© Krzysztof Klincewicz

Metody badań społecznych

(wykład 2)

Wydział Zarządzania UW

MSM-ZPSF, rok II

dr hab. Krzysztof Klincewicz

[e-mail]

© Krzysztof Klincewicz

Program zajęć

●

1) Wprowadzenie do zajęć

●

2) Podstawy metodologii nauk

społecznych

●

3) Projektowanie badań

●

4) Badania jakościowe

●

5) Badania ilościowe

●

6) Interpretacja i prezentacja danych

●

7) Test końcowy

© Krzysztof Klincewicz

Ćwiczenia do domu

●

Jesteś pracownikiem urzędu skarbowego

– jak sprawdzisz, czy agencja

pośrednictwa pracy nie oszukuje przy

opłacaniu podatków?

●

Wydział Zarządzania UW planuje

uruchomienie nowego kierunku studiów

podyplomowych, związanego z

zarządzaniem potencjałem społecznym.

Zaproponuj 3 możliwe (i odmienne)

problemy badawcze.

© Krzysztof Klincewicz

Prawda w filozofii

●

Tradycyjne nurty filozofii – słowa

odzwierciedlają świat zewnętrzny

●

Filozofia analityczna – relacje między

słowami

−

Tarski: poziomy języka (por. paradoks

kłamcy)

−

Wittgenstein: gry językowe (konwencje)

●

Postmodernizm – prawdy nie da się poznać

(albo nie istnieje?)

−

Rorty – prawda tworzona

intersubiektywnie, przez wspólnoty

ludzkie; filozofia jako lustro

−

Derrida - podważanie “obiektywizmu”

© Krzysztof Klincewicz

Pozytywizm i funkcjonalizm

●

Pozytywizm – związany z przekonaniem o

możliwości zgłębienia prawdy

−

Poszukiwanie uniwersalnych praw

rządzących światem

−

Typowy dla XIX-wiecznych nauk ścisłych

●

Funkcjonalizm – w socjologii i w teorii

organizacji

−

powiązany z pozytywizmem – również

poszukuje uniwersalnych zależności

−

„zwiększenie o 10% pensji w określonych

warunkach zwiększa średnio wydajność

pracy o 5%”

© Krzysztof Klincewicz

Problemy funkcjonalizmu

●

Rzeczywistość społeczna różni się od

przedmiotu badań nauk ścisłych

−

wola ludzka i świadome decyzje

−

nie tylko akcja i reakcja (jak w

behawioryzmie)

●

W naukach ścisłych też zwątpiono w metodę

pozytywistyczną

−

skąd pewność? może nie uwzględniam

wszystkich zmiennych? może inni widzą to

inaczej?

−

Karl Popper, Thomas Kuhn – podstawy

współczesnej filozofii nauk

© Krzysztof Klincewicz

Hipotezy i rozwój wiedzy

(Karl Popper)

●

Wiedzę gromadzimy przez falsyfikację

kolejnych hipotez

−

dziecko i kuchenka gazowa

−

dopóki nie udowodnię, że “~X”, mogę

twierdzić że “X”

●

Nauka zajmuje się falsyfikacją hipotez

−

wierzenia religijne nie mogą być

weryfikowane, więc nie są nauką

●

Wnioski następców Poppera: nie ma

ostatecznej prawdy, a jedynie stan

konsensusu do czasu nowych odkryć, nowych

sposobów falsyfikacji

© Krzysztof Klincewicz

Rozwój wiedzy

przez badania naukowe

●

Wiele badań ma na celu uszczegółowienie

wyników wcześniejszych studiów

−

por. rozwój teorii motywacji

−

np. zależności psychologiczne mogą być

różne w różnych warunkach kulturowych

−

ważna jest też weryfikacja wyników

(koreańskie badania chemiczne, klonowanie

prof. Hwanga)

●

Często badania wydają się mało oryginalne –

ale tak tworzona jest nauka!

