Klęski Cywilizacyjne - Wielkie zniszczenie w przyrodzie i otoczeniu człowieka.

Antropogeniczne

 awarie

 katastrofy chemiczne

 katastrofy jądrowe

 zanieczyszczanie odpadami

 długotrwałe emisje szkodliwych substancji

 zanieczyszczania ropą naftową

Ekologiczne

 Skażenia promieniotwórcze (radiologiczne) i chemiczne.

 Pożary przestrzenne otoczenia.

 Katastrofalne zatopienia.

 Katastrofy komunikacyjne i budowlane.

Skażenie chemiczne - zanieczyszczenie powietrza, wody, gleby, ciała ludzkiego, przedmiotów itp.

substancjami szkodliwymi dla ludzi. Skażenie może byd spowodowane celowo na przykład poprzez

stosowanie bojowych środków trujących, przypadkiem - na skutek katastrofy lub byd stałym,

niezamierzonym efektem niektórych procesów przemysłowych, rolniczych, transportowych i innych.

Skażenie promieniotwórcze – znaczny wzrost aktywności promieniotwórczej przedmiotów, organizmów

żywych, budynków i wielkich obszarów, powyżej naturalnego poziomu aktywności promieniotwórczej.

Przyczyny powstawania pożarów przestrzennych

 podpalenia

 samozapalenia

 wybuchy

 palenie traw

 wyładowania atmosferyczne

 wad instalacji i urządzeo elektroenergetycznych i grzewczych (wybuch fizyczny, rozsadzenie)

 procesów technologicznych, chemicznych albo na skutek tarcia

Skutki pożarów przestrzennych

 straty materialne

 dewastacje terenów

 wyjałowienia gleb

 utrata miejsc lęgowych zwierząt

 Zanieczyszczenia atmosfery

Powodzie

 roztopowe

 opadowe (deszczowe)

 sztormowe

 zatorowe

 wylewowe

fale Tsunami

STAN NADZWYCZAJNY - Szczególny reżim prawny, służący odwróceniu lub umniejszeniu skutków

szczególnych zagrożeo, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające.

RODZAJE STANÓW NADZWYCZAJNYCH:

• stan wojenny

• stan wyjątkowy

• stan klęski żywiołowej

STAN WOJENNY (13 grudnia 1981 r.)

Wprowadza Prezydent na wniosek RM

na czas oznaczony, max 90 dni (z możliwością przedłużenia tylko

raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni), na części albo na całym terytorium paostwa.

Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego Prezydent przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od

podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta. Sejm może je

uchylid bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Może byd wprowadzony w razie:

• zewnętrznego zagrożenia paostwa

• zbrojnej napaści na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej

• gdy z umowy między paostwami wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji

STAN WYJĄTKOWY

Stan wyjątkowy wprowadza Prezydent na wniosek RM na czas oznaczony, max 90 dni (z możliwością

przedłużenia tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni), na części albo na całym terytorium

paostwa.

Może byd wprowadzony w razie:

• zagrożenia konstytucyjnego ustroju paostwa

• bezpieczeostwa obywateli

• bezpieczeostwa porządku publicznego

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ

Stan klęski żywiołowej wprowadza RM na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni (z możliwością

przedłużenia za zgodą Sejmu) na części albo na całym terytorium paostwa.

Może byd wprowadzony w celu:

• zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych

• awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej

• celu usunięcia awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej

KLĘSKA ŻYWIOŁOWA - Ekstremalne zjawisko naturalne powodujące znaczne szkody na terenie objętym

tym zjawiskiem, pozostawiające po sobie często zmieniony obraz powierzchni ziemi. Powoduje ono

również wysokie straty w gospodarce człowieka, może przemodelowad stan przyrody a nawet zagrażad

życiu ludzkiemu.

