1

Program doskonalenia technik pracy umysłowej „ Czytam, pami

ętam,

rozumiem” opracowany dla uczniów ZSZ nr 1 w Skierniewicach.

Opracowała Jolanta Krupi

ńska

Zało

żenia teoretyczne.

Na rynku wydawniczym pojawiło si

ę w ostatnich latach wiele wydawnictw na

temat efektywniejszych metod uczenia si

ę i rozwijania zdolności umysłowych.

Wi

ększość z nich kierowana jest do dorosłej części społeczeństwa, świadomej

wyzwa

ń związanych z nowoczesnym rynkiem pracy i istniejącą tam

konkurencj

ą. Niestety mało pozycji jest przygotowywanych dla młodzieży

gimnazjalnej i szkół

średnich.

Młodzi ludzie nie maj

ąc przygotowania do czekających ich zwiększonych

wymaga

ń szkolnych, stają przed koniecznością zmiany stylu nauki, który

pozwoliłby im sprosta

ć oczekiwaniom nauczycieli. Pragnąc pomóc uczniom

klas pierwszych szkoły

średniej, od 1996 roku prowadziłam zajęcia na lekcjach

przysposobienia czytelniczego z zakresu technik pracy umysłowej. W pracy
wykorzystywałam dost

ępną literaturę opracowując na jej podstawie zestawy

ćwiczeń, testów, zadań. Na podstawie wyników ankiet sprawdzających
przygotowanie uczniów klas pierwszych do samokształcenia, stwierdziłam
potrzeb

ę opracowania programu obejmującego szeroki zakres technik uczenia

si

ę.

Sprawno

ść umysłu jest postrzegana przez otoczenie jako zespół umiejętności

takich jak: komunikatywno

ść, efektywność w wykonywaniu zadań, planowania

i realizacji celów. W zwi

ązku z tym przeprowadzenie zajęć z młodzieżą w

ramach technik pracy umysłowej nie tylko zwi

ększa ich potencjał umysłowy,

ale pozwala równie

ż nabrać im pewności siebie, rozwinąć zainteresowania,

lepiej funkcjonowa

ć w środowisku szkolnym. Ćwiczenia opracowane dla

uczniów w ramach programu, pozwalaj

ą im rozwinąć możliwości w zakresie

pami

ęci, spostrzegawczości, koncentracji uwagi, czytania, rozumienia i

my

ślenia. Konsekwentne wykonywanie ćwiczeń w trakcie zajęć, a szczególnie

ich samodzielna kontynuacja pozwala uczniom udoskonali

ć większość

umiej

ętności poznawczych.

Warunki realizacji programu

Program przygotowany jest dla uczniów klas pierwszych szkoły

średniej, a

realizowany b

ędzie w ramach godzin wychowawczych lub jako część ścieżki

edukacyjnej w pierwszym semestrze roku szkolnego. Tematy zaplanowano na
15 godzin zaj

ęć, w razie potrzeby możliwe jest rozszerzenie zakresu ćwiczeń w

celu dostosowania ich do potrzeb zespołu klasowego.

2

Program oparłam na podstawie programowej kształcenia przedszkolnego oraz
kształcenia ogólnego dla ró

żnych typów szkół z dnia 26.02.2002 r.

Zadania:

1. Poznanie swoich preferencji w odbiorze

świata, swoich zdolności i rodzaju

inteligencji.

2. Przygotowanie do samokształcenia
3. Wyposa

żenie w techniki pracy umysłowej ułatwiające proces uczenia się.

4. Budowanie poczucia własnej warto

ści w oparciu o wzrastający potencjał

intelektualny.

Cele operacyjne:

1. Ucze

ń poznaje swój dominujący rodzaj inteligencji oraz najważniejszy dla

siebie kanał odbioru informacji.

2. Ucze

ń poznaje techniki poprawiające szybkość czytania oraz czytanie ze

zrozumieniem.

3. Ucze

ń potrafi zastosować mnemotechniki w przyswajaniu wiedzy z różnych

przedmiotów.

4. Ucze

ń potrafi zaplanować naukę i zorganizować warsztat pracy umysłowej.

5. Ucze

ń poznaje nowe techniki notowania i przygotowywania wypowiedzi

ustnej.

Procedury osi

ągania celów

Warunkami realizacji programu b

ędą:

1.

Ścisła współpraca z wychowawcami klas i nauczycielami, u których
uczniowie maj

ą trudności z przyswajaniem wiedzy.

2.