●

Oryginalna tematyka badawcza – wizjonerzy,

którzy muszą przekonać innych do swojego

sposobu widzenia świata

© Krzysztof Klincewicz

Teoria paradygmatów

(Thomas Kuhn)

●

Rewolucja naukowa = przełom intelektualny,

jak za czasów Kopernika i Einsteina

●

Nowa teoria tworzy nowy paradygmat –

wzorzec do naśladowania dla innych badaczy,

sposób myślenia o badanych zjawiskach

●

Okres zamętu intelektualnego

−

zwolennicy i przeciwnicy

−

emocjonalne decyzje, utrata wartości dorobku

naukowego

●

Stopniowe upowszechnienie się nowego

paradygmatu i wymieranie zwolenników

starego

●

Postęp naukowy? Czy tylko zmiana?

© Krzysztof Klincewicz

Przykład zmiany paradygmatu

Paradygmat 2

terminologia

metody

teorie

założenia

Paradygmat 1

terminologia

metody

teorie

założenia

Teoria A

termninologia

metody

założenia

Teoria B

terminologia

metody

założenia

Teoria C

terminologia

metody

założenia

badacze akceptują

wspólny paradygmat

krytyka dawnego

paradygmatu

specjalizacja

badaczy

(“rozwiązywanie

zagadek”)

Problemy

nie rozwiązane

przez

paradygmat 1

Zm

ia

ny

n

a

uk

o

w

e

D

yn

a

m

ik

a

sp

oł

ec

zn

a

Dojrzała

dyscyplina

naukowa

badacze akceptują

wspólny paradygmat

specjalizacja

badaczy

(“rozwiązywanie

zagadek”)

Problemy

nie rozwiązane

przez

paradygmat 2

Rozwią-

zania

Niedojrzała

dyscyplina

naukowa

© Krzysztof Klincewicz

Paradygmaty w nauce

●

Kuhn: każda dyscyplina nauk ścisłych opiera

się na określonym paradygmacie, który w

przyszłości może się zmienić

●

Nauki społeczne – równocześnie wiele

różnych paradygmatów, których nie da się

porównywać: każdy opisuje inny aspekt

rzeczywistości społecznej

●

Burrell, Morgan - paradygmaty w teorii

organizacji

−

Funkcjonalizm – poszukiwanie reguł,

przewidywanie i zmiana rzeczywistości

−

Interpretatywizm – poszukiwanie znaczeń,

rozumienie rzeczywistości

© Krzysztof Klincewicz

Funkcjonalizm i

interpretatywizm

●

Funkcjonalizm

−

Przykład: klasyczne teorie motywacji

−

Wiedza ma bezpośrednie zastosowanie, jest

“narzędziem”

−

cel: PRZEWIDYWANIE

●

Interpretatywizm

−

Przykład: teorie kultury organizacyjnej

(rozumienie kultury i świadomość, że nie

da się jej tak łatwo zmienić)

−

Wiedza nie ma bezpośredniego zastosowania

- ale może się przydać, dostarcza wglądu

−

cel: WYJAŚNIANIE

© Krzysztof Klincewicz

Podejście nomotetyczne i

idiograficzne

●

Podejście nomotetyczne – poszukiwanie

ogólnych praw w dużych populacjach

●

Podejście idiograficzne – opis unikalnych

jednostek, zwłaszcza studia przypadku, w

których wnioski nie mogą być generalizowane

dla większych populacji

© Krzysztof Klincewicz

Wnioski dla nauk o zarządzaniu

●

Nie da się znaleźć ogólnych “praw”

zarządzania

●

Ale można poszukiwać “lokalnych teorii”,

dotyczących efektywnego działania firm

danej branży lub kraju (funkcjonalizm),

●

Albo opisywać pojedyncze firmy dla lepszego

zrozumienia rzeczywistości organizacyjnej

(interpretatywizm)

© Krzysztof Klincewicz

Testowanie hipotez

(statystyka + filozofia Poppera)

●

Hipoteza zerowa

−

brak związku między X a Y

●

Hipoteza alternatywna

−

(statystycznie istotny) związek

●

Odrzucenie hipotezy zerowej = przyjęcie

hipotezy alternatywnej

−

H0: wykładowca nie obrazi się, jeśli

spóźnię się na zajęcia

−

Ha: wykładowca obrazi się, jeśli spóźnię

się na zajęcia

−

testuję H0...

