1

Zarządzanie MSP

dr inż. Joanna Duda

Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie

Wydział Zarządzania

[e-mail]

kryzysowa koncepcja wg Greinera

Wiel
kość
orga
niza
cji

Duże

Wiek organizacji

Małe

Narodzenie

Młodość

Dojrzałość

wzrost przez innowacyjność

wzrost przez kierowanie

wzrost przez decentralizację

wzrost przez koordynację

wzrost przez współpracę

kryzys
przywództwa

kryzys braku
autonomii

kryzys
kontroli

kryzys
porozumienia

kryzys nieznanej
przyszłości

Cykl życia organizacji

1.

Faza – NARODZINY

•

o przetrwaniu organizacji decydują: cele
krótkookresowe, kapitał założycielski,
otoczenie, poziom konkurencji

1.

Faza – MŁODOŚĆ

•

o powodzeniu decydują: strategia

•

specjalizacja, synchronizacja

3.

Faza – DOJRZAŁOŚĆ

•

Organizację cechuje różnorodność metod i
technik zarządzania, ukształtowany image.
Wzrasta potrzeba prowadzenia różnorodnych
analiz, B+R.

Charakterystyka badań

2650

RARP

2005-2008

2626

ASM – Centrum Badań i Analiz
Rynku

2004

100

Górnośląska Agencja Rozwoju
Regionalnego

1995 – 1997

55

Uniwersytet Łódzkiego

1995–1996

173

AE w Poznaniu

1991–1997

Liczba badanych
przedsiębiorstw

Wyszczególnienie

Okres badań

Ź

ródła finansowania sektora MSP

w Wielkopolsce (1991–1997)

7,0

Dotacja lub pożyczka z funduszu
rozwoju drobnej wytwórczości

11,6

Dotacja z funduszu aktywizacji
zawodowej

25,6

Pożyczka ze scentralizowanego
funduszu rozwoju

55,8

Kredyt bankowy

38,7

Ś

rodki własne

Odsetek firm korzystających

z danego źródła

Wyszczególnienie

Ź

ródła finansowania inwestycji

w 1995–1996 (UŁ)

0,4

0,0

1,8

Inne

2,1

0,0

10,9

leasing

3,7

1,8

9,1

Dotacje subwencje

3,6

3,6

3,6

Inwestycja
zagraniczna

2,5

1,8

3,6

udziałowcy

12,9

3,6

7,3

Inne pożyczki

12,9

3,6

15,5

Pożyczka /kredyt
bankowy

53,9

29,1

74,5

Zysk

16,4

9,1

15,5

Własne
oszczędności

Średni udział

w strukturze

wydatków

Jedyne źródło

finansowania

inwestycji w [%]

Firmy korzystające

z danego źródła w

[%]

Wyszczególnienie

2

Ź

ródła finansowania w sektorze MSP

w latach 1995 - 1997 (GARR)

1

Inne

1

Amortyzacja

1

Dotacje

1

Pożyczka od podmiotów gospodarczych

2

Pożyczka od osób prywatnych

3

Leasing

17

Kredyt

25

Kapitał wniesiony

49

Zysk

[%]

Źródło finansowania

Ź

ródła finansowania rozwoju w

małopolskim sektorze MSP

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

ś

r.

w łasne

kredyty

leasing

inw estor

obcy

inne

w 1999 r.

w 2000 r.

Ź

ródła finansowania spółek w

Północnej Saksonii

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

kapitał

w łasny

kredty

bankow e

leasing

inw estor

obcy

inne

ź

ródła

w 1997 r.

w 1998 r.