Zdiagnozowanie potrzeb poszczególnych uczniów odno

śnie ich

preferencji odbioru informacji i dominuj

ącej inteligencji i przekazanie

opracowanych wyników wychowawcom klas.

3. Przeprowadzenie

ćwiczeń służących poprawieniu motywacji i wiary w

swój potencjał intelektualny.

4.

Ćwiczenia poprawiające organizację pracy umysłowej, efektywne

wykorzystanie czasu, kształtowanie ambitnej postawy i konsekwentnego
d

ążenia do celu wytyczonego na miarę swoich możliwości

3

5. Wykorzystywanie w zdobywaniu wiedzy technik pracy umysłowej:

mnemotechnik, techniki szybkiego czytania, czytania ze zrozumieniem, i
innych.

Ewaluacja programu

Ka

żdą jednostkę lekcyjną, w której uczniowie poznają nowe techniki pracy

umysłowej rozpoczyna test sprawdzaj

ący ich umiejętności. W czasie zajęć

uczniowie

ćwiczą nowe techniki uczenia się, otrzymują wskazówki i

przykłady

ćwiczeń do stosowania ich w domu. Po zakończeniu cyklu zajęć

uczniowie samodzielnie oceniaj

ą w ankiecie przydatność nowych technik w

nauce.

4

Lp Cel ogólny

Tre

ści (tematyka i ćwiczenia) Procedury

osi

ągania

celów

Przewidywane efekty

1. Ustalenie indywidualnego

odbioru i przetwarzania
informacji u poszczególnych
uczniów.

Okre

ślenie na podstawie testu -

dominuj

ącego sposobu odbierania

świata tj. przez wzrok, słuch, lub
ruch.
Poznanie rodzajów inteligencji
wg H.Gardnera.
Rozpoznanie na podstawie
kwestionariusza rodzaju
inteligencji, która przewa

ża nad

pozostałymi.

Ćwiczenia poprawiające wizualizację.
Indywidualne rozwi

ązanie testu

preferencji zmysłowych. Oszacowanie
wyników testu.
Wypełnienie kwestionariusza.
Obliczenie wyników z
kwestionariusza.

Ucze

ń rozumie pojęcie

wizualizacji i potrafi je
zastosowa

ć w teście.

Ucze

ń potrafi zaliczyć się do

wzrokowców, słuchowców,
b

ądź kinestetyków.

Ucze

ń potrafi określić

dominuj

ący u siebie rodzaj

inteligencji.

2. Analiza

własnych

predyspozycji i preferencji w
celu ustalenia optymalnego
sposobu uczenia si

ę.

Ustalenie metod i form pracy
umysłowej optymalnych dla
wzrokowców, słuchowców,
kinestetyków.
Sposoby rozwijania
poszczególnych rodzajów
inteligencji.

Ćwiczenia polegające na dobieraniu
metod pracy dla wzrokowców,
słuchowców, kinestetyków.

Ćwiczenia poprawiające inteligencję
lingwistyczn

ą i logiczno-

matematyczn

ą.

Ucze

ń potrafi dobrać metody i

formy pracy umysłowej
pasuj

ące do jego predyspozycji.

Ucze

ń rozumie znaczenie

ćwiczeń doskonalących pracę
umysłu.

3. Nauka szybkiego czytania.

Poznanie własnego tempa
czytania .
Efektywna praca oczu w trakcie
czytania.
Cechy szybkiego czytania.
Bł

ędy opóźniające czytanie.

Sposoby zwalczania złych
nawyków czytania.

Test na szybko

ść czytania.

Ćwiczenia na polepszenie pracy oczu
i zwalczenie fonatyzacji.

Ćwiczenia ze wskaźnikiem .

Ćwiczenia z tablicami poszerzającymi
zakres widzenia.

Ucze

ń zna swoje tempo cichego

czytania.
Ucze

ń potrafi rozpoznać u

siebie nawyki opó

źniające

czytanie.
Ucze

ń zna metody poprawiające

tempo czytania.

5

4.

Rodzaje czytania i ich
dostosowywanie do potrzeb
czytelnika.

Przegl

ąd, czytanie wybiórcze,

czytanie pobie

żne, czytanie

uwa

żne.

Poj

ęcie antycypacji i jej

wykorzystanie.
Kształcenie umiej

ętności selekcji

materiału.

Rozró

żnienie i zastosowanie czytania

pobie

żnego, wybiórczego i uważnego

na podstawie fragmentów podr

ęcznika

z j

ęzyka polskiego.

