� by the Institute
of Forensic Research
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402 ISSN 1230-7483
THE CONCEPT  STATE UNDER THE INFLUENCE
OF AN INTOXICATING SUBSTANCE . LEGAL ASPECTS
Ryszard A. STEFAŃSKI
Łazarski School of Commerce and Law, Warsaw, Poland
Abstract
The author discusses various definitions of states linked with use of intoxicating substances appearing in Polish legislation from
the point of view of a lawyer: a state  after use of a substance acting similarly to alcohol ,  after use of a similarly acting sub-
stance and  under the influence of an intoxicating substance . He explains what the concepts  intoxicating substance and  sub-
stance acting similarly to alcohol mean to a lawyer. He emphasises that the criterion separating states linked with use of
intoxicating substances has a quantitative and not a qualitative character. A state under the influence of an intoxicating substance
encompasses situations in which a defined amount of intoxicating substance is present in the organism. The multiplicity and het-
erogeneity of intoxicating substances makes it impossible to indicate one quantitative measure, since the strength of action
of each substance on the CNS is different, which is why it is essential to establish concentration thresholds for particular intoxi-
cating substances, especially those which are most often detected.
Key words
State after use of a substance acting similarly to alcohol; State under the influence of an intoxicating substance; Intoxicating sub-
stance; Substance acting similarly to alcohol.
Received: 24 July 2009; accepted 28 September 2009
1. Introduction  a state under the influence of an intoxicating sub-
stance (article 42 ż 2 and 3, article 47 ż 3, article
Various definitions of states linked with use of in- 178 a, article 179, article 180 ż 1 Penal Code);
toxicating substances occur in Polish legislation:  a state under the influence of a different intoxicat-
 a state after use of a substance acting similarly to ing substance (article 33 ż 4 point 7 Petty Offences
alcohol (article 45 section 1 point 1, article 129 sec- Code).
tion 2 point 8 letter a, section 4 b point 1 and article
135 section 1 point 1 letter a the Road Traffic Act1
of 20 June 1997); 2. Intoxicating substance and substance acting
 a state after use of a similarly acting substance (ar- similarly to alcohol
ticle 70 ż 2, article 86 ż 2, article 87 ż 1 and 2 , arti-
cle 96 ż 1 point 3 Petty Offences Code); These states  in contrast to a state of drunkenness
(0.50 BAC under Polish law) or a state after use of al-
cohol (0.20 BAC under Polish law)  were not de-
fined in the Act on Counteracting Drug Addiction of
1
Journal of Laws of the Republic of Poland 1997, no. 108, item
908 with later amendments.
The concept  state under the influence of an intoxicating substance ... 387
29 July 20052. Nor were they defined in the following sence these are substances which can be encompassed
codes: Penal Code (P.C.), Petty Offences Code by the broad term  intoxicating , which means these
(P.O.C.) or the Road Traffic Act (R.T.A.). This creates concepts may be considered to be identical [19, 41,
significant interpretational difficulties. These are fur- 42]. It is rightly emphasized in the literature that each
ther magnified by the fact that various terms are used intoxicating substance is at the same time a substance
to describe substances engendering these states. In the acting similarly to alcohol and vice-versa, and this ter-
Penal Code, the term  intoxicating substance is used, minological distinction surely results from the time of
in the Petty Offences Code,  a similarly acting sub- drawing up of the regulations containing the men-
stance , and in the Road Traffic Act,  a substance act- tioned definitions [19]. Using various names for the
ing similarly to alcohol , which immediately raises the same substances introduces unnecessary terminologi-
question as to whether the same substances are being cal confusion  hence the need to rationalise these con-
referred to or different ones. In the last two definitions, cepts by adopting the uniform definition  intoxicating
the similarity to alcohol is emphasized  in other words substance . An alternative proposition, that the term
a substance that acts similarly (to alcohol) on the hu-  a substance acting similarly to alcohol should be
man organism is being referred to. adopted, as this better expresses the essence of drugs
At first sight it might seem that use of different acting depressively on the CNS and eliminates inter-
terms by the legislator to describe the mentioned sub- pretational doubts, is, however, misjudged [40]. For
stances attests to their difference. Such an interpreta- use of such a definition would raise serious doubts as
tion is supported by the ban on synonymous inter- to whether it encompasses intoxicating substances de-
pretation expressed in a directive [33], prohibiting as- fined in the Act on Counteracting Drug Addiction.
cribing the same meaning to different terms. Further-
more, nothing stood in the way of using the term  state
after use of an intoxicating substance to define this 3. The concept  intoxicating substance
state in the Petty Offences Code and Road Traffic
Act, which would thus have preserved the symmetry The meaning of the concept  intoxicating sub-
(consistency) of the terms. The ban on synonymous in- stance is not clear. In the literature of the subject in
terpretation is not, however, absolute and exceptions this matter, two standpoints have emerged.
are admissible. In different systemic or functional 1. A standpoint identifying this concept with an in-
contexts, various (different) terms can have the same toxicating substance as defined in the Act on Co-
meaning [52]. These definitions occur as alternatives unteracting Drug Addiction [2, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 26,
to states linked with consumption of alcohol, which in- 27, 31, 32, 37]. In accordance with article 4 point
dicates that in all these cases, we are talking about sub- 26 of the mentioned act, an intoxicating substance
stances acting similarly to alcohol  in other words is: every substance of natural or synthetic origin
ones whose action causes a similar lowering of psy- acting on the CNS, listed in the register of intoxic-
chophysical efficiency to that after consumption of al- ating substances appended as Schedule 1 to the
cohol. Substances acting similarly to alcohol are thus Act. These substances include: acetorphine, anil-
substances which do not cause alcoholic intoxication, eridine, fentanyl, he roin, coca leaves, poppy straw
but by acting depressively on the central nervous sys- concentrates, poppy straw extracts, morphine, ni-
tem (CNS), similarly to alcohol, lower psychophysical comorphine and normorphine. Such an interpreta-
efficiency. Thus, we are talking about substances whose tion is supported by the fact that it will make the
results of use are similar to those of alcohol. It is legal system consistent, for since the legislator has
rightly indicated in the literature of the subject that cer- defined a certain concept, such an interpretation
tain medicines that significantly impair psychophysi- (definition) should be binding in other acts (of law),
cal efficiency or ones which can impair it depending unless the legislator has decided otherwise [26].
on dose and route of administration, and also intoxicat- 2. The second standpoint understands this term more
ing substances and psychotropic substances and other broadly, as encompassing not only intoxicating
substances which may be regarded as substitutes (or- substances defined in the Act on Counteracting
ganic solvents  toluene, benzene; plants, e.g. jimson Drug Addiction, but all types of substances of na-
weed (Datura stramonium) or substitute substances tural or synthetic origin acting detrimentally on the
are substances acting similarly to alcohol [22]. In es- central nervous system and causing a state of in-
toxication, e.g. psychotropic substances or substit-
2
Journal of Laws of the Republic of Poland 2005, no. 179, item utes for intoxicating substances [1, 2, 8, 9, 19, 21,
1485 with later amendments.
28, 29, 43, 44].
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
388 R. A. Stefański
The first viewpoint misses the mark. The fact that contained in various products act intoxicatingly when
an act defines a certain concept does not at all mean their vapours are inhaled, most frequently in a stupefy-
that this definition must be applied to all such terms ing and hallucinogenic manner. The definition of an
used in all acts. The legal definition contained in a par- intoxicating substance contained in the Act on Coun-
ticular act  as is rightly emphasised in legal theory  teracting Drug Addiction does not encompass a num-
should only be taken into account in a given field when ber of medicines either, which, depending on their
it has fundamental significance for that field [53]. pharmacological properties, can exert a varying influ-
However, it is possible to ascribe various meanings to ence on the psychomotor efficiency of drivers, and es-
the same term in various norms of the legal system [36]. pecially on their concentration, its resolution, reaction
The Act on Counteracting Drug Addiction does not time, ability to make decisions, ability to discriminate
have fundamental meaning in the field of ensuring stimuli, coordination of movements, precision of per-
traffic safety. It has such meaning for combating and ception, resistance to fatigue and weariness [11, 15,
preventing drug counteraction. The definition of an in- 24, 34]. Thus, exclusion of psychotropic substances or
toxicating substance in the Act on Counteracting Drug substitute substances and some medicines from the
Addiction was established for use in fields covered by scope of the term  intoxicating substance would con-
this act, which clearly results from its article 4 in flict with the criminal-political aim of introducing this
principio: classifying a defined substance as an intoxi- term into criminal legislation and would threaten the
cating substance is based on how addictive and easily principle of rational legislation, since it would be diffi-
abused it is  which may cause dependence. Thus it is cult to acknowledge that only penalizing (under crimi-
intended that the main feature of these substances is nal law) states linked with use by drivers of certain
their ability to cause dependence, which is justified by substances acting negatively on the CNS (and not oth-
the purpose which they serve [3, 12, 13, 35]. Although ers) was rational [19]. Not only substances whose turn-
in the definition of an intoxicating substance contained over is regulated, but also ones which  as a result of
in article 4 point 26 of the Act on Counteracting Drug a defined method of use  have the same intoxicating
Addiction, these features were not mentioned directly, properties (as those that are recognised as intoxicating
the Act has a register (Schedule) of intoxicating sub- by the act) have such an effect [19, 43]. Thus the Su-
stances attached to it, and analysis of Schedule 1 of preme Court rightly accepted that  the concept of an
this Act allows us to state that the substances listed in it intoxicating substance as defined by article 178a P.C.
are characterised by just such features. Meanwhile, encompasses not only intoxicating substances indi-
traffic safety requires that every person with disturbed cated in the Act of 29 July 2005 on Counteracting
psychomotor activities  irrespective of the cause  Drug Addiction (Journal of Laws of the Republic of
should be kept off the road. Poland 2005, no. 179, item 1485), but also other sub-
In the Act on Counteracting Drug Addiction, the stances of natural or synthetic origin, acting on the
concept of  intoxicating substance does not encom- central nervous system, whose use causes lowering of
pass psychotropic substances that are  in accordance effectiveness of driving of a vehicle 3.