Ź

ródła finansowania rozwoju sektora

MSP w regionie Chemnitz

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

kredyt

bankow y

kapitał

w łasny

inne

kapitały

obce

leasing

1998/99

2000

2001(plan)

Ź

ródła finansowania sektora MSP w

regionie Chemnitz

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

u

d

z

ia

ły

o

b

c

e

a

li

a

n

s

s

tr

a

te

g

ic

z

n

y

jo

in

t

ve

n

tu

re

e

m

is

ja

o

b

li

g

a

c

ji

Ź

ródła finansowania spółek

fińskich

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

ka

p

it

a

ł

w

ła

sn

y

ś

ro

d

ki

u

d

z

ia

ło

w

c

ó

w

kr

e

d

y

ty

b

a

n

ko

w

e

le

a

si

n

g

d

o

ta

c

je

p

a

ń

st

w

o

w

e

d

o

ta

c

je

z

U

E

in

n

e

ź

ró

d

ła

3

Ź

ródła finansowania działalności inwestycyjnej

w polskim sektorze MSP w 2004 roku

4,4

inne

4,6

Fundusze unijne

12,6

Leasing

14,2

Kredyt bankowy

29,3

Zysk zatrzymany

57,9

Kapitał własny

Odsetek firm

korzystających

z danego źródła

Źródło

Zmiany w działalności małych

i średnich firm w latach 2004-2005

29,4

4,4

36,9

29,3

2004

21,6

3,6

45,7

30,8

2005

Inwestycje w majątek
trwały

44,3

8,5

36,1

11,1

2004

32,0

8,4

45,7

12,8

2005

Zadłużenie

Znaczny

spadek

w[%]

Bez

zmian w

[%]

Wzrost w

[%]

Znaczny

wzrost w

[%]

Rok

Wyszczególnienie

Poziom zadłużenia przedsiębiorstw

z sektora MSP

2,3

11,9

Brak zadłużenia

86,5

79,2

Zobowiązania

< niż 50%

aktywów ogółem

3,6

4,7

Zobowiązania > niż 50% aktywów ogółem

2005 rok

2004 rok

Odsetek firm w [%]

Wyszczególnienie

Ź

ródła finansowania inwestycji w

sektorze MSP w latach 1999-2008

0

0

3,0

2,0

-

-

inne

43

29

1,9

1,4

4,6

-

Fundusze unijne

7

14

9,0

10,5

12,6

24

Leasing

7

21

12,7

16,6

14,2

38

Kredyt bankowy

0

0

18,7

31,9

-

-

Zysk zatrzymany

57

71

54,4

37,2

86

76

Kapitał własny

2008

2007

2006

2005

2004

1999-2000

Odsetek przedsiębiorstw

Wyszczególnienie

Ź

ródła finansowania sektora MSP

w Niemczech i Finlandii

16

14,4

-

Ś

rodki pomocowe

-

-

4

Joint venture

-

-

21

Alianse

-

-

2

Emisja obligacji

-

-

3

Emisja akcji

6

3,35

24

Udziały obce

14

12

21,5

Leasing

54

34

51

Kredyt bankowy

78

54,2

56,5

Kapitał własny

Finlandia

Niemcy –landy

zachodnie

Niemcy – landy

wschodnie

Ź

ródła

Bariery ograniczające rozwój polskiego

sektora MSP

43,0%

16,3%

13,5%

8,0%

7,0%

6,2%

3,2%

3,0%

obow i

ą

zek uiszczania podatków przed w pływ em nale

ż

no

ś

ci

du

ż

e sieci handlow e

lokalni odbiorcy

du

ż

e koncerny mi

ę

dzynarodow e

mali odbiorcy

inne

dłu

ż

nicy (zatory płatnicze)

regres gospodarczy

4

Bariery rozwoju - skala ocen

skala od 0 do 5, gdzie

1 – bardzo utrudnia (tworzy bariery),

2 – utrudnia,

3 – nie na wpływu,

4 – pomaga,

5 – bardzo pomaga,

[0] – nie wiem.

Bariery ograniczające rozwój

sektora MSP w Polsce

2,9193

możliwość mobilizacji kapitału poprzez giełdę i inne
instytucje rynku finansowego

2,1243

wysokość stóp procentowych

2,6636

polityka kursów walutowych

2,4542

brak instytucji funduszy długoterminowych

1,9831

zatory płatnicze - nieskuteczność windykacji należności

2,3427

dostępność i warunki uzyskania kredytów

Ocena

średnia

Zagadnienia i problemy finansowe

Jednostki administracyjne, które utrudniają

rozwój sektora MSP w Polsce

Jednostki administracyjne, które w najwi

ę

kszym stopniu

utrudniaj

ą

rozwój firmy i prowadzenie działalno

ś

ci

gospodarczej.

