pedagogika ogolna id 353646 Nieznany

background image

1

PEDAGOGIKA OGÓLNA

– NOTATKI Z WYKŁADÓW ( SPORZĄDZONE PRZEZ M.RUSZEWSKĄ)


WYKŁAD 1 + 2 (23 , 24 WRZESIEŃ 2005 )

I EDUKACJA JAKO PRZEDMIOT BADAŃ PEDAGOGIKI I JEJ SUBDYSCYPLIN

Nazwa i treść


PEDAGOGIKA -

pochodzi z j. Greckiego

– pais

–chłopiec , dziecko -

ago

-prowadzić

Czynność wychowywania dzieci ( sztuka prowadzenia człowieka po jego pełni człowieczeństwa )
Odnosi się do działalności praktycznej , co jest zauważalne zwłaszcza biorąc pod uwagę drugi
termin funkcjonujący w grece , a odnoszący się do kwestii wychowania . Terminem tym jest

paideia –

oznaczająca filozoficznej natury refleksję nad wychowaniem , refleksję odnoszącą się

do sfery idei wychowania jako realizacje wyzwań świata kultury , odnoszącą się do duchowej
sfery człowieka

Pedagogika ogólna wiąże się z praktyką edukacyjną jako wychowanie , kształcenie .
Przedmiotem pedagogiki jest zjawisko wychowania , analizowana zarówno z perspektywy
praktyki edukacyjnej , jak i teorii
Pedagogika ma za zadanie opisywać , wyjaśniać i rozumieć różnorodne formy praktyki
edukacyjnej.


II EDUKACJA JAKO PRZESTRZEŃ BADAWCZA DLA PEDAGOGIKI

EDUKACJA –

jest to ogół oddziaływań służących formowaniu się zdolności życiowych

człowieka .
Edukacja jest przedmiotem badań pedagogiki

Refleksja edukacyjnaÆ jej początek wywodzi się z filozofii antycznej ze szczególnym
wskazaniem na filozofię Starożytnej Grecji , w XIX w rozwija się jako nauka

Filozoficzne źródła pedagogiki naukowej Æ pozytywistyczna koncepcja nauki .

III PEDAGOGIKA JAKO DYSCYPLINA NAUKOWA I JEJ PRZEDMIOT

Pedagogika naukowa
zaczęła funkcjonować pod nazwą nauk pedagogicznych. Za wielością
owych nauk skrywa się scjentystyczne założenie , że każda z tych nauk opisuje jakiś wycinek
rzeczywistości wychowawczej i stanowi niezbędny element opisu tej rzeczywistości.

W ŚWIETLE KLASYFIKACJI NAUK PEDAGOGIKĘ OKREŚLA SIĘ JAKO :

naukę empiryczną –

podejmuje badanie empiryczne nad jakimiś procesami

przebiegającymi w rzeczywistości . Zdaniem Muszyńskiego jest ukierunkowana na
„wyjaśnianie mechanizmów urabiania psychiki ludzi „

naukę stosowaną -

gdyż poszukuje , projektuje , skuteczne strategie ( formy , środki ,

metody ) realizacji celów wychowania.
Zdaniem H.Muszyńskiego „ zadaniem pedagogiki jest wyposażenie , tych , którzy
zajmują się organizacją procesów dydaktycznych lub wychowawczych w wiedze o
skuteczności różnego rodzaju zabiegów.

background image

2

naukę społeczną -

przedmiot jej badań czyli zjawisko wychowania jest zjawiskiem

funkcjonującym w ramach rzeczywistości społecznej

PEDAGOGIKĘ DZIELIMY NA NAUKI PRZYRODNICZE I SPOŁECZNE.

PEDAGOGIKA MA ZA ZADANIE WYJAŚNIAĆ I ROZUMIEĆ RÓŻNORODNE FORMY
PRAKTYKI EDUKACYJNEJ.

