3 wykład z finansów publicznych

2009-03-04

Finanse Publiczne

Wykład nr 3:

Rola finansów publicznych we współczesnej gospodarce

rynkowej

Wpływ sektora publicznego na gospodarkę

Zasadność funkcjonowania sektora publicznego

–– funkcjonowanie sektora publicznego ma uzasadnienie z punktu widzenia

funkcjonowanie sektora publicznego ma uzasadnienie z punktu widzenia polityki ekonomicznej

polityki ekonomicznej

danego państwa

danego państwa;;

Realizacja polityki ekonomicznej w aspekcie sektora publicznego

–– praktyczna realizacja polityki ekonomicznej zarówno w:

praktyczna realizacja polityki ekonomicznej zarówno w:

sferze regulacyjnej,

jak i sferze realnej,

odbywa się właśnie poprzez sektor publiczny;

Oddziaływanie SFP na gospodarkę

–– niezależnie od charakteru i kierunków realizowanej przez instytucje publiczne polityki

niezależnie od charakteru i kierunków realizowanej przez instytucje publiczne polityki

Opracowanie: dr Tomasz Skica

niezależnie od charakteru i kierunków realizowanej przez instytucje publiczne polityki

niezależnie od charakteru i kierunków realizowanej przez instytucje publiczne polityki
gospodarczej oddziaływanie SFP na gospodarkę zawiera się w dwóch, wzajemnie uzupełniających

gospodarczej oddziaływanie SFP na gospodarkę zawiera się w dwóch, wzajemnie uzupełniających
się płaszczyznach:

się płaszczyznach:

–– Płaszczyzna nr 1.

Płaszczyzna nr 1. Związana z funkcją stabilizacyjną finansów publicznych;

Związana z funkcją stabilizacyjną finansów publicznych;

–– Płaszczyzna nr 2.

Płaszczyzna nr 2. Związana z funkcjami alokacyjną i redystrybucyjną finansów publicznych;

Związana z funkcjami alokacyjną i redystrybucyjną finansów publicznych;

2009-03-04

Płaszczyzna nr 1.

Płaszczyzna nr 1. Związana z funkcją stabilizacyjną finansów publicznych

Związana z funkcją stabilizacyjną finansów publicznych

nawiązuje do oddziaływania sektora publicznego (tj. państwa, władz regionalnych i lokalnych)

nawiązuje do oddziaływania sektora publicznego (tj. państwa, władz regionalnych i lokalnych)
na tworzenie ładu rynkowego, gwarantującego stabilny rozwój gospodarczy umożliwiający

na tworzenie ładu rynkowego, gwarantującego stabilny rozwój gospodarczy umożliwiający
długookresowy wzrost dochodów zarówno w wymiarze indywidualnym jak i zbiorowym;

długookresowy wzrost dochodów zarówno w wymiarze indywidualnym jak i zbiorowym;

Wpływ sektora publicznego na gospodarkę

długookresowy wzrost dochodów zarówno w wymiarze indywidualnym jak i zbiorowym;

Płaszczyzna nr 2.

Związana z funkcjami alokacyjną i redystrybucyjną finansów publicznych

przedmiotem analiz dokonywanych w ramach tej płaszczyzny jest udział sektora publicznego

przedmiotem analiz dokonywanych w ramach tej płaszczyzny jest udział sektora publicznego
w podziale dochodów, które na mocy prawa są traktowane jako „wspólne” i przeznaczone na

w podziale dochodów, które na mocy prawa są traktowane jako „wspólne” i przeznaczone na
finansowanie zadań oraz kompetencji pozostających w gestii sektora publicznego;

finansowanie zadań oraz kompetencji pozostających w gestii sektora publicznego;

w ramach wskazanej płaszczyzny ujmowane jest m in : zapewnienie obrony narodowej oświata;

Opracowanie: dr Tomasz Skica

w ramach wskazanej płaszczyzny ujmowane jest m.in.: zapewnienie obrony narodowej, oświata;

Schemat:

Schemat: Zakres funkcji gospodarczych sektora publicznego

Zakres funkcji gospodarczych sektora publicznego

Funkcje Gospodarcze Sektora Publicznego

1. Funkcja Stabilizacyjna Sektora Publicznego

Wpływ sektora publicznego na gospodarkę

1.1. Bezpośrednie zaangażowanie sektora publicznego.
1.2. Przedsiębiorstwa państwowe lub komunalne.

2. Funkcje Redystrybucyjna i Alokacyjna Sektora Publicznego

2.1. Modyfikowanie rynkowego podziału dochodów.
2.2. Kreowanie dóbr i usług publicznych oraz odnowa zasobów ogólnodostępnych.

Źródło:

Źródło: H. Ćwikliński,

H. Ćwikliński,

Polityka gospodarcza

, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000.

Uzasadnienie funkcjonowania sektora publicznego w gospodarce

–– o konieczności funkcjonowania sektora publicznego w gospodarce decyduje przede wszystkim

o konieczności funkcjonowania sektora publicznego w gospodarce decyduje przede wszystkim
rozbieżność pomiędzy ekonomiczną rolą sektorów publicznego i prywatnego;

rozbieżność pomiędzy ekonomiczną rolą sektorów publicznego i prywatnego;

2009-03-04

Schemat:

Schemat: Porównanie ekonomicznej roli sektorów publicznego i prywatnego

Porównanie ekonomicznej roli sektorów publicznego i prywatnego

Kryteria porównawcze

Sektor publiczny

Sektor prywatny

Cel działania

Realizacja potrzeb społecznych

Zaspokajanie potrzeb

indywidualnych

Wpływ sektora publicznego na gospodarkę

Sposób gromadzenia

środków

Władza publiczna wyposażona jest

w narzędzia przymusu umożliwiające

gromadzenie środków

Gromadzenie kapitału na

zasadach dobrowolności

Sposób wydatkowania

środków

Wydatkowanie środków w celu zaspokojenia

potrzeb społecznych

potrzeb społecznych -- działanie to nie zawsze

działanie to nie zawsze

wiąże się z racjonalnością, (Prawo

wiąże się z racjonalnością, (Prawo nieusta

nieusta--

jącego

jącego wzrostu wydatków publicznych Adolfa

wzrostu wydatków publicznych Adolfa

Racjonalne (ekonomiczne)

Racjonalne (ekonomiczne)
wydatkowanie środków na

wydatkowanie środków na

potrzeby indywidualne

jącego

jącego wzrostu wydatków publicznych Adolfa

wzrostu wydatków publicznych Adolfa

Wagnera)

potrzeby indywidualne

Wpływ na gospodarkę

Decyzje władz publicznych mają ogromny

wpływ na gospodarkę

wpływ na gospodarkę –– dowodem na to są

dowodem na to są

funkcje alokacyjna, redystrybucyjna

i stabilizacyjna finansów publicznych

Pojedyncze przedsiębiorstwa

nie mają wpływu na

nie mają wpływu na gospo

gospo––

darkę

Prawo A. Wagnera

Prawo nieustającego wzrostu wydatków publicznych A. Wagnera

––

stanowi, że

stanowi, że w ujęciu długookresowym mamy do czynienia z tendencją do wzrostu udziału

w ujęciu długookresowym mamy do czynienia z tendencją do wzrostu udziału

wydatków rządowych w PKB;

Wzrost wydatków publicznych od strony popytu

tłumaczony jest występowaniem

tłumaczony jest występowaniem::

––

wzrostu

wzrostu dochodu narodowego i liczby ludności;

dochodu narodowego i liczby ludności;

––

rozbudzonych przez rozwój gospodarczy i inne czynniki potrzeb i oczekiwań społecznych

rozbudzonych przez rozwój gospodarczy i inne czynniki potrzeb i oczekiwań społecznych w

odniesieniu

odniesieniu do oświaty, ochrony zdrowia i ochrony środowiska;

do oświaty, ochrony zdrowia i ochrony środowiska;