78,4

59,1

25,4

20,6

17,5

10,8

7,1

6,7

6,5

4,9

2,3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

obsługa prze z ZUS
obsługa prze z Urz

ę

dy Skarbowe

uzyskanie koncesji i ze zwole

ń

obsługa prze z Pa

ń

stwow

ą

Inspekcj

ę

Pracy

obsługa prze z Sane pid
obsługa prze z Urz

ę

dy Pracy

ochrona danych osobow ych
w spółpraca z terenowy m i organam i adm inistracji rz

ą

dowej

brak insty tucji sam orz

ą

du gospodarczego

obsługa prze z Inspe kcj

ę

Ochrony

Ś

rodow iska

obsługa prze z PFRON

%

Zmiany po przystąpieniu do UE

0,4

58,1

16,3

25,2

Przychody ze
sprzedaży

0,3

64,0

16,7

19,0

Popyt na rynku
Polskim

47,1

40,3

3,7

8,0

Popyt na rynku UE

67,6

22,7

1,9

7,8

Sprzedaż na eksport

1,1

56,6

20,5

21,8

Wynik finansowy

1,2

76,1

7,8

14,9

Dostęp do kredytów
inwestycyjnych

2,4

81,3

3,6

12,1

Dostęp do funduszy

Trudno

powiedzieć

Bez zmian

Spadek

Wzrost

Zmiany w działalności firm polskich

w latach 2004-2005

0,8%

37,0%

30,0%

32,2%

2004

Przychody ze
sprzedaży

1,3%

34,0%

34,0%

30,7%

2005

Przychody ze
sprzedaży

0,7%

39,2%

30,4%

29,7%

2004

Zysk

1,3%

37,2%

32,4%

29,0%

2005

Zysk

81,1%

2,6%

9,9%

6,3%

2004

Eksport

74,9%

3,9%

13,8%

7,4%

2005

Eksport

31,6%

15,0%

40,7%

11,8%

2004

Udział w rynku

25,6%

17,4%

42,4%

13,6%

2005

Udział w rynku

Znaczny

spadek

Bez

zmian

Wzrost

Znaczny

wzrost

Rok

Wyszczególnienie

Zmiany w działalności MSP

w latach 2004-2005

29,4%

4,4%

36,9%

29,3%

2004

Inwestycje w majątek
trwały

21,6%

3,6%

45,7%

30,8%

2005

Inwestycje w majątek
trwały

44,3%

8,5%

36,1%

11,1%

2004

Zadłużenie

32,0%

8,4%

45,7%

12,8%

2005

Zadłużenie

Znaczny

spadek

Bez

zmian

Wzrost

Znaczny

wzrost

Rok

Wyszczególnienie

5

Rodzaje inwestycji w sektorze MSP

w latach 2003-2006

14,6

20,5

7,6

59

Informatyzacja firm

10,7

21,2

4,3

-

Rozwój sieci sprzedaży

18,4

22,4

-

24,5

Budowa /zakup budynków/ magazyny/hale produkcyjne

30,6

25,9

13,9

-

Poprawa jakości oferowanych dóbr/usług

23,6

27,9

8,1

41,5

Modernizacja środków transportu

20,1

27,9

-

-

Wymiana starych maszyn na nowe o podobnych parametrach i
wydajności do dotychczasowych