© Krzysztof Klincewicz

Błędy w testowaniu hipotez

●

Błąd typu 1

−

Błędny wniosek, że istnieje związek

−

przyjąłem pracownika sądząc, że posiada

cechy, które sprawią że sprawdzi się na

stanowisku – a nie sprawdził się (KOSZTY)

●

Błąd typu 2

−

Wniosek, że nie istnieje związek, podczas

gdy istnieje

−

nie przyjąłem pracownika, który mógł się

sprawdzić na stanowisku (UTRACONE

KORZYŚCI)

© Krzysztof Klincewicz

Współzależność i przyczynowość

●

Korelacja – dwa zjawiska występują

równocześnie, ale nie muszą być przyczyną i

skutkiem

●

Przyczynowość – jedno zjawisko wywołuje

drugie w określonych okolicznościach

●

Typowe badania zmiennych – tylko korelacje,

brak dowodu wpływu jednej zmiennej na drugą

−

sprzedaż lodów i deszcz; ankiety, dane

ekonomiczne

−

Wnioski w pracach magisterskich – zwykle

nadużywa się relacji przyczynowo-

skutkowych

© Krzysztof Klincewicz

Korelacja nie oznacza

współzależności

© Krzysztof Klincewicz

Badania eksperymentalne

●

“Silne” dowody przyczynowości w sztucznie

wytworzonej sytuacji

−

grupa eksperymentalna, na którą

oddziałuje analizowany czynnik

−

grupa kontrolna, bez wpływu czynnika

●

Problem: badań eksperymentalnych nie da się

zwykle prowadzić dla zjawisk

organizacyjnych

−

a nawet jeśli – warunki eksperymentu

różnią się od rzeczywistych, wiele

istotnych zmiennych nie będzie

uwzględnionych

© Krzysztof Klincewicz

Metodologia(e?)

●

Poprawne określenia w języku polskim:

−

Metoda badawcza i technika badawcza

−

Metodyka (ang.

methodology

) – powtarzalne

podejście do rozwiązywania podobnych

problemów

(np. metodyka wdrażania systemów IT,

metodyka zarządzania projektami, metodyka

wprowadzania zmian)

−

Metodologia (ang.

methodology

) – nauka o

metodach badawczych i metodykach

© Krzysztof Klincewicz

Pytanie

●

Odwołując się do wiedzy z zakresu
filozofii nauki, wyjaśnij dlaczego
przy obecnym stanie wiedzy astrologia
nie może być uważana za naukę.

●

W jakich okolicznościach mogłoby to
się zmienić?

© Krzysztof Klincewicz

Strukturalizowanie problemów

Ethan M. Rasiel, Paul N. Friga (2002)

The

McKinsey Mind

, McGraw-Hill, New York

●

Struktura niezwykle ważna przy

rozwiązywaniu problemów

−

rama pojęciowa – w badaniach naukowych

−

model (

framework

) – w doradztwie

●

Dobrze sformułowany problem warto rozpisać

na “czynniki pierwsze”

© Krzysztof Klincewicz

Model w zarządzaniu a teoria

●

W zarządzaniu funkcjonuje wiele modeli i
schematów decyzyjnych (

framework

)

−

np. model łańcucha wartości Portera,
macierz BCG, model kultury Scheina

−

to nie teorie – a sposoby uporządkowania
danych, ułatwiające ich gromadzenie

−

nie zawierają twierdzeń ani wniosków

●

Zamęt pojęciowy – bo w niektórych
dyscyplinach nauk społecznych pojęcie
„model” jest stosowane w inny sposób