with the legal definition contained in this Act  sub- The register of substances acting similarly to alco-
stances of natural or synthetic origin acting on the hol is contained in the Order of the Minister of Health
CNS, defined in the list of psychotropic substances of 11 June 2003 in the matter of a register of sub-
constituting Schedule 2 of the Act (art. 4, point 25) or
3
Resolution of the Supreme Court of 27 February 2007 
substitutes that are substances in every physical state:
I KZP 36/06, OSNKW 2007, no. 3, item 21 with approving
poisons or harmful substances used instead of or for
commentaries by R. A. Stefański, Prokuratura i Prawo 2007,
the same purposes (other than medical) as an intoxicat-
no. 8, p. 130 135, by T. Huminiak, Paragraf na Drodze 2007,
ing substance or psychotropic substance (article 4,
no. 6, p. 5 12, by R. Małek, Wojskowy Przegląd Prawniczy
point 27). There is no doubt that their consumption
2007, no. 4, p. 96 100, by K. Wojtanowska, Prokuratura
negatively influences the efficiency of a driver. Fur-
i Prawo 2008, no. 12, p. 141 153, by K. Łucarz, A. Muszyń-
thermore, not all types of substances of natural or syn- ska, Przegląd Sądowy 2008, no. 3, p. 122 128, partly critical
commentary by G. Kachel, Gdańskie Studia Prawnicze 
thetic origin acting on the CNS and causing disturb-
Przegląd Orzecznictwa 2008, no. 2, p. 139 142 and critical
ances of psychomotor actions are listed on the register
commentary by A. T. Olszewski, Prokuratura i Prawo 2008,
of intoxicating substance, e.g. substitutes for intoxicat-
nr 12, p. 154 159 and approving comments: R. A. Stefański,
ing substances (glues, solvents, aliphatic acetates, to-
Review of resolutions by the Criminal Chamber of the Su-
luene, benzene, acetone, cyclohexane, carbon tetra-
preme Court concerning material criminal law and petty
chloride, trichloroethylene, butaprene) [13, 49]. Inha- offences law for 2007, Wojskowy Przegląd Prawniczy 2008,
no. 1, p. 133 137.
lational intoxicating substances, i.e. organic solvents
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
The concept  state under the influence of an intoxicating substance ... 389
stances acting similarly to alcohol and also conditions Minister of Health was authorised to define the regis-
and method of carrying out tests for their presence in ter of substances acting similarly to alcohol, whereas
the organism4. In accordance with this order, sub- in the order, only substances which can be determined
stances acting similarly to alcohol which can be deter- were listed, even though the Act does not contain such
mined are: 1) opiates; 2) amphetamine and its ana- a limitation [16]. Thus a court  deeming it to be un-
logues; 3) cocaine; 4) tetrahydrocannabinol; 5) benzo- constitutional  can reject its application. For this rea-
diazepine (ż 2 of the cited order). Intoxicating sub- son, when defining an intoxicating substance, one can-
stances (opiates and cocaine) and also psychotropic not refer to this order. Creating a legal catalogue of
substances (amphetamine and its analogues, tetrahy- substances acting similarly to alcohol is impossible,
drocannabinol and benzodiazepines) are listed. From since it is not only a question of psychotropic drugs or
this list it transpires that the following are not encom- medicines, but also of all types of substitutes  new
passed by it: other substances of natural or synthetic ones are continuously appearing due to constant tech-
origin acting negatively on the central nervous system nological development.
and causing disturbances of psychomotor activities,
e.g. substitutes for intoxicating substances (glues, sol-
vents, aliphatic acetates, toluene, benzene, acetone, 4. The scope of the concept  state under
cyclohexane, carbon tetrachloride, trichloroethylene, the influence of an intoxicating substance
butaprene). Besides in ż 2 of the order it is clearly indi-
cated that these are substances acting similarly to alco- When defining the concept  state under the influ-
hol which may be determined  i.e. ones which may be ence of an intoxicating substance , one must bear in
detected or quantitatively defined. However, it can mind that  a state after use of an intoxicating sub-
also be observed that these are not all substances stance occurs in parallel with  a state after use of
whose action is similar to alcohol [16]. This conclu- alcohol , and  state under the influence of an intox-
sion supports eliminating them from the original list of icating substance is an alternative in relation to
barbiturates5, which act on the CNS and have a sopo-  a state of drunkenness , which indicates that they are
rific effect. Limiting the register to only 5 groups of states which engender the same effects on the CNS 
substances  as is emphasised in the literature on the especially disturbances of psychomotor activities  as
subject  was due to having to take into account possi- consumption of alcohol, which causes  a state after
bilities of their detection in material, reflecting their use of alcohol and  a state of drunkenness . This
presence in the organism, whose method of collection means that  state under the influence of an intoxicat-
would be non-invasive, very simple and not violating ing substance is not identical to  a state after use of
the privacy of the studied person. Furthermore, barbi- a substance acting similarly to alcohol , thus it is nec-
turates are substances that most strongly lower psy- essary to indicate criteria differentiating these states.
chophysical efficiency and also are most frequently This is an issue which has caused controversy in the
taken with the aim of engendering a state of intoxica- doctrine.
tion, of known action, whilst medicines from the ben- Some consider that the difference between a state
zodiazepine group are abused by persons who are  under the influence of an intoxicating substance and
dependent for various reasons. They can also be deter- a state  after use of a substance acting similarly to al-
mined in saliva with the help of simple appliances (sa- cohol is qualitative and not quantitative [30]. It is
liva analysers) [20, 21]. clearly emphasised that a state  after use of a sub-
In the order, the register of substances whose con- stance acting similarly to alcohol occurs in the case of
sumption is prohibited by article 45 section 1 point 1 of ascertaining an inactive metabolite in the organism,
the Road Traffic Act (R.T.A.) has been shortened for whilst detecting the active form of compounds acting
unjustified reasons. Its issuing was not in accordance similarly to alcohol would confirm a state  under the
with delegation of legislative power (article 127 sec- influence of an intoxicating substance [17, 21, 22,
tion 4 R.T.A.). In article 127 section 4 R.T.A., the 40]. Advocates of this view do not seem to be consis-
tent, as they state that for opiates, amphetamines, co-
4
Journal of Laws of the Republic of Poland 2003, no. 116,
caine and tetrahydrocannabinol, analytical proof of
item 1104 with amendments.
a state under the influence of an intoxicating substance
5
See the Order of the Minister of Health of 11 March 2004
requires demonstration in the blood of active com-
changing the order in the matter of the register of substances
pounds or metabolites of these substances, and for
acting similarly to alcohol and also conditions and method of
carrying out tests for their presence in the organism (Journal benzodiazepines and other substances acting similarly
of Laws of the Republic of Poland 2004, no. 52, item 524).
to alcohol establishing that there is a causal link be-
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
390 R. A. Stefański
tween the consumed medicine and lowering of psy- alcohol, causing a state of drunkenness 6. The fact that
chophysical efficiency, which requires many findings the legislator him/herself, when defining these states
and multi-directional studies  above all identification had already  in the terms used to describe these states
of the consumed benzodiazepine and its metabolite  differentiated the influence that the substance had on
and also determination of concentrations of these sub- the organism, speaks in favour of its acceptance; in the
stances [22]. Furthermore, the question arises about case of  state under the influence of an intoxicating
the legitimacy of penalising behaviours in situations substance it s a question of a state in which the intoxi-
where the presence of an inactive intoxicating sub- cating substance affects the functioning of the organ-
stance has been ascertained in a driver, since such ism. The nature of the influence transpires from a sys-
a substance does not act negatively on the organism. temic interpretation, namely from juxtaposing this term
The second view is that these states are identical. with  a state of drunkenness . Action on the CNS  es-
In both states, only introduction of the substance into pecially disturbance of psychomotor activity  is anal-
the organism is significant and the real influence of ogous to consumption of alcohol causing a state of
this substance on psychomotor abilities is irrelevant drunkenness. The view that any real action of a sub-
from the legal point of view. Both definitions refer to stance on the human organism which causes distur-
the same state, which is a state under the influence of bance of correct functioning should be considered is
substances acting similarly to alcohol [40]. In this erroneous [18]. This definition is based on elements
way, the interpretational directive prohibiting ascrib- that are to a large extent debatable and for this reason it
ing the same meaning to different terms has been vio- is difficult to define in the act. Interpreting it as mean-
lated. The argument that a lack of quantitative dis- ing consumption itself of an intoxicating substance is
tinguishing features gives a basis for stating that the rightly rejected in the doctrine, for it more a question
legislator, when formulating the criteria of an offence of the effect of this substance on the psychomotor effi-
under article 178a P.C., forgot that using an intoxicat- ciency of the perpetrator [7]. However in the case of
ing substance is already prohibited by article 87 ż 1 or a state after use of a substance acting similarly to alco-
2 P.O.C. [39] or made a mistake [40] is not convincing. hol, the effect of the consumed substance is not re-
There are no grounds for such an argument, if one quired, although it can influence the behaviour of the
bears in mind that the definition  state under the influ- perpetrator. In this definition there is no quantitative
ence of an intoxicating substance was not introduced distinguishing feature, and the word  use means  ap-
(for the first time) into the Penal Code together with plying something [38]. In this context, the view that
the introduction of article 178a P.C., but that article combining this concept with any real effect on the
178 P.C. already contained it [45]. This view is aston- function of the organism already constitutes a  state
ishing in so far as it is simultaneously emphasized that under the influence of an intoxicating substance can-
the legislator, when introducing the term  under the in- not be approved [19]. This does not take into account
fluence of intoxicating substances (article 178a P.C.) that the latter state requires such action of the sub-
and  after use of substances acting similarly to alco- stance on the organism which causes disturbance equal
hol (article 87 P.O.C.), did so on the basis of the prin- to that which is evoked by a state of drunkenness, and
ciple of analogy to, respectively, state of drunkenness thus not just any influence.  A state after use of an in-
and state after use of alcohol (although s/he did not de- toxicating substance should be the same in terms of
fine these states) [39]. disturbances of psychic activities as a state after use of
The third standpoint considers that the difference alcohol: there do not necessarily have to be any distur-
between these states is quantitative;  state under the bances  the presence itself of the substance in the or-
influence of an intoxicating substance differs from ganism is sufficient. Within this concept there is no
 state after use of a substance acting similarly to alco- quantitative definition. The view that a driver in whose
hol in terms of degree of intoxication, and the differ- organism there is a substance acting similarly to alco-
ence boils down to the influence exerted by the sub- hol, but in an amount that does not influence his/her
stance on the organism. This depends on the kind and psychomotor abilities does not fulfil criteria of a petty
quantity of substance introduced into the organism [1, offence under article 87 ż 1 Petty Offences Code [40]
19, 42, 46]. is erroneous. These criteria are not fulfilled either in
The Supreme Court opted for the last view, stating
that  a state under the influence of an intoxicating sub- 6
Ruling of the Supreme Court of 7 February 2007  V KK 128/06,
stance is such a state which engenders  in terms of ef-
Prokuratura i Prawo  Orzecznictwo 2007, no. 6, item 9 with
fects on the CNS, especially disturbances of psycho- an approving commentary by R. A. Stefański, Przegląd Sądo-
wy 2008, no. 6, p. 152 158.