-

-

-

23,5

Używane maszyny i urządzenia

34,3

28,1

44

42

Zakup maszyn i urządzeń o podobnych parametrach w celu
zwiększenia produkcji

24,3

30,1

-

-

Wprowadzenie nowych produktów i usług

29,3

32,0

-

-

Zakup maszyn i urządzeń ze względu na nowa technologię

2006

2005

2004

2003

Odsetek firm

Rodzaj inwestycji

Rodzaje inwestycji w sektorze MSP

w latach 2003-2006

-

1,9

0,0

-

Działania na rzecz ochrony środowiska

-

2,3

0,1

-

Modernizacja systemu zarządzania

6,9

3,7

0,0

-

Badania i rozwój

-

9,1

-

-

Zakup gruntów

-

10,2

4,3

-

Zmniejszenie kosztów prowadzenia działalności

-

11,1

0,9

-

Szkolenie pracowników

-

14,9

3,0

-

Modernizacja infrastruktury biurowej

2006

2005

2004

2003

Odsetek firm

Rodzaj inwestycji

Inwestycje o charakterze innowacyjnym, w polskim sektorze

MSP, latach 2006-2007

51,6

1,6

32,0

13,8

2006 - plan

71,4

0,8

21,0

6,9

2006 -realizacja

72,3

0,3

16,1

11,2

2007- plan

Inwestycje

w B+ R

25,4

1,3

32,3

40,3

2006 - plan

42,9

0,9

31,0

25,2

2006 -realizacja

37,4

0

25,4

37,2

2007 - plan

Wprowadzanie na
rynek nowych
produktów

61,8

1,2

24,6

12,5

2006- realizacja

60,4

0,5

19,5

19,6

2007 -plan

Zakup nowych
technologii

Znaczny
spadek

Bez zmian

Wzrost

Znaczy
wzrost

Rok

Rodzaj

inwestycji

Przyczyny barku inwestycji w polskim sektorze

MSP w latach 2004-2006

4,2

10,0

4,0

Zbyt wysokie ryzyko polityczne

11,9

10,2

6,5

Brak strategii rozwoju

7,6

12,1

8,1

Brak dostępu do kapitału na inwestycje

0,9

13,9

2,4

Oczekiwanie na dostęp do funduszy
unijnych

-

-

1,3

Brak popytu na rynkach zagranicznych

26,8

29,0

18,3

Brak popytu na polskim rynku

13,0

37,3

-

Zbyt duża niestabilność warunków
gospodarowania

39,0

39,2

33,5

Niewykorzystane zasoby techniczne

21,1

42,3

18,3

Oczekiwanie na poprawę koniunktury
gospodarczej

2006

2005

2004

Odsetek przedsiębiorstw

Wyszczególnienie

Bariery innowacyjności - 2008

25%

Brak zainteresowania nowymi produktami/usługami

30%

Duże ryzyko związane z wprowadzaniem innowacji

39%

Bark środków finansowych

Odsetek

przedsiębiorstw

Bariery

Przedsiębiorcy w wieku poniżej 40 lat - jako największą barierę wskazali
– ograniczenia związane z finansowaniem inwestycji (50%)

Przedsiębiorcy pow. 60 roku – jako największą barierę wskazali – duże
ryzyko związane z innowacyjnymi przedsięwzięciami (30%)

Innowacyjność przedsiębiorstw

w 2008 roku

-

31

-

1+2+3

21

20

15

1+3

29

28

14

1+2

25

24

13

3. Nietechnologiczne

18

12

10

2. Procesowe

11

20

8

1. Produktowe

średnie

małe

mikro

Przedsiębiorstwo

Typ innowacji

6

Czynniki zwiększające innowacyjność

polskich firm z sektora MSP

5,0

Konkurencja ze strony innych, bardziej innowacyjnych firm w branży

9,1

Wiedza o innowacyjnych rozwiązaniach dotyczących zarządzania firmą

9,6

Wiedza o badaniach prowadzonych w Polsce, których wyniki można by
zastosować w firmie