Wzrost wydatków publicznych od strony podaży

Opracowanie: dr Tomasz Skica

tłumaczony jest:

––

relatywnie

relatywnie wyższymi kosztami usług sektora publicznego w porównaniu z

wyższymi kosztami usług sektora publicznego w porównaniu z sektorem prywatnym

sektorem prywatnym

wywołanymi m.in.:

ograniczonymi możliwościami stosowania postępu technicznego w sektorze publicznym;

2009-03-04

Sektor publiczny i jego otoczenie

––

analiza wpływu sektora publicznego na jego otoczenie koncentruje się na aspektach wiążących

analiza wpływu sektora publicznego na jego otoczenie koncentruje się na aspektach wiążących
kwestie dochodów i wydatków publicznych ze zjawiskami zachodzącymi w pozostałych

kwestie dochodów i wydatków publicznych ze zjawiskami zachodzącymi w pozostałych
segmentach gospodarki narodowej;

segmentach gospodarki narodowej;

Wpływ sektora publicznego na gospodarkę

Wśród płaszczyzn oddziaływania sektora publicznego na gospodarkę wymienia się:

Związek pomiędzy podatkami a wzrostem gospodarczym;

Oddziaływanie sektora publicznego na rozmiary inwestycji;

Konsekwencje deficytu budżetowego dla gospodarki;

Wpływ sektora publicznego na rynek kapitałowy;

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Wpływ sektora publicznego na rynek kapitałowy;

Wpływ sektora publicznego na rozmiary agregatowego popytu;

Podatki a wzrost gospodarczy

Podatki a realizacja zadań publicznych

––

podatki mogą mieć charakter lokalny, bądź centralny a ich funkcjonowanie wiąże się

podatki mogą mieć charakter lokalny, bądź centralny a ich funkcjonowanie wiąże się
z realizacją zadań publicznych odpowiednio społeczności lokalnych oraz ogółu społeczeństwa;

z realizacją zadań publicznych odpowiednio społeczności lokalnych oraz ogółu społeczeństwa;

Podatki a pokrycie obciążeń publicznych

––

uznanie, że nadrzędnym celem podatku jest

uznanie, że nadrzędnym celem podatku jest pokrycie obciążeń publicznych

pokrycie obciążeń publicznych pociąga za sobą

pociąga za sobą

następujące tezy:

1) podatek powinien służyć pokrywaniu obciążeń publicznych (jest to cel finansowy),

podatek powinien służyć pokrywaniu obciążeń publicznych (jest to cel finansowy),

2) podatek powinien oprócz celu finansowego obejmować również cele gospodarcze i społeczne,

podatek powinien oprócz celu finansowego obejmować również cele gospodarcze i społeczne,

3) spośród ogółu celów podatku, pierwszeństwo powinien mieć cel finansowy;

spośród ogółu celów podatku, pierwszeństwo powinien mieć cel finansowy;

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Ważne!

––

pobieranie podatków jest równoznaczne z pomniejszaniem dochodów wypracowanych przez

pobieranie podatków jest równoznaczne z pomniejszaniem dochodów wypracowanych przez
osoby fizyczne i prawne, a co za tym idzie

osoby fizyczne i prawne, a co za tym idzie –– osłabia motywację do pracy;

osłabia motywację do pracy;

2009-03-04

Ujemne skutki wpływu opodatkowania

na długofalowy wzrost gospodarczy

1. Wzrost podatku od dochodów z zatrudnienia oraz podatków pośrednich powoduje zmniejszenie

Wzrost podatku od dochodów z zatrudnienia oraz podatków pośrednich powoduje zmniejszenie
stopnia wykorzystania zasobu pracy

stopnia wykorzystania zasobu pracy

––

Przykład:

Przykład: wzrost ciężarów podatkowych powoduje wzrost minimalnej wysokości wynagrodzenia przed

wzrost ciężarów podatkowych powoduje wzrost minimalnej wysokości wynagrodzenia przed

Przykład:

Przykład: wzrost ciężarów podatkowych powoduje wzrost minimalnej wysokości wynagrodzenia przed

wzrost ciężarów podatkowych powoduje wzrost minimalnej wysokości wynagrodzenia przed

opodatkowaniem (tzw.

opodatkowaniem (tzw. płaca progowa

płaca progowa), za które ludzie są skłonni podjąć pracę;

), za które ludzie są skłonni podjąć pracę;

2. Opodatkowanie może ograniczać akumulację kapitału na skutek bezpośredniego zmniejszenia

Opodatkowanie może ograniczać akumulację kapitału na skutek bezpośredniego zmniejszenia
stopy zwrotu z inwestycji

stopy zwrotu z inwestycji

––

Przykład:

Przykład: Jeżeli opodatkowanie doprowadzi do wzrostu kosztów pracy silniejszego od poprawy wydajności

Jeżeli opodatkowanie doprowadzi do wzrostu kosztów pracy silniejszego od poprawy wydajności

pracy, zmniejszy się udział wynagrodzenia kapitału w produkcie, a w efekcie

pracy, zmniejszy się udział wynagrodzenia kapitału w produkcie, a w efekcie –– zdolność i skłonność

zdolność i skłonność

przedsiębiorstw do inwestowania

;;

3. Niektóre rozwiązania podatkowe mogą hamować wzrost zasobu kapitału ludzkiego

Niektóre rozwiązania podatkowe mogą hamować wzrost zasobu kapitału ludzkiego →

→ takim

takim

rozwiązaniem jest podatek od dochodów z pracy, w szczególności

rozwiązaniem jest podatek od dochodów z pracy, w szczególności podatek progresywny

podatek progresywny

––

Przykład:

Przykład: Dochody pracowników o wyższych kwalifikacjach są wyższe (osoby lepiej przygotowane do

Dochody pracowników o wyższych kwalifikacjach są wyższe (osoby lepiej przygotowane do

zawodu potrafią więcej i lepiej wyprodukować

zawodu potrafią więcej i lepiej wyprodukować –– za co są wyżej wynagradzane;

za co są wyżej wynagradzane;

––

Progresywny podatek dochodowy jest podatkiem od produktywności

Progresywny podatek dochodowy jest podatkiem od produktywności → i

→ im wyższe posiada się kwalifikacje

m wyższe posiada się kwalifikacje

i uzyskuje dochód, tym większa jego część

i uzyskuje dochód, tym większa jego część –– nie tylko absolutnie, ale i względnie

nie tylko absolutnie, ale i względnie –– jest odbierana przez

jest odbierana przez

państwo;

4. Podatki mogą redukować efektywność wykorzystania czynników wytwórczych

Podatki mogą redukować efektywność wykorzystania czynników wytwórczych

––

Przykład:

Przykład: Dzieje się tak w szczególności wtedy, gdy do systemu podatkowego wprowadza się ulgi dla

Dzieje się tak w szczególności wtedy, gdy do systemu podatkowego wprowadza się ulgi dla

niektórych rodzajów działalności.

Ujemne skutki wpływu opodatkowania

na długofalowy wzrost gospodarczy

––

Wtedy o alokacji czynników wytwórczych nie decyduje opłacalność poszczególnych przedsięwzięć (wynikająca

Wtedy o alokacji czynników wytwórczych nie decyduje opłacalność poszczególnych przedsięwzięć (wynikająca
z preferencji podmiotów gospodarujących) ale to, według jakiej stawki są opodatkowane wytwarzane dobra

z preferencji podmiotów gospodarujących) ale to, według jakiej stawki są opodatkowane wytwarzane dobra
(lub dochody uzyskiwane z ich sprzedaży);

(lub dochody uzyskiwane z ich sprzedaży);

Zapamiętaj!

