Demografia Spoleczna URODZENIA Nieznany

files without this message by purchasing novaPDF printer (

NATĘŻENIE URODZEŃ – RODNOŚĆ

Współczynnik urodzeń podstawą analizy natężenia urodzeń

Rodność = natężenie urodzeń w badanej zbiorowości w określonym czasie

Współczynnik urodzeń (rodności)

= wyraża stosunek l. urodzeń żywych z badanej

zbiorowości w badanym okresie do liczby ludności zaliczonej do danej
zbiorowości w połowie badanego okresu lub do średniej l. ludności

u =

t /

t *

u – współczynnik urodzeń

t - l. urodzeń żywych w badanym okresie t

t – l. ludności wg stanu z poł. badanego okresu lub śr. l. ludności w okresie t

C – constans (1000)

Współczynnik urodzeń

nie może być wyłącznym kryterium oceny procesu urodzeń,

gdyż na kształtowanie się jego poziomu wpływa wiele czynników, przede
wszystkim struktura badanej populacji wg płci i wieku



Na początku stulecia (lata 1900-1905) wartości współczynników urodzeń
kształtowały się w krajach europejskich na poziomie 26-49 promili,

Natomiast w latach 1985-1990 na znacznie niższym poziomie 11-17 promili

WSPÓŁCZYNNIK PŁODNOŚCI

Ze względu na to, że decydujący wpływ na wielkość liczby urodzeń ma liczba kobiet
w wieku rozrodczym, przy ocenie natężenia urodzeń należy się przede wszystkim
posługiwać współczynnikiem płodności

Płodność = natężenie urodzeń w badanej populacji kobiet będących w wieku
rozrodczym [ 15-49 lat = wiek rozrodczy ]

Współczynnik płodności

= wyraża stosunek l. urodzeń żywych w danym okresie do

liczby kobiet badanej zbiorowości, będących w wieku rozrodczym

pł. =

t /

15-49

pł. – współczynnik płodności

t - l. urodzeń żywych w badanym okresie t

15-49

- stan liczebny kobiet w wieku 15-49 lat w poł. badanego okresu lub śr.

Liczba kobiet w okresie t

C – constans (100, 1000)

files without this message by purchasing novaPDF printer (



Wysoki poziom współ. płod. w okresie 1901-1914



Stała tendencja spadkowa współ. płod. w latach 1921-1939



Bezpośrednio po II w.ś. współ. płod. przekroczył poziom z lat 1936-1939



Od 1958 do lat 70. systematycznie malał



Czasowy wzrost wartości współ. płod. ok. 1980 r.



Dalsze obniżenie współ. płod.

WSPÓŁCZYNNIKI CZĄSTKOWE (GRUPOWE)

Aby ukazać zmiany w natężeniu urodzeń, jakie występują w zbiorowościach kobiet
poszczególnych roczników wieku, oraz różnice w strukturach wieku rozrodczego
stosuje się współczynniki cząstkowe (grupowe) = w liczniku: l. urodzeń ze zbiorowości
matek określonej grupy wieku, w mianowniku: l. kobiet w tym wieku w poł.
badanego okresu lub śr. l. kobiet

- ogólne / cząstkowe współczynniki płodności według kolejnych numerów urodzenia dziecka =
liczba urodzeń danej kolejności



Od początku stulecia do lat 30. XX w. nastąpiło istotne obniżenie się poziomu
współczynnika płodności we wszystkich grupach w. rozrodczego, przy czym
w młodszych grupach wieku było ono stosunkowo mniej znaczne niż w
starszych, gdzie nastąpiło ono bardzo wyraźnie

W okresie 1900-1901, jak i 1931-1932 największe natężenie urodzeń wykazywały
kobiety w wieku 25-29 i 30-34 lat



Okres przedwojenny – nieznane



Okres powojenny 1950-1960 stały wzrost natężenia urodzeń w grupach 15-19
oraz 20-24, stałe zmniejszanie się natężenia urodzeń w pozostałych gr.