FORMY PRAKTYKI :

warunki uczenia się rozwoju w różnych środowiskach wychowawczych i instytucjach
edukacyjnych.


opisywanie prawidłowości rozwoju człowieka , poszerzanie jego możliwości na
poszczególnych szczeblach edukacji.


badanie samych pedagogów i ich warsztatu , sytuacji życiowej , kompetencji


ustalanie jak budować najlepsze środowiska dla rozwoju człowieka


funkcjonowanie instytucji edukacyjnych , także zjawiska patologiczne w ich
funkcjonowaniu


polityczne , społeczne , kulturowe uwarunkowania praktyki edukacyjnej


nierówności w zakresie dostępu do oświaty


edukacyjne oddziaływanie czynników poza instytucjonalnych ( media , kultura popularna ,
rodzina , grupy rówieśnicze )


IV SUBDYSCYPLINY PEDAGOGICZNE

Subdyscypliny pedagogiczne – działy pedagogiki , są ugrupowane według następujących
kryteriów :
1)

kryterium celów działalności edukacyjnej :

wytwarza tworzenie się subdyscyplin ,

które zadają sobie pytanie : JAKI CEL MA OSIĄGNĄĆ PEDAGOGIKA ? ( uwzględnia
się między innymi tradycyjne kryterium rozwoju sfer emocjonalno – wolicjonalnej i
intelektualnej )
np. :
-

teoria wychowania moralnego

-

teoria wychowania estetycznego

-

teoria wychowania fizycznego

-

dydaktyka

-

dydaktyki przedmiotowe

2) kryterium

rozwojowe

jakiego etapu rozwoju człowieka dotyczy

pedagogika (edukacja) prenatralna -dziecka w łonie matki

pedagogika przedszkolna

pedagogika(edukacja) wczesnoszkolna

pedagogika szkolna

background image

3

andragogika(częściowo wchodzi w obszar gerontologii )- pedagogika dorosłych –ludzie
dorośli jako uczący się


3)

kryterium metodologiczne -

odnosi się do przedmiotu badań , który jest podejmowany

przez różne dyscypliny ( co bada : czy samą pedagogikę i kontekst praktyki edukacyjnej
Æ pedagogika ogólna CZY kontekst społecznych oddziaływań edukacyjnychÆ czynniki
leżące na zewnątrz : grupy etniczne , rodzina , szkoła , media Æpedagogika społeczna )

pedagogika ogólna

pedagogika społeczna ( w /w )

4) kryterium dewiacji i defektów rozwojowych :

zaburzenia rozwoju uczniów ( aby usprawnić ich funkcjonowanie )

pedagogika specjalna (równocześnie :problem deficytów jak i specjalnych uzdolnień )


PEDAGOGIKA SPECJALNA

⏐Æ oligofrenopedagogika - uczniowie z zaburzeniami rozwoju intelektualnego

⏐Æ tyflopedagogika - uczniowie niewidzący

⏐Æ surdopedagogika – osoby niesłyszące , niedosłyszące

⏐Æ pedagogika rewalidacyjna – praca z dzieckiem niepełnosprawnym

⏐Æ resocjalizacja


5) kryterium dziedziny działalności ludzkiej

( aktywności człowieka jako przedmiotu badań )


Jakie rodzaje aktywności podejmuje człowiek

pedagogika pracy socjalnej

pedagogika opiekuńcza

pedagogika wychowawcza

pedagogika czasu wolnego

6)kryterium problemowe

( dzielimy ze względu na typ problematyki )

pedagogika porównawcza ( zajmuje się porównywaniem różnych systemów
pedagogicznych ) – analiza systemów światowych i kocepcji teoretycznych

pedeutologia Æ badanie nad nauczycielem

7) kryterium instytucjonalne Æ

bada się działalność edukacyjną prowadzoną przez różne

instytucje np. :

pedagogika przedszkolna

pedagogika szkoły wyższej itp.


background image

4




V POJĘCIA PEDAGOGICZNE

1)

EDUKACJA -

jest to ogół oddziaływań służących formowaniu się zdolności

życiowych człowieka . Edukacja jest przedmiotem badań pedagogiki

2)

WYCHOWANIE -

świadomie organizowana działalność społeczna, której celem

Jest wywoływanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka .

Możemy wyróżnić:

wychowanie naturalneÆ pod wpływem środowiska w którym funkcjonuje tj.
rodzina , kontakty społeczne , religia

wychowanie instytucjonalneÆ celowe , planowe oddziaływanie instytucji wychowujących
tj: przedszkola, szkoły, internaty , domy dziecka


WYCHOWANIE – W SPOSÓB TRADYCYJNY DEFINIUJEMY :

CELOWE I ŚWIADOME DZIAŁANIE PEDAGOGIKI DĄŻĄCE DO WYWOŁYWANIA
WZGLĘDNIE TRWAŁYCH ZMIAN W OSOBOWOŚCI ( Wincenty Okoń )

3) KSZTAŁCENIE-

system działań zmierzających do tego , aby uczącej się jednostce

umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmienienia świata i ukształtowanie
własnej osobowości ( W. Okoń )

4) UCZENIE

SIĘ

- proces nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym

zachowaniu ( wiadomości , umiejętności , nawyki , postawy ) w toku bezpośredniego i
pośredniego poznawania rzeczywistości ( doświadczenia i ćwiczenia) W.Okoń


5)

NAUCZANIE -

jest procesem kierowania uczeniem się uczniów w toku planowanej

pracy nauczyciela z uczniami ( W. Okoń)


6)

SYSTEM OŚWIATOWO – WYCHOWAWCZY –

ogół powiązanych ze sobą

placówek i instytucji kształcenia i wychowania ( W. Okoń )


VI ZWIĄZEK PEDAGOGIKI Z INNYMI NAUKAMI

socjologia

psychologia

filozofia

atropologia kulturowa

teoria wychowania estetycznego

teoria sztuki

historia sztuki

sztuka

medycyna

geontologia

epistemologia

medioznastwo

women’s studies

background image

5

prawo


VII PEDAGOGIKA JAKO FILOZOFICZNA REFLEKSJA

Rozwijała się obok nurtu pedagogiki naukowej , była określana mianem pedagogiki kultury ( jej
przedstawiciele min. Hessen , Nowroczyński , Buchodolski Æ uprawiali pedagogikę na sposób
filozoficzny )
Przedmiotem analiz jest tu proces wychowywania rozumiany jako interioryzacja wartości
kultury , odnoszący się do sfery duchowej człowieka , ujęcie to nawiązuje do greckiego –
paideia. Ta koncepcja wychowania sytuuje się w obszarze humanistyki, definiowanej w opozycji
do nauki ( takie rozumienie wychowania jest całkowicie odmienne od pedagogiki naukowej )

INSPIRACJE FILOZOFICZNE PEDAGOGIKI KULTURY

Pedagogika kultury wyrasta z filozoficznych koncepcji takich jak :
1)

FILOZOFIA – MYŚL HEGLA -

podstawowym założeniem filozofii Hegla było

przekonanie , że cała rzeczywistość kształtuje się według jednej rozwijającej się
dialektycznie idei , stanowiącej proces realizowania się Absolutu ( rozumu historii , ducha
świata ) Dzieje ludzkości to realizacja idei wolności ludzkiej , a jednocześnie realizacja
Absolutu. Wolność ,jako istota ducha , oznacza historyczno – kulturowy proces wyzwalania
się człowieka od pozaludzkiej przyrody . Wolność rodzi się i dojrzewa w procesach
historycznych ,w kulturotwórczym działaniu człowieka. Dzieje ludzkości przechodzą przez
stadia rozwoju ducha subiektywnego ( rozwoju jednostki ) ducha obiektywnego ( rozwoju
społeczeństwa ) i ducha absolutnego ( rozwoju kultury ) . Rozwojowi ducha towarzyszy
realizacja idei świadomości wolności , dokonująca się w obszarach : stosunków społecznych
moralność , państwo , oraz w sztuce , religii i filozofii, w których osiąga najwyższe formy.

2)

KONCEPCJA WILHELMA DILTHEYA

Dilthey był zwolennikiem antypozytywistycznego kierunku w metedologii nauk o kulturze.
Dzięki niemu sformułowano nowy program badań nad zjawiskami kulturowymi.
Przeciwstawiał się traktowaniu socjologii jako nauki przyrodniczej , przez badania
prowadzone w obszarze nauk społecznych ( zamiast wyjaśniania Æ rozumienie ) Dilthey
odrzucił filozofię dziejów jako opartą na założeniu , że istnieje jakaś jedna zasada rządząca
ludzkością i jej dziejami.