Do klęsk żywiołowych zaliczamy:

 Powodzie

 Pożary

 Huragany, sztormy, trąby powietrzne

 Zawieje, lawiny śnieżne, silne mrozy

 Trzęsienia ziemi

 Wybuchy wulkanu

POWÓDŹ - Przejściowe zjawisko hydrologiczne polegające na wezbraniu wód rzecznych lub morskich w

ciekach wodnych, zbiornikach lub na morzu powodujące po przekroczeniu przez wodę stanu brzegowego

zatopienie znacznych obszarów lądu - dolin rzecznych, terenów nadbrzeżnych lub depresyjnych,

doprowadzające do wymiernych strat społecznych i materialnych.

Skutki powodzi:

• Utrata dachu nad głową

• Utrata życia ludzi i zwierząt,

• Zalane drogi szlaki kolejowe, mosty, zniszczone i uszkodzone inne obiekty inżynierskie i techniczne

• Zalane grunty uprawowe.

POŻAR - Niekontrolowany proces palenia się, występujący w miejscu do tego nie przeznaczonym,

rozprzestrzeniający się w sposób niekontrolowany, powodujący zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz

straty materialne.

Skutki pożarów:

• Oparzenia

• Straty materialne

• Koszty akcji gaśniczej

• Oczyszczenie pożarzyska

• Wydatki na odnowienie powierzchni spalonej

Jaki czynniki są potrzebne, aby zaistniał pożar?

materiał palny

utleniacz

ciepło

skomplikowane reakcje łaocuchowe (wolne rodniki)

Huragan - Wiatr o sile 12 stopni w skali Beauforta, sieje na swojej drodze spustoszenie, łamie lub wyrywa

z korzeniami drzewa, niszczy budowle, itp.

Skutki huraganów:

• katastrofalne zniszczenia

• może powodowad katastrofy ekologiczne

• śmierd ludzi

• śmierd zwierząt

Sztormy - Zjawisko meteorologiczne występujące nad obszarami mórz i oceanów w postaci silnego,

porywistego, długotrwałego wiatru o sile nie mniejszej niż 8° w skali Beauforta. Pogodzie sztormowej

zwykle towarzyszy odpowiednio silne falowanie powierzchni wody. Często występują również rzęsiste

deszcze znacznie ograniczające widzialnośd.

Skutki sztormów:

• Zniszczone plaże

• Uszkodzone klify

• Śmierd ludzi

• Śmierd zwierząt

Trąby powietrzne - Silny wir powietrzny powstający w chmurze burzowej. Ma wygląd leja lub kolumny

sięgającej od podstawy chmur, do powierzchni Ziemi. Średnica trąby powietrznej wynosi zwykle poniżej

100 m, ale zdarzają się i takie, których średnica sięga 2 km. Maksymalną prędkośd wiru określa się na 100-

150 m/s. Trąbie powietrznej towarzyszy gwałtowny spadek ciśnienia oraz silne wiatry, powodujące bardzo

duże zniszczenia, często wyładowania elektryczne, przelotne opady deszczu lub gradu.

Skutki trąb powietrznych:

• Zniszczenia budynków

• Zniszczenia urządzeo

• Śmierd zwierząt

• Śmierd ludzi

SUSZA - Długotrwały okres bez opadów atmosferycznych lub nieznacznym opadem w stosunku do

średnich wieloletnich wartości.

Rodzaje susz:

• susza atmosferyczna ma miejsce, gdy przez 20 dni nie występują opady deszczu

• susza glebowa oznacza niedobór wody w glebie, powodujący straty w rolnictwie

• susza fizjologiczna w środowisku jest woda, ale nie może byd pobrana

Susze atmosferyczna i glebowa zanikają stosunkowo szybko.

