1

X KONKURS WIEDZY GEOLOGICZNO-GEOGRAFICZNEJ

„ZIEMIA GIGANTÓW” - 2009 r.

pytania konkursowe opracował: mgr Paweł Woźniak

Imię i nazwisko: .............................................. LO / Technikum Nr ........ w ..............................

1.

Mount Everest (ang.), największa góra Ziemi (8848 m n.p.m), położona w Himalajach
Wysokich (Centralnych) na granicy Nepalu i Chin (Tybetu), doczekała się wielu nazw

i określeń w różnych językach świata. Jednym z nich jest
Qomolangma Feng (Czomolungma – chiń. Bogini Matka
Ś

niegów). Z podanych poniżej nazw wybierz inne, znane Ci

określenie tej góry (podkreśl prawidłową odpowiedź):

Sabbathmatha

Qui-Gon Jinn

Sagarmatha

Mauna Kea

2.

Napisz, z jakich skał zbudowany jest Mount Everest – wymień dwa rodzaje:

(1) .............................................

(2) .............................................

3.

Pewien polski aptekarz (i przedsiębiorca) udowodnił światu, że z „oleju skalnego
można wytwarzać wiele niezwykle cennych produktów”. Obecnie znany jest jako
wynalazca lampy naftowej oraz twórca całego przemysłu naftowego. Podaj jego imię
i nazwisko: .............................................................................. .

4.

Ponieważ krzemień łupie się w dowolnym kierunku, daje ostrą krawędź przełamu
i jest dość rozpowszechniony, znalazł uznanie już u człowieka pierwotnego, który

wytwarzał z niego prymitywne pięściaki, a z czasem wymyślną broń
i narzędzia.

Gdzie w Polsce znajduje się jedna z najsłynniejszych, neolitycznych
kopalni krzemienia? ........................................................................... .

Jak nazywa się odmiana krzemienie widoczna na zamieszczonym
obok zdjęciu? ..................................................................................... .

5.

Podaj nazwy okresów geologicznych starszych od dewonu (era peleozoiczna) i nazwę
okresu młodszego od jury (era mezozoiczna): .................................................................

...........................................................................................................................................

6.

Naturalną ozdobą jaskiń jest tzw. szata naciekowa. Niekiedy pokrywa ona całe
powierzchnie stropu, spągu oraz ścian sal i korytarzy podziemnych próżni. Podaj
nazwy widocznych na zdjęciach poniżej form naciekowych:

.............................................. ......................................................... .....................

2

7.

Pytanie trudne. Po przeczytaniu zamieszczonych poniżej krótkich informacji,
w miejscach wykropkowanych wpisz słowo „prawda” lub „fałsz”:

Epoka lodowcowa (plejstocen), to jedno z wielu katastrofalnych wydarzeń, którym
poddana została w przeszłości Ziemia. Nagłe oziębienie klimatu spowodowało
zniknięcie wielu gatunków roślin i zwierząt. Dowodem na to są znajdowane do dziś
zamarznięte ciała ogromnych mamutów, które śmierć zaskoczyła, zanim zwierzęta te
zdążyły przełknąć ostatni kęs „zielska” – fragmenty roślin tkwią jeszcze między zębami
i pod językiem. [ .................................... ]

Prawdziwym gigantem i władcą mioceńskich, plioceńskich i plejstoceńskich mórz był
przedstawiciel ryb chrząstnoszkieletowych – rekin olbrzymi (Carcharodon megalodon).
Największy znaleziony ząb megalodona ma 168 mm długości. Całkowita długość ciała
rekina szacowana jest przez większość naukowców na około 33 m, a waga na prawie
125 t. W świetle ostatnich badań, wymiary te uległy drobnej korekcie – długość około
16 m, masa ciała ponad 30 ton. Do dziś jednak, niektórzy paleontolodzy upierają się
przy poprzednich wartościach. [ .................................... ]

Ponad 50 lat temu, pracownik Państwowego Instytutu Geologicznego – Jan
Wyżykowski, na obszarze Ziemi Lubińskiej odkrył największe w Europie złoże miedzi.
Samo udokumentowanie znaleziska było ważnym wydarzeniem, ale jeszcze
ważniejszym było potwierdzenie, że odkryte złoże może być eksploatowane, a ruda
przetwarzana hutniczo. [ .................................... ]

8.

Uzupełnij tabelę:

9.

Pytanie trudne. Które z wymienionych poniżej skał należą do grupy skał
metamorficznych? Podkreśl wybrane przykłady.

ropa naftowa, serpentynit, gaz ziemny, mithril, „Mołdawit” - tektyt,

łupek serycytowy, granit, gnejs, sjenit, kwarcyt, anhydryt, gnejs oczkowy,

10.

