Antologia – interpretacje dzieł sztuki (wstęp)

Cóż po interpretacji?



Wstęp = kilka uwag dotyczących interpretacji: Kiedy się pojawia? Na czym polega?
Jakie ma granice?

Złudzenie uniwersalności i oczywistości



Dzieła sztuki są dostępneto złudzenie (JK)!!



Złudzenie uniwersalności/samorozumiałości/oczywistości sztuki określa współcześnie
dominującą świadomość estetyczną.



Popularny (mylny) pogląddzieła sztuki mówią uniwersalnym językiem (językiem
obrazów).



Opis dzieła sztuki uchodzi za obiektywny, który ujmuje je jako pewną oczywistość oczu,
opis tego, co widać. Przekonanie, iż wszyscy widzą to samo w tych samych dziełach
sztuki.



Unika się interpretacji – ponieważ uchodzi ona za obarczoną wadą subiektywności.



JK: W doświadczeniu dzieła sztuki nie jest obojętne kim jest ten, który doświadcza. Owe

doświadczenie nie ma charakteru bezosobowej obserwacji.



JK: Wszelkie widzenie jest interpretujące! Wszelkie widzenie jest widzeniem czegoś w

czymś. Światopoglądy są czynne już na poziomie oglądu! Dzieło sztuki nie jest raz na
zawsze zrobioną rzeczą oderwaną od wszelkiego kontekstu i od wszelkich okoliczności.



JK: To forma dzieła sztuki (w przeciwieństwie do jego treści) wydaje się należeć do

sfery „oczywistości”, „widzialności” i wydaje się w niej zamykać. Forma zmysłowa
dzieła, jako taka jest już subiektywna.



Estetyka formy (skrajny formalizm) odsuwa problem interpretacji dzieł sztuki. W

tym aspekcie (zmysłowej formy) dzieło sztuki miałoby się wyczerpywać.



JK: Forma nie może powstać i trwać bez udziału umysłu. Nie mogą patrzeć same

oczy, bo same oczy widzą tyle, co same okulary!!



JK: Sama forma jest ucieleśnieniem, obrazem-uobecnieniem idei. [Rozróżnienie dwu

pojęć obrazu: obrazu-odbicia i obrazu-uobecnienia].



Rzekomy uniwersalizm języka + estetyka formy.



JK: Dzieło sztuki wykracza poza zmysłowość!! Dzieło sztuki nie jest „już zrobioną”

rzeczą, do oglądania (nawet ready-mades Duchampa nie są w istocie gotowe). Gotowy
jest tylko pewien materialny obiekt, który artysta stawia przed nami.

Ideatyczny charakter dzieł sztuki



JK: Dzieło sztuki uwarunkowane jest trójstronnie (trzy fundamenty/źródła dzieła):

1. Przez pewien materialny obiekt (wytwór ludzki, artefakt, bądź to wykonany

przez artystę, bądź znaleziony, bądź to pewien twór naturalny, znaleziony).

2. Przez człowieka, który go widzi, odczuwa, spostrzega, doświadcza –

nieświadomie czyniąc go przy tym podłożem swych projekcji (*projekcja =
nieświadomy proces rzutowania treści umysłu na spotkaną rzecz, czemu
towarzyszy złudzenie: treści te odczuwane – wręcz postrzegane – są jak gdyby
były cechami samej, tej oto spotkanej rzeczy; w ten sposób treści umysłu budują
dzieło sztuki).

3. „Świat idei” (idee są niezależne od tego, czy o nich myślimy czy nie, co o nich

myślimy, czy nimi myślimy czy nie).



JK: Dzieła sztuki mają charakter „ideatyczny” = związany z ideami, polegający na

związku z ideami.



Dzieło sztuki:

1. Samo jest miejscem uobecnienia/unaocznienia/ucieleśnienia pewnych idei
2. Określa się i wzrasta w odniesieniu ku innym ideom – uobecnianym z kolei

przez inne dzieła (stąd rozmowa dzieł: danego z wcześniejszym, przyszłym..)



Idee (z-)wiązane są z pewnym materialnym obiektem tylko za pośrednictwem

człowieka spotykającego ten obiekt!!



Idee nie są wiązane z materialnym obiektem, lecz z obrazem, jaki na podłożu tego

wytworu „zjawia” się komuś, kto go spotyka – a obraz ten zmienia się wraz z każdym
takim („ideatycznym”) odniesieniem, powiązaniem.



Akty projekcji mają w świecie idei swe „obiektywne” źródło.



W aktach projekcji zastany materialny obiekt przemienia się w obraz.



Dzięki aktom projekcji wyłania się dzieło sztuki!! (Idee, które mam „w głowie” nie są
moje, prywatne, indywidualne).



Idee leżą więc jakby z tyłu, w tle świadomości, stamtąd określają punkt widzenia
człowieka, i podobnie jak on nie znajdują się w polu widzenia, dlatego, mogą pozostać
w ogóle nie zauważone. Podmiot projekcji nawet nie wie, że ma idee i nimi widzi – w
ten sposób to one go mają!!



Dzieło sztuki powstaje więc w trójstronnym związku wyłania się w tym spotkaniu, nie
czeka, nie jest czymś gotowym. Ma byt obrazowy i charakter obrazu.



Intencja artysty nie wyznacza „właściwej interpretacji” dzieła.



Interpretacja dokonuje się w trójstronnym związku:

WIDZ–OBIEKT/DZIEŁO–ŚWIAT IDEI.



Interpretacja polega na zawiązywaniu/odkrywaniu tych odniesień/relacji do idei,
pośród których wydarza się dzieło i jego sens.



Otwartość dzieła polega na tym, iż interpretator zawiązuje nowe
powiązania/odniesienia „ideatyczne”, pośród których dzieło rozkwita, wchodzi w
rozmowę z innymi dziełami i ich „deatycznymi” konstelacjami.



Dzieło sztuki z natury nie jest czymś zastanym/skończonym!!



Zbliżamy się do pojęcia interpretacji jako kategorii samej sztuki.

Cud, czyli nic nie rozumiem



Tylko nielicznym dziełom udaje się nam spojrzeć „w twarz”. Chwila wejścia w
otwartość dzieła wymyka się nawet komuś obdarzonemu chwilą tej łaski. (Chwila
widzenia okiem umysłu).



Nie istnieje lista warunków, po których spełnieniu chwila taka się powtórzy. Pozostaje
nieuchwytna, wymykająca się mowie (porównanie do cudu).



W natchnieniu owej chwili powstają kolejne dzieła: dzieła sztuki, dzieła natchnione-
interpretacje. Chwila ta ma wagę inicjacji/narodzin/przemiany.



Program estetyki hermeneutycznej dążenie do rozumienia dzieła sztuki. (NIE!!)



JK: Dzieło nie jest czymś do zrozumienia!! Ostatecznie nie chodzi o dzieło, lecz o

rzeczywistość, na którą ono (się) otwiera.

Antologia



Niewiele jest tekstów (zwłaszcza po polsku) interpretujących poszczególne dzieła
sztuki/grupy dzieł sztuki.



Historycy sztuki wymieniają i omawiają dzieła sztuki z inwentaryzatorską precyzją,

mimochodem  tropią! dzieła okazują się reprezentantami stylów, izmów, trendów..



Zaprezentowana w antologii wielość perspektyw odpowiada charakterowi dzieła

sztuki, nie tyle jego niewyczerpalności, co raczej jego otwartości! – dzieło napełnia się
z każdym nowym otwarciem, ale nigdy się nie wypełni.



*Higginssztuka: „poznawcza” i „postpoznawcza”. Zgodnie z jego ideałem sztuki

postpoznawczej – widz/słuchacz potrafi znaleźć pokrewieństwo duchowe z dziełem
niezależnie od czasu powstania tego dzieła.