O szczesciu

background image

1

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

O szczęściu

1. Naczelnym wymaganiem stawianym przez naukę językowi jest, aby każdy jego wyraz miał
jedno tylko znaczenie. Inaczej mówiąc: aby było jedno tylko pojęcie tam, gdzie jest jeden wyraz.
Wymaganiu temu nie czyni jednak zadość większość wyrazów mowy potocznej, do której wyraz
„szczęście” należy. Nawet gdy jest używany w teoriach psychologicznych i etycznych, wnosi do
nich z mowy potocznej wieloznaczność zebraną przez wieki. Rozważania o szczęściu musi prze-
to poprzedzić stwierdzenie wieloznaczności tego wyrazu, oddzielenie różnych pojęć szczęścia.
(…)

2. Gdy Rej pisze: „Kogo szczęście wyniesie, niech się upaść boi”, albo gdy inny pisarz polski
dawnych wieków, Grzegorz Knapski, mówi: „Szczęście czego mi nie dało, tego mi nie będzie
brało”, to rozumieją szczęście w obiektywnym znaczeniu, jako zespół dodatnich wydarzeń, jako
pomyślny układ warunków życia. W tym pierwszym – obiektywnym – znaczeniu „szczęście” nie
jest właściwie niczym innym jak powodzeniem lub pomyślnością. […] Jest to szczęście w zna-
czeniu, rzecz można, życiowym. (…) Gdy natomiast Żeromski pisze w „Ludziach bezdom-
nych”: „Szczęście jak ciepła krew wpłynęło do jej serca falą powolną”, to rozumie szczęście
inaczej: rozumie je subiektywnie, mianowicie jako rodzaj przeżycia, jako przeżycie szczególnie
radosne i głębokie. W tym drugim – subiektywnym – znaczeniu „szczęście” nie znaczy znów nic
innego, jak stan intensywnej radości, stan błogości czy upojenia. Tu, wprost przeciwnie niż
w pierwszym wypadku, chodzi właśnie o to, co człowiek przeżył, a względnie obojętne jest, jakie
zewnętrzne warunki przeżycie to spowodowały. Chodzi tu o szczęście w znaczeniu psychologicz-
nym. (…)

3. Tymczasem mówiąc o szczęściu mamy poczucie, że to jedno z największych, jeśli nie naj-
większe dobro, jakie człowiek może osiągnąć. (…) Ocena ta nie może dotyczyć szczęścia rozu-
mianego jako pomyślność lub intensywna radość. Byłaby niezrozumiała, gdyby wyraz „szczę-
ście” nie posiadał innego znaczenia niż tamte dwa. Ale rzeczywiście posiada jeszcze inne. Posiada
je nawet w mowie codziennej, a zwłaszcza w filozofii. Pojęcia filozoficzne różnią się od potocz-
nych między innymi tym, że mowa potoczna nazywa szczęściem nawet jedną chwilę, byle to była
chwila bardzo pomyślna lub bardzo radosna; natomiast pojęcia filozoficzne kładą nacisk na
to, że szczęście jest czymś trwałym, a przynajmniej względnie trwałym. Te pojęcia używane
w filozofii (ale przenikające z niej do mowy potocznej) są znów dwa, jedno o charakterze obiek-
tywnym, drugie o subiektywnym. (…)

4. Gdy Arystoteles określał, że być szczęśliwym to „dobrze żyć i dobrze się mieć”, albo gdy
Boecjusz objaśniał, że szczęście to stan doskonały, a doskonały przez to, że łączy wszelkie dobra,
to posługiwali się tym obiektywnym filozoficznym pojęciem szczęścia. Ale podobnym pojęciem
posługiwał się i Herodot, gdy pisał o Tellosie, że szczęście jego było w tym, iż „poległ za ojczy-
znę”(…) Rozumieli oni wszyscy przez szczęście fakt, że ktoś posiada największą miarę dóbr
dostępną człowiekowi. Tak rozumieli szczęście – po grecku nazywane eudajmonią (eudaimo-
nia) – wszyscy bez mała filozofowie starożytni: szczęście było dla nich posiadaniem najwięk-
szych dóbr dostępnych człowiekowi. (…) Odczucie dóbr tych było dla eudajmonii sprawą mało
istotną. Stoicy twierdzili wręcz, że szczęście-eudajmonia nie ma nic wspólnego z przeżywaniem
stanów przyjemnych. (…)