Ćwiczenia na poprawienie antycypacji
w czasie czytania cichego.

Ćwiczenie pozwalające na eliminację
słów zb

ędnych.

Ucze

ń potrafi zastosować

odpowiedni rodzaj czytania.
Ucze

ń zna pojęcie antycypacji i

potrafi j

ą ćwiczyć.

Ucze

ń potrafi eliminować

zb

ędne słowa w szybkim

czytaniu i zna zasady czytania
selektywnego.

5. Czytanie ze zrozumieniem

wa

żnym etapem w

przygotowaniu si

ę do

egzaminu maturalnego.

Wprowadzenie naczelnej zasady
w uczeniu si

ę: treści zrozumiałe

zapami

ętujemy lepiej.

Test na zrozumienie tekstu.

Ćwiczeni w odgadywaniu na
podstawie definicji pasuj

ących pojęć.

Praca ze słownikami i
encyklopediami.

Ucze

ń potrafi korzystać ze

słowników i encyklopedii.
Ucze

ń potrafi czytać ze

zrozumieniem.

6. Nawyki sprawnego uczenia

si

ę

Znaczenie pozytywnej motywacji
w czasie nauki.
Organizacja pracy i warsztatu
ucznia.

Ankieta dotycz

ąca postaw uczniów

wobec nauki.
Test sprawdzaj

ący nawyki uczenia

si

ę.

Ucze

ń rozumie znaczenie

pozytywnej motywacji w
procesie uczenia si

ę.

Ucze

ń zna zasady organizacji

pracy umysłowej.
Ucze

ń potrafi przygotować swój

warsztat pracy.

7. Pami

ęć wzrokowa i

umiej

ętność koncentracji.

Rola koncentracji uwagi w
rozumieniu i zapami

ętywaniu

tre

ści nauczania.

Wpływ pami

ęci wzrokowej i

spostrzegawczo

ści na umiejętność

uczenia si

ę.

Ćwiczenia poprawiające koncentrację.
Gry i zabawy

ćwiczące pamięć

wzrokow

ą i spostrzegawczość.

Technika relaksacji – topniej

ący

bałwanek.

Ucze

ń potrafi samodzielnie

ćwiczyć koncentrację uwagi.
Ucze

ń rozumie znaczenie

pami

ęci wzrokowej i

spostrzegawczo

ści.

Ucze

ń zna technikę relaksacji.

6

8. Czynniki

sprzyjaj

ące dobremu

zapami

ętywaniu.

Rodzaje pami

ęci i jej

wła

ściwości.

Elementy zakłócaj

ące pamięć.

Zasady dobrego zapami

ętywania.

Test sprawdzaj

ący pamięć uczniów.

Ćwiczenia poprawiające pamięć.

Ucze

ń zna zasady dobrego

zapami

ętywania.

Ucze

ń potrafi ćwiczyć swoją

pami

ęć.

9. Mnemotechniki i zabawy z

pami

ęcią.

Rodzaje mnemotechnik: słowa
haki, ła

ńcuszkowa metoda

skojarze

ń, zakładkowa metoda

skojarze

ń.

Wykorzystywanie technik
pami

ęciowych w nauce różnych

przedmiotów.

Tworzenie akronimów i akrostychów.

Ćwiczenia z wykorzystaniem technik
pami

ęciowych.

Ucze

ń zna techniki pamięciowe.

Ucze

ń potrafi wykorzystać

techniki pami

ęciowe do nauki

ró

żnych przedmiotów.

10. Rozwi

ń twórcze myślenie.

Rodzaje my

ślenia:

konwergencyjne,
dywergencyjene, analityczne,
syntetyczne.
Doskonalenie my

ślenia

konwergencyjnego.
Doskonalenie my

ślenia

dywergencyjnego.

Test „Brakuj

ące ogniwo” ćwiczący

odnajdywanie analogii i rozwijaj

ący

my

ślenie konwergencyjne.

Test „ Korowód skojarze

ń” ćwiczący

kojarzenie i my

ślenie dywergencyjne.

Ucze

ń zna rodzaje myślenia.

Ucze

ń potrafi wyszukać

analogie mi

ędzy przedmiotami i

zjawiskami.
Ucze

ń potrafi szybko kojarzyć i

zna zasady według których
skojarzenie powstało.

11. Planowanie i rozwi

ązywanie

problemów.

Wykorzystywanie planowania w
procesie uczenia si

ę.

Etapy rozwi

ązywania problemów.

Praktyczne rozwi

ązywanie

problemów zgodnie z podan

ą

strategi

ą.