W 1812 r. austriacki mineralog Friedrich Mohs ustalił skalę twardości. Wybrał on
dziesięć minerałów jako wzorce i ponumerował (od 1 do 10). Ponieważ skala ta
pozwala określić w sposób przybliżony twardość badanych skał i minerałów
w warunkach polowych przy pomocy prostych środków jest do dziś powszechnie
stosowana. Podaj nazwy i wzory chemiczne (3), (7) i (10) minerału ze skali Mohsa:

(3) nazwa: ....................,

wzór chemiczny: .............

(7) nazwa: ....................,

wzór chemiczny: .............

(10) nazwa: ....................,

wzór chemiczny: .............

11.

W kolejności od środka, wymień strefy (warstwy) budujące wnętrze Ziemi:

................................................................................................................................................

SKAŁY

JAK POWSTAJĄ?

PRZYKŁAD

granit

M

A

G

M

O

W

E

Wylewne

na skutek wietrzenia; z okruchów innych
skał

Pochodzenia
organicznego

gips

3

12.

Pytanie trudne. Na zamieszczonym schematycznym przekroju geologicznym
przedstawione jest jedno z bardziej charakterystycznych złóż występujących w Polsce.



Jak nazywa się taka forma złoża?
................................



Jaki jest wiek (geologiczny)
wydobywanej kopaliny?
................................



Jaka to kopalina? ....................................



Gdzie w Polsce znajduje się
przedstawione złoże? ..............................

13.

Odkrycie szczątków pradinozaura Silesaurus opolensis na terenie Polski, to jedno
z ważniejszych wydarzeń w świecie współczesnej paleontologii. Obfity materiał
kostny pozwolił na wykonanie pełnej rekonstrukcji szkieletu i wyglądu tego
zwierzęcia. Który z widocznych poniżej dinozaurów jest silezaurem? Odszukaj go
i skreśl znakiem „X”:

14.

Pytanie trudne. Podaj nazwy zamieszczonych poniżej minerałów:

................................... ......................... ................................... .....................

15.

Wyjaśnij pojęcia:

metamorfizm - ................................................................................................................

subdukcja

- ................................................................................................................

stalaktyt

- ................................................................................................................

zamróz

- ................................................................................................................

16.

Nie tylko dinozaury były gigantami. Naturalne twory przyrody (góry, rzeki, jaskinie
itp.) też osiągają pokaźne rozmiary. Podaj nazwy prawdziwych rekordzistów Ziemi!

najgłębszy rów oceaniczny to:

......................................................... .

najdłuższa jaskinia na świecie to:

......................................................... .

największe jezioro na świecie to:

......................................................... .

najwyższy szczyt Tatr to:

......................................................... .

17.

Uzupełnij zdanie: Wielka zagłada dinozaurów nastąpiła ........ ........ lat temu, na
granicy okresów ................. i ......................................... .

4

18.

Ozdobą mamuta były tzw. ciosy osiągające czasami pokaźne rozmiary (Mammuthus

trogontherii – około5 m, Mammuthus primigenius -
czaszka na zdjęciu obok – ponad 3,5 m). Są to
wydłużone i przekształcone w toku ewolucji
(podkreśl prawidłową odpowiedź):

zęby trzonowe

kły

siekacze

to nie są zęby, tylko rogi

19.

Rozpoznaj zamieszczone poniżej na zdjęciach formy erozyjne. Napisz też, jak
powstały (odpowiedz jednym zdaniem):

(1) forma: ..........................

(2) forma: ..........................

...........................................

...........................................

powstanie: ......................

powstanie: .........................

........................................

...........................................

........................................

...........................................

........................................

...........................................

...................................... .

........................................... .

(3) forma: ..........................

(4) forma: ..........................

...........................................

...........................................

powstanie: ......................

powstanie: .........................

........................................

...........................................

........................................

...........................................

........................................

...........................................

...................................... .

.......................................... .

20.

Około 300 mln lat temu (karbon) żyła gigantyczna praważka spokrewniona
z dzisiejszymi ważkami i jętkami. Rozpiętość jej skrzydeł wynosiła 75 cm, a masa
ciała prawdopodobnie dochodziła do150 gramów. Jak brzmi jej łacińska nazwa?
Podkreśl prawidłową odpowiedź:

Megadeth, Sigilaria, Meganeura, Yoda, Megatheutis, Megalodon,

21.

Uzupełnij zdania:

Górnośląskie Zagłębie Węglowe ma kształt ..................... . Powierzchnia całkowita
GZW wynosi ............... km

2

, w tym w części polskiej zagłębie zajmuje obszar

.................. km

2

. Wydobywany na terenie GZW węgiel kamienny powstał

w ................................................ . Rośliny zaliczane do tzw. flory karbońskiej to
(3 przykłady) ........................ ............................. ............................... . Od dawna
stosowany do wyrobu tzw. „biżuterii żałobnej” ........................., to bitumiczna
odmiana węgla brunatnego o zbitej, jednorodnej budowie.

22.

Do podanych nazw miejscowości dopisz kopalinę, kruszec lub surowiec skalny, który
był lub jest w nich wydobywany:

Strzelin - ..............................................................................................................

Turów, Bogatynia - .............................................................................................

Zabytkowa Kopalnia w Tarnowskich Górach - ..................................................

Olkusz „Pomorzany” - ........................................................................................

23.

Podaj imię i nazwisko autora pracy „O Ziemiorództwie Karpatów i innych gór
i równin Polski”: .......................................................... .

3

1

2

4

5

24.

W miejscu, w którym spotykają się dwie płyty litosfery – północnoamerykańska

i pacyficzna, powstał jeden z większych uskoków na Ziemi.
Utworzył się mniej więcej 20 mln lat temu, osiąga głębokości
około 15 km, a ciągnie się przez 1050 km. Choć na
przeważającym odcinku jest niewidoczny, są obszary,
w których pozostawia po sobie wyraźne ślady. Jak nazywa się
ten uskok? Podkreśl prawidłową odpowiedź:

San Antonio

San Andreas

San Sebastian

„Big Fault”

25.

Patrząc na Księżyc przedstawiony na zamieszczonym zdjęciu, możemy powiedzieć,

ż

e (podkreśl prawidłową odpowiedź):

znajduje się w fazie „Endor”

znajduje się w fazie „Yavin”

za kilka dni będzie pełnia

kilka dni temu była pełnia

26.

ś

yjące skamieniałości to rzadkie obecnie rośliny i zwierzęta, które zanim je odkryto,

znane były tylko z form kopalnych. Na zdjęciach poniżej można zobaczyć istniejących
do dziś przedstawicieli flory i fauny, zaliczanych do „żywych skamieniałości”. Podaj
ich nazwy:

(1)
nazwa: ............................

(2) nazwa: ..........................

27.

Pytanie trudne. Około 1720 r., gdy pochodzenie skamieniałości pozostawało jeszcze

niejasne, jacyś dowcipnisie (przeciwnicy naukowi
i studenci!) wyrzeźbili, a potem zakopali w ziemi
„okazy paleontologiczne”, by zadrwić z pewnego
uczonego. Ten dał się nabrać. W wydanej
książce, oprócz prawdziwych skamieniałości
opisał także falsyfikaty - kwiat z podlatującą do
niego pszczołą, pająka atakujący muchę na
pajęczynie, opierzone ptaki itp. Z wymienionych
poniżej nazwisk, podkreśl nazwisko naukowca
będącego ofiarą żartu:

Niels Stensen, bardziej znany jako „Steno”

Johann Beringer

Geoges Cuvier

Aragorn Blade

1

2

6

28.

Pytanie trudne. W każdej znanej nam obecnie grupie organizmów kopalnych (flora
i fauna), bez względu na środowisko - ląd, woda, powietrze - pojawiają się formy
osiągające ogromne rozmiary. Podaj nazwy (wersje spolszczone) widocznych poniżej
„gigantów pradawnej Ziemi”:

(1): ..............................................

(2): ..............................................

(3): ..............................................

(4): ..............................................

29.

W obrębie litosfery wyróżnia się skorupę kontynentalną i skorupę oceaniczną.
Z jakich skał są zbudowane?

skorupa kontynentalna - ...................................

skorupa oceaniczna - ........................................

30.

Na zdjęciu widoczny jest trop dużego dinozaura drapieżnego – najprawdopodobniej

allozaura (trójpalczasta „łapa” obrysowana kredą),
ż

yjącego kiedyś na terenie Gór Świętokrzyskich.

Skałka z tropem znana jest od bardzo dawna pod
nazwą „Czarcia stopka” – miał to być ślad stopy
diabła, który chciał przeskoczyć rzekę Kamienną.
Niestety, dziś ślad dinozaura utrwalony w kamieniu
jest częściowo zatarty przez erozję. Podaj nazwę
miejscowości, przy której możemy go oglądać:
..............................................

dziękujemy za udział w konkursie

1

2

3

4