ZAŁOŻENIA FILOZOFICZNE PEDAGOGIKI KULTURY :

ANTYNATURALIZM Æ

Antynaturalistyczny przełom filozoficzny dokonał się w Niemczech

w dziedzinie szeroko rozumianej humanistyki . Nawiązywano tu do tradycji idealizmu
inspirowanej przez myśl Hegla.

ANTYNATURALIZM Æ kwestionuje stałość , niezmienność istoty ludzkiej , człowiek jako
istota duchowa , a nie element świata przyrody.

IDEALIZM Æ

świat kultury jest światem ducha , w którym rozwija się i zyskuje

samoświadomość to , co absolutne .W idealizmie zaciera się dualizm tego co przynależy do
sfery materialnej rzeczywistości zewnętrznej wobec człowieka a tego , co stanowi jego – psyche
Wszystko przynależy do świata duchowego , którego elementy nie mogą być postrzegane i
wiernie opisywane , lecz rozumiane , poddawane refleksji.

IDEALIZM wiąże się ze zrozumieniem kultury i świata społecznego przez pryzmat obecności w
nim duchowego ( idealnego ) pierwiastka ( idealizm odnosi się do świata idei )

background image

6


VIII WYCHOWANIE JAKO PRZEDMIOT REFLEKSJI

1)

Ujecie wychowania w perspektywie teleologicznej. Ogromna wagę przykłada się do
formułowania celów wychowania jednocześnie w kategoriach rozwoju kultury oraz
duchowej ( kulturowej ) sfery funkcjonowania człowieka . Cele wychowania określa się
w kategoriach filozoficzno - antropologicznych :
Wspólnota ; ludzkość ; humanitaryzm

2)

Wychowanie ma za zadanie prowadzić człowieka w świat najwyższych wartości i
wzniosłych ideałów kultury ( wprowadzać w świat ponadindywidualnych wartości )

3)

Wychowanie wprowadzając człowieka w świat kultury i wspólnotę duchową , określaną
w kategoriach narodu , jego losu , ludzkości wyznaczonych przez historię i
współczesność.

W Polsce pedagogika kultury rozwinęła się w okresie międzywojennym .
Charakterystyczne dla tego okresu jest ustalenie kanonu wartości ,stylów życia , postaw
godnych przekazu w procesie wychowania . Pedagogika ta ma zatem charakter
KONSERWATYWNY

Filozoficzny nurt pedagogikiÆ współcześni pedagodzy :
-

RUTKOWIAK

-

WITKOWSKI

-

Z.KWIECIŃSKI

-

T.SZUDLAREK

-

A.FOLKIERSKA

-

Z.MELOSIK

PEDAGOGIKA KULTURY A FILOZOFIA WYCHOWANIA

-

nacisk na filozofowanie , szczególny problem :

relacja człowiek – świat kultury , założenia metafizyczne (ontologiczne )
charakterystyczne dla filozofii , rozbudowana refleksja teleologiczna
-

przejście ku „ perspektywie wielości „ , choć ograniczone

-

krytyczny stosunek do empirii lub odejście od niej

WSPÓŁCZESNOŚĆ

-

zmiana tożsamości polskiej pedagogiki po przesileniu formacyjnym

-

zmiana ta jest charakteryzowana jako „ tworzenie się wielu jej jakości i na
równouprawnionym konstytuowaniu się jej multijęzykowości (J.Rutkowiak )

-

współcześnie zauważa się odrodzenie paradygmatu , który można by określić
mianem pedagogiki kultury. Obecne w jego obszarze analizy dotyczą szeroko
rozumianego problemu relacji pomiędzy człowiekiem a kulturą , procesami jej
tworzenia , odtwarzania . Na ogół ( choć nie zawsze ) oparte są one na
(post)modernistycznych artykulacjach : analizują kulturę z perspektywy
uprawomocnionej różnicy wartości , stylów życia. Atrykulacje te przyjmują
głównie emancypacyjny charakter