Skutki suszy:

• przesuszenie gleby

• zmniejszenie lub całkowite zniszczenie upraw roślin alimentacyjnych

• klęski głodu

• zmniejszenie zasobów wody pitnej

• zwiększone prawdopodobieostwo katastrofalnych pożarów

TSUNAMI - Fala oceaniczna, wywołana podwodnym trzęsieniem ziemi, wybuchem wulkanu, bądź

osuwiskiem ziemi rzadko w wyniku upadku meteorytu. Czas przybycia fali od kilku do kilkunastu godzin w

zależności od odległości wzbudzenia.

Rodzaje tsunami:

• lokalne – miejsce wzbudzenia fali znajduje się blisko wybrzeża, a czas jej przybycia wynosi do pół

godziny

• regionalne – fale mogą zagrozid większemu obszarowi przybrzeżnemu. Czas przybycia do 5 godzin

od wzbudzenia.

• ponadregionalne – mogą objąd wiele obszarów po obu stronach Pacyfiku.

Skutki tsunami:

• spadek lub przypływ wody w oceanie

• wysokie fale

• wielkie zniszczenia

• śmierd wielu ludzi

• powódź

Zawieje, lawiny śnieżne, silne mrozy- W rezultacie silnych zamieci śnieżnych, powstają zaspy śnieżne na

szlakach komunikacyjnych i w innych miejscach- niekiedy o tak wielkich rozmiarach, że nabierają

charakteru klęski żywiołowej. Wysokośd zasp może sięgad kilka, a nawet kilkanaście metrów.

Zawieja- polega na połączeniu opadów śniegu z silnym wiatrem.

Lawina śnieżna- oberwanie i przemieszczanie się masy śniegu.

Silne mrozy- przyjmuje się, że silny mróz występuje wówczas, gdy temperatura powietrza spadnie poniżej

-20°C. W aspekcie społecznym natomiast o silnych mrozach mówimy wtedy, gdy chłód staje się przyczyną

śmierci ludzi i powoduje straty materialne.

Skutki zawiei, lawin śnieżnych i silnych mrozów:

• Odmrożenie

• Wychłodzenie

• Zatrzymanie ruchu na drogach i kolejach

• Zakłócenia normalnego życia

• Śmierd ludzi

TRZĘSIENIE ZIEMI - Gwałtowne rozładowanie naprężeo nagromadzonych w skorupie ziemskiej, w wyniku

przejściowego zablokowania ruchu warstw skalnych poruszających się wzdłuż linii uskoku. Uwalniająca się

przy tym energia w około 20-30% rozchodzi się w postaci fal sejsmicznych, z których częśd dociera na

powierzchnię Ziemi w postaci niszczących fal powierzchniowych.

Skutki trzęsienia ziemi:

• rysy i spękania na powierzchni ziemi

• Szczeliny

• Wodospady

• obrywy

WYBUCHY WULKANÓW - Zjawisko wydostawania się na powierzchnię Ziemi lub do atmosfery

jakiegokolwiek materiału wulkanicznego Magmy Materiałów piroklastycznych Substancji lotnych: gazów,

par.

Skutki wybuchów wulkanów:

• Nieodwracalne zmiany w świecie przyrody

• Śmierd ludzi

• Śmierd zwierząt

• Straty materialne

• Zagrożenie dla ludzi

• Zanieczyszczenie środowiska

Katastrofy kosmiczne - Jeden z rodzajów katastrof naturalnych, której źródła znajdują się poza Ziemią.

Chodzi tu głównie o upadki komet bądź asteroid na powierzchnię Ziemi, ale także o takie zjawiska jak

wybuch pobliskiej supernowej czy burze magnetyczne zakłócające działalnośd sztucznych satelitów.

Potencjalne zagrożenie, jakie stwarzają te obiekty, ocenia się w 10-stopniowej skali Torino, która dzieli je

na pięd klas:

• obiekty nie zagrażające Ziemi

• obiekty, które zasługują na obserwację

• obiekty, którym należy się większe zainteresowanie

• obiekty zagrażające Ziemi

• obiekty, z którymi kolizja jest nieunikniona

1) klęsce żywiołowej – rozumie się przez to katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których skutki

zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych

obszarach, a pomoc i ochrona mogą byd skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych

środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji

działających pod jednolitym kierownictwem,

2) katastrofie naturalnej – rozumie się przez to zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności

wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne,

długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska

lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników,

chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu,

3) awarii technicznej – rozumie się przez to gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie

obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeo technicznych powodujące przerwę

w ich używaniu lub utratę ich właściwości.

