1

• Celem działalno

ś

ci przedsi

ę

biorstwa jest

maksymalizacja korzy

ś

ci ekonomicznych,

które sprowadzi

ć

mo

ż

na do

maksymalizacji zysku.

• Istotne jest posiadanie mierników, które

informowałyby, w jakiej mierze cel ten jest
w przedsi

ę

biorstwie realizowany. Temu

słu

ż

y zestaw ró

ż

nych wska

ź

ników

rentowno

ś

ci przedsi

ę

biorstwa.

2

• Rentowno

ść

oznacza osi

ą

gni

ę

cie z

aktywno

ś

ci gospodarczej dodatniego

wyniku finansowego. Jest ona miar

ą

ekonomiczn

ą

oceny efektywno

ś

ci

działalno

ś

ci przedsi

ę

biorstwa, rozumian

ą

jako wzajemna relacja wyniku
finansowego do okre

ś

lonych wielko

ś

ci

ekonomicznych.

3

4

•

Relacja mi

ę

dzy sprzeda

żą

, kosztami i zyskiem jest jednym z

wa

ż

niejszych powi

ą

za

ń

zachodz

ą

cych mi

ę

dzy wielko

ś

ciami

zwi

ą

zanymi z działalno

ś

ci

ą

firmy.

•

Jedn

ą

z metod badania tych powi

ą

za

ń

jest analiza progu

rentowno

ś

ci, BEP (ang. Break Even Point).

•

Jest to metoda prymitywna, ze wzgl

ę

du na silne zało

ż

enia i warunki,

których spełnienia wymaga jej stosowanie, ale wła

ś

nie ze wzgl

ę

du

na jej prostot

ę

jest szeroko stosowana.

•

Analiza BEP mo

ż

e słu

ż

y

ć

jako pierwszy wst

ę

pny krok procesów

szacowania w wielu problemach decyzyjnych:
• wybór technologii,
• ustalanie ceny zbytu,
• szacowanie opłacalno

ś

ci produkcji ze wzgl

ę

du na mo

ż

liwo

ś

ci

sprzeda

ż

y,

• badanie efektywno

ś

ci wykorzystania kosztów stałych,

• badania kosztów zmiennych,
• itp.

5

Próg rentowno

ś

ci

Rentowno

ść

przedsi

ę

biorstwa okre

ś

laj

ą

nast

ę

puj

ą

ce czynniki:

- wielko

ść

produkcji i sprzeda

ż

y

- wielko

ść

kosztów i ich struktura (koszty stałe i

koszty zmienne)

- cena sprzeda

ż

y

Uwaga: analiza progu rentowno

ś

ci nie uwzgl

ę

dnia

kosztów finansowania np. odsetek. Zysk jest
liczony na poziomie operacyjnym.

6

ANALIZA PROGU RENTOWNO

Ś

CI

Koszty stałe

Koszty zmienne

Zysk operacyjny

Zysk

Przychody

całkowite

Koszty

całkowite

BEP

Strata

Przychody
Koszty

Produkcja/Sprzeda

ż

7

Cena

zale

ż

y od polityki producenta (sprzedawcy) i rynku.

W stanie równowagi decyduje o niej prawo poda

ż

y i popytu.

Zysk

jest ró

ż

nic

ą

mi

ę

dzy cen

ą

a poniesionymi kosztami.

Wa

ż

nym elementem w kalkulacji ceny jest

techniczny

koszt wytwarzania

(TKW) czyli

suma kosztów

niezb

ę

dnych do wytworzenia jednostki produktu.

Cz

ę

sto stosowan

ą

metod

ą

obliczania TKW

jest po prostu

sumowanie

kosztu surowców, kosztu robocizny i tzw.

narzutów obejmuj

ą

cych pozostałe koszty produkcji (energia,

koszty utrzymania ruchu itd.) okre

ś

lonych współczynnikiem, np.

jako % kosztu robocizny.

8

1.
2.
3.

Koszt surowców
Koszt robocizny
Narzuty

(Koszty wydziałowe, zakładowe)

4.