-

W dalszym ciągu paradygmat neopozytywistyczny ; nacisk na empirię ,
obiektywizm itp.


background image

7


IX PEDAGOGIKA NAUKOWA

Socjologia jako pierwsza stała się nauką społeczną

Scjentystyczny paradygmat ( wzorzec mowy ) naukowości

( miał swoje źródła w filozofii pozytywizmu XIX w )

EPISTEMOLOGIA
Æ teoria wiedzy
Wiodącą postacią w rozwoju scjentystycznego paradygmatu jest August ComteÆ wyznaczył
naukowy wzorzec

Przedmiotem nauki ( tym co bada ) mają być fakty i powiązania między nimi tzn. to co
rzeczywiście się zdarza :

1)

Faktem jest to co jest dane w bezpośrednim doświadczeniu ( to co mogę uchwycić za
pomocą zmysłu np.:to co zobacze )

2)

Nauka ma się zajmować ustalaniem związku pomiędzy faktamiÆ wyjaśnianie

3)

Badanie faktów ma dać podstawę dla ich przewidywania

ZAŁOŻENIA FILOZOFICZNE

( EPISTEMOLOGICZNE )


SCJENTYZM
Æ jedynym z jego założeń jest naturalizm , który ma wpływ na postrzeganie
człowieka , człowiek jest jako element świata przyrody , posiada stałą naturę i jego rozowjem
rządzą stałe prawa , które można określić

NATURALIZM Æ odwołuje się do pojęcia niezmiennej ludzkiej natury , jako stałej normy , ze
względu na którą powinien być organizowany proces wychowania. Szczególną odmianą
naturalizmu jest psychologizm.

OBIEKTYWIZM Æ (kolejna cecha scjentyzmu ) oznacza , że nauka jest i powinna być wolna
od wartości. Zakłada się , że nauka jest dobra, prawdziwa , ma służyć człowiekowi , ideał nauki
pozytywnej odrzuca zdania normatywne : nauka winna pozostawać wolna od wartości.

UTYLITARYZM Æ założenie , że wiedza naukowa jest wiedzą pewną a jednocześnie jest to
wiedza skuteczna , przydatna do kontrolowania zjawisk

Pedagogika naukowa prowadzi swoje badania w oparciu o reguły empiryzmu logicznego , jest
to droga , która rozpoczyna się dostrzeżeniem ( rejestracji danych ) faktów , poprzez wyjaśnianie
związku pomiędzy faktami , do formułowania naukowych twierdzeń o charakterze praw
naukowych.

KRYTYKA

1)

ASPEKTY NORMATYWNE:
Pedagogika nie spełnia postulatu nauki wolnej od wartości . Dwa przykłady
pedagogicznego normatywizmu:

socjologizm pedagogiczny – społeczeństwo jest “ wartością “ , dzieki której staje
się “ człowiekiem “

pragmatyzm - eksponuje kategorię działania jako wartość wyznaczającą kształt i
przebieg procesu wychowania

background image

8

W świetle krytyki pedagogiki naukowej , pedagogika jawi się jako dyscyplina , która nie spełnia
wymogów stawianych nauce rozumianej pozytywistycznie . Nie można jednak stąd wyciągać
wniosku , że pedagogika nie jest nauką , a jedynie , że nie jest nią w pozytywistycznym sensie.
Proces wychowania ma charakter niedeterministyczny (proces wychowania nie jest w 100 %
zależny od czynników , które możemy określić ) i przebiega w układzie zamkniętym.

WSPÓŁCZESNE BADANIA PEDAGOGICZNE :
ICH KIERUNKI I METODY

TERMINY I POJĘCIA BADAŃ PEDAGOGICZNYCH

1

TYPY BADAN PEDAGOGICZNYCH


METODOLOGIA BADAŃ - BADANIA PEDAGOGICZNE I ICH METODOLOGICZNE
PODSTAWY

A) z punktu widzenia celu badań:


TEORETYCZNE ( PODSTAWOWE ) - zmierzające do gromadzenia wiedzy teoretycznej –
budowanie uogólnień
EKSPERYMENTALNE - ( weryfikacyjne ) mają na celu sprawdzanie co się działo. Polegają
na sprawdzaniu działania czynnika wprowadzonego celowo do badanego układu , bądź czynnika
już w tym układzie obecnego. Cel badań : określenie siły oddziaływania jakiejś zmiennej
wprowadzonej eksperymentalnie przez badacza bądź też jakiegoś czynnika.
DIAGNOSTYCZNE - diagnoza określająca stan rzeczy – poszukiwanie źródeł , przyczyn ,
uwarunkowań :
Co sprawia , że...? Dlaczego...?

