I.
Szef:
- ppor. Zdzisław Wasilewski "Dan Roman".
Wydział II.
Szef:
- N.N. "Korwin Karol".
Wydział III.
Szef:
- ppor. Zdzisław Wasilewski "Dan Roman".
Wydział IV.
Szef:
- por. Lech Wojciechowski "Prażmowski".
Wydział V.
Szef:
- por. Lech Wojciechowski "Prażmowski".
Wydział VI.
- Jerzy Krawczyk "Dyzma Kryspin".
Dowódca oddziałów leśnych.
- kpt. Zbigniew Wyrwicz "Witold".: ?? - lipiec 1945 r.
Koniec.
Ostatnia aktualizacja: 02/04/2013 17:00:58
powrót
copyright 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion
http://www.dws-xip.com/PW/formacje/pw2057.html 2013-03-27 14:41:52