Techniczny koszt wytwarzania (TKW) = 1+2+3

5.

Zysk (brutto) = 6 – 4

6.

Cena

7.

Podatek (np. 40% zysku brutto)

8.

Zysk (netto) = 5 – 7

Uproszczona struktura kalkulacji ceny [zł/kg]

9

Szybkie orientacyjne okre

ś

lanie TKW

Przykład:

Koszt surowców

15 zł/kg

Koszt robocizny

3 zł/kg

Narzuty –

(np. 400% kosztu robocizny)

400%

×

3 = 12 zł/kg

____________________

TKW

30 zł/kg

Jak wida

ć

narzuty mog

ą

mie

ć

bardzo du

ż

y wpływ na wielko

ść

TKW.

Im dokładniej potrafimy zaadresowa

ć

ponoszone koszty, tym

lepiej

mo

ż

na

okre

ś

li

ć

opłacalno

ść

procesu

i

szuka

ć

oszcz

ę

dno

ś

ci.

10

NARZUTY

TKW to suma kosztów ponoszonych na wytworzenie jednostki

produktu.

Mo

ż

liwo

ść

dokładnego okre

ś

lenia TKW zale

ż

y od

organizacji i sposobu zarz

ą

dzania firm

ą

.

W praktyce

cz

ę

sto stosuje si

ę

metod

ę

wliczania w TKW

tzw.

narzutów

(np. kosztów wydziałowych, czy kosztów zakładowych)

bez dzielenia ich na koszty stałe i zmienne

np. jako okre

ś

lony %

robocizny (lub sumy kosztów bez aparatury - system PW).

Wada

bezkrytyczne przenoszenie trudno

ś

ci zakładu (np. zawy

ż

anie

wska

ź

nika KW

nadmierne zu

ż

ycie energii, czy przerost zatrudnienia w

sferze nadzoru) na za mał

ą

liczb

ę

procesów produkcyjnych.

W takim zakładzie mówi si

ę

o nieopłacalno

ś

ci procesu mimo,

ż

e udział

kosztów surowcowych wynosi np. 50%, a robocizna 10% ceny, bo narzuty

wynosz

ą

np. > 400% robocizny.

11

W praktyce obliczanie TKW budzi wiele kontrowersji, poniewa

ż

nie wszystkie ponoszone koszty s

ą

prawidłowo adresowane.

Przykładowe składniki narzutów:

• amortyzacja aparatury i budynków,

• nadzór,

• administracja,

• telekomunikacja,

• marketing,

• materiały,

• transport,

• usługi,

• lokal,

• energia.

Mówi si

ę

,

ż

e s

ą

to koszty zapewnienia sprawno

ś

ci warsztatu.

Wska

ź

nik

do kalkulacji np. 150%, okre

ś

la si

ę

na podstawie

kosztów

poniesionych

w ubiegłym okresie rozliczeniowym (np. roku, kwartale).

W przypadku projektowania nowych instalacji przemysłowych, wska

ź

niki

zu

ż

ycia czynników energetycznych powinny by

ć

zawarte w odpowiednich

cz

ęś

ciach dokumentacji projektowej.

12

Ilo

ś

ciowy próg rentowno

ś

ci

j

j

s

il

kz

c

K

BEP

−

=

• Ks – całkowite koszty stałe

• cj – cena jednostkowa

• Kzj – koszt zmienny jednostkowy

• cj-kzj – mar

ż

a jednostkowa na pokrycie

13

Warto

ś

ciowy próg rentowno

ś

ci

j

il

wart

c

BEP

BEP

*

=

14

15

Zadanie 1

• Przedsi

ę

biorstwo produkuj

ą

ce pralki

ponosi w ci

ą

gu rozpatrywanego okresu

koszty stałe w kwocie 50.000 zł. Cena
lodówki wynosi 800 zl, a jednostkowy
koszt zmienny 300 zł. Nale

ż

y obliczy

ć

próg rentowno

ś

ci ilo

ś

ciowy i warto

ś

ciowy

(pieni

ęż

ny) i sporz

ą

dzi

ć

wykres.