motor activities  the same results as consumption of
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
The concept  state under the influence of an intoxicating substance ... 391
the case of consumption in therapeutic amounts of fence (misdemeanour) to an crime. This would un-
a medicine from the benzodiazepine group and other doubtedly remove difficulties linked with differentiat-
groups listed on the register of pharmaceutical sub- ing between the discussed states, but it would lead to
stances and medical materials licensed for sale on the legal inconsistencies, for the driver of a vehicle who
Polish market. had consumed even a small amount of intoxicating
Differentiating these states may be difficult in bor- substance causing in him insignificant disturbance of
derline situations, since there is a lack of an objective psychomotor activities equivalent to those that are
yardstick defining content of a substance acting simi- evoked by consumed alcohol in  a state after use of al-
larly to alcohol in the organism and causing distur- cohol would be responsible for a crime (article 178a
bances of psychomotor activity corresponding to ż 1 or 2 P.C.), whilst being in the same state brought on
a state of drunkenness [39, 51]. A measure such as the by alcohol would bear responsibility for a petty of-
one for alcohol content in the organism expressed in fence (article 87 ż 1 or 2 P.O.C.). The argument that
promille or mg/dcm3 has not been worked out. The more severe penalisation of the former is justified by
complexity of the transformations that intoxicating the fact that consumption of drugs is linked with very
substances undergo in the human organism, the de- strong dependence is not convincing, and furthermore
pendencies which they engender and also the conse- persons occasionally using drugs and driving a vehicle
quences of the dependencies in the form of tolerance make up the majority of people [40]. We do not have to
and symptoms of abstinence, which are rightly noted carry out thorough studies and analyses to reach the
in the literature, make it impossible to determine val- conclusion that drivers who have consumed alcohol
ues of threshold concentration or ranges of threshold are a plague on our roads, whereas persons who have
concentrations for particular active compounds of consumed drugs are still a rarity.
these substances in blood [23]. The demand for a stan-
dard definition of concentrations of intoxicating sub-
stances corresponding to the concept  state after use of 5. Establishing a state under the influence
an intoxicating substance and also  state under the in- of an intoxicating substance
fluence of an intoxicating substance is thus impossi-
ble to fulfil [50]. The proposal to define in article 115 Depending on the type, intoxicating substances ex-
ż 16a P.C.  state under the influence of an intoxicating hibit diverse effects on the human organism. The more
substance as a state in which any concentration of substance is introduced into the organism, the stronger
substance listed in the register of intoxicating sub- is its action, and thus the greater its concentration.
stances has been ascertained in the organism of Simply establishing the presence of such a substance
a driver, and in article 47 ż 10 P.O.C. a  state after use or its metabolites is not sufficient for ascertaining
of an intoxicating substance as a state which  occurs that it has evoked such disturbances of psychic activi-
if a substance of natural or synthetic origin acting ad- ties as are caused by alcohol content in the organism
versely on the central nervous system, other than listed above 0.50 . Admittedly opiates, tetrahydrocannabi-
on the register of intoxicating substances is ascer- nols, amphetamines and cocaine act negatively on the
tained in the organism of the driver is impossible to human organism at each accepted dose, but the inten-
accept. In the proposal there are references to an unde- sity of this action depends on the quantity of the con-
fined register of intoxicating substances, which would sumed substance. It is only when there is a sufficient
no doubt be agreed upon in an arbitrary way. Respon- quantity to cause such disturbances of psychic activi-
sibility for a crime or offence would depend on this ties as are characteristic for a state of drunkenness that
and not on the threat posed by the given driver to traf- one can accept that one may be dealing with a state un-
fic. A proposition to give up the characteristic criterion der the influence of an intoxicating substance. The
(concept) of  a state after use of substances acting sim- weight of evidence, in contrast to a state of drunken-
ilarly to alcohol [40] is also difficult to accept. Putt- ness, moves to the external symptoms of a person who
ing this into effect would lead to unequal treatment of has consumed the intoxicating substance. In order to
perpetrators, whose psychomotor activities would be establish that the perpetrator is in a state under the in-
disturbed to an equal degree depending on what their fluence of intoxicating substances, it is necessary to
cause was: alcohol or intoxicating substance. Difficul- ascertain the presence in the organism of a defined in-
ties in differentiating  state after use of a substance toxicating substance and also the existence of external
acting similarly to alcohol from  state under the influ- disturbances of psychic activities corresponding to
ence of an intoxicating substance are a weak argument those that are evoked by alcohol content defining
for re-classifying a defined behaviour from a petty of- a state of drunkenness. It is also possible for such
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
392 R. A. Stefański
a state to be ascertained even if tests for intoxicating the behaviour of the driver of a vehicle, it is suspected
substance content have not been carried out, but exter- that s/he is in a state after using substances acting simi-
nal symptoms indicate that the subject is under its in- larly to alcohol, but a test using an electronic appliance
fluence. Chemical analysis is only one of the pieces of has not indicated at least a state after use of alcohol, the
evidence that can attest to a perpetrator being under the driver should be subjected to psychophysical tests
influence of an intoxicating substance. such as checking the reaction of the pupils or the  fin-
Analysing for the presence in the organism of an ger  nose or  finger  finger test. In the case of fur-
intoxicating substance is carried out by methods not ther suspicion, the person driving the vehicle should
requiring laboratory conditions, e.g. by the fluores- be subjected to a saliva test (ż 10). A blood or urine test
cence polarization immunoassay (FPIA) method on with the aim of establishing the presence of a sub-
saliva, applied with the aim of identification and quan- stance acting similarly to alcohol in the organism is
titative determination of, amongst other things, opi- carried out:
ates, phencyclidines, tetrahydrocannabinols and bar- 1. If the driver of a vehicle is involved in a road acc-
biturates, by the radioimmunological method and also ident in which a person is killed;
by analysis of blood or urine, e.g. by methods of gas 2. At the request of a person who has undergone a sa-
chromatography and (or) liquid chromatography cou- liva test;
pled with mass spectrometry [14, 43]. Simple appli- 3. If the state of the tested person makes it impossible
ances (narco-tests) serving in the analysis of intoxi- to carry out a saliva test;
cating substances only allow detection of some groups 4. If the subject refuses to submit to testing of state
of such substances. The measuring instruments work of sobriety/drunkenness with electronic instrum-
on the basis of antibodies, which react both with active ents;
and inactive compounds from a given group and also 5. In the case of a lack of possibility of subjecting car
numerous compounds outside the given group that are driver to testing by electronic appliances or to psy-
characterised by structural similarity and not effect on chological tests, and if there is at the same time as
the human organism [22]. a result of observation of his/her behaviour justif-
Under the Road Traffic Act, methods which do not ied suspicion that s/he is in a state after use of sub-
require laboratory conditions and whose scope is lim- stances acting similarly to alcohol (ż 11 of the cited
ited to establishing the presence of a substance acting Order).
similarly to alcohol (article 127 section 1) are recog- Similarly to the case of a state of drunkenness,
nised as fundamental. The presence of such a sub- a medical examination and witness testimony describ-
stance in the organism is established on the basis of ing the behaviour of the perpetrator may be evidence
a blood or urine test  other than in the case of alcohol of this state8. It has been rightly noted in a judicial
 not only when the state of the tested person makes it opinion that:
impossible to use a non-laboratory method or at the re-   lack of analysis of blood of the perpetrator of the
quest of a person involved in a road accident in which offence does not constitute an obstacle to ascertain-
a person has been killed or wounded (article 127 sec- ing a state of drunkenness, for this state can also be
tion 2 and article 128 section 3), but also after carrying established on the basis of other evidential sources,
out analysis by a non-laboratory method (article 127 including on the basis of witness testimony 9;
section 2a). For narco-tests often do not give unambig-   impossibility of precise establishment of degree
uous indications or  due to the limited number of re- of drunkenness of the accused in a situation of lack
cognised substances  do not demonstrate the presence
in the organism of certain intoxicating substances.
8
Ruling of the Supreme Court of 4 November 1977  VI KRN
A change introduced in 2007 creates a possibility in
269/77 [in:] R. A. Stefański, Przestępstwa i wykroczenia
such a situation of subjecting the driver, even without
w orzecznictwie Sądu Najwyższego (1970 1996), Warszawa
his/her consent, to analysis of blood or urine, collec-
1997, item 399; Ruling of the Supreme Court of 20 February
tion of which must occur in a medical clinic or in a de- 1998  IV KKN 412/97 [unpubl.]; Ruling of the Supreme
Court of 3 March 1997  II KRN 163/96 [unpubl.]; Ruling of
toxification detention centre.
the Supreme Court of 28 July 1995  II KRN 55/95, item 409;
In Order no. 469 of the Chief of Police of 25 May
Ruling of the Supreme Court of 13 April 1988  V KRN 55/88,
2004 in the matter of tests for content of alcohol or
OSN PG 1988, no. 11, item 113; Ruling of the Court of Appeal
a substance acting similarly to alcohol7 in the organism
in Rzeszów of 3 April 2003  II AKa 30/03, OSA 2003, no. 9,
it is recommended that if, as a result of observation of
item 95.
9
Ruling of the Supreme Court of 20 February 1998  IV KKN
7
Dziennik Urzędowy KGP 2004, no. 9, item 40. 412/97 [unpubl.].
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
The concept  state under the influence of an intoxicating substance ... 393
of measurement of alcohol content in blood or in  the concept of an intoxicating substance as de-
exhaled air allows the adjudicating court to carry fined by article 178a P.C. encompasses not only in-
out the determination on the basis of other evidence toxicating substances indicated in the Act of
(witness testimonies, statements by the accused), 29 July 2005 on Counteracting Drug Addiction
that the accused, finding him/herself in a state of (Journal of Laws of the Republic of Poland 2005,
drunkenness, was driving a motor vehicle, espe- no. 179, item 1485), but also other substances of
cially when these personal evidences unambigu- natural or synthetic origin, acting on the central ne-
ously indicate that the concentration of alcohol  rvous system, whose use causes lowering of effic-
for example, due to the amount consumed  must iency of driving of a vehicle .
have significantly exceeded the norms defined in 3. Due to the fact that from the standard point of view,
article 115 ż 16 P.C. 10. states linked with use of intoxicating substances
In the case where in the light of collected evidence take the form of  state under the influence of an in-
it is not possible to categorically define whether the toxicating substance or  state after use of an in-
perpetrator was in a state under the influence of an in- toxicating substance , the criterion that separates
toxicating substance, or only in a state after its use, one these states has a quantitative and not a qualitative
should be guided by the principle in dubio mitius  character. A state under the influence of an intoxic-
to which the Supreme Court drew attention  and ac- ating substance encompasses such situations in
cept the most beneficial state for the perpetrator, in which a defined amount of intoxicating substance
other words a state after use of a similarly acting sub- can be found in the organism. The multiplicity and
stance11. diversity of intoxicating substances makes it im-
possible to indicate one quantitative measure
(yardstick), since the strength of effect of each sub-
6. Conclusions stance on the CNS is different, which is why it is
essential to establish thresholds of content for par-
1. The legislator does not use uniform nomenclature ticular intoxicating substances  at least those that
to define states linked with use of an intoxicating are most frequently detected.
substance, employing concepts  state after use of
a substance acting similarly to alcohol (article 45
section 1 point 1, article 129 section 2 point 8 letter References
a, section 4b point 1 and article 135 section 1 point
1. Bogdan G. [w:] Barczak-Oplustil A., Bielski M., Bog-
1 letter a R.T.A.),  state after the use of a similarly
dan G. [i in.], Kodeks karny. CzęS
ć szczególna. Komen-
acting substance (article 70 ż 2, article 86 ż 2, ar-
tarz, t. II, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2008.
ticle 87 ż 1 and 2 , article 96 ż 1 point 3 P.O.C.),
2. Bojarski M., Filar M., Filipkowski W. [i in.], Kodeks
 state under the influence of an intoxicating sub-
karny. Komentarz, Górniok O. [red.], Wydawnictwo Praw-
stance (article 42 ż 2 and 3, article 47 ż 3, article
nicze LexisNexis, Warszawa 2006.