––

opodatkowanie prowadziłoby do spadku efektywności wykorzystania czynników wytwórczych,

opodatkowanie prowadziłoby do spadku efektywności wykorzystania czynników wytwórczych,
nawet gdyby każdy rodzaj działalności gospodarczej był formalnie opodatkowany tą samą stawką:

nawet gdyby każdy rodzaj działalności gospodarczej był formalnie opodatkowany tą samą stawką:

Opracowanie: dr Tomasz Skica

nawet gdyby każdy rodzaj działalności gospodarczej był formalnie opodatkowany tą samą stawką:

––

Po pierwsze

Po pierwsze –– wysokie podatki skłaniają część podmiotów do uchylania się od ich płacenia;

wysokie podatki skłaniają część podmiotów do uchylania się od ich płacenia;

––

Po drugie

–– wykrycie przez aparat skarbowy nadużyć podatkowych często kończy się

wykrycie przez aparat skarbowy nadużyć podatkowych często kończy się

likwidacją podmiotu, który się ich dopuścił i „zmarnowaniem” jego zasobów;

2009-03-04

Sektor publiczny a rozmiary inwestycji

Skłonność do inwestowania w przekroju sektorów

––

porównanie sektorów publicznego i prywatnego uwydatnia fakt, że skłonność do inwestowania

porównanie sektorów publicznego i prywatnego uwydatnia fakt, że skłonność do inwestowania
w sektorze prywatnym jest zdecydowanie wyższa aniżeli w sektorze publicznym;

w sektorze prywatnym jest zdecydowanie wyższa aniżeli w sektorze publicznym;

Jeżeli dodać do tego przejmowanie przez jednostki sektora publicznego (za pośrednictwem systemu

Jeżeli dodać do tego przejmowanie przez jednostki sektora publicznego (za pośrednictwem systemu
podatkowego) części dochodów osób fizycznych i prawnych

podatkowego) części dochodów osób fizycznych i prawnych

otrzymujemy:

zwiększenie popytu konsumpcyjnego

((↑↑)

)

przy jednoczesnym ograniczeniu

((↓)

↓) popytu inwestycyjnego

popytu inwestycyjnego

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Negatywne skutki

––

zwiększenie udziału konsumpcji kosztem inwestycji powoduje obniżenie możliwości wzrostu

zwiększenie udziału konsumpcji kosztem inwestycji powoduje obniżenie możliwości wzrostu
gospodarczego w przyszłości;

gospodarczego w przyszłości;

––

zaistniała sytuacja tworzy tzw. presję inflacyjną tzn. sprzyja wzrostowi cen;

Konsekwencje deficytu budżetowego

dla gospodarki

Deficyt finansów publicznych

Deficyt finansów publicznych → ujęcie wąskie

→ ujęcie wąskie

––

deficyt w finansach publicznych hamuje długofalowy rozwój dlatego, że najczęściej oznacza

deficyt w finansach publicznych hamuje długofalowy rozwój dlatego, że najczęściej oznacza
zwiększenie ciężarów podatkowych w przyszłości;

zwiększenie ciężarów podatkowych w przyszłości;

Deficyt finansów publicznych

Deficyt finansów publicznych → ujęcie szerokie

→ ujęcie szerokie

––

oddziaływanie deficytu budżetowego na wzrost gospodarki w długim okresie, na zdecydowanie

oddziaływanie deficytu budżetowego na wzrost gospodarki w długim okresie, na zdecydowanie
szerszy wymiar:

szerszy wymiar:

1. Wzrost deficytu budżetowego powoduje ograniczenie akumulacji kapitału;

Wzrost deficytu budżetowego powoduje ograniczenie akumulacji kapitału;

Opracowanie: dr Tomasz Skica

2. Zwiększenie deficytu w finansach publicznych może obniżać wielkość i efektywność inwestycji;

Zwiększenie deficytu w finansach publicznych może obniżać wielkość i efektywność inwestycji;

3. Deficyt, ograniczając akumulację kapitału, może jednoczenie redukować zatrudnienie;

Deficyt, ograniczając akumulację kapitału, może jednoczenie redukować zatrudnienie;

4. Deficyt może doprowadzić do załamania gospodarki, jeżeli w porę nie zostanie zatrzymane

Deficyt może doprowadzić do załamania gospodarki, jeżeli w porę nie zostanie zatrzymane
narastanie długu publicznego ;

narastanie długu publicznego ;

2009-03-04

Konsekwencje deficytu budżetowego

dla gospodarki

1. Wzrost deficytu budżetowego powoduje ograniczenie akumulacji kapitału

Wzrost deficytu budżetowego powoduje ograniczenie akumulacji kapitału

Przykład:

Przykład: Deficyt zwiększa niepewność co do przyszłych obciążeń podatkowych oraz stopy inflacji;

Deficyt zwiększa niepewność co do przyszłych obciążeń podatkowych oraz stopy inflacji;

––

podmioty gospodarujące mają powody obawiać się, że finanse publiczne albo zostaną zrównoważone

podmioty gospodarujące mają powody obawiać się, że finanse publiczne albo zostaną zrównoważone
nie w wyniku ograniczenia wydatków państwa, a poprzez podwyżkę podatków, albo nie zostaną

nie w wyniku ograniczenia wydatków państwa, a poprzez podwyżkę podatków, albo nie zostaną
zrównoważone w ogóle i w efekcie

zrównoważone w ogóle i w efekcie nastąpi „kryzys”

nastąpi „kryzys”;

;

2. Zwiększenie deficytu w finansach publicznych może obniżać nie tylko wielkość, ale

Zwiększenie deficytu w finansach publicznych może obniżać nie tylko wielkość, ale
i efektywność inwestycji

i efektywność inwestycji

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Przykład:

Przykład: Wyższy deficyt tworzy iluzję trwałego wzrostu łącznego popytu;

Wyższy deficyt tworzy iluzję trwałego wzrostu łącznego popytu;

––

ta iluzja może skłonić przedsiębiorców do inwestycji w celu zwiększenia produkcji, która ze względu

ta iluzja może skłonić przedsiębiorców do inwestycji w celu zwiększenia produkcji, która ze względu
na iluzoryczny charakter popytu nie znajdzie nabywców;

na iluzoryczny charakter popytu nie znajdzie nabywców;

Konsekwencje deficytu budżetowego

dla gospodarki

3. Deficyt, ograniczając akumulację kapitału, może jednoczenie redukować zatrudnienie

Deficyt, ograniczając akumulację kapitału, może jednoczenie redukować zatrudnienie

––

Przykład:

Przykład: Niższe inwestycje są równoznaczne ze słabszym uzbrojeniem pracowników w kapitał

Niższe inwestycje są równoznaczne ze słabszym uzbrojeniem pracowników w kapitał

w efekcie

w efekcie –– niższą krańcową produkcyjnością pracy;

niższą krańcową produkcyjnością pracy;

w efekcie

w efekcie niższą krańcową produkcyjnością pracy;

niższą krańcową produkcyjnością pracy;

Aby zatrudnienie mogło być takie, jak przy wyższym zasobie kapitału, niższe musiałyby być

Aby zatrudnienie mogło być takie, jak przy wyższym zasobie kapitału, niższe musiałyby być
wynagrodzenia. Tego rodzaju elastyczność płac jest jednak często ograniczana przez państwo,

wynagrodzenia. Tego rodzaju elastyczność płac jest jednak często ograniczana przez państwo,
(np. przez ustalenie minimalnego poziomu płac);

(np. przez ustalenie minimalnego poziomu płac);

4. Deficyt może doprowadzić do załamania gospodarki, jeżeli w porę nie zostanie

Deficyt może doprowadzić do załamania gospodarki, jeżeli w porę nie zostanie
zatrzymane narastanie długu publicznego

zatrzymane narastanie długu publicznego

Opracowanie: dr Tomasz Skica

zatrzymane narastanie długu publicznego

––

Przykład:

Przykład: Wysoki i rosnący dług publiczny może u wierzycieli rządu wywołać obawy, że przestanie

Wysoki i rosnący dług publiczny może u wierzycieli rządu wywołać obawy, że przestanie

on honorować swoje zobowiązania;

Odmowa dalszego finansowania potrzeb pożyczkowych rządu wymusza na nim silne

Odmowa dalszego finansowania potrzeb pożyczkowych rządu wymusza na nim silne
ograniczenie wydatków publicznych i drastyczną podwyżkę podatków;

ograniczenie wydatków publicznych i drastyczną podwyżkę podatków;

2009-03-04

Wpływ sektora publicznego na rynek

kapitałowy

Wysoki deficyt oddziałuje na rynek kapitałowy, utrudniając jego rozwój

––

fakt ten jest niezwykle istotny gdyż „nieskrępowany” rozwój rynku kapitałowego

fakt ten jest niezwykle istotny gdyż „nieskrępowany” rozwój rynku kapitałowego ––
zapewniający przepływ środków finansowych do najbardziej wydajnych segmentów gospodarki

zapewniający przepływ środków finansowych do najbardziej wydajnych segmentów gospodarki

zapewniający przepływ środków finansowych do najbardziej wydajnych segmentów gospodarki
jest jednym z trzonów sprawnego jej funkcjonowania;

jest jednym z trzonów sprawnego jej funkcjonowania;

Publiczne a prywatne papiery wartościowe

––

inwestycje w skarbowe papiery wartościowe ze względu na fakt gwarantowania zysku

inwestycje w skarbowe papiery wartościowe ze względu na fakt gwarantowania zysku
bez nadmiernego ryzyka, spotykają się ze sporym zainteresowaniem, a ich duża podaż

bez nadmiernego ryzyka, spotykają się ze sporym zainteresowaniem, a ich duża podaż
skutecznie przeszkadza w rozwoju rynku giełdowego;

skutecznie przeszkadza w rozwoju rynku giełdowego;

Opracowanie: dr Tomasz Skica

g ;

Sektor publiczny a rozmiary

Sektor publiczny a rozmiary
agregatowego popytu

agregatowego popytu

Sektor publiczny należy postrzegać nie tylko w kategoriach zaspokajania potrzeb

Sektor publiczny należy postrzegać nie tylko w kategoriach zaspokajania potrzeb
społecznych, ale również w kontekście

społecznych, ale również w kontekście kreowania popytu

kreowania popytu w gospodarce

w gospodarce

––

podmioty tworzące sektor publiczny są największym w gospodarce odbiorcą towarów i usług, stąd też

podmioty tworzące sektor publiczny są największym w gospodarce odbiorcą towarów i usług, stąd też
nie sposób przecenić ich roli w zakresie oddziaływania na rozmiary podejmowanych w gospodarce

nie sposób przecenić ich roli w zakresie oddziaływania na rozmiary podejmowanych w gospodarce
decyzji produkcyjnych oraz inwestycyjnych;

decyzji produkcyjnych oraz inwestycyjnych;

Przykład:

Przykład:
W roku 2007 w Polsce relacja wydatków SFP do PKB wyniosła 42,9%, a dochodów SFP do PKB 40,9%;

W roku 2007 w Polsce relacja wydatków SFP do PKB wyniosła 42,9%, a dochodów SFP do PKB 40,9%;

Sektor publiczny jako

Sektor publiczny jako „konsument”

„konsument” posiada istotną wadę

posiada istotną wadę –– jest mało stabilny

jest mało stabilny

a jego zachowania słabo przewidywalne

––

w momencie, kiedy budżet państwa odczuwa problemy finansowe, sytuacja ta bardzo szybko odbija

w momencie, kiedy budżet państwa odczuwa problemy finansowe, sytuacja ta bardzo szybko odbija
się na rynku;

się na rynku;

dodatkowo decyzje w sektorze publicznym często podejmowane są w większym stopniu ze

dodatkowo decyzje w sektorze publicznym często podejmowane są w większym stopniu ze
względów politycznych niż ekonomicznych;

względów politycznych niż ekonomicznych;

2009-03-04

Wpływ polityki budżetowej na gospodarkę

Polityka finansowa

––

to bezpośrednia działalność praktyczna, polegająca na planowanym wyborze przez podmioty

to bezpośrednia działalność praktyczna, polegająca na planowanym wyborze przez podmioty
kierujące sprawami państwa celów i środków mieszczących się w ramach publicznej

kierujące sprawami państwa celów i środków mieszczących się w ramach publicznej
gospodarki finansowej i zmierzających do realizacji podstawowych zadań państwa

gospodarki finansowej i zmierzających do realizacji podstawowych zadań państwa

;;

Polityka budżetowa

––

stanowi część polityki finansowej każdego państwa

––

zajmuje się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków budżetowych

tj. regulowaniem ich wysokości, struktury, wzajemnych proporcji i

tj. regulowaniem ich wysokości, struktury, wzajemnych proporcji i sald;

sald;

––

celem realizacji zadań (społecznych, ekonomicznych i politycznych) stojących przed państwem

celem realizacji zadań (społecznych, ekonomicznych i politycznych) stojących przed państwem;;

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Wpływ polityki budżetowej na gospodarkę

Polityka budżetowa

→ oddziaływanie na gospodarkę

za pośrednictwem pełnionych funkcji (alokacyjnej, redystrybucyjnej oraz stabilizacyjnej) oraz
posiadanych narzędzi polityka budżetowa dysponuje możliwością bezpośredniego oraz
pośredniego oddziaływania na gospodarkę;

Oddziaływanie polityki

budżetowej na gospodarkę

Oddziaływanie

Oddziaływanie pośrednie

bezpośrednie

Oddziaływanie pośrednie

po stronie dochodów

budżetowych

po stronie wydatków

budżetowych

2009-03-04

1. Bezpośrednie oddziaływanie polityki budżetowej na gospodarkę

Wpływ polityki budżetowej na gospodarkę

A. Oddziaływanie od strony dochodów budżetowych

Oddziaływanie na gospodarkę

Oddziaływanie na gospodarkę od strony dochodów budżetowych

od strony dochodów budżetowych dokonuje się

dokonuje się

za pośrednictwem podatków:

a) bezpośrednich

bezpośrednich →

→ podatków dochodowego od osób fizycznych (PIT) i osób prawnych (CIT

podatków dochodowego od osób fizycznych (PIT) i osób prawnych (CIT);

);

b) pośrednich

pośrednich →

→ vat’u

vat’u, akcyzy

, akcyzy

;;

W ramach poszczególnych rodzajów podatków wyróżnia się główne płaszczyzny ich

Opracowanie: dr Tomasz Skica

stymulacyjnego wykorzystania

––

w ramach podatków bezpośrednich

w ramach podatków bezpośrednich →

→ chodzi o skale podatkowe oraz ulgi, zwolnienia

chodzi o skale podatkowe oraz ulgi, zwolnienia

i wakacje podatkowe;

––

w relacji do podatków pośrednich

→

→ kluczową rolę odgrywają stawki podatkowe;

kluczową rolę odgrywają stawki podatkowe;

Dokonuje się za pośrednictwem:

a) dotacji

dotacji →

→ np. z przeznaczeniem na finansowanie bieżących zadań gospodarczych,

np. z przeznaczeniem na finansowanie bieżących zadań gospodarczych,

Wpływ polityki budżetowej na gospodarkę

B. Oddziaływanie od strony wydatków budżetowych

b) wydatków bieżących w sferze budżetowej

wydatków bieżących w sferze budżetowej →

→ np. wydatków związanych z utrzymaniem dróg

np. wydatków związanych z utrzymaniem dróg

publicznych

publicznych, z obsługą rolnictwa a także finansowaniem rezerw państwowych;