5. Gdy współczesny etyk angielski mówi o szczęściu wziętego w całości”, to rozumie szczęście
w innym jeszcze, czwartym znaczeniu. A tak samo rozumiał je np. osiemdziesięcioletni Goethe,
gdy pisał o sobie do Zeltera, że „jest szczęśliwy i pragnąłby życie swe przeżyć powtórnie”. (…)
Można być zadowolonym z życia bez pomyślnego losu i intensywnych radości, a, odwrotnie,
pomyślny los i intensywne radości nie gwarantują zadowolenia z życia.(…) I można nawet –
korzystając z wieloznaczności wyrazu – powiedzieć za Arturem Górskim: „Szczęśliwym na-
prawdę bywa ten, kto swego szczęścia nie zawdzięcza szczęściu”.

background image

2

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

1. Kogo można nazwać człowiekiem szczęśliwym? Czte-
rokrotnie dokończ poniższe zdanie, wskazując cztery róż-
ne typy szczęścia przedstawione przez Władysława Tatar-
kiewicza.

Szczęśliwym jest ten,…

Odpowiedź

a) …komu sprzyja los.
b) …kto przeżywa intensywnie radość.
c) …kto posiadł najwyższe dobra.
d) …kto jest zadowolony ze swego życia.

Podpowiedź

To chyba pierwsza rzecz, którą powinno się sprawdzić
w podobnym zadaniu: czy czytelnik zrozumiał, o co cho-
dzi. Zrozumiał, czyli na przykład umiał wskazać różne
aspekty problemu przedstawiane przez autora. Zazwy-
czaj są one rozrzucone w całym tekście i niekoniecz-
nie prowadzą do nich wskazówki typu: „kolejnym
aspektem problemu…”. W analizowanym tekście Ta-
tarkiewicza nietrudno zauważyć cztery różne defini-
cje szczęścia. Ale jest dodatkowe utrudnienie: odpo-
wiedź trzeba odpowiednio sformułować, by pasowała
do podanego wyżej początku zdania. Nie należy lek-
ceważyć takich wymogów! Punkty dostaje się za odpo-
wiedź zgodną z poleceniem i sensowną.

2. W swoim tekście autor wielokrotnie powtarza słowo
„szczęście”. Czy jest to błąd językowy? Uzasadnij odpo-
wiedź w jednym zdaniu, dwu zdaniach.

Odpowiedź

Powtórzenie nie jest w tym wypadku błędem stylistycz-
nym. Słowo „szczęście” nie ma odpowiednika o takim
samym znaczeniu (jest przecież wieloznaczne!), a au-
torowi zależy na ścisłości i jednoznaczności cechują-
cej wywody naukowe.

Podpowiedź

Rzeczywiście, nie każde powtórzenie jest błędem sty-
listycznym. Za jego pomocą można też np. dodatkowo
wyeksponować jakąś myśl. Niestety, większość powtó-
rzeń w pracach szkolnych nie ma żadnego wyraźnego
celu, a wynika jedynie z niekompetencji językowej ich
autorów. Pomyśl o tym przy wypracowaniu!

3. Pojawiający się w akapicie pierwszym wyraz „przeto”
ma charakter książkowy, jest już przestarzały. Zastąp go
innym spójnikiem, wolnym od takiego nacechowania.

Odpowiedź

Więc, zatem, dlatego.

Podpowiedź

Nie wszystkie środki językowe mają neutralny charak-
ter. W słownikach pojawia się niemało wyrazów, które
są poprzedzane kwalifikatorami typu: podn., pot.,
wulg., iron., żart., środ., reg., gw., daw. itp. (rozszyfruj je
samodzielnie – słownik Ci pomoże). Używając takich

słów, możemy nadać wypowiedzi odpowiednie cechy
stylistyczne.

4.