1960-1970 spadek płodności we wszystkich grupach wieku rozrodczego



1970 – 1980 czasowy wzrost płodności w pierwszych 3 grupach wieku rozrod.

(15-19, 20-24, 25-29 lat), obniżanie w starszych grupach

Wiek największej płodności kobiet w Polsce

- przesunął się w stosunku do okresu

przedwojennego z grup 25-29 i 30-34 na 20-24 i 25-29



Lata 90. wzrost natężenia urodzeń w grupach 25-29 i 30-34 kosztem
pozostałych grup wieku rozrodczego

Wzorzec płodności =

rozkład cząstkowych współczynników płodności wg roczników

bądź grup wieku rozrodczego

files without this message by purchasing novaPDF printer (

URODZENIA ŻYWE WEDŁUG KOLEJNOŚCI

Bieżąca sprawozdawczość dostarcza danych o kolejności przyjścia na świat
poszczególnych dzieci danej matki

- numer kolejny urodzenia

oznacza, którym z kolei dzieckiem urodzonym przez matkę

jest dany noworodek; bierze się przy tym pod uwagę wszystkie dotychczas żywo
urodzone dzieci

Ocena zmian struktury kolejności urodzeń przypadających na matkę w korelacji z
wiekiem matki oraz płodnością kobiet wzbogaca analizę urodzeń



1950r. – pierwsze i drugie urodzenia stanowiły 62%

Dzieci o numerach czwartym i wyższych: 20%



1990 r. – pierwsze i drugie urodzenia: 72%

Czwarte, i o wyższych numerach – 12%

 zmalało znaczenie udziału urodzeń o wyższych numerach, szczególnie wśród
mieszkańców miast

Podstawą szczegółowej analizy zmian zachodzących w kolejności urodzeń jest
średnia kolejnego numeru dziecka

przypadającego na matkę rodzącą w badanym roku

Średni numer kolejności urodzenia dziecka

przypadający na matki rodzące w badanym

roku oblicza się jako stosunki sum iloczynów liczby urodzonych dzieci i
odpowiedniego numeru kolejnego urodzenia dziecka do liczby urodzonych dzieci
ogółem w poszczególnych grupach wieku matek



W kolejnych latach okresu 1950-1990 średnie numery kolejności rodzonych
dzieci wykazywały tendencję malejącą

W miastach

Na wsi

1950 – 2,198

1950 – 2,662

1959 – 2,263

1959 – 2,815

1990 – 1,939

1990 – 2,311



Tendencja zwiększania się średniego numeru kolejności rodzonych dzieci

w latach 50. wynikała głównie z tego, że w tym okresie dominowały urodzenia z
dużej liczby nowozawartych małżeństw,
w miarę upływu lat zaczęły przychodzić dalsze dzieci z tej liczby zbiorowości
matek, co wpłynęło na wzrost średniego numeru kolejności rodzonych dzieci


Zdecydowane zmniejszenie się średniego numeru kolejności urodzeń

w latach 90.  radykalne ograniczenie l. dzieci przypadających średnio na
kobietę w miastach, na wsi również, ale nie tak istotne jak w miastach

files without this message by purchasing novaPDF printer (

Zmiany płodności kobiet zamieszkujących miasta i wsie Polski

- lata 50. – zbliżenie się poziomów płodności w dwu pierwszych grupach wieku
rozrodczego, w pozostałych grupach natężenie urodzeń na wsi 1,5 – 3 razy większe
niż w miastach
- lata 60. i 70. – nierównomierne narastanie różnic między płodnością kobiet w
miastach i na wsi
- lata 90. – płodność kobiet na wsi od 20 do 80% większa niż w miastach

W starszych grupach wieku w zbiorowości kobiet wiejskich następuje stały spadek
natężenia urodzeń  maleje wielodzietność na wsi

Odstęp urodzeniowy

Informacją, która znacznie wzbogaca ocenę natężenia urodzeń jest ustalenie
przeciętnego odstępu czasu między rodzeniem się pierwszych, drugich, trzecich
i dalszych dzieci u matek

Odstęp między datą zawarcia związku małżeńskiego rodziców a datą urodzenia się
pierwszego dziecka nosi nazwę pierwszego odstępu urodzeniowego
Okres między pierwszym a drugim urodzeniem – to drugi odstęp urodzeniowy itd.

Tendencje: (na podstawie danych z lat 1956-1959; str.202 - Holzer)


Dominacja pierwszych urodzeń w roku zawarcia małżeństwa lub w roku
następnym



Okres rodzenia się kolejnych dzieci był znacznie rozproszony, chociaż można
zaobserwować nieraz przesuwanie się max. wartości kolejno o dwa roczniki
kalendarzowe

Urodzenia według płci

Stosunkowa niezmienność proporcji liczb urodzeń chłopców i dziewcząt stanowi
prawidłowość demograficzną



[1950 – 1990] na 1000 żywo urodzonych noworodków płci żeńskiej
przypadało 1054-1075 noworodków płci męskiej

- wśród 1000 noworodków żywo urodzonych 513-518 było płci męskiej

Sezonowość urodzeń

Fakt każdego żywego urodzenia powinien być zgłoszony w ciągu 14 dni w
odpowiednim Urzędzie Stanu Cywilnego
Obowiązujące przepisy nie zawsze jednak były respektowane i często występowały
dość znaczne opóźnienia w rejestracji urodzeń, zwłaszcza na wsi

files without this message by purchasing novaPDF printer (

Dwa rodzaje zniekształceń:



Liczba urodzeń w końcu roku często gwałtownie spada i nie mniej
gwałtownie rośnie w pierwszych dnia stycznia – urodzenia ‘przenoszone’
na następny rok



Nadmierne skupienie urodzeń w niektórych dniach w ciągu roku
kalendarzowego, gdy w innych dniach natężenie urodzeń słabnie

- Zjawisko częściej występuje w miastach niż na wsi -
- Pozorne odmładzanie dziewczynki – późniejszy rok urodzenia
- Opóźnienie rozpoczęcia służby wojskowej przez chłopca

 maximum urodzeń w Polsce przypada na okres luty-marzec
 w dalszych miesiącach roku wskaźniki sezonowości są coraz mniejsze
 występuje czasami zwyżka we wrześniu

Płodność naturalna

Płodność naturalna (małżeńska) = wynikająca z braku stosowania jakichkolwiek
metod zapobiegania lub przerywania ciąży czy też świadomych działań
zmierzających do kontrolowania płodności w zależności od liczby już posiadanych
dzieci
Uważa się za ważny wzorzec przydatny w analizie zmian płodności

Twórca koncepcji płodności naturalnej: L. Henry (1953)

Płodności naturalnej przypisuje się wyznaczanie wartości maksymalnych,
biologicznie możliwych do osiągnięcia w normalnej, zdrowej zbiorowości, biorących
udział w regularnych stosunkach seksualnych w ciągu całego okresu rozrodczego
bez jakichkolwiek działań zmierzających do ograniczenia liczby potomstwa

Płodność naturalna zdeterminowana jest przez niewiele czynników
Zmienne pośredniczące:



Związane z małżeńskością = wiek w momencie zawarcia małżeństwa,

wiek w momencie pierwszego stosunku płciowego, zwyczaje okresu
macierzyńskiego, małżeństwa dzieci, rozwody, wdowieństwo, ponowne związki


Dotyczące stosunków płciowych = kontrola stosunków przedmałżeńskich,
abstynencja, karmienie piersią (niedopuszczanie do stosunków w tym czasie),
powrót miesiączkowania, wiek matki w chwili rodzenia ostatniego dziecka



Związane z trzecią zmienną niezależną = rola pokrewieństwa i społecznej
organizacji (w związku ze zmiennymi związanymi z małżeńskością);
preferencje dla posiadania synów; zależność od dorosłych dzieci;

umieralność, zwł. niemowlęca; ciąża i poród

files without this message by purchasing novaPDF printer (