16

Wielko

ść

sprzeda

ż

y przy

zało

ż

onym zysku

j

j

s

il

kz

c

Z

K

BEP

−

+

=

17

Zadanie 2

• Przedsi

ę

biorstwo wytwarzaj

ą

ce wiertarki

zamierza osi

ą

gn

ąć

w okresie sprawozdawczym

30000 zł zysku netto. Koszty stałe
przedsi

ę

biorstwa wynosz

ą

25000 zł, cena

wiertarki 700 zł, a jednostkowy koszt zmienny
400 zł. Ile wiertarek przedsi

ę

biorstwo powinno

sprzeda

ć

, aby uzyska

ć

planowan

ą

kwot

ę

zysku

netto? Obliczony próg rentowno

ś

ci dla zysku

netto nale

ż

y przedstawi

ć

graficznie.

18

Margines bezpiecze

ń

stwa

• MB wart = cj*X – cj*BEPil

• MB% = MB wart/cj*X

• X- aktualna wielko

ść

produkcji (sprzeda

ż

y)

w szt.

19

Zadanie 3

• Przedsi

ę

biorstwo planuje rozpocz

ę

cie produkcji i

sprzeda

ż

y nowego produktu. Wydatki na

uruchomienie produkcji wynios

ą

10.000 PLN (warto

ść

ś

rodków trwałych). Wysoko

ść

wpływów z tytułu

sprzeda

ż

y w 1-szym roku szacowana jest na 2.500

PLN. Jednostkowy koszt zmienny wynosi 0,50 PLN,
natomiast uzyskiwana cena za jednostk

ę

produktu

3,00 PLN. Zakładamy amortyzacj

ę

liniow

ą ś

rodków

trwałych w przeci

ą

gu 5 lat. Oblicz warto

ś

ciowy i

ilo

ś

ciowy próg rentowno

ś

ci wraz z warto

ś

ciowym

marginesem bezpiecze

ń

stwa dla pierwszego roku

sprzeda

ż

y. Próg rentowno

ś

ci przedstaw na wykresie.

Zinterpretuj uzyskane wyniki.

20

Analiza porównawcza 2 projektów inwestycyjnych

Firma rozwa

ż

a 2 projekty inwestycyjne, z których tylko 1 mo

ż

e by

ć

przyj

ę

ty do realizacji. Projekty ró

ż

ni

ą

si

ę

wielko

ś

ci

ą

kosztów

stałych i zmiennych. Planowana cena sprzeda

ż

y ma wynie

ść

22

PLN/szt. Sprzeda

ż

ma osi

ą

gn

ąć

poziom 850.000 szt. rocznie.

Nale

ż

y dokona

ć

:

1) kalkulacji progu rentowno

ś

ci dla projektu A i B

2) kalkulacji wielko

ś

ci sprzeda

ż

y, dla której obydwa projekty

przynosz

ą

ten sam zysk (sporz

ą

dzi

ć

wykres progów

rentowno

ś

ci dla A i B)

3) dokona

ć

analizy ryzyka projektu obliczaj

ą

c margines

bezpiecze

ń

stwa

Projekt A Projekt B

Koszty stałe (rocznie) 10.000.000 PLN 6.000.000 PLN

Koszty zmienne 2 PLN/szt.

7 PLN/szt.

21

Próg rentowno

ś

ci w produkcji

wieloasortymentowej

•

Σ

xi *cji -

Σ

xi

⋅

kzji –Ks = 0

•

Σ

xi *cji =

Σ

xi

⋅

kzji + Ks

Próg rentowno

ś

ci przy produkcji

wieloasortymentowej przedsi

ę

biorstwo

osi

ą

gnie wtedy, gdy suma kosztów stałych i

kosztów zmiennych poszczególnych
produktów b

ę

dzie równa sumie przychodów

ze sprzeda

ż

y wszystkich asortymentów.

22

23

Próg rentowno

ś

ci przy zale

ż

no

ś

ciach

nieliniowych

24