SKALE

Skala Beauforta – skala służąca do opisu siły wiatru.

0 - Cisza, Flauta

1 - Powiew

2 - Słaby wiatr

3 - Łagodny wiatr

4 - Umiarkowany wiatr

5 - Dośd silny wiatr

6 - Silny wiatr

7 - Bardzo silny wiatr

8 - Sztorm/Wicher

9 - Silny sztorm

10 - Bardzo silny sztorm

11 - Gwałtowny sztorm

12 - Huragan

Skala Mercallego - 12-stopniowa skala stosowana przy określaniu wielkości trzęsienia ziemi. gdzie

intensywnośd wstrząsu określana jest na podstawie wartości przyspieszenia drgao gruntu, a także opisie

skutków trzęsienia na powierzchni Ziemi.

1 stopieo Wyczuwane tylko przez przyrządy, przyspieszenie poniżej 1/4 cm/s

2

.

2-3 stopnie Lekkie drgania, odczuwalne tylko przez niektórych ludzi, przyspieszenie od 1/4 do 1 cm/s

2

.

4-5 stopni Ogólnoodczuwalne wstrząsy, poruszanie się drobnych przedmiotów, przyspieszenie od 1 do 5

cm/s

2

.

6-7 stopni Wyraźne zniszczenia, odpadanie tynku, walenie się kominów, przyspieszenie od 5 do 25 cm/s

2

.

8-10 stopni Rozległe zniszczenia, powstawanie szczelin w ziemi, osuwisk, przyspieszenie od 25 do 100

cm/s

2

.

11-12 stopni Zmiany konfiguracji lądów, osuwiska, szczeliny, podniesienie poziomu wód gruntowych.

Przyspieszenie od 100 do 1000 cm/s

2

Skala Richtera – skala określająca wielkośd trzęsienia ziemi na podstawie amplitudy drgao wstrząsów

sejsmicznych.

< 2,0 Najmniejsze wstrząsy, nieodczuwalne przez człowieka ani przez sejsmograf

2,0-3,4 Wstrząsy nieodczuwalne dla człowieka, lecz rejestrowane przez sejsmograf.

3,5-4,2 Bardzo małe wstrząsy, odczuwane tylko przez niektórych ludzi.

4,3-4,8 Odczuwane przez większośd osób, nieszkodliwe.

4,9-5,4 Odczuwane przez wszystkich, powoduje bardzo niewielkie zniszczenia.

5,5-6,1 Średnie wstrząsy, powoduje mniejsze uszkodzenia budynków.

6,2-6,9 Duże wstrząsy, powodują znaczne zniszczenia.

7,0-7,3 Poważne zniszczenia.

7,4-8,0 Ogromne zniszczenia.

8,0-8,9 Ogromne zniszczenia, katastrofalne skutki dla wielu krajów.

≥ 9,0 Trzęsienie, które może zburzyd wszystkie miasta na terenie większym niż kilkanaście tysięcy km

2

.

Skala Torino – 10-stopniowa skala, wg której NASA ocenia potencjalne zagrożenie katastrofą kosmiczną,

jakie stwarzają rozmaite obiekty nadlatujące w kierunku Ziemi z kosmosu

Skala Fujity – siedmiostopniowa skala oceniająca poziom intensywności tornad na podstawie zniszczeo

zabudowy i rzadziej roślin.

Skala Saffira-Simpsona – 5 stopniowa skala opracowana w celu klasyfikacji huraganów wg intensywności

wiatrów ciągłych.