Podaj po jednym konkretnym przykładzie z życia ilu-

strującym szczęście w znaczeniu życiowym i w znacze-
niu psychologicznym (akapit 2.).

Odpowiedź

• Szczęście w znaczeniu życiowym: wygrana na lote-

rii, uniknięcie wypadku, pomyślność w prowadzeniu
interesów itp.

• Szczęście w znaczeniu psychologicznym: narodziny

dziecka, spotkanie z ukochaną osobą itp.

Podpowiedź

Zrozumieć to nie tylko umieć znaleźć w tekście odpo-
wiedni fragment. Równie ważne jest zobaczenie związ-
ku między refleksjami autora a otaczającym nas świa-
tem, przełożenie teoretycznych rozważań na język
życiowej praktyki.

5. W analizowanym tekście pojawia się bardzo wiele cy-
tatów. Podaj dwa argumenty uzasadniające celowość ich
zastosowania.

Odpowiedź

• Udowadniają prawdziwość tez autora,
• Są dowodem erudycji autora,

Podpowiedź

A także urozmaicają stylistykę tekstu oraz wzmacniają
zainteresowanie czytelnika.

Może być też jakaś inna logiczna odpowiedź. Cyta-

ty mogą w takich tekstach pełnić bardzo różne funk-
cje. Zresztą polecenie mogłoby być w tym miejscu dużo
trudniejsze: ustal, po co Tatarkiewicz cytuje Reja, Ary-
stotelesa, Górskiego. Zauważ, że cytatami z Reja czy
Żeromskiego ilustruje swoje poglądy, słowa Arystote-
lesa zawierają definicję szczęścia (cytat pomaga wpro-
wadzić nową myśl), a myśl Górskiego służy raczej
uatrakcyjnieniu tekstu, dowodzi erudycji autora.

6. W jakim celu autor zapisuje niektóre słowa czy sformu-
łowania rozstrzelonym drukiem?

Odpowiedź

Aby wyeksponować, zaznaczyć najważniejsze rodzaje
szczęścia.

Podpowiedź

Wcale nie tak rzadko zdarza się, że autor chce w swo-
im wywodzie coś szczególnie wyróżnić, na przykład
istotne wnioski czy definicje, kolejne aspekty proble-
mu itp. Może to zrobić na kilka różnych sposobów:
• używając rozstrzelonego lub pogrubionego druku,
• stosując podkreślenia czy ramki,
• przenosząc ważny wniosek do oddzielnego akapitu.

„W jaki sposób” to jedno, a „po co” to coś zupełnie

background image

3

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Czytanie ze zrozumieniem

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

innego. Pamiętaj, że cel tego zabiegu ściśle wiąże się
z konkretnym kontekstem.

7. W zacytowanym w akapicie drugim fragmencie „Ludzi
bezdomnych” Żeromskiego można znaleźć:

a) porównanie, epitet, inwersję,
b) metaforę, metonimię, epitet,
c) apostrofę, porównanie, metaforę.

Odpowiedź

a

Podpowiedź

Niestety, trzeba znać środki stylistyczne! W cytacie
z Żeromskiego można wskazać porównanie („szczę-
ście jak ciepła krew”), przenośnię („szczęście […]
wpłynęło do jej serca falą”), także epitety („ciepła
krew”, „falą powolną”) i inwersję („falą powolną”).
Nie ma natomiast ani apostrofy (czyli bezpośrednie-
go zwrotu do idei, bóstwa itp.), ani metonimii (czyli
zamiennie, na przykład grać Bacha zamiast grać
utwory Bacha).

8. W przywołanej w akapicie piątym refleksji Artur Gór-
ski bawi się wieloznacznością słowa „szczęście”. Prze-
kształć tę myśl tak, aby oddać jej sens i jednocześnie
uniknąć powtórzeń.

Odpowiedź

Szczęśliwym naprawdę bywa ten, kto swego zadowolenia
z życia nie zawdzięcza losowi (przypadkowi, trafowi)”.

Podpowiedź

Jeszcze jedno pytanie sprawdzające zrozumienie ca-
łości tekstu. Czasami nie wystarczy, niestety, przeczy-
tanie jeszcze raz wskazanego akapitu…

9. Omawiane przez siebie sposoby pojmowania szczę-
ścia autor dzieli na te o charakterze obiektywnym i te o cha-
rakterze subiektywnym. Wyjaśnij w 2–3 zdaniach, na czym
polega różnica pomiędzy nimi.

Odpowiedź

Subiektywne rozumienie szczęścia zakłada jego pod-
miotowy charakter: miarą szczęścia są przeżycia czło-
wieka (doświadczanie intensywnej radości czy zado-
wolenia z życia). Szczęście w rozumieniu obiektywnym
ma swoje źródła poza uczuciami jednostki, niezależ-
nie od nich: w pomyślności losu czy osiągnięciu naj-
większych dóbr dostępnych człowiekowi.

Podpowiedź

• subiektywny – stronniczy, zabarwiony indywidual-

nymi zapatrywaniami.

• obiektywny – wolny od uprzedzeń, bezstronny, ist-

niejący niezależnie od poznającego przedmiotu.

Zapamiętaj znaczenie tych słów, bo pojawiają się
w niejednym tekście (niekoniecznie tylko w wywodzie
o charakterze filozoficznym!).

10. Dlaczego nie można utożsamić szczęścia „psycholo-
gicznego” ze szczęściem rozumianym jako zadowolenie
z życia?

Odpowiedź

Intensywne emocje są doznaniem krótkotrwałym i nie
mogą być równoznaczne z zadowoleniem z całości życia.

Podpowiedź

Zajrzyj do akapitu trzeciego – tam mowa o różnicy
pomiędzy potocznymi a filozoficznymi ujęciami szczę-
ścia. Bardzo istotna wskazówka!

11. Jak rozumieli pojęcie szczęścia greccy filozofowie sta-
rożytni?

Odpowiedź

Greccy filozofowie uważali za szczęście najwyższe
dobro dostępne człowiekowi. Zdarzały się więc opi-
nie, że szczęściem jest oddać życie za ojczyznę lub
umrzeć we śnie (to bezbolesna, lekka śmierć). Szczę-
ście w rozumieniu starożytnych Greków, np. stoików,
niekoniecznie musiało mieć coś wspólnego z odczu-
waniem przyjemności.

Komentarz

Takie rozumienie szczęścia może wydawać się zaska-
kujące, gdyż szczęście kojarzy nam się z przyjemnością.

12. Szczęście jest pojęciem wieloznacznym. Wypisz z tekstu
zdanie potwierdzające tę tezę.

Odpowiedź

„Rozważania o szczęściu musi przeto poprzedzić
stwierdzenie wieloznaczności tego wyrazu, oddziele-
nie różnych pojęć szczęścia”.

Komentarz

Tego typu pytania nie trafiają się często, choć nie spra-
wiają kłopotu.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pełnia szczęścia raport
Jak osiągnąć szczęśćie poprzez minimalizm
SZCZĘŚLIWY TEN CO UKOCHAŁ, WYPRACOWANIA J.POLSKI
aby dzieci nadpobudliwe byly szczesliwe i zdrowsze, edukacja, psychologia
pogaństwo w kościele krd Ratzinger, Poszukiwanie szczęścia, Powszechne szaleństwo
Polityka szczęścia, Bezpieczeństwo Wewnętrzne - Administracja Bezpieczeństwa Wewnętrznego WSAiB, Po
30 kroków do szczęścia
Czy istnieje recepta na szczęście
ARYSTOTELES, o szczęściu
Bilet na 5 i Szczęsliwą 13 (PR)
10 Przykazań szczęśliwego człowieka
Wojna zabiera szczęśliwą młodość i niszczy życiowe plany czł, Wypracowania
Jestem szczęśliwy, Rekolekcjyjne
Bajka o szczęściu, scenariusze, różne(1)
szczeście frania, Filologia polska UWM, Młoda Polska
SZCZĘŚLIWY KSIĄŻ1
UZiAD Dubiel Szczesny 1
Czy w filozofii można znaleźć receptę na życie szczęśliwe
Żeby szczęśliwym być
tajemnica szczęścia 3

więcej podobnych podstron