178a, article 179, article 180 ż 1 P.C.) and also
3. Borkowski T., Markiewicz J., Toksykologia w praktyce
 state under the influence of a different intoxicati-
S
ledczej, KG MO, Warszawa 1962.
ng substance (article 33 ż 4 point 7 P.O.C.). Ho-
4. Buchała K., Zbiegnięcie kierującego pojazdem mecha-
wever, in spite of this diversity of concepts, it
nicznym z miejsca zdarzenia [w:] Rozważania o prawie
should be accepted that these are (all) references to
karnym. Księga pamiątkowa z okazji siedemdziesięcio-
use of an intoxicating substance  which is suppor-
lecia urodzin Prof. A. Ratajczaka, Szwarc A. J. [red.],
ted by the fact that these states occur as alternatives
Wydawnictwo Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poz-
to a state of drunkenness or a state after use of
nań 1999.
alcohol.
5. Buchała K., [w:] Bogdan G., Buchała K., Ćwiąkalski Z.
2. In accordance with the view expressed by the Su- [i in.], Kodeks karny. CzęS
ć szczególna. Komentarz do
art. 117 277 kodeksu karnego, t. 2, Kantor Wydawniczy
preme Court in the Resolution of 27 February 2007
Zakamycze, Kraków 1999.
and in principal generally accepted in the doctrine,
6. Budyn-Kulik M., [w:] Budyn-Kulik M., Kozłowska-Ka-
lisz P., Kulik M. [i in.], Kodeks karny. Praktyczny komen-
10
Ruling of the Court of Appeal in Rzeszów of 3 April 2003 
tarz, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2007.
II AKa 30/03, OSA 2003, no. 9, item 95.
7. Dąbrowska-Kardas M., Kardas P., OdpowiedzialnoS
ć kar-
11
Ruling of the Supreme Court of 7 February 2007  V KK
na za spowodowanie wypadku komunikacyjnego w S
wiet-
128/06, Prokuratura i Prawo  Orzecznictwo 2007, no. 6,
item 9.
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
394 R. A. Stefański
le regulacji nowego kodeksu karnego z 1997 r. CzęS
ć 2, 27. Kunze E., Przestępstwo prowadzenia pojazdu w stanie
Palestra 1999, 3 4, s. 35 51. nietrzex
woS
ci lub pod wpływem S
rodka odurzającego
8. Gardocki L., Prawo karne, Wydawnictwo Prawnicze (art. 178a k.k.), [w:] Nauka wobec współczesnych zagad-
C. H. Beck, Warszawa 2006. nień prawa karnego w Polsce. Księga pamiątkowa ofiaro-
9. Góral R., Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Wydaw- wana Prof. A. Tobisowi, Janiszewski B., Wydawnictwo
nictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa 2007. Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań 2004.
10. Górniok O., [w:] Górniok O., Hoc S., Kalitowski M. 28. Łucarz K., Zakaz prowadzenia pojazdów jako S
rodek
[i in.], Kodeks karny. Komentarz, t. 2, Arche, Gdańsk 2005. polityki kryminalnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wro-
11. Grzegorczyk L., Chyc K., Walaszek M., Medycyna ruchu cławskiego, Wrocław 2005.
drogowego. Zagadnienia wybrane, PZWL, Warszawa 1974. 29. Łucarz K., Muszyńska A., Pojęcie S
rodka odurzającego
12. Hanausek T., Toksykomania. Zagadnienia wstępne [w:] w prawie karnym, Prokuratura i Prawo 2008, 6, 91 126.
Narkomania. Materiały z konferencji, Warszawa 1972. 30. Marcinkowski W., Zakresy ustawowych znamion nie-
13. Hanausek T., Hanausek W., Narkomania. Studium kry- których przestępstw i wykroczeń komunikacyjnych,
minologiczno-kryminalistyczne, Wydawnictwo Prawni- Wojskowy Przegląd Prawniczy 2002, 1, 41.
cze, Warszawa 1976. 31. Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Dom Wydawniczy
14. Hołyst B., Narkomania na S
wiecie. Bibliografia. Sta- ABC, Warszawa 2006.
tystyka 1983 1993, PTHP, Warszawa 1994. 32. Marek A., Prawo karne, Wydawnictwo Prawnicze Lexis-
15. Hołyst B., Wiktymologia wypadków drogowych [w:] Nexis, Warszawa 2005.
I Międzynarodowa Konferencja naukowa na temat  Praw- 33. Morawski L., Wykładnia w orzecznictwie sądów. Ko-
no-ekonomiczne i techniczne aspekty bezpieczeństwa mentarz, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń 2002.
w komunikacji drogowej . Materiały konferencyjne, 34. Moszyński W., Polony J., Użycie leku przez kierowcę
Lejda K., Rajchel K. [red.], Politechnika Rzeszowska a wypadek drogowy, SKKiP 1977, 6, 147 149.
im. Ignacego Łukasiewicza, Rzeszów 1997. 35. Noyes A. P., Kolb L. C., Nowoczesna psychiatria kli-
16. Huminiak T., Jeszcze o pojęciu  S
rodka działającego niczna, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, War-
podobnie do alkoholu , Paragraf na Drodze 2004, 7, szawa 1969.
18 27. 36. Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa,
17. Huminiak T., Pojęcia  S
rodek działający podobnie do Warszawa 1969.
alkoholu i  S
rodek odurzający . Kolejne uwagi, Para- 37. Piórkowska-Flieger J. [w:] Bojarski T., Michalska-
graf na Drodze 2005, 5, 5 15. Warias A., Piórkowska-Flieger J. [i in.], Kodeks karny.
18. Huminiak T., Praktyczne problemy weryfikacji zarzutu Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, War-
kierowania pojazdem pod wpływem S
rodka odurzające- szawa 2006.
go, Paragraf na Drodze 2004, 8, 40 48. 38. Praktyczny słownik poprawnej polszczyzny, t. 44, Zgół-
19. Huminiak T., Stan  pod wpływem S
rodków odurzają- kowa H. [red.], PPJ, Poznań 2003.
cych i stan  po użyciu S
rodka działającego podobnie do 39. Skowron A., Jeszcze raz krytycznie o S
rodkach dzia-
alkoholu u kierującego pojazdem, Paragraf na Drodze łających podobnie do alkoholu, Paragraf na Drodze
2004, 3, 5 16. 2004, 11, 13 22.
20. Kała M., Problematyka oznaczania S
rodków podobnych 40. Skowron A., O potrzebie zmian w okreS
leniu znamion
do alkoholu  praktyka opiniodawcza, Apelacja Gdańska przestępstwa i wykroczenia związanych z używaniem
2004, 1 2, 51 77. S
rodków działających podobnie do alkoholu, Paragraf na
21. Kała M., R
rodki działające podobnie do alkoholu w orga- Drodze 2006, 2, 22 29.
nizmie kierowcy, Paragraf na Drodze 2004, 11, 41 68. 41. Stefański R. A., Glosa do uchwały SN z dnia 27 lutego
22. Kała M., R
rodki podobnie działające do alkoholu. Zagad- 2007 r., I KZP 36/06, Państwo i Prawo 2007, 8, 134.
nienia analityczne i interpretacyjne S
wietle prawa [w:] 42. Stefański R. A., Glosa do wyroku SN z dnia 7 lutego
Wypadki drogowe. Vademecum biegłego sądowego, Wy- 2007 r.  V KK 128/06, Przegląd Sądowy 2008, 6, 152 158.
dawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006. 43. Stefański R. A., Prawna ocena stanów związanych z uży-
23. Kała M., Lechowicz W., R
rodki działające podobnie do waniem S
rodków odurzających w ruchu drogowym, Pro-
alkoholu  dokonania i perspektywy na przestrzeniu 10 lat. kuratura i Prawo 1999, 4, 18 24.
Sprawozdanie z sympozjum, Paragraf na Drodze 2007, 44. Stefański R. A., Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu
7, 53 65. powszechnemu i w komunikacji. Rozdział XX i XXI
24. Korsak A., Zdrowie za kierownicą. Higiena. Szkodli- kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 2000.
woS
ć. Wypoczynek. Wypadek, Wydawnictwo Komu- 45. Stefański R. A., R
rodek odurzający w rozumieniu ko-
nikacji i ŁącznoS
ci, Warszawa 1981. deksu karnego, Paragraf na Drodze 2007, 4, 8 17.
25. Kotowski W., Alkohol i  S
rodek odurzający  wnioski 46. Stefański R. A., Wykroczenia drogowe. Komentarz,
de lege ferenda, Paragraf na Drodze 2007, 6, 54 56. Wolters Kluwer Polska, Kraków 2005.
26. Krajewski K., Pojęcie S
rodka odurzającego na gruncie
kodeksu karnego, Prokuratura i Prawo 2003, 11, 33 35.
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
The concept  state under the influence of an intoxicating substance ... 395
47. Stefański R. A., [w:] Bojarski M., Filar M., Filipkowski
W. [i in.], Kodeks karny. Komentarz, Filar M. [red.],
LexisNexis, Warszawa 2008.
48. Stefański R. A., [w:] Fleming M., Michalski B., Rade-
cki W. [i in.], Kodeks karny. CzęS
ć szczególna. Komen-
tarz do artykułów 117 221, Wąsek A. [red.], t. I, War-
szawa 2006.
49. Thiele Z., Zgirski L., Toksykomania. Zagadnienia spo-
łeczne i kliniczne, PZWL, Warszawa 1976.
50. Worona P., Rozpoznawanie kierowców będących pod
wpływem S
rodków odurzających w aspekcie teoretycz-
nym i praktycznym, Paragraf na Drodze 2005, 9, 33 40.
51. Wróbel W., Krytycznie o zaostrzeniu odpowiedzialnoS
ci
karnej za przestępstwa komunikacyjne, Państwo i Prawo
2001, 7, 54 64.
52. Wróblewski J., Rozumienie prawa i jego wykładnia, Os-
solineum, Wrocław 1990.
53. Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady. Reguły, Wska-
zówki, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warsza-
wa 2002.
Corresponding author
Ryszard A. Stefański
Uczelnia Łazarskiego
ul. R
wieradowska 43
02-622 Warszawa
e-mail: [e-mail]
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
POJĘCIE  STAN POD WPŁYWEM R
RODKA ODURZAJĄCEGO .