© Krzysztof Klincewicz

Przykład –

diagram „ości ryby” Ishikawy

Źródło: http://www.ibspan.waw.pl/~sikorski/tqm/wyk_3.htm

© Krzysztof Klincewicz

Przykład –

diagram “ości ryby” Ishikawy

Źródło: http://www.ibspan.waw.pl/~sikorski/tqm/wyk_3.htm

© Krzysztof Klincewicz

Przykład – sieć sprzężeń

zwrotnych

Źródło:

http://www.vensim.com

© Krzysztof Klincewicz

Tworzenie ramy pojęciowej

●

Stworzenie RAMY POJĘCIOWEJ

−

Określa badane zjawisko

−

Identyfikuje aktorów

−

Wskazuje co mnie interesuje, a co nie

−

Wskazuje badaną próbę

●

W ten sposób opisuję PROBLEM BADAWCZY

−

Rama uwzględnia konstrukty teoretyczne i

graficznie symbolizuje zależności między

nimi

−

Te zależności BĘDĄ WERYFIKOWANE w

badaniach, na razie są tylko POSTULOWANE

© Krzysztof Klincewicz

Przygotowywanie ram

pojęciowych - przykład

●

Interesuje mnie zjawisko plagiatów

−

bardzo obszerny temat – chcę wybrać tylko
niektóre zagadnienia

−

rama pojęciowa prezentuje zagadnienia w
sposób graficzny i ułatwia decyzję

© Krzysztof Klincewicz

Przygotowywanie ram

pojęciowych - przykład

plagiat

kopiowanie

z Internetu

prac zaliczeniowych

prac dyplomowych

literatury popularnej

literatury naukowej

“usługodawcy"

kompilacje

książek

oryginalność

przez imitację

wykrywalność

sposoby

wykrywania

"rynek"

zasady prawne

© Krzysztof Klincewicz

Przygotowywanie ram

pojęciowych - przykład

plagiat

kopiowanie

z Internetu

prac zaliczeniowych

prac dyplomowych

literatury popularnej

literatury naukowej

“usługodawcy"

kompilacje

książek

oryginalność

przez imitację

wykrywalność

sposoby

wykrywania

"rynek"

zasady prawne

© Krzysztof Klincewicz

Rama pojęciowa

Plagiat

pracy

dyplomowej

Źródła

kontaktu

Analiza

zawartości

Analiza

procesu

tworzenia

Strony www

Listy dyskusyjne

Ogłoszenia

Marketing

szeptany

Technologie

Instytucje

Interakcje

Sposoby

wykrywania

© Krzysztof Klincewicz

Zakres ramy pojęciowej

Plagiat

pracy

dyplomowej

Źródła

kontaktu

Analiza

zawartości

Analiza

procesu

tworzenia

Strony www

Listy dyskusyjne

Ogłoszenia

Marketing

szeptany

Technologie

Instytucje

Interakcje

Sposoby

wykrywania

© Krzysztof Klincewicz

Aktorzy

Student

“Usługodawca"

Promotor

Recenzent

Uczelnia

Inni:

np. serwis Plagiat.pl,

specjalistyczne firmy

Plagiat

pracy

dyplomowej

Prokuratura i

organy ścigania

© Krzysztof Klincewicz

Wybór aktorów

Student

“Usługodawca"

Promotor

Recenzent

Uczelnia

Inni:

np. serwis Plagiat.pl,

specjalistyczne firmy

Plagiat

pracy

dyplomowej

Prokuratura i

organy ścigania

© Krzysztof Klincewicz

Dobór próby badawczej

Student

Promotor

Recenzent

Uczelnia

Plagiat

pracy

dyplomowej

na przykładzie

Wydziału

Zarządzania

Uniwersytetu

Warszawskiego

wywiady z X pracownikami centrali, Y

promotorami, Z recenzentami

© Krzysztof Klincewicz

Budowa ram pojęciowych

●

Na kolejnym wykładzie – budowa złożonych
ram

−

analiza związków:

np. czy częsty kontakt

promotora pracy magisterskiej z magistrantem
zwiększa prawdopodobieństwo wykrycia plagiatu

−

konstrukty teoretyczne i pytania badawcze

−

rama dla problemu biznesowego

●

Do domu: dla opisanego na zajęciach 1
przypadku firmy biotechnologicznej
przygotuj graficzną prezentację problemu
(ramę pojęciową)