1

K

atedra G

eodezji S

zczegółow

ej

U

W

M

w

O

lsztynie

Ćwiczenie nr 22

"Zapoznanie się z niwelatorem, sprawdzenie i rektyfikacja niwelatora w

warunkach polowych, wykonanie prostego pomiaru”

Nazwisko i imię Numer

kolejny:

Grupa: Data:

1. W

stęp

Przed rozpoczęciem pomiarów wysokościowych należy upewnić się, czy niwelator jest poprawnie
zrektyfikowany. W niwelatorze powinny być spełnione w zasadzie dwa warunki:

9

płaszczyzna główna libelli pudełkowej (rurkowej) powinna być prostopadła do osi pionowej obrotu

niwelatora,

9

oraz oś główna libelli rurkowej powinna być równoległa do osi celowej lunety lub urządzenie

poziomujące oś celową powinno działać prawidłowo.

2. S

praw

dzenie i rektyfikacja prostopadłości osi libelli do osi obrotu niw

elatora

s

3

s

2

s

1

r

2

r

1

r

3

s

3

s

2

s

1

r

2

r

1

r

3

a

1

a

2

9

Libellę pudełkową ustawiamy w ten sposób aby prosta przechodząca przez osie dwóch śrub
rektyfikacyjnych r

1

r

2

libelli była równoległa do prostej przechodzącej przez osie dwóch śrub

ustawczych s

1

s

2

.

9

Obracając śrubami ustawczymi spodarki s

1

s

2

s

3

doprowadzamy pęcherzyk libelli okrągłej do

górowania.

9

Obracamy alidadę instrumentu wraz z libella o 180

o

i obserwujemy położenie pęcherzyka

libelli. Wyjście pęcherzyka z punktu głównego świadczy o braku prostopadłości płaszczyzny
libelli do osi pionowej niwelatora.

9

Rektyfikacja libelli pudełkowej jest dosyć uciążliwa i na ćwiczeniach z geodezji jest pomijana.

3. S

praw

dzenie i rektyfikacja rów

noległości osi celow

ej do osi libelli

Wykonaj sprawdzenie rówpoległości osi libeli do osi celowej niwelatora według podanego schematu.
Wyniki pomiarów zapisz w odpowiedniej tabeli.

9

W celu wyznaczenia różnicy wysokości dwóch punktów A i B niwelator ustawia się w równej
odległości między tymi punktami i przy spoziomowanej libelli wykonuje się odczyt na łatach
pionowo ustawionych w tych punktach.

9

W pierwszej kolejności dokonujemy odczytu „wstecz” a następnie odczytu „w przód”. Odczyty
te zapisujemy w dzienniku i liczymy ich różnicę odejmując od odczytu „wstecz” odczyt „w
przód”.

9

Następnie po zmianie wysokości osi celowej niwelatora dokonujemy odczytu „w przód” i
„wstecz” (przy spoziomowanej libelli) W identyczny sposób liczymy ich różnicę. W ten sposób
mamy różnicę wysokości wyznaczoną dwa razy.

2

9

Rozbieżność dwóch wyników nie może być większa niż 3 mm. Jeśli różnica jest mniejsza niż
3 mm możemy przenieść niwelator na następne stanowisko, w przeciwnym razie po zmianie
wysokości osi celowej, pomiar należy powtórzyć.

St.

I pomiar
wstecz t

w przód p

różnica

ΔH

II pomiar

wstecz t

w przód p

różnica

ΔH

Średnia różnica

ΔH

Uwagi

1

ΔH

1

=

2

ΔH

2

=

nierównoległość osi

ΔH

1

–

ΔH

2

=

9

Następnie ustawiamy niwelator w odległości kilku metrów od jednego z punktów, np. B.
Poziomujemy instrument i celujemy do łaty B, otrzymując odczyt wstecz. Odczyt ten możemy
uważać za bezbłędny, ze względu na bliskość łaty od instrumentu. Mając różnice wysokości

H1 oraz bezbłędny odczyt wstecz, otrzymujemy bezbłędny odczyt łaty wprzód

„wprzód”=”wstecz” – H1.

9

Jeśli celowa przy poziomej osi celowej dostarcza nam właśnie takiego odczytu, jest to
dowodem, że oś libelli i oś celowa są do siebie równoległe.

9

W przeciwnym razie należy instrument zrektyfikować, to znaczy nastawić krzyż kresek lunety
na teoretyczny odczyt „wprzód” śrubkami rektyfikacyjnymi krzyża kresek.

Przykład

St.

I pomiar
wstecz t

w przód p

różnica

ΔH

II pomiar

wstecz t

w przód p

różnica

ΔH

Średnia różnica

ΔH

Uwagi

1234 1257
0465 0486

1

0769 0771 ΔH

1

=0770

1653 1660
0869 0873

2

0784 0787 ΔH

2

=0786

nierównoległość osi

ΔH

1

–

ΔH

2

=0016

Prawidłowy odczyt „wprzód” = 1660 – 770 = 890

3

4. P

om

iar różnicy w

ysokości

Wykonaj pomiar różnicy wysokości metodą niwelacji geometrycznej ze środka między trzema
wskazanymi punktami. Wyniki pomiaru zapisz poniżej.

St.

I pomiar
wstecz t

w przód p

różnica

ΔH

II pomiar

wstecz t

w przód p

różnica

ΔH

Średnia

różnica

ΔH

1

2

3

Oblicz sumę pomierzonych przewyższeń. Suma =