ASPEKTY PRAWNE
bezwzględnego i dopuszczalne są wyjątki. Wskutek od-
1. Wprowadzenie
miennych ustaleń płynących z kontekstu systemowego
W polskim ustawodawstwie występują różne okreS
- lub funkcjonalnego różne terminy mogą mieć to samo
lenia stanów związanych z użyciem S
rodków odurzają- znaczenie [52]. OkreS
lenia te występują jako alternatyw-
ne do stanów związanych ze spożyciem alkoholu, co wska-
cych. I tak okreS
la się je jako:
 stan po użyciu S
rodka działającego podobnie do alko- zuje, że we wszystkich tych wypadkach chodzi o S
rodki
działające podobnie do alkoholu, czyli takie, których dzia-
holu (art. 45 ust. 1 pkt 1, art. 129 ust. 2 pkt 8 lit. a,
łanie powoduje podobne obniżenie sprawnoS
ci psychofi-
ust. 4 b pkt 1 i art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. a Ustawy prawo
zycznej jak po spożyciu alkoholu. R
rodkami działającymi
o ruchu drogowym1 z dnia 20 czerwca 1997 r.);
podobnie do alkoholu są więc S
rodki, które nie powodują
 stan po użyciu podobnie działającego S
rodka (art. 70
upojenia alkoholowego, ale działając depresyjnie na oS
-
ż 2, art. 86 ż 2, art. 87 ż 1 i 2 , art. 96 ż 1 pkt 3 k.w.);
rodkowy układ nerwowy (OUN), podobnie jak alkohol
 stan pod wpływem S
rodka odurzającego (art. 42 ż 2
obniżają sprawnoS
ć psychofizyczną. Innymi słowy cho-
i 3, art. 47 ż 3, art. 178 a, art. 179, art.180 ż 1 k.k.);
dzi o S
rodki, których skutki użycia są zbliżone do alkoho-
 stan pod wpływem innego S
rodka odurzającego (art. 33
lu. Słusznie wskazuje się w literaturze przedmiotu, że
ż 4 pkt 7 k.w.).
S
rodkami działającymi podobnie do alkoholu są niektóre
leki silnie upoS
ledzające sprawnoS
ć psychofizyczną lub
takie, które mogą ją upoS
ledzać w zależnoS
ci od dawki
2. R
rodek odurzający a S
rodek podobnie
i drogi podania, a także S
rodki odurzające oraz substancje
działający do alkoholu
psychotropowe, jak i inne S
rodki, które mogą być uwa-
żane za zamienniki (rozpuszczalniki organiczne  toluen,
Stany te, w przeciwieństwie do stanu nietrzex
woS
ci
benzyna; roS
liny, np. bieluń dziędzierzawa) lub S
rodki
lub stanu po użyciu alkoholu, nie zostały zdefiniowane
zastępcze [22]. W istocie są to S
rodki, które można objąć
w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca
szerokim mianem odurzających, co pozwala uznać te po-
2005 r.2, jak też definicji takich nie zawierają: kodeks
jęcia za tożsame [19, 41, 42]. Słusznie podkreS
la się
karny (k.k.), kodeks wykroczeń (k.w.) czy ustawa Prawo
w piS
miennictwie, że każda substancja odurzająca jest
o ruchu drogowym (p.r.d.). Stwarza to istotne trudnoS
ci
jednoczeS
nie S
rodkiem działającym podobnie do alkoho-
interpretacyjne. Potęguje je jeszcze fakt, że używa się
lu i odwrotnie, a to rozróżnienie terminologiczne wynika
różnych nazw na okreS
lenie S
rodka wywołującego te sta-
zapewne z czasu powstawania przepisów zawierających
ny. W kodeksie karanym mowa jest o  S
rodku odurza-
wspomniane okreS
lenia [19]. Używanie różnych nazw na
jącym , w kodeksie wykroczeń o  podobnie działającym
takie same S
rodki wprowadza niepotrzebny zamęt ter-
S
rodku , a w ustawie Prawo o ruchu drogowym o  S
rodku
minologiczny i w związku z tym zachodzi koniecznoS
ć
działającym podobnie do alkoholu , co od razu rodzi py-
uporządkowania tych pojęć przez przyjęcie jednolitego
tanie, czy chodzi o takie same S
rodki, czy o różne. W tych
okreS
lenia  S
rodek odurzający . Nietrafna jest propozy-
dwóch ostatnich okreS
leniach akcentuje się podobień-
cja, by było to okreS
lenie  S
rodek działający podobnie do
stwo do alkoholu, czyli S
rodka porównywalnie oddzia-
alkoholu jako oddające lepiej istotę specyfików oddzia-
łującego na organizm ludzki.
łujących depresyjnie na UON i eliminujące wątpliwoS
ci
Prima vista wydawać by się mogło, że użycie przez
interpretacyjne [40]. Użycie takiego okreS
lenia budzi-
ustawodawcę na okreS
lenie wspomnianych S
rodków in-
łoby bowiem poważne wątpliwoS
ci, czy obejmuje ono
nych terminów S
wiadczy o ich odmiennoS
ci. Za takim ro-
S
rodki odurzające zdefiniowanie w ustawie O przeciw-
zumowaniem przemawia zakaz wykładni synonimicznej
działaniu narkomanii.
wyrażającej się w dyrektywie, by różnym zwrotom nie
nadawać tego samego znaczenia [33]. Nic przecież nie
stało na przeszkodzie, by w kodeksie wykroczeń i prawie
3. Pojęcie  S
rodek odurzający
o ruchu drogowym stan ten okreS
lić mianem  stan po uży-
ciu S
rodka odurzającego , zachowując symetrię okreS
leń.
Nie jest jasne znaczenie pojęcia  S
rodek odurzający .
Zakaz wykładni synonimicznej nie ma jednak charakteru
W literaturze przedmiotu w tej kwestii zarysowały się
dwa stanowiska.
1
Dz. U. 1997, nr 108, poz. 908 z póx
n. zm.
2
Dz. U. 2005, nr 179, poz. 1485 z póx
n. zm.
Pojęcie  stan pod wpływem S
rodka odurzającego . Aspekty prawne 397
1. Stanowisko utożsamiające to pojęcie ze S
rodkiem odu- nia z niego każdego, kto posiada, niezależnie od
rzającym zdefiniowanym w ustawie O przeciwdzia- przyczyny, zakłócone czynnoS
ci psychomotoryczne.
łaniu narkomanii [2, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 26, 27, 31, 32, 37]. Ustawa O przeciwdziałaniu narkomanii wyłączyła z za-
W myS
l art. 4 pkt 26 wspomnianej ustawy S
rodkiem kresu pojęcia  S
rodek odurzający substancje psycho-
odurzającym jest każda substancja pochodzenia natu- tropowe, którymi  zgodnie z definicją prawną zawartą
ralnego lub syntetycznego działająca na OUN, ujęta w tej ustawie  są substancje pochodzenia naturalnego
w wykazie S
rodków odurzających stanowiącym załącz- lub syntetycznego działające na OUN, okreS
lone w wy-
nik nr 1 do ustawy. Do S
rodków tych zaliczono m.in. kazie substancji psychotropowych stanowiącym załącz-
acetorfinę, anilerydynę, fentanyl, heroinę, liS
cie koki, nik nr 2 do ustawy (art. 4, pkt 25) oraz S
rodki zastępcze
koncentraty słomy makowej, wyciągi ze słomy mako- będące substancjami w każdym stanie fizycznym, któ-
wej, morfinę, nikomorfinę i normorfinę. Za przyjęciem rymi są trucizny lub S
rodki szkodliwe używane zamiast
takiej interpretacji ma przemawiać założenie spójnoS
ci lub w takich samych celach innych niż medyczne, jak
systemu prawnego, bowiem skoro ustawodawca zde- S
rodek odurzający lub substancja psychotropowa (art. 4,
finiował jakieS
pojęcie, to powinno ono być wiążące dla pkt 27). Nie budzi wątpliwoS
ci, że ich spożycie wpływa
jego wykładni w innych aktach prawnych, chyba że negatywnie na sprawnoS
ć kierowcy. Ponadto w wykazie
ustawodawca postanowił inaczej [26]. S
rodków odurzających nie ma wszelkiego rodzaju sub-
2. Stanowisko drugie ujmuje ten termin szerzej, obej- stancji pochodzenia naturalnego lub syntetycznego od-
mując nim nie tylko S
rodki odurzające okreS
lone działujących na OUN i powodujących zakłócenie czyn-
w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii, ale wszel- noS
ci psychomotorycznych, np. zamienników S
rodków
kiego rodzaju substancje pochodzenia naturalnego odurzających (klejów, rozpuszczalników, octanów alifa-
lub syntetycznego oddziałujące negatywnie na oS
rod- tycznych, toluenu, benzenu, acetonu, cykloheksanu, czte-
kowy układ nerwowy i powodujące stan odurzenia, rochlorku węgla, trichloroetylenu, butaprenu) [13, 49].
np. substancje psychotropowe lub zamienniki S
rod- Wziewne S
rodki odurzające, tj. rozpuszczalniki organicz-
ków odurzających [1, 2, 8, 9, 19, 21, 28, 29, 43, 44]. ne zawarte w rozmaitych produktach, działają odurzająco
Pierwszy pogląd jest nietrafny. Z faktu, że ustawa de- przy wdychaniu ich oparów, najczęS
ciej w sposób osza-
finiuje jakieS
pojęcie, wcale nie wynika, że definicja ta łamiający i halucynogenny. Definicja S
rodka odurzające-
ma mieć zastosowanie do wszystkich takich terminów go zawarta w ustawie O przeciwdziałaniu narkomanii nie
używanych w jakiejkolwiek ustawie. Definicję legalną obejmuje też szeregu leków, które w zależnoS
ci od swo-
zawartą w innej ustawie  jak słusznie podkreS
la się ich właS
ciwoS
ci farmakologicznych, mogą wywierać róż-
w teorii prawa  należy uwzględnić tylko wówczas, gdy ny wpływ na sprawnoS
ć psychomotoryczną kierowców,
ma ona podstawowe znaczenie dla danej dziedziny [53]. a zwłaszcza na koncentrację uwagi, jej rozdzielczoS
ć,
Możliwe jest natomiast nadawanie temu samemu zwro- czas reakcji, zdolnoS
ć do podejmowania decyzji, zdol-
towi różnych znaczeń w różnych normach systemu pra- noS
ć do dyskryminacji bodx
ców, koordynację ruchów,
wa [36]. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii nie ma precyzję percepcji, odpornoS
ć na zmęczenie i znużenie
podstawowego znaczenia w zakresie ochrony bezpie- [11, 15, 24, 34]. Wyłączenie więc z zakresu pojęcia  S
ro-
czeństwa ruchu. Ma ona takie znaczenie dla zwalczania dek odurzający substancji psychotropowych lub S
rod-
i zapobiegania narkomanii. Definicja S
rodka odurzają- ków zastępczych i niektórych leków pozostawałoby
cego w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii została w sprzecznoS
ci z kryminalnopolitycznym celem wpro-
ustalona na użytek tej ustawy, co wyrax
nie wynika z jej wadzenia tego terminu do ustawodawstwa karnego oraz
art. 4 in principio, a zaliczenie okreS
lonej substancji do godziłoby w założenie racjonalnego ustawodawczy, gdyż
S
rodków odurzających oparte jest na jej możliwoS
ci uza- trudno byłoby uznać za racjonalne penalizowanie w pra-
leżnienia się od niej i przydatnoS
ci do jej nadużywania, wie karnym stanów związanych z użyciem przez kie-
które mogą spowodować wystąpienie zjawiska zależnoS
- rującego tylko niektórych S
rodków oddziałujących ne-
ci. Główną cechą tych S
rodków ma być więc możliwoS
ć gatywnie na OUN [19]. Taki wpływ mają nie tylko S
rod-
spowodowania uzależnienia, co jest uzasadnione przed- ki, których obrót jest reglamentowany, ale także takie,
miotem, któremu mają one służyć [3, 12, 13, 35]. Wpraw- które wskutek okreS
lonego sposobu użycia mają iden-
dzie w definicji S
rodka odurzającego zawartej w art. 4 tyczne właS
ciwoS
ci odurzające, jak uznane za odurzające
pkt 26 ustawy O przeciwdziałaniu narkomanii cechy te przez ustawę [19, 43]. Zasadnie zatem Sąd Najwyższy
nie zostały wprost wymienione, lecz jest ona uzupełniona przyjął, że  pojęcie S
rodka odurzającego w rozumieniu
o znamię formalne, jakim jest umieszczenie S
rodka na art. 178a k.k. obejmuje nie tylko S
rodki odurzające wska-
wykazie S
rodków odurzających. Analiza załącznika nr 1 zane w ustawie z dnia 29 lipca 2005 roku O przeciw-
do tej ustawy pozwala stwierdzić, że wymienione w nim działaniu narkomanii (Dz. U. 2005, nr 179, poz. 1485),
S
rodki charakteryzują się właS
nie takimi właS
ciwoS
ciami. lecz również inne substancje pochodzenia naturalnego
Tymczasem bezpieczeństwo ruchu wymaga eliminowa- lub syntetycznego, działające na oS
rodkowy układ ner-
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
398 R. A. Stefański
wowy, których użycie powoduje obniżenie sprawnoS
ci sprawnoS
ć psychofizyczną oraz najczęS
ciej przyjmowa-
w zakresie kierowania pojazdem 3. nymi w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, o zna-
Wykaz S
rodków działających podobnie do alkoholu nym działaniu, zaS
leki z grupy benzodiazepin są nad-
zawiera rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 czerw- używane przez osoby uzależnione z różnych przyczyn.