B) Kryterium organizowania przebiegu badań

terenowe – tzn. zasięg badań ograniczony do jakiegoś określonego terenu

panelowe – przez dłuższy okres czasu bada się ludzi i co jakiś czas to badanie się
powtarza

eksperymentalne


C) Ze względu na przedmiot poznania

opisowe – opisuje się jakieś zjawisko np.: jak młodzież spędza wakacje

wyjaśniające –(szukanie związków , jakie znaczenie ma jeden fakt dla zaistnienia
innego faktu )

zespołowe / indywidualne


2

PARADYGMATY METODOLOGICZNE W PEDAGOGICE WSPÓŁCZESNEJ


Współcześnie mamy doczynienia z 4 różnymi modelami w pedagogice współczesnej :

1)

SCJENTYSTYCZNY (POZYTYWISTYCZNY )

2)

INTERPRETATYWNY - wywodzi się od – paideia- Pedagogika podejmuje próbę

rozumienia i interpretacji

background image

9

3)

KRYTYCZNY - zaangażowanie polityczne badaczy , badacze opowiadają się zawsze
po stronie równości społecznej , z niego wynikają specyficzne wątki
(np. dostęp do oświaty w zależności od klasy społecznej , rola kobiet w edukacji itp.)

4)

POSTMODERNISTYCZNY - określa się mianem anarchizmu pedagogicznego
(„ anthing goes”Æ badaj co chcesz ) kwestionuje się wartość prawdy



W Polsce występują 3 pierwsze modele


WYKŁAD 3 (9 PAŹDZIERNIK 2005)

X PEDAGOGIKA W PERSPEKTYWIE

ADAPTACYJNEJ

,

EMANCYPACYJNEJ

TYPY RACJONALNOŚCI PEDAGOGIKI

RACJONALNOŚĆ -
pojęcie racjonalności „ odnosi się do koncepcji doświadczania świata ,
którą dysponuje każdy człowiek „ Racjonalność jako głęboka struktura doświadczenia ,
wyznacza możliwości interpretacyjne człowieka . Decyduje więc o tym , jak postrzegany jest
świat , w jaki sposób rozumiemy dotyczące nas zjawiska.

PORZĄDEK WARTOŚCI

Wartości są wymierne , dają się ocenić w przedmiotowej skali. Nastawienie wobec świata i
cele życiowe mieszczące się w tej perspektywie ustanawiane są przez dobra , które są
niezbędne do podtrzymywania i kontynuacji egzystencji człowieka . Dobra są przeliczalne i
wymierne w sensie ekonomicznym i społecznym. Wartości o instrumentalnym znaczeniu
stanowią podstawę racjonalności adaptacyjnej. Służą one sprawnemu funkcjonowaniu
człowieka w zastanych okolicznościach. Wartości tego rodzaju są przeliczalne i wymierne.
Wartości obecne w ramach racjonalności emancypacyjnej mają charakter dynamiczny ,
pojawiają się na bieżąco jako rezultat auto kreacji podmiotu . Wartością jest „ otwieranie się na
nowe znaczenia i nowy sposób doświadczania świata „