, z obsługą rolnictwa a także finansowaniem rezerw państwowych;

c) wydatków majątkowych tworzących popyt na dobra i

wydatków majątkowych tworzących popyt na dobra i usługi;

usługi;

2. Pośrednie oddziaływanie budżetu na gospodarkę

może przyjąć następujące formy:

––

finansowanie różnic stóp oprocentowania kredytów udzielanych przez banki komercyjne dla

finansowanie różnic stóp oprocentowania kredytów udzielanych przez banki komercyjne dla
preferowanych przez państwo dziedzin gospodarki;

preferowanych przez państwo dziedzin gospodarki;

––

dokapitalizowanie banków komercyjnych;

––

udzielanie poręczeń i gwarancji kredytowych przez rząd;

––

dofinansowania instytucji publicznych (zwłaszcza agencji i agend rządowych) poprzez:

wnoszenie udziałów oraz dotacji określonych rokrocznie w ustawie

wnoszenie udziałów oraz dotacji określonych rokrocznie w ustawie budżetowej;

budżetowej;

zamówienia publiczne sprzyjające stabilnemu rozwojowi określonych dziedzin

zamówienia publiczne sprzyjające stabilnemu rozwojowi określonych dziedzin gospodarki;

gospodarki;

2009-03-04

Zadania polityki budżetowej

––

polityka budżetowa zajmując się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków publicznych

polityka budżetowa zajmując się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków publicznych
pełni pewne zadania społeczno

pełni pewne zadania społeczno--gospodarcze państwa,

gospodarcze państwa,

Zadania polityki budżetowej można sklasyfikować w trzech grupach:

1) zadania fiskalne,

1) zadania fiskalne,
2) zadania społeczno

2) zadania społeczno--ustrojowe,

ustrojowe,

3) zadania gospodarcze,

Zadania fiskalne

Opracowanie: dr Tomasz Skica

––

koncentrują się na bezzwrotnym nieodpłatnym i przymusowym przejmowaniu części dochodu

koncentrują się na bezzwrotnym nieodpłatnym i przymusowym przejmowaniu części dochodu
narodowego od podmiotów gospodarczych, które ten dochód wytwarzają w celu zgromadzenia

narodowego od podmiotów gospodarczych, które ten dochód wytwarzają w celu zgromadzenia
środków finansowych umożliwiających realizację pozostałych zadań;

środków finansowych umożliwiających realizację pozostałych zadań;

stały wzrost tych zadań znajduje odzwierciedlenie we wzroście ingerencji państwa w sferę

stały wzrost tych zadań znajduje odzwierciedlenie we wzroście ingerencji państwa w sferę
gospodarczą;

gospodarczą;

Zadania gospodarcze

––

Zapewnienie realizacji przyjętych przez państwo zadań

Zapewnienie realizacji przyjętych przez państwo zadań –– uwidacznia się we wzroście obciążeń

uwidacznia się we wzroście obciążeń

podatkowych, hamując i ograniczając w ten sposób aktywność podmiotów

podatkowych, hamując i ograniczając w ten sposób aktywność podmiotów gospodarczych;

gospodarczych;

Zadania polityki budżetowej

Równocześnie realizując

Równocześnie realizując ustrojowe założenie sprawiedliwości społecznej

ustrojowe założenie sprawiedliwości społecznej przejmuje

przejmuje

zdecydowaną większość funkcji opiekuńczych

zdecydowaną większość funkcji opiekuńczych –– świadcząc usługi na rzecz ludności nieodpłatnie

świadcząc usługi na rzecz ludności nieodpłatnie

lub częściowo odpłatnie;

Jeżeli państwo przejmuje na siebie obowiązek

Jeżeli państwo przejmuje na siebie obowiązek bezpośredniego regulowania procesów

bezpośredniego regulowania procesów

gospodarczych w obrębie własności państwowej

gospodarczych w obrębie własności państwowej, staje się odpowiedzialne za wyniki

, staje się odpowiedzialne za wyniki

finansowe przedsiębiorstw korzystających z majątku państwowego;

Opracowanie: dr Tomasz Skica

W efekcie

W efekcie powstają nowe wydatki budżetowe

powstają nowe wydatki budżetowe związane z dotowaniem przedsiębiorstw

związane z dotowaniem przedsiębiorstw

deficytowych, finansowaniem niektórych zadań inwestycyjnych; wydatki bezpośrednie

deficytowych, finansowaniem niektórych zadań inwestycyjnych; wydatki bezpośrednie
przeznaczone na utrzymanie sfery budżetowej;

przeznaczone na utrzymanie sfery budżetowej;

lub częściowo odpłatnie;

2009-03-04

Zadania polityki budżetowej

Polityka regulacyjna i stymulacyjna

––

podstawę

podstawę polityki budżetowej stanowią podatki, których funkcją (oprócz zapewnienia państwu

polityki budżetowej stanowią podatki, których funkcją (oprócz zapewnienia państwu

dochodów) jest realizacja

dochodów) jest realizacja polityki regulacyjnej

polityki regulacyjnej i i stymulacyjnej

stymulacyjnej;;

li k

Polityka

Polityka regulacyjna

regulacyjna

––

wyraża się w kształtowaniu wielkości dochodów i majątku, będących w dyspozycji podatników

za pośrednictwem podatków odbywa się w gospodarce ruch środków finansowych między

za pośrednictwem podatków odbywa się w gospodarce ruch środków finansowych między
poszczególnymi podmiotami gospodarczymi a budżetem

poszczególnymi podmiotami gospodarczymi a budżetem –– w ten sposób dokonywana jest korekta

w ten sposób dokonywana jest korekta

dochodów w

dochodów w gospodarce;

gospodarce;

Polityka

Polityka stymulacyjna

stymulacyjna

––

polega na wykorzystywaniu instrumentów podatkowych do pobudzania wzrostu

polega na wykorzystywaniu instrumentów podatkowych do pobudzania wzrostu gospod

gospod.,

y y

g p

tj. wywierania wpływu na warunki działania poszczególnych jednostek lub grup jednostek oraz kierunki

tj. wywierania wpływu na warunki działania poszczególnych jednostek lub grup jednostek oraz kierunki
i tempo ich rozwoju ekonomicznego

i tempo ich rozwoju ekonomicznego

Pożądana wysokość obciążeń podatkowych

––

z punktu widzenia roli obu polityk istotnego znaczenia nabiera kwestia pożądanej wysokości

z punktu widzenia roli obu polityk istotnego znaczenia nabiera kwestia pożądanej wysokości
obciążeń podatkowych rozpatrywana m.in., w oparciu o

obciążeń podatkowych rozpatrywana m.in., w oparciu o „krzywą

„krzywą Laffera

Laffera”

”

Krzywa Laffera

max

2009-03-04

Wartość przychodów budżetowych przy stawce opodatkowania równej t

= 0% jest zerowa

Krzywa Laffera

max

Kolejne wzrosty stawek opodatkowania powodują coraz mniejsze przyrosty wpływów

Krzywa Laffera

max

podatkowych, aż do momentu w którym dalszy wzrost stawki będzie skutkował obniżeniem
całkowitej wartości przychodów z tytułu podatków

max

2009-03-04

Maksymalny przychód budżetu państwa z tytułu podatków, tzw. punkt nasycenia (t*). Stawka
opodatkowania odpowiadająca punktowi nasycenia jest stawką optymalną jedynie z punktu widzenia
wysokości przychodów budżetowych.

•

nie wykazano prostej zależności pomiędzy tą stawką, a stawką opodatkowania optymalną z punktu widzenia
rozwoju gospodarczego;

Krzywa Laffera

max

•

nie istnieje też bezpośrednia zależność między stawką nasycenia na krzywej Laffera a stawką optymalną z punktu
widzenia preferencji podatników;

max

Krzywa wskazuje, że istnieją co najmniej dwie różne stawki opodatkowania, którym odpowiada ten

sam przychód podatkowy. Sytuacja ekonomiczna budżetu w obydwu tych punktach jest różna:

•

różne mogą być bowiem koszty zbierania podatków w punktach t

i t

, a tym samym różne przepływy pieniądza;

Krzywa Laffera

max

•

niektórzy argumentują, że dla aparatu urzędniczego może być korzystne utrzymywanie stawki wyższej → może

to być źródłem nieefektywnej optymalizacji stawki podatkowej, co dla gospodarki jest sytuacją niekorzystną;

max

2009-03-04

Krzywa Laffera

max

Wartość przychodów budżetowych przy stawce opodatkowania równej t

max

= 100%

jest zerowa. Przy poziomie opodatkowania t = 100% ustają wszelkie bodźce do pracy
i prowadzenia działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu;

max

Agregatowy popyt władz publicznych

a wzrost gospodarczy

Agregatowy popyt władz publicznych a gospodarka

––

z punktu widzenia zagadnienia agregatowego popytu władz

punktu widzenia zagadnienia agregatowego popytu władz publicznych postrzeganego

publicznych postrzeganego

w kontekście oddziaływania na wzrost gospodarczy

kontekście oddziaływania na wzrost gospodarczy istotnego

istotnego znaczenia nabierają następujące

znaczenia nabierają następujące

w kontekście oddziaływania na wzrost gospodarczy

kontekście oddziaływania na wzrost gospodarczy istotnego

istotnego znaczenia nabierają następujące

znaczenia nabierają następujące

zagadnienia:

Mnożnik wydatkowy

Mnożnik podatkowy

Mnożnik zrównoważonego budżetu

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Mnożnik zrównoważonego budżetu

Mnożnik w gospodarce otwartej

Automatyczne stabilizatory koniunktury

2009-03-04

Mnożnik wydatkowy

Wpływ wydatków publicznych na PKB

–– instrumentami kierowania popytem są polityka pieniężna oraz polityka budżetowa (fiskalna)

instrumentami kierowania popytem są polityka pieniężna oraz polityka budżetowa (fiskalna)
wykorzystująca środki publiczne;

wykorzystująca środki publiczne;

Celem ustalenia wpływu wydatków publicznych na wartość PKB wykorzystuje się zasadę tożsamości

Celem ustalenia wpływu wydatków publicznych na wartość PKB wykorzystuje się zasadę tożsamości
dochodowo

dochodowo--wydatkowej;

wydatkowej;

Zasada tożsamości dochodowo

Zasada tożsamości dochodowo--wydatkowej

wydatkowej

–– opiera się na założeniu, że produkt krajowy brutto (PKB) jest miarą zarówno dochodu jak i produkcji;

opiera się na założeniu, że produkt krajowy brutto (PKB) jest miarą zarówno dochodu jak i produkcji;

dodając więc wszystkie wydatki poniesione na wytworzenie określonego PKB obliczamy również całkowity

dodając więc wszystkie wydatki poniesione na wytworzenie określonego PKB obliczamy również całkowity
dochód;

dochód;

–– tożsamość dochodowo

tożsamość dochodowo--wydatkowa ma miejsce wówczas, gdy poziom dochodu przyjętego przez

wydatkowa ma miejsce wówczas, gdy poziom dochodu przyjętego przez

konsumentów oraz pozostałe podmioty gospodarcze jest taki sam jak suma wszystkich ich wydatków;

Y – Produkt Krajowy Brutto (PKB),
C – konsumpcja,
I – inwestycje,
G – wydatki publiczne na zakup towarów i usług,

Wzór:

Tożsamość dochodowo-wydatkowa w gospodarce zamkniętej

Mnożnik wydatkowy

Charakterystyka mnożnika wydatkowego

–– państwo może oddziaływać na popyt wykorzystując w tym celu zarówno podatki jak i wydatki;

państwo może oddziaływać na popyt wykorzystując w tym celu zarówno podatki jak i wydatki;

–– wpływ zmiany wydatków publicznych na zakup towarów i usług

wpływ zmiany wydatków publicznych na zakup towarów i usług →

→ tzn. wielkości popytu

tzn. wielkości popytu

globalnego przedstawia się w postaci

globalnego przedstawia się w postaci mnożnika wydatkowego

mnożnika wydatkowego;

;

Mnożnik wydatkowy

–– wskazuje o ile wzrasta Produkt Krajowy Brutto (dochód) na jednostkę wzrostu wydatków publicznych;

wskazuje o ile wzrasta Produkt Krajowy Brutto (dochód) na jednostkę wzrostu wydatków publicznych;

Wzrost PKB zależy od krańcowej

Wzrost PKB zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji (c) i od stopy obciążeń podatkowych

skłonności do konsumpcji (c) i od stopy obciążeń podatkowych

netto (t)

–– im większa jest krańcowa skłonność do konsumpcji i im mniejsza stopa obciążeń podatkowych

im większa jest krańcowa skłonność do konsumpcji i im mniejsza stopa obciążeń podatkowych –– tym

tym

większy jest wzrost dochodu na jednostkę wzrostu wydatków;

Wzór:

Wzór: Mnożnik wydatkowy

Mnożnik wydatkowy

( )

−

∆

Wzrost wydatków publicznych o ∆G powoduje wzrost dochodu o ∆Y

Wzrost wydatków publicznych o ∆G powoduje wzrost dochodu o ∆Y –– (por. wykres

(por. wykres ––

verte

))

2009-03-04

Mnożnik wydatkowy

Wykres:

Wykres: Wpływ wydatków publicznych na wartość Produktu Krajowego Brutto (PKB)

Wpływ wydatków publicznych na wartość Produktu Krajowego Brutto (PKB)

d k

Linia 45

Wyraża tożsamość dochodowo-wydatkową

Wydatki

G’

Linia wydatków oznaczona
jako G to suma C + I + G

Jest bardziej płaska od linii 45

gdyż wydatki

konsumpcyjne są tylko częścią przyrostu dochodu

A’

Dochód (Y) lub PKB

Y’

Wzrost

wydatków

o ∆G

konsumpcyjne są tylko częścią przyrostu dochodu
Pozostała część jest przez konsumentów
oszczędzana

Wzrost dochodu o ∆Y

∆Y > ∆G - co odwzorowuje działanie

mnożnika wydatkowego

Wydatki rządowe mogą wpływać

Wydatki rządowe mogą wpływać stabilizująco

stabilizująco lub

lub destabilizująco

destabilizująco na gospodarkę

na gospodarkę

Wariant nr 1.

d kó

((↑↑))

d h d

Mnożnik wydatkowy

Wzrost wydatków rządowych

((↑↑)

)

w okresie recesji wpływa na wzrost

((↑↑)

)

dochodu

narodowego,

–– zwiększone wydatki stymulują efektywny popyt agregatowy

zwiększone wydatki stymulują efektywny popyt agregatowy (+)

(+)

–– wzrasta deficyt budżetowy

wzrasta deficyt budżetowy ((–

–))

Wariant nr 2.

Ograniczenie wydatków rządowych

((↓↓))

w okresie recesji wpływa na spadek

((↓↓))

dochodu narodowego,

–– zmniejszenie wydatków hamuje wzrost popytu efektywnego

zmniejszenie wydatków hamuje wzrost popytu efektywnego ((–

–))

–– zmniejsza się deficyt budżetowy

zmniejsza się deficyt budżetowy (+)

(+)

2009-03-04

Mnożnik podatkowy

–– wskazuje, że wzrost podatków o

wskazuje, że wzrost podatków o ∆T

∆T spowoduje zmniejszenie konsumpcji i popytu globalnego,

spowoduje zmniejszenie konsumpcji i popytu globalnego,

a tym samym dochodu o kwotę większą niż pierwotna podwyżka podatków;

działanie mnożnika podatkowego, będzie tym silniejsze im większa będzie krańcowa skłonność do

działanie mnożnika podatkowego, będzie tym silniejsze im większa będzie krańcowa skłonność do
konsumpcji;

konsumpcji;

Wzór:

Wzór: Mnożnik podatkowy

Mnożnik podatkowy

Zależność

Zależność ∆T

∆T =

= ∆G

∆G

−

∆

–– w sytuacji, w której wzrost podatków o

w sytuacji, w której wzrost podatków o ∆T

∆T zostanie wykorzystany w celu zwiększenia wydatków

zostanie wykorzystany w celu zwiększenia wydatków

na zakup towarów i usług

na zakup towarów i usług ∆G

∆G o taką samą kwotę (tzn.

o taką samą kwotę (tzn. ∆T

∆T =

= ∆G

∆G), to przyrost dochodu

), to przyrost dochodu ∆Y

∆Y

wyrażać się będzie następującym wzorem:

−

∆

−

∆

−

∆

Mnożnik w gospodarce otwartej

Zakres oraz charakter oddziaływania finansów publicznych na przebieg procesów

Zakres oraz charakter oddziaływania finansów publicznych na przebieg procesów
gospodarczych podlega także na korygowaniu powiązań z

gospodarczych podlega także na korygowaniu powiązań z zagranicą

zagranicą

Przykład

–– dzięki możliwości zaspokajania części popytu importem ograniczona zostaje podatność gospodarki na

dzięki możliwości zaspokajania części popytu importem ograniczona zostaje podatność gospodarki na
wahania koniunkturalne

wahania koniunkturalne –– niestety przekłada się to równocześnie na zmniejszenie mnożnika wydatków

niestety przekłada się to równocześnie na zmniejszenie mnożnika wydatków

budżetowych oraz osłabia jego pobudzające oddziaływanie na wzrost PKB

Wzór:

Wzór: Mnożnik w gospodarce otwartej

Mnożnik w gospodarce otwartej

m –– współczynnik informujący o ile jednostek

współczynnik informujący o ile jednostek wzrośnie import

wzrośnie import na

jednostkę

jednostkę PKB, tzw. krańcowa skłonność

PKB, tzw. krańcowa skłonność do importu

do importu

;;

( )

−

∆

Wysokość mnożnika w gospodarce otwartej

Wysokość mnożnika w gospodarce otwartej jest tym większa im:

jest tym większa im:

–– większa jest skłonność do konsumpcji,

większa jest skłonność do konsumpcji,

–– mniejsza stopa podatkowa

mniejsza stopa podatkowa

–– mniejsza krańcowa skłonność do importu

mniejsza krańcowa skłonność do importu

( )

2009-03-04

Mnożnik zrównoważonego budżetu

Założenia do Analizy

. Dochody budżetowe pochodzą w całości z podatków

Dochody budżetowe pochodzą w całości z podatków;;

2. Budżet

Budżet jest zrównoważony,

jest zrównoważony,

–– tzn. przyrost wydatków rządowych jest równy przyrostowi dochodów budżetowych (

tzn. przyrost wydatków rządowych jest równy przyrostowi dochodów budżetowych (∆G

∆G =

= ∆Tn

∆Tn);

);

Jaki skutek w relacji do dochodu narodowego wywoła równoczesne

Jaki skutek w relacji do dochodu narodowego wywoła równoczesne
zwiększenie

zwiększenie wydatków budżetowych i podatków?

wydatków budżetowych i podatków?

–– Można

Można sądzić

sądzić, że:

, że:

dodatnie

dodatnie (+)

(+) oddziaływanie większych wydatków budżetowych

oddziaływanie większych wydatków budżetowych

Opracowanie: dr Tomasz Skica

zostanie zniwelowane przez

spadek

spadek ((–

–)) popytu i dochodu narodowego spowodowany podniesieniem podatków

popytu i dochodu narodowego spowodowany podniesieniem podatków

i i zmniejszeniem dochodu do dyspozycji

zmniejszeniem dochodu do dyspozycji

To stwierdzenie jest jednakże pochopne !!!

Czy równoczesny wzrost wydatków budżetowych i podatków może przyczynić

Czy równoczesny wzrost wydatków budżetowych i podatków może przyczynić
się do wzrostu dochodu narodowego?

się do wzrostu dochodu narodowego?

Tak, jeżeli spełnione są następujące założenia:

Mnożnik zrównoważonego budżetu

Tak, jeżeli spełnione są następujące założenia:

1. Zwiększone

Zwiększone wydatki budżetowe zostaną w całości przeznaczone na wydatki

wydatki budżetowe zostaną w całości przeznaczone na wydatki

konsumpcyjne

w całości przyczynią się do wzrostu popytu i dochodu narodowego;

2. Wzrost podatków nie obniży wielkości wydatków konsumpcyjnych o pełną kwotę

Wzrost podatków nie obniży wielkości wydatków konsumpcyjnych o pełną kwotę
zapłaconych podatków

zapłaconych podatków

zazwyczaj niecałe dochody przeznaczane są na konsumpcję, a ponadto część wydatków

zazwyczaj niecałe dochody przeznaczane są na konsumpcję, a ponadto część wydatków
k

b ć

d ś

b ć

d ś

Opracowanie: dr Tomasz Skica

konsumpcyjnych

konsumpcyjnych może być pokryta z oszczędności;

może być pokryta z oszczędności;

Opisane założenia pokazują działanie

Opisane założenia pokazują działanie →

→ mnożnika zrównoważonego budżetu

mnożnika zrównoważonego budżetu

2009-03-04

Mnożnik zrównoważonego budżetu

–– oznacza, że równe i mające taki sam kierunek zmiany wydatków publicznych i podatków

oznacza, że równe i mające taki sam kierunek zmiany wydatków publicznych i podatków
wywołują zmianę zagregowanego popytu i produktu krajowego brutto o tą samą wielkość;

wywołują zmianę zagregowanego popytu i produktu krajowego brutto o tą samą wielkość;

Wzór:

Wzór: Mnożnik zrównoważonego budżetu

Mnożnik zrównoważonego budżetu

(

)

(

)

−

∆

−

∆

−

∆

−

∆

Siła oddziaływania obniżki podatków w relacji do wzrostu wydatków

–– gospodarstwa domowe zawsze pewną część środków oszczędzają

gospodarstwa domowe zawsze pewną część środków oszczędzają –– zaś władze publiczne

zaś władze publiczne

w całości

całości je wydatkują;

je wydatkują;

porównując działanie obu instrumentów tj.

porównując działanie obu instrumentów tj. wzrostu wydatków

wzrostu wydatków i i obniżki podatków

obniżki podatków –– łatwo

łatwo

ustalić, że wpływ wzrostu wydatków na wzrost dochodu jest większy niż obniżki podatków

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Automatyczne stabilizatory koniunktury

–– działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury polega na tym, że ich uruchomienie nie

działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury polega na tym, że ich uruchomienie nie
wymaga żadnej decyzji ze strony

wymaga żadnej decyzji ze strony państwa (władzy centralnej,

państwa (władzy centralnej, czy lokalnej);

czy lokalnej);

są one wbudowane w system finansowy np. poprzez ustalenie zasad opodatkowania albo zasad

są one wbudowane w system finansowy np. poprzez ustalenie zasad opodatkowania albo zasad
wydatkowania środków budżetowych;

wydatkowania środków budżetowych;

Automatyczne stabilizatory koniunktury

wydatkowania środków budżetowych;

–– Skuteczność działania automatycznych stabilizatorów koniunktury wiąże się z jednoczesnym ich

Skuteczność działania automatycznych stabilizatorów koniunktury wiąże się z jednoczesnym ich
reagowaniem na zmiany PNB;

reagowaniem na zmiany PNB;

Działanie automatycznego stabilizatora koniunktury

–– Przykład progresywnego charakteru stawek podatkowych

Przykład progresywnego charakteru stawek podatkowych

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Spadek

koniunktury

gospodarczej

Wzrost bezrobocia

Zmniejszenie się

dochodów

ludności brutto

Spadek dochodu

państwa z tytułu

podatków

Automatyczny stabilizator

(progresywny system podatkowy)

2009-03-04

Efekt wynikowy stosowania automatycznego stabilizatora koniunktury

–– działanie wbudowanego stabilizatora w postaci progresywnego charakteru stawek podatkowych

działanie wbudowanego stabilizatora w postaci progresywnego charakteru stawek podatkowych
spowoduje automatycznie, że spadek dochodów budżetu z wpływów podatkowych będzie

spowoduje automatycznie, że spadek dochodów budżetu z wpływów podatkowych będzie
szybszy niż spadek dochodów ludności;

szybszy niż spadek dochodów ludności;

oznacza to że dochód do dyspozycji ludności gwarantuje mniejszy spadek globalnego popytu niż

Automatyczne stabilizatory koniunktury

oznacza to, że dochód do dyspozycji ludności gwarantuje mniejszy spadek globalnego popytu niż

oznacza to, że dochód do dyspozycji ludności gwarantuje mniejszy spadek globalnego popytu niż
należało oczekiwać w związku z pierwotnym spadkiem dochodów;

należało oczekiwać w związku z pierwotnym spadkiem dochodów;

Jak oddziałuje mechanizm stabilizujący?

–– zmniejszenie tempa spadku popytu konsumpcyjnego prowadzi do ograniczenia spadku produkcji,

zmniejszenie tempa spadku popytu konsumpcyjnego prowadzi do ograniczenia spadku produkcji,
zatrudnienia i w rezultacie stabilizuje koniunkturę;

zatrudnienia i w rezultacie stabilizuje koniunkturę;

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Stabilizatory a faza ożywienia gospodarczego

–– w fazie ożywienia, wbudowane stabilizatory spowodują, że dochody do dyspozycji ludności będą

w fazie ożywienia, wbudowane stabilizatory spowodują, że dochody do dyspozycji ludności będą
wzrastały wolniej niż dochody budżetu uzyskane z podatków;

wzrastały wolniej niż dochody budżetu uzyskane z podatków;

wzrost globalnego popytu będzie tym samym wolniejszy, tempo wzrostu gospodarczego zostanie

wzrost globalnego popytu będzie tym samym wolniejszy, tempo wzrostu gospodarczego zostanie
osłabione i zmniejszy się amplituda wahań koniunkturalnych;

osłabione i zmniejszy się amplituda wahań koniunkturalnych;

Aktywna Polityka Fiskalna

Aktywna polityka fiskalna

–– polega na świadomym

polega na świadomym interwencjonaliźmie

interwencjonaliźmie wymagającym każdorazowo podejmowania

wymagającym każdorazowo podejmowania

decyzji

decyzji o

o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych, takich jak:

wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych, takich jak:

zwiększenie lub ograniczenie wydatków budżetowych na określone cele np. roboty publiczne,

zmiana

zmiana stawek

stawek ii zasad opodatkowania

zasad opodatkowania;;

zmiana

zmiana stawek

stawek i i zasad opodatkowania

zasad opodatkowania;;

etc.

Efekty aktywnej polityki fiskalnej

–– w dłuższym okresie czasu decyzje takie prowadzą do wzrostu udziału wydatków budżetowych

w dłuższym okresie czasu decyzje takie prowadzą do wzrostu udziału wydatków budżetowych
w dochodzie narodowym i napotykają na krytykę ze strony zwolenników nurtu liberalnego

w dochodzie narodowym i napotykają na krytykę ze strony zwolenników nurtu liberalnego
przeciwstawiającego się nadmiernemu rozszerzeniu roli państwa;

przeciwstawiającego się nadmiernemu rozszerzeniu roli państwa;

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Słabości aktywnej polityki fiskalnej

–– decyzje dotyczące korygowania działania instrumentów fiskalnych wymagają zmian

decyzje dotyczące korygowania działania instrumentów fiskalnych wymagają zmian
legislacyjnych

legislacyjnych →

→ prowadzi

prowadzi to do

to do opóźnień w działaniu instrumentów polityki fiskalnej;

opóźnień w działaniu instrumentów polityki fiskalnej;

2009-03-04

Aktywna Polityka Fiskalna

Opóźnienia w działaniu instrumentów aktywnej polityki fiskalnej

––

rozróżnia

rozróżnia się 4 rodzaje opóźnień w działaniu instrumentów polityki fiskalnej:

się 4 rodzaje opóźnień w działaniu instrumentów polityki fiskalnej:

1) diagnostyczne

diagnostyczne

––

((związane z potrzebą dokonania oceny zmian zachodzących w gospodarce

związane z potrzebą dokonania oceny zmian zachodzących w gospodarce))

((związane z potrzebą dokonania oceny zmian zachodzących w gospodarce

związane z potrzebą dokonania oceny zmian zachodzących w gospodarce),

2) decyzyjne

decyzyjne

––

((wynikające z czasu potrzebnego do dokonania wyboru narzędzia, które trzeba zastosować

wynikające z czasu potrzebnego do dokonania wyboru narzędzia, które trzeba zastosować

w celu przeprowadzenia zmian legislacyjnych

celu przeprowadzenia zmian legislacyjnych),

3) Wdrożeniowe

Wdrożeniowe

––

((ze względu na czas potrzebny do praktycznego zastosowania przyjętych środków

ze względu na czas potrzebny do praktycznego zastosowania przyjętych środków),

4) związane

związane z reakcją podmiotów gospodarczych na wprowadzone narzędzia interwencyjne.

z reakcją podmiotów gospodarczych na wprowadzone narzędzia interwencyjne.

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
FINANSE PUBLICZNE I RYNKI FINANSOWE 20.04.2013, III rok, Wykłady, Finanse publiczne i rynki finansow
WYKŁAD I FINANSE PUBLICZNE
1 wykład z finansów publicznych
PRACA DOMOWA NR1, III rok, Wykłady, Finanse publiczne i rynki finansowe
Wykład 2 Finanse publiczne
8 Wyklad z Finansow publicznych Nieznany
Wykład 2 Finanse publiczne państwa
Finanse publiczne, Fiinanse publiczne II- wykłady, FINANSE PUBLICZNE II
2 wykład z finansów publicznych
FINANSE PUBLICZNE I RYNKI FINANSOWE 09.03.2013, III rok, Wykłady, Finanse publiczne i rynki finansow
Praca domowa nr 3, III rok, Wykłady, Finanse publiczne i rynki finansowe
wykłady finanse publiczne, Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Politechnika Lubleska, finanse publicz
2009Ustawa o finansach publicznych (stan prawny na 2.01.2010), Wyklady, Finanse publiczne
Finanse publiczne skrot wykladu, Finanse publiczne - zagadnienia ogólne
finanse publiczne - wykłady 2, finanse publiczne(18)
PRACA DOMOWA NR2, III rok, Wykłady, Finanse publiczne i rynki finansowe
Finanse i prawo finansowe, Wyklady, Finanse publiczne
Finanse notatki na kolokwium z zeszytu wykład, Finanse publiczne i prawo podatkowe, Wykład
FINANSE PUBLICZNE I RYNKI FINANSOWE 23.03.2013, III rok, Wykłady, Finanse publiczne i rynki finansow

więcej podobnych podstron