ca 2003 r. w sprawie wykazu S
rodków działających po- Mogą one też być oznaczane w S
linie za pomocą prostych
dobnie do alkoholu oraz warunków i sposobu przepro- urządzeń (analizatorów S
liny) [20, 21].
wadzania badań na ich obecnoS
ć w organizmie4. W myS
l W rozporządzeniu z nieuzasadnionych powodów za-
tego rozporządzenia S
rodkami działającymi podobnie do wężono wykaz S
rodków, których spożycie jest zabronio-
alkoholu, które mogą być oznaczane, są: 1) opiaty; 2) am- ne przez art. 45 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo o ruchu
fetamina i jej analogi; 3) kokaina; 4) tetrahydrokanabi- drogowym (p.r.d.). Jego wydanie nastąpiło niezgodnie
nole; 5) benzodiazepiny (ż 2 cyt. rozporządzenia). Wy- z delegacją ustawową (art. 127 ust. 4 p.r.d.). W art. 127
mienia się S
rodki odurzające (opiaty i kokaina) oraz sub- ust. 4 p.r.d. minister zdrowia został upoważniony do
stancje psychotropowe (amfetamina i jej analogi, tetra- okreS
lenia wykazu S
rodków działających podobnie do al-
hydrokanabinole i benzodiazepiny). Z wykazu tego wy- koholu, a tymczasem w rozporządzeniu wymieniono tyl-
nika, że nie są nim objęte inne substancje pochodzenia ko takie S
rodki, które mogą być oznaczone, mimo że
naturalnego lub syntetyczne oddziałujące negatywnie na ustawa nie zawiera takiego ograniczenia [16]. Sąd zatem
OUN i powodujące zakłócenie czynnoS
ci psychomoto-  uznając jego niekonstytucyjnoS
ć  może odmówić jego
rycznych, np. zamienniki S
rodków odurzających (kleje, zastosowania. Z tego też powodu, okreS
lając S
rodek odu-
rozpuszczalniki, octany alifatyczne, toluen, benzen, ace- rzający, nie można odwołać się do treS
ci tego rozpo-
ton, cykloheksan, czterochlorek węgla, trichloroetylen, rządzenia. Stworzenie prawnego katalogu S
rodków dzia-
butapren). Zresztą w ż 2 rozporządzenia wyrax
nie wska- łających podobnie do alkoholu jest niemożliwe, gdyż
zano, że są to S
rodki działające podobnie do alkoholu, chodzi nie tylko o narkotyki czy leki psychotropowe, ale
które mogą być oznaczone, tj. takie, które mogą być wy- także o wszelkiego rodzaju ich zamienniki, gdyż  ze
kryte lub okreS
lone iloS
ciowo. A contrario wypływa względu na rozwój technologiczny  ciągle pojawiają się
wniosek, że nie są to wszystkie S
rodki, których działanie nowe.
jest podobne do alkoholu [16]. Wniosek ten wspiera wy-
eliminowanie ich z pierwotnego wykazu barbituranów5,
które oddziałują na OUN i mają działanie nasenne. Ogra-
4. Zakres pojęcia  stan pod wpływem S
rodka
niczenie wykazu tylko do 5 grup S
rodków  jak podkreS
la
odurzającego
się w literaturze przedmiotu  zmierzało do dostosowania
rodzaju substancji do możliwoS
ci ich wykrycia w ma-
Definiując pojęcie  stan pod wpływem S
rodka odu-
teriale odzwierciedlającym ich obecnoS
ć w organizmie,
rzającego trzeba mieć na uwadze, że  stan po użyciu
których sposób pobrania byłby mało inwazyjny, bardzo
S
rodka odurzającego występuje równolegle do  stanu
prosty i nienaruszający prywatnoS
ci badanej osoby. Po-
po użyciu alkoholu , a  stan pod wpływem S
rodka odu-
nadto barbiturany są S
rodkami najsilniej obniżającymi
rzającego jako alternatywny w stosunku do  stanu nie-
trzex
woS
ci , co wskazuje, że są nimi takie stany, które
wywołują w zakresie oddziaływania na OUN, zwłaszcza
3
Uchwała SN z dnia 27 lutego 2007 r.  I KZP 36/06, OSNKW
zakłócania czynnoS
ci psychomotorycznych, takie same
2007, nr 3, poz. 21 z aprobującymi glosami R. A. Stefańskie-
skutki, jak spożycie alkoholu powodujące odpowiednio
go, Prokuratura i Prawo 2007, nr 8, s. 130 135, T. Huminiaka,
 stan po użyciu alkoholu lub  stan nietrzex
woS
ci . Ozna-
Paragraf na Drodze 2007, nr 6, s. 5 12, R. Małka, Wojskowy
cza to, że  stan pod wpływem S
rodka odurzającego nie
Przegląd Prawniczy 2007, nr 4, s. 96 100, K. Wojtanowskiej,
jest tożsamy ze  stanem po użyciu S
rodka działającego
Prokuratura i Prawo 2008, nr 12, s. 141 153, K. Łucarz,
podobnie do alkoholu , zatem zachodzi koniecznoS
ć wska-
A. Muszyńskiej, Przegląd Sądowy 2008, nr 3, s. 122 128,
zania kryteriów odróżniających te stany. Jest to zagad-
częS
ciowo krytyczną glosą G. Kachela, Gdańskie Studia Praw-
nicze  Przegląd Orzecznictwa 2008, nr 2, s. 139 142 i kry- nienie, które wywołało kontrowersje w doktrynie.
tyczną glosą A. T. Olszewskiego, Prokuratura i Prawo 2008, Niektórzy przyjmują, że różnica między stanem  pod
nr 12, s. 154 159 oraz aprobującymi uwagami: R. A. Stefań- wpływem S
roda odurzającego a stanem  po użyciu S
rod-
ski, Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu Najwyższego w zakre-
ka działającego podobnie do alkoholu ma charakter ja-
sie prawa karnego materialnego i prawa wykroczeń za 2007 r.,
koS
ciowy, a nie iloS
ciowy [30]. Wyrax
nie podkreS
la się,
Wojskowy Przegląd Prawniczy 2008, nr 1, s. 133 137.
że stan  po użyciu S
rodka działającego podobnie do al-
4
Dz. U. 2003, nr 116, poz. 1104 z póx
n. zm.
koholu zachodzi w razie stwierdzenia w organizmie nie-
5
Zob. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2004 r.
aktywnego metabolitu, a ujawnienie aktywnej formy
zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu S
rodków dzia-
związków działających podobnie do alkoholu potwier-
łających podobnie do alkoholu oraz warunków i sposobu prze-
dzałoby stan pod wpływem S
rodka odurzającego [17, 21,
prowadzania badań na ich obecnoS
ć w organizmie (Dz. U. 2004,
22, 40]. Zwolennicy tego poglądu zdają się nie być kon-
nr 52, poz. 524).
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
Pojęcie  stan pod wpływem S
rodka odurzającego . Aspekty prawne 399
sekwentni, skoro stwierdzają, że dla opiatów, amfetamin, woS
ci 6. Za jego przyjęciem przemawia fakt, że sam
kokainy i tetrahydrokannabinoli analityczne udowodnie- ustawodawca, okreS
lając te stany, już w samej ich nazwie
nie stanu pod wpływem S
rodka odurzającego wymaga dokonał zróżnicowania wpływu, jaki wywarł S
rodek na
wykazania we krwi aktywnych związków lub metabo- organizm; w wypadku  stanu pod wpływem S
rodka odu-
litów tych S
rodków, a dla benzodiazepin i innych S
rod- rzającego chodzi o taki stan, w którym S
rodek odu-
ków podobnie działających do alkoholu ustalenie, że rzający wpłynął na funkcjonowanie organizmu. Jaki to
wystąpił związek przyczynowy między przyjętym lekiem ma być wpływ, wynika z wykładni systemowej, a mia-
a obniżeniem sprawnoS
ci psychofizycznej, co wymaga nowicie z zamieszczenia tego zwrotu obok  stanu nie-
wielu ustaleń i wielokierunkowych badań, przede trzex
woS
ci . Oddziaływanie na OUN, zwłaszcza w za-
wszystkim identyfikacji przyjętej benzodiazepiny i jej kresie zakłócenia czynnoS
ci psychomotorycznych, ma
metabolitu oraz wyznaczenie stężeń tych substancji [22]. wywrzeć takie same skutki, jak spożycie alkoholu po-
Ponadto nasuwa się pytanie o zasadnoS
ć penalizacji za- wodujące stan nietrzex
woS
ci. Nietrafne jest twierdzenie,
chowań, jeżeli u kierowcy stwierdzono obecnoS
ć nieak- że w grę wchodzi jakiekolwiek rzeczywiste oddziały-
tywnego S
rodka odurzającego, skoro S
rodek taki nie od- wanie substancji na organizm wywołujące zakłócenie
działuje negatywnie na organizm. prawidłowego funkcjonowania [18]. OkreS
lenie to opiera
Drugi pogląd głosi, że stany te są tożsame. Zarówno się na elementach w dużym stopniu ocennych i z tego po-
w jednym, jak i drugim stanie istotne jest tylko wprowa- wodu jest trudne do zdefiniowania w ustawie. Słusznie
dzenie S
rodka do organizmu, a realny wpływ tego S
rodka w doktrynie odrzuca się jego interpretację jako samo za-
na zdolnoS
ci psychomotoryczne jest od strony prawnej życie S
rodka odurzającego, bowiem chodzi raczej o od-
indyferentny. Oba okreS
lenia odnoszą się do tego samego działywanie tego S
rodka na sprawnoS
ć psychomotorycz-
stanu, który jest stanem pod działaniem S
rodków podob- ną sprawcy [7]. Natomiast w wypadku stanu po użyciu
nych do alkoholu [40]. W ten sposób została naruszona S
rodka działającego podobnie do alkoholu nie jest wy-
dyrektywa interpretacyjna zakazująca nadawania różnym magane oddziaływanie zażytego S
rodka na organizm,
zwrotom tego samego znaczenia. Nie przekonuje argu- aczkolwiek może on wpływać na zachowanie sprawcy.
mentacja, że brak znamion iloS
ciowych daje podstawę do W okreS
leniu tym nie ma znamienia iloS
ciowego, słowo
twierdzenia, że ustawodawca, konstruując znamiona wy- zaS
 użycie oznacza  zastosowanie czegoS
 [38]. W tym
stępku z art. 178a k.k., zapomniał, że takie samo zachowa- kontekS
cie nie można zaaprobować poglądu, że łączenie
nie  w zakresie użycia S
rodka odurzającego  jest już tego pojęcia z jakimkolwiek rzeczywistym oddziaływa-
zabronione przez art. 87 ż 1 lub 2 k.w. [39] lub popełnił niem na funkcje organizmu stanowi już  stan pod wpły-
błąd [40]. Nie ma żadnych podstaw do takiego twierdze- wem S
rodka odurzającego [19]. Nie uwzględnia się, że
nia, jeS
li się zważy, że okreS
lenie  stan pod wpływem ten ostatni stan wymaga takiego oddziaływania S
rodka na
S
rodka odurzającego nie pojawiło się w kodeksie kar- organizm, które powoduje zakłócenia równe temu, jakie
nym wraz z wprowadzeniem art. 178a k.k., lecz zawiera wywołuje stan nietrzex
woS
ci, a więc nie jakikolwiek
je także art. 178 k.k. [45]. Pogląd ten jest o tyle zadziwia- wpływ.  Stan po użyciu S
rodka odurzającego z punktu
jący, że jednoczeS
nie podkreS
la się, iż ustawodawca, widzenia zakłóceń czynnoS
ci psychicznych ma być taki
wprowadzając zwrot  pod wpływem S
rodków odurza- sam, jaki znamionuje stan po użyciu alkoholu; może nie
jących (art. 178a k.k.) i  po użyciu S
rodków działają- być żadnych zakłóceń, ale wystarczająca jest sama obec-
cych podobnie do alkoholu (art. 87 k. w.), zrobił to na noS
ć S
rodka w organizmie. W pojęciu tym brak jest okreS
-
zasadzie analogii do, odpowiednio, stanu nietrzex
woS
ci lenia iloS
ciowego. Nietrafny jest pogląd, że nie wypełnia
i stanu po użyciu alkoholu, z tym, że nie zdefiniował tych znamion wykroczenia z art. 87 ż 1 k.w. kierowca, w or-
stanów [39]. ganizmie którego znajduje się S
rodek działający podob-
Trzecie stanowisko uznaje, że różnica między tymi nie do alkoholu, lecz w iloS
ci pozostającej bez wpływu na
stanami ma charakter iloS
ciowy;  stan pod wpływem jego zdolnoS
ci psychomotoryczne [40]. Znamię to zo-
S
rodka odurzającego różni się od  stanu po użyciu staje też wyczerpane w razie zażycia w iloS
ciach tera-
działającego podobnie do alkoholu stopniem intoksy- peutycznych leku z grupy benzodiazepin i innych za-
kacji, a różnica sprowadza się do wpływu wywartego mieszczonych w wykazie S
rodków farmaceutycznych i ma-
przez S
rodek na organizm. Ten zaS
zależy od rodzaju teriałów medycznych dopuszczonych do obrotu w Polsce.
i iloS
ci S
rodka wprowadzonego do organizmu [1, 19, 42, Rozróżnienie tych stanów może być trudne w sytua-
46]. cjach granicznych, gdyż brak jest obiektywnego mier-
Sąd Najwyższy opowiedział się za ostatnim poglą- nika okreS
lającego zawartoS
ć S
rodka działającego po-
dem, stwierdzając, że  stanem pod wpływem S
rodka odu- dobnie do alkoholu w organizmie i powodującego zabu-
rzającego jest taki stan, który wywołuje  w zakresie od- rzenia czynnoS
ci psychomotorycznych odpowiadające
działywania na oS
rodkowy układ nerwowy, zwłaszcza
6
Wyrok SN z dnia 7 lutego 2007 r.  V KK 128/06, Prokuratu-
zakłócenia czynnoS
ci psychomotorycznych  takie same
ra i Prawo 2007 Orzecznictwo, nr 6, poz. 9 z aprobującą glosą
skutki jak spożycie alkoholu powodujące stan nietrzex
-
R. A. Stefańskiego, Przegląd Sądowy 2008, nr 6, s. 152 158.
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
400 R. A. Stefański
stanowi nietrzex
woS
ci [39, 51]. Nie wypracowano ta- Nie trzeba przeprowadzać pogłębionych badań i analiz,
kiego miernika, jakim jest zawartoS
ć alkoholu w organi- by dojS
ć do wniosku, że plagą naszych dróg są kierujący
zmie wyrażona w promilach lub mg/dcm3. ZłożonoS
ć pojazdami, którzy spożywali alkohol, a nadal do rzad-
przemian, jakim ulegają S
rodki odurzające w organizmie koS
ci należą osoby będące po zażyciu narkotyków.
ludzkim, uzależnienia, jakie wywołują oraz konsekwen-
cje uzależnień w postaci tolerancji i objawów abstynen-
cji, jak słusznie zauważa się w literaturze, uniemożli-
5. Dowodzenie stanu pod wpływem S
rodka
wiają wyznaczenie wartoS
ci granicznego stężenia lub za-
odurzającego
kresów stężeń granicznych dla poszczególnych związ-
ków aktywnych tych S
rodków we krwi [23]. Niemożliwy
W zależnoS
ci od rodzaju, S
rodki odurzające wykazują
jest więc do zrealizowania postulat normatywnego okreS
-
zróżnicowane działanie na organizm ludzki, z tym, że im
lenia stężeń S
rodków odurzających odpowiadających po-
więcej S
rodka zostanie wprowadzone do organizmu, tym
jęciom  stan po użyciu S
rodka odurzającego oraz  stan
jest silniejsze jego oddziaływanie, a więc i większe stę-
pod wpływem S
rodka odurzającego [50]. Propozycja,
żenie. Samo stwierdzenie obecnoS
ci takiego S
rodka lub
by w art. 115 ż 16a k.k. zdefiniować  stan pod wpły-
jego metabolitów nie jest wystarczające do przyjęcia, że
wem S
rodka odurzającego jako stan, w którym w orga-
wywołał on takie zakłócenie czynnoS
ci psychicznych,
nizmie kierującego stwierdzono jakąkolwiek zawartoS
ć
jakie powoduje zawartoS
ć alkoholu w organizmie po-
S
rodka wymienionego w wykazie S
rodków odurzających,
wyżej 0,50 . Wprawdzie opiaty, tetrahydrokannabinole,
a w art. 47 ż 10 k.w.  stan po użyciu S
rodka odurza-
amfetaminy i kokaina działają negatywnie na organizm
jącego , jako stan, który  zachodzi wówczas, jeżeli w or-
ludzki w każdej przyjętej dawce, lecz intensywnoS
ć tego
ganizmie kierującego zostanie stwierdzona substancja
oddziaływania zależy od iloS
ci spożytego S
rodka. Do-
pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca
piero iloS
ć powodująca takie zakłócenia czynnoS
ci psy-
ujemnie na oS
rodkowy układ nerwowy, inna niż wymie-
chicznych, jakie są charakterystyczne dla stanu nietrzex
-
nione w wykazie S
rodków odurzających , jest niemożliwa
woS
ci, pozwala przyjąć, że w grę wchodzi stan pod wpły-
do zaakceptowania. Odesłano w niej do bliżej nieokreS
lo-
wem S
rodka odurzającego. Ciężar dowodu, inaczej niż
nego wykazu S
rodków odurzających, który miałby być
przy stanie nietrzex
woS
ci, przenosi się na zewnętrzne ob-
zapewne ustalany w sposób arbitralny. Od tego zale-
jawy osoby, która zażyła S
rodek odurzający. Aby przy-
żałaby odpowiedzialnoS
ć za przestępstwo lub wykrocze-
jąć, że sprawca znajduje się w stanie pod wpływem S
rod-
nie, a nie od zagrożenia, jakie niesie udział danego kie-
ków odurzających, konieczne jest stwierdzenie obecnoS
-
rowcy w ruchu. Trudna do zaakceptowania jest też pro-
ci w organizmie okreS
lonego S
rodka odurzającego oraz
pozycja, by zrezygnować ze znamienia  stanu po użyciu
istnienie zewnętrznych zaburzeń czynnoS
ci psychicz-
S
rodków działających podobnie do alkoholu [40]. Jej re-
nych odpowiadających tym, jakie wywołuje zawartoS
ć
alizacja doprowadziłaby do nierównego traktowania
alkoholu okreS
lająca stan nietrzex
woS
ci. Nie jest wyklu-
sprawców, których czynnoS
ci psychomotoryczne byłby
czone przyjęcie tego stanu także w sytuacji, gdy nie prze-
zakłócone w jednakowym stopniu w zależnoS
ci do tego,
prowadzono badań na zawartoS
ć S
rodka odurzającego,
co było ich przyczyną: alkohol czy S
rodek odurzający.
a zewnętrzne objawy wskazują na znajdowanie się pod
TrudnoS
ci w odróżnieniu  stanu po użyciu S
rodka dzia-
jego wpływem. Analiza chemiczna jest tylko jednym
łającego podobnie do alkoholu od  stanu pod wpływem
z dowodów mogących S
wiadczyć o znajdowaniu się spraw-
S
rodka odurzającego są słabym argumentem do prze-
cy pod wpływem S
rodka odurzającego.
kwalifikowania okreS
lonego zachowania z wykroczenia
Badanie obecnoS
ci w organizmie S
rodka odurzają-
w przestępstwo. Niewątpliwie usunęłoby to trudnoS
ci
cego przeprowadza się metodami niewymagającymi ba-
związane z rozróżnieniem omawianych stanów, lecz do-
dań laboratoryjnych, np. metodą immunofluorescencji
prowadziłoby do niespójnoS
ci prawa, bowiem prowa-
w S
wietle spolaryzowanym (FPIA) S
liny, stosowaną
dzący pojazd, który zażył nawet niewielką iloS
ć S
rodka
w celu identyfikacji i okreS
lenia iloS
ciowego m.in. opia-
odurzającego powodującą u niego nieznaczne zakłócenie
tów, fenocyklidyny, tetrahydrokannabinoli i barbitura-
czynnoS
ci psychomotorycznych, równoważnych tym, ja-
nów, metodą radioimmunologiczną oraz poprzez analizę
ki wywołuje spożyty alkohol w zakresie  stanu po użyciu
krwi lub moczu, np. metodami chromatografii gazowej
alkoholu , odpowiadałby za przestępstwo (art. 178a ż 1
i (lub) cieczowej sprzężonej ze spektrometrią mas [14,
lub 2 k.k.), a będący w takim samym stanie wywołanym
43]. Proste urządzenia (narkotesty) służące do analizy
alkoholem ponosiłby odpowiedzialnoS
ć za wykroczenie
S
rodków odurzających pozwalają tylko na ujawnienie
(art. 87 ż 1 lub 2 k.w.). Nie przekonuje twierdzenie, że su-
niektórych grup takich S
rodków. Przeciwciała, będące
rowsze karanie tych pierwszych jest uzasadnione tym, że
podstawą działania urządzenia pomiarowego, reagują za-
spożywanie narkotyków wiąże się z bardzo silnym uza-
równo z aktywnymi, jak i nieaktywnymi związkami z da-
leżnieniem, a ponadto osoby okazjonalnie zażywające
nej grupy, a także licznymi związkami spoza danej grupy
narkotyki i prowadzące pojazd należą do większoS
ci [40].
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
Pojęcie  stan pod wpływem S
rodka odurzającego . Aspekty prawne 401
charakteryzującymi się podobieństwem strukturalnym, Podobnie jak w wypadku stanu nietrzex
woS
ci, do-
a nie oddziaływaniem na organizm ludzki [22]. wodem tego stanu może być również badanie lekarskie
Prawo o ruchu drogowym za podstawowe metody oraz zeznania S
wiadków opisujących zachowanie się
uznaje takie, które nie wymagają badania laboratoryj- sprawcy8. Słusznie zwraca się uwagę w judykaturze, że:
nego i ich zakres został ograniczony do stwierdzenia   brak analizy krwi sprawcy przestępstwa nie stanowi
obecnoS
ci S
rodka działającego podobnie do alkoholu przeszkody do przyjęcia stanu nietrzex
woS
ci, albo-
(art. 127 ust. 1). Ustalenie w organizmie obecnoS
ci ta- wiem ustalenie tego stanu może być dokonane także
kiego S
rodka na podstawie analizy krwi lub moczu, ina- w oparciu o inne x
ródła dowodowe, w tym także
czej niż w wypadku alkoholu, następuje nie tylko wtedy, w oparciu o zeznania S
wiadków 9;
gdy stan osoby podlegającej badaniu uniemożliwia prze-   niemożnoS
ć precyzyjnego ustalenia stopnia nietrzex
-
prowadzenie go metodą niewymagającą badania labora- woS
ci oskarżonego wobec braku pomiaru zawartoS
ci
toryjnego lub też na żądanie osoby uczestniczącej w wy- alkoholu we krwi lub w wydychanym powietrzu po-
padku drogowym, w którym jest zabity lub ranny (art. 127 zwala sądowi orzekającemu na podstawie innych
ust. 2 i art. 128 ust. 3), ale także po przeprowadzeniu ba- dowodów (zeznań S
wiadków, wyjaS
nień oskarżonego)
dania metodą nielaboratoryjną (art. 127 ust. 2a). Narko- dokonać ustalenia, że oskarżony, znajdując się w stanie
testy nie dają bowiem często jednoznacznych wskazań nietrzex
woS
ci, prowadził pojazd mechaniczny, zwłasz-
lub  z uwagi na ograniczoną liczbę rozpoznawanych cza wówczas, gdy te dowody osobowe jednoznacznie
substancji  nie wykazują obecnoS
ci w organizmie nie- wskazują na to, iż stopień stężenia alkoholu, cho-
których S
rodków odurzających. Wprowadzona w 2007 ciażby z uwagi na iloS
ć jego spożycia, musiał  i to
roku zmiana stwarza w takiej sytuacji możliwoS
ć pod- znacznie  przekroczyć normy okreS
lone treS
cią prze-
dania kierowcy, nawet bez jego zgody, analizie krwi lub pisu art. 115 ż 16 k.k. 10.
moczu, których pobranie musi nastąpić w zakładzie opie- W wypadku, gdy w S
wietle zebranych dowodów nie
ki zdrowotnej lub w izbie wytrzex
wień. będzie możliwe kategoryczne okreS
lenie, czy sprawca
W zarządzeniu nr 469 Komendanta Głównego Poli- znajdował się w stanie pod wpływem S
rodka odurza-
cji z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie badań na zawartoS
ć jącego, czy tylko w stanie po jego użyciu, należy przyjąć
w organizmie alkoholu lub S
rodka działającego podob- zgodnie z zasadą in dubio mitius, na co zwrócił uwagę
nie do alkoholu7 zaleca się, że jeżeli w wyniku obserwa- Sąd Najwyższy, stan najkorzystniejszy dla sprawcy, czyli
cji zachowania kierującego pojazdem zachodzi podej- stan po użyciu podobnie działającego S
rodka11.
rzenie, że znajduje się on w stanie po użyciu S
rodków
działających podobnie do alkoholu, a jego badanie urzą-
dzeniem elektronicznym nie wykazało co najmniej sta-
6. Wnioski
nu po użyciu alkoholu, kierującego należy poddać tes-
tom psychofizycznym polegającym m.in. na sprawdze-
1. Ustawodawca nie używa jednolitej nomenklatury na
niu reakcji x
renic czy próbie  palec  nos lub  palec 
okreS
lenie stanów związanych z użyciem S
rodka odu-
palec . W przypadku dalszych podejrzeń osobę kie-
rzającego, posługując się pojęciami  stan po użyciu
rującą pojazdem należy poddać badaniu S
liny (ż 10).
S
rodka działającego podobnie do alkoholu (art. 45
Badania krwi lub moczu w celu ustalenia w organizmie
ust. 1 pkt 1, art. 129 ust. 2 pkt 8 lit. a, ust. 4b pkt 1 i art.
obecnoS
ci S
rodka działającego podobnie do alkoholu
135 ust. 1 pkt 1 lit. a p.r.d.),  stan po użyciu podobnie
przeprowadza się:
działającego S
rodka (art. 70 ż 2, art. 86 ż 2, art. 87 ż 1
1. w razie uczestniczenia kierującego pojazdem w wy-
i 2 , art. 96 ż 1 pkt 3 k.w.),  stan pod wpływem S
rodka
padku drogowym, w którym jest zabity;
2. na żądanie osoby, która była poddana badaniu S
liny;
8
Wyrok SN z dnia 4 listopada 1977 r.  VI KRN 269/77 [w:]
3. jeżeli stan badanego uniemożliwia przeprowadzenie
R. A. Stefański, Przestępstwa i wykroczenia w orzecznictwie
badania S
liny;
Sądu Najwyższego (1970 1996), Warszawa 1997, poz. 399;
4. jeżeli badany odmawia poddania się badaniu stanu
wyrok SN z dnia 20 lutego 1998 r.  IV KKN 412/97
trzex
woS
ci urządzeniami elektronicznymi;
[niepubl.]; wyrok SN z dnia 3 marca 1997 r.  II KRN 163/96
5. w razie braku możliwoS
ci poddania kierującego po-
[niepubl.]; wyrok SN z dnia 28 lipca 1995  II KRN 55/95,
jazdem badaniom urządzeniami elektronicznymi lub tamże, poz. 409; wyrok SN z dnia 13 kwietnia 1988 r. 
V KRN 55/88, OSN PG 1988, nr 11, poz. 113; wyrok SA
testom psychologicznym, a jednoczeS
nie w wyniku
w Rzeszowie z dnia 3 kwietnia 2003 r.  II AKa 30/03, OSA
obserwacji jego zachowania zachodzi uzasadnione
2003, nr 9, poz. 95.
podejrzenie, że znajduje się on w stanie po użyciu
9
Wyrok SN z dnia 20 lutego 1998 r.  IV KKN 412/97 [niepubl.].
S
rodków działających podobnie do alkoholu (ż 11
10
Wyrok SA w Rzeszowie z dnia 3 kwietnia 2003 r.  II AKa
cyt. zarządzenia).
30/03, OSA 2003, nr 9, poz. 95.
11
Wyrok SN z dnia 7 lutego 2007 r.  V KK 128/06, Proku-
7
Dziennik Urzędowy KGP 2004, nr 9, poz. 40 ratura i Prawo  Orzecznictwo 2007, nr 6, poz. 9.
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402
402 R. A. Stefański
odurzającego (art. 42 ż 2 i 3, art. 47 ż 3, art. 178a,
art. 179, art.180 ż 1 k.k.) oraz  stan pod wpływem in-
nego S
rodka odurzającego (art. 33 ż 4 pkt 7 k.w.).
Jednakże mimo tej różnorodnoS
ci pojęć należy przy-
jąć, iż chodzi o użycie S
rodka odurzającego, za czym
przemawia fakt, że stany te występują jako alterna-
tywne do stanu nietrzex
woS
ci lub stanu po użyciu
alkoholu.
2. Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyż-
szy w uchwale z dnia 27 lutego 2007 r. i w zasadzie
powszechnie akceptowanym w doktrynie,  pojęcie S
rod-
ka odurzającego w rozumieniu art. 178a k.k. obejmu-
je nie tylko S
rodki odurzające wskazane w Ustawie
z dnia 29 lipca 2005 roku O przeciwdziałaniu narko-
manii (Dz. U. 2005, nr 179, poz. 1485), lecz również
inne substancje pochodzenia naturalnego lub synte-
tycznego, działające na oS
rodkowy układ nerwowy,
których użycie powoduje obniżenie sprawnoS
ci w za-
kresie kierowania pojazdem .
3. Ze względu na to, że z punktu widzenia normatywne-
go stany związane z użyciem S
rodków odurzających
mają postać  stanu pod wpływem S
rodka odurza-
jącego albo  stanu po użyciu S
rodka odurzającego ,
kryterium rozgraniczające te stany ma charakter iloS
-
ciowy, a nie jakoS
ciowy. Stan pod wpływem S
rodka
odurzającego obejmuje takie sytuacje, w których
w organizmie znajduje się okreS
lona iloS
ć S
rodka
odurzającego. WieloS
ć i różnorodnoS
ć S
rodków odu-
rzających uniemożliwia wskazanie jednego miernika
iloS
ciowego, gdyż każdy S
rodek ma różną siłę od-
działywania na OUN, dlatego konieczne jest ustale-
nie progów zawartoS
ci dla poszczególnych S
rodków
odurzających, przynajmniej tych, które najczęS
ciej są
ujawniane.
Problems of Forensic Sciences 2009, vol. LXXX, 386 402