11,2

Wiedza o innowacyjnych rozwiązaniach dotyczących wytwarzania
produktów

11,7

Ulgi w podatkach związane z prowadzeniem własnych badań

13,5

Wiedza o innowacyjnych rozwiązaniach w promocji i dystrybucji

18,3

Możliwość eksportu

24,6

Zniesienie barier w dostępie do kapitału

43,6

Popyt na rynku krajowym na innowacyjne produkty

46,0

Dostęp do kredytów na preferencyjnych warunkach

53,5

Ulgi w podatkach związane z wprowadzeniem nowych technologii

Odsetek

przedsiębiorstw

Czynnik zwiększający innowacyjność firmy

Czynniki decydujące o

konkurencyjności sektora MSP

6,2

0.9

0,6

1,0

1,8

Nowatorski charakter produktów,
usług

27,3

2,6

2,9

1,5

4,4

Lokalizacja firmy

23,4

2,9

5,5

4,7

5,6

Zdolność dostosowania produkcji do
wymagań klienta

17,6

4,3

5,9

6,2

5,8

Wąska specjalizacja

42,5

5,6

5,9

9,6

9,5

Jakość obsługi klienta

67,3

21,7

15,2

18,7

20,9

Jakość produktów /usług

70,8

57,3

64,3

57,6

51,9

Cena

2007

2006

2005

2004

2003

Odsetek przedsiębiorstw [w:%]

Czynniki decydujące o

konkurencyjności małych i

średnich przedsiębiorstw

Dodatkowe czynniki decydujące o

konkurencyjności MSP w roku 2007

1,9

Wizerunek przedsiębiorstwa

1,6

Kompetentni, dobrze zmotywowani
pracownicy

0,3

Nowoczesne metody zarządzania

0,1

Wykorzystywanie bardziej
nowoczesnych technologii niż
konkurencja

Odsetek

przedsiębiorstw

Czynniki konkurencyjności

Czynniki, które będą decydowały o

konkurencyjności MSP w najbliższych 2-4 latach

5,3

Wykorzystanie bardziej nowoczesnych, niż konkurencja
technologii

1,7

Nowoczesne metody zarządzania przedsiębiorstwem

5,3

Nowoczesne kanały dystrybucji

15,3

Dobrze zmotywowani pracownicy

15,4

Wizerunek przedsiębiorstwa

7,2

Nowatorski charakter produktów, usług

19,5

Lokalizacja firmy

21,9

Zdolność dostosowania produkcji do wymagań klienta

16,9

Wąska specjalizacja

38,5

Jakość obsługi klienta

67,4

Jakość produktów /usług

69,8

Cena

Prognoza na najbliższe lata

Odsetek przedsiębiorstw

Czynniki decydujące o konkurencyjności małych
i średnich przedsiębiorstw

Instrumenty konkurowania

polskich MSP w roku 2008

2,4

Struktura organizacyjna firmy

2,6

Wykorzystywanie zaawansowanych technologii

2,8

Duża liczba kanałów dystrybucji

2,9

Intensywny marketing i promocja

3,0

Wprowadzanie nowych produktów/usług

3,1

Spełnianie standardów i regulacji

3,1

Usługi po niższej cenie

3,4

Pełny asortyment usług/produktów

3,4

Specjalistyczna wiedza/umiejętności

3,6

Stałość relacji z odbiorcami

3,6

Szybkie i terminowe dostarczanie

3,6

Indywidualne potrzeby klienta

3,6

Ugruntowana pozycja

3,8

Jakość dostarczonej usługi

średnia

Instrumenty konkurowania

Bariery wzrostu konkurencyjności

nieelastyczne prawo pracy

nieelastyczne prawo pracy

brak instytucji funduszy
długoterminowych

zatory płatnicze

zatory płatnicze

dostępność i warunki
uzyskania kredytów

dostępność i warunki
uzyskania kredytów

uiszczanie podatków przed
wpływem należności

uiszczanie podatków przed
wpływem należności

2005

2001

7

Bariery wzrostu konkurencyjności

wysokość podatków

wysokość podatków

procedury administracyjne

procedury administracyjne

brak możliwości mobilizacji
kapitału poprzez giełdę i inne
instytucje rynku finansowego

zbyt wysokie
oprocentowanie kredytów

zbyt wysokie
oprocentowanie kredytów

politykę kursów walutowych

2005

2001

Negatywna ocena działalności urzędów

administracji państwowej

9,7

17,5

SANEPID

12,2

10,8

Urząd pracy

13,0

20,6

Inspektor pracy

19,2

59,1

Urząd skarbowy

44,9

78,4

Obsługa przez ZUS

Odsetek

firm

Odsetek

firm

Urzędy

2005

2001