Ucze

ń zna zasady planowania

nauki własnej.
Ucze

ń potrafi zaplanować

rozwi

ązanie problemu.

12. Twórcze notowanie, czyli

mapy umysłowe.

Zapoznanie z rodzajami notatek.
Przedstawienie zalet map
my

ślowych wg Tony Buzana.

Ćwiczenie polegające na zapisaniu w
postaci mapy my

ślowej przeczytanego

wcze

śniej tekstu.

Ucze

ń potrafi zastosować rodzaj

notatki do nauki ró

żnych

przedmiotów.
Ucze

ń umie zapisać

najwa

żniejsze informacje w

postaci map umysłowych.

7

13. Sztuka pisania.

Złe nawyki w pisaniu tekstu
własnego.
Etapy pisania własnego tekstu.
Cechy dobrze napisanego tekstu.

Zabawa zbiorowa w dopisywanie
zdania do słowa ko

ńczącego

poprzednie.

Ćwiczenia poprawiające płynność
słown

ą.

Zaplanowanie pracy pisemnej „Moja
wymarzona podró

ż”

Ucze

ń potrafi rozwijać swoje

słownictwo.
Ucze

ń umie zaplanować

napisanie własnego tekstu.

14. Sztuka mówienia

Zwalczanie tremy.
Wła

ściwe oddychanie w trakcie

mówienia.
Poprawienie brzmienia głosu i
postawy ciała.
Przygotowywanie si

ę do

wypowiedzi ustnej.

Ćwiczenia z treningu mentalnego.

Ćwiczenia na brzmienie głosu i
wymawianie trudnych głosek.
Praca nad własn

ą postawą.

Zaplanowanie i próby wygłoszenia
wypowiedzi ustnej „Problemy
uczniów klas pierwszych w szkole
ponadgimnazjalnej”.

Ucze

ń zna metody zwalczania

tremy.
Ucze

ń zna ćwiczenia

poprawiaj

ące wymowę i

brzmienie głosu.
Ucze

ń potrafi zaplanować

własn

ą wypowiedź ustną i ją

wygłosi

ć.

8

Bibliografia:

1.ROZPORZ

ĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU z dnia 26 lutego 2002 r.w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz

kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458 oraz z 2003 r. Nr 210, poz. 2041)obowi

ązuje od dnia 1 września 2002 r.

1. H.

Adler, NLP Umiej

ętność realizowania swoich marzeń, Łódź, 1997.

2. G.

Azzopardi,

Rozwi

ń swoją inteligencję, 1996.

3. V. F. Birkenbihl, Siano w głowie. Czyli jak z wła

ściciela mózgu stać się jego użytkownikiem?, Katowice, 1997.

4. Z.W.

Brze

śkiewicz, Superczytanie, jak uczyć się trzy razy szybciej?, Katowice,1997.

5. Z. W. Brze

śkiewicz, Supersłuchanie, jak uczyć się trzy razy szybciej?, Katowice, 1997.

6. Z. W. Brze

śkiewicz, Superpamięć, jak uczyć się trzy razy szybciej?, Katowice1998.

7. T.

Buzan,

Rusz głow

ą, Łódź, 1997.

8. Z.

Czarniecka

-Rodzik,

Czytanie ze zrozumieniem, Warszawa, 2000.

9. P. Carter, K. Russell, Równowaga umysłu.

Ćwiczenia, łamigłówki i zabawy podnoszące sprawność obu półkul mózgu, Warszawa, 2002.

10. G. Dryden, J. Vos, Rewolucja w uczeniu, Pozna

ń, 2000.

11. R. Fisher, Uczymy jak si

ę uczyć, Warszawa, 1999.

12. R. Fisher, Uczymy jak my

śleć, Warszawa, 1999.

13. K. Gozdek – Michaelis, Supermo

żliwości twojego umysłu. Jak uczyć się trzy razy szybciej, Katowice, [br].

14. A. Kołat, Czytanie ze zrozumieniem dla licealistów, Warszawa, 2001.
15. S. Lehrl, Trening pami

ęci, Katowice, 2000.

16. H. Lorayne, Superpami

ęć dla uczących się, Łódź, 1998.

17. M. Łukasiewicz, Mistrzostwo. Jak pobija

ć własne rekordy w szybkim i skutecznym uczeniu, Poznań, 2000.

18. Z. Stankiewicz, Trening umysłu.

Ćwiczenia na doskonalenie pamięci, koncentracji i spostrzegawczości, Katowice, 1999.