KATEGORIE OPISU ŚWIATA

Z perspektywy racjonalności adaptacyjnej , rzeczywistość jawi się jako zewnętrzny wobec
podmiotu zbiór przedmiotów , które należy poddać kontroli. ( rzeczywistość jawi się jako świat
przedmiotów, które należy poddać kontroli , opanować , podporządkować życiowo ważnym
celom. ) Wiedza , określona jako „ instrukcja obsługi „ pełni wobec tak rozumianej kontroli
funkcję instrumentalną . Wiedza ma charakter techniczny i podlega modyfikacji jedynie w celu
usprawnienia podmiotowego działania. Kultura jest traktowana jako zbiór ustalonych celów i
norm działania. Inni ludzie są postrzegani w pozycji roli, jaką mogą przyjąć w procesie realizacji
zamierzonych celów. Odnosząca się do nich percepcja , ma zatem charakter uprzedmiotawiający

RACJONALNOŚĆ ADAPTACYJNA - OBOWIĄZUJE W SFERZE TECHNICZNEGO
OPANOWANIA ŚWIATA PRZYRODY

background image

10

ZAŁOŻENIA INTERPRETACJNE

Z perspektywy racjonalności adaptacyjnej , rzeczywistość kulturowa jest postrzegana w sposób
jednoznaczny , nierelatywizujący . Posiadana przez podmiot wiedza o świecie , bazuje na
obecności fundamentalnych przekonań , które – w sposób nieuświadomiony przez podmiot –
warunkują jego orientację w świecie zjawisk społecznych. Postrzegana realność kulturowego
świata nie podlega problematyzacji , co wyznacza taki typ działania , który przyjmuje charakter
adaptacyjny do postrzeganych warunków. Podmiot nie dostrzega różnicy indywidualnych
punktów widzenia. Jednoznaczność i pewność , dotyczące adekwatności własnej perspektywy
poznawczej względem „ realnie „ istniejącej rzeczywistości. , wyznacza pojęcie „ normalności „.
„Normalność „ jest traktowana jako kryterium w ocenie działań i zachowań innych ludzi.
Konsekwencją prezentowanej przez podmiot perspektywy jednoznaczności , staje się
fundamentalizm poznawczy , stojący u podstaw negowania i odrzucania alternatywnych
wzorców racjonalności , przejawiających się w „ innego rodzaju „ działaniach , zachowaniach ,
sposobach myślenia .
Jednostka , dysponująca adaptacyjnym typem racjonalności , jest nastawiona na
podtrzymywanie posiadanego obrazu świata . Towarzyszące mu uzasadnienia , odwołują się
do poczucia oczywistości , budowanego na podstawie kulturowo zalegalizowanych przekonań o
„ naturalnym porządku rzeczy „.


RACJONALNOSĆ EMANCYPACYJNA - w swoim kontekście oparta jest na zasadach
krytyki i działania . Celuje ona w krytyce tego co jest ograniczające i deprymujące , a
jednocześnie popiera działania sprzyjające indywidualnej wolności i pomysłowości. Ten typ
racjonalności skonstruowany jest jako zdolność do krytycznego myślenia i rekonstruowania jego
Krytycznej genezy , do zastanowienia się nad samym procesem myślenia. Racjonalność
emancypacyjna zwiększa swe zainteresowania samorefleksja o działanie społeczne , zmierzające
do stworzenia warunków ideologicznych i materialnych , w których istnieją relacje oparte na
alienacji i wyzysku . Sugeruje to obraz edukacji obywatelskiej

Racjonalność emancypacyjna przypisuje doświadczanej rzeczywistości charakter procesualny ,
dynamiczny. Z tej perspektywy , istotę świata tworzy jego ciągłość temporalna ( pomiędzy
przyszłością , teraźniejszością a przeszłością ) Percepcja rzeczywistości wykracza więc poza
doraźną perspektywę „ tu i teraz „ . Światu społecznemu przypisuje się charakter wspólnotowy.
Obecne w jego obszarze znaczenia są tworzone w procesach międzyludzkiej komunikacji oraz w
zbiorowym działaniu. Kultura jest postrzegana jako konstytuowana przez zbiór interpretacji
rzeczywistości . Interpretacje takie mają charakter dynamiczny, podlegają bowiem
problematyzacji i zmianie. Perspektywa z jakiej podmiot dostrzega zjawiska zachodzące w
obszarze kultury , daje mu przekonanie wolności wyboru , możliwości autokorekcji , a
jednocześnie kreacji wspólnego świata społecznego.

Racjonalność emancypacyjna obejmuje przekonