HIGIENA, ĆWICZENIE 3, 16.10.2012

Udział lekarza dentysty w edukacji prozdrowotnej jednostki i społeczeństwa. Metodyka edukacji zdrowotnej.

Edukacja zdrowotna- hasła:



profilaktyka



piramida zdrowia (piramida żywnościowa + aktywność ruchowa)



program zdrowotny

Cel edukacji zdrowotnej

- uświadomienie pacjentów
- ↑ wiedzy pacjentów
- „+” zachowanie prozdrowotne

 częstsze wizyty u stomatologa
 szczotkowanie: techniki, częstość, pasta, rodzaj szczoteczki
 dieta
 wyperswadowanie palenia tytoniu

- ↑ umiejętności

PROFILAKTYKA= PREWENCJA



I faza



II faza



III faza

Prewencja pierwotna= I faza profilaktyki

Prewencja wtórna= II i III faza profilaktyki


















Dokument- Karta Ottawska- „promocja zdrowia jest to ulepszanie zdrowia”


Prewencja pierwotna

 Wobec osoby zdrowej, potencjalnie zagrożonej chorobą, umacnianie zdrowia
- zapobieganie nieswoiste (edukacja zdrowotna i wychowanie zdrowotne)

oraz

- zapobieganie swoiste (np. szczepienie ochronne, zapobieganie zanieczyszczeniom środowiska, nadzór

epidemiczny nad produkcją żywności i jej dystrybucją)

Promocja zdrowia

Prewencja= Profilaktyka

Terapia

Pierwotna= I faza

Wtórna= II fazy

Matafilaktyka- 3 fazy

Prewencja wtórna

 Wczesne wykrywanie chorób i ich przyczyn oraz diagnozowanie np.:

- czynne poradnictwo
- badania przeglądowe
- bilanse zdrowia
- profilaktyka przeciwnowotworowa
- profilaktyka miejsc pracy

BADANIA SCREENINGOWE= BADANIA PRZESIEWOWE

W medycynie to rodzaj strategicznego badania, które przeprowadza się wśród osób nie posiadających
objawów choroby, w celu jej wykrycia i wczesnego leczenia, dla zapobieżenia poważnym następstwom choroby
w przyszłości.

Badania przesiewowe wykonuje się w całej populacji lub tylko w tzw. grupach wysokiego ryzyka (dotyczy to np.
profilaktyki cukrzycy, nowotworów piersi). Zamierzeniem badań przesiewowych jest wykrycie choroby we
wczesnej fazie i dzięki temu umożliwienie wczesnej interwencji, która zredukowałaby zarówno śmiertelność, a
także cierpienia pacjentów w danej chorobie. Testy używane w programach przesiewowych muszą wykazywać
się dobrą czułością, przy akceptowalnej swoistości, zwłaszcza w przypadku chorób o niskiej zapadalności.

- Swoistość w badaniach naukowych, na przykład testach diagnostycznych stosowanych w medycynie,

jest stosunkiem wyników prawdziwie ujemnych do sumy prawdziwie ujemnych i fałszywie dodatnich.
Swoistość 100% oznaczałaby, że wszyscy ludzie zdrowi w wykonanym teście diagnostycznym zostaną
oznaczeni jako zdrowi. Test o wysokiej swoistości posiada niski błąd drugiego typu.

- Czułość w badaniach naukowych, na przykład testach diagnostycznych stosowanych w medycynie, jest

stosunkiem wyników prawdziwie dodatnich do sumy prawdziwie dodatnich i fałszywie ujemnych.
Czułość 100% oznaczałaby, że wszystkie osoby chore lub ogólnie z konkretnymi poszukiwanymi
zaburzeniami zostaną rozpoznane. Pojęcie interpretuje się jako zdolność testu do prawidłowego
rozpoznania choroby tam, gdzie ona występuje.

Najwięcej ich jest w obszarze onkologii

- cytologia
- mammografia
- badanie na krew utajoną w kale

Czułość- wychwytuje osoby rzeczywiście chore np. ~80 % tzn. na 10 osób chorych u 8 osób potwierdza, że
choroba występuje

Swoistość- test nie powinien wskazać u osoby zdrowej, że jest chora np. ~60 %- jeśli test ma złą swoistość tzn, że
może pokazywać, że zdrowe osoby są chore.

Narzędzia przesiewowe

- badanie ciśnienia tętniczego
- kontrola poziomu cukru we krwi

Profilaktyka- 3 fazy
Działanie wobec samej choroby, która zaistniała, rozwinęła się i w związku z tym istnieje np.:

 zagrożenie trwałego upośledzenia czynności danego narządu, niepełnosprawność lub kalectwo

Edukacja zdrowotna ma na celu np. przygotowani osoby do normalnej formy aktywności fizycznej np. po
zawale.

Podstawowe pojęcia:



wiedza



nawyk



przekonania



postawy



kształtowanie umiejętności



zmiany zachowań

Cele i oczekiwane efekty:
„Wiedza bez działania jest pusta, ale też działanie bez wiedzy jest ślepe” (Jensem)

Modele edukacji zdrowotnej:



W promocji zdrowia wg. Z. Słońskiej

- chorobę
- czynniki ryzyka
- zdrowie (pokazywanie dobrej strony zdrowia)



W szkole M.Demela- model optymalny

Metodyka w edukacji zdrowotnej

Cel: kształtowanie umiejętności dobierania metod edukacji zdrowotnej w zależności od:

 wieku
 stanu zdrowia
 stopnia posiadanej wiedzy
 zapotrzebowania na wiedzę
 warunków i miejsca pobytu osoby lub grupy
 motywacji jednostki rodzin, środowisk objętych edukacją zdrowotną

Etapy planowania programu edukacji zdrowotnej

1. Co chcemy osiągnąć

- ↑ wiedzy
- nowe umiejętności
- sprawdzić czy edukacja trafiła do słuchającego

2. Co zamierzamy zrobić?
3. W jaki sposób sprawdzimy czy osiągnęliśmy sukces.

Model planowania



Etap 1- diagnoza potrzeb uczestników
Metody badania potrzeb:

 model PROCEDE- PROCEED (Przed- Po)- Green & Kreuter (1991): 5 aspektów diagnozy
 metody ilościowe (np. dane epidemiologiczne) i jakościowe (np. obserwacje, wywiady, badania

fokusowe) + opinie 2 grup! + intuicja- Gilmore & Campbell (1996)

 „szybka ocena z uczestnictwem” (WHO)

- indywidualne wywiady
- grupy fokusowe



Etap 2- ustalanie celów i zadań:

 jeden cel ogólny
 cele szczegółowe= zadania:

- poznawcze
- afektywne
- behawioralne

Badanie fokusowe- badanie w grupach osób z reprezentantami grup do których mamy zamiar zgłosić się w
sprawie.

Charakterystyka celów:



realne



mierzalne (dające się zmierzyć)



precyzyjnie sformułowane



Etap 3- dobór metod i technik-

 przekazanie informacji= faktów

 wykład, prelekcje
 dyskusja
 plakaty, plansze
 broszury

 kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji

 zadania do wykonania poza zajęciami
 demonstracja umiejętności
 odgrywanie ról

 kształtowanie umiejętności komunikowanie się: werbalne i niewerbalne

 obserwacja osób przemawiających => analiza ich zachowań
 analiza filmów

Dobór metod i technik zależy od:

- wielkości grupy
- wieku uczestników i ich specyficznych cech
- warunków prowadzenia zajęć



Etap 4- identyfikacja zasobów, zasoby ludzkie, zasoby materialne, czas



Etap 5- planowanie ewaluacji proces u i wyników (ustalić przez rozpoczęciem programu)



Etap 6- opracowanie planu realizacji programu: jakie zadania- kto kiedy jak i gdzie, zestaw scenariuszy



Etap 7- realizacja programu, ewaluacja

Zasady układania scenariusza zajęć:

1. Określić cele- cel ogólny i cele szczegółowe i oczekiwane efekty oraz oczekiwania uczestników.



Część wstępna

- przedstawienie się
- cele
- reguły



Część właściwa

- treści merytoryczne + ćwiczenia integrujące grupę, relaksujące, zwiększające

koncentrację i aktywność uczestników



Część końcowa

- podsumowanie + ewaluacja

KWESTIONARIUSZ

I.

Część metryczkowa
1. Płeć
2. Wykształcenie
3. Wiek
4. Miejsce zamieszkania: miasto/ wieś
5. Stan cywilny

Umiejętności komunikacyjne:

 7 % werbalne (zwroty proste, krótkie zdania)
 60 % niewerbalne (kontakt wzrokowy, gesty, ubiór, umiejętności słuchania, pozycja ciała)
 33 % para-lingwistyczne (ton mowy, szybkość/ tempo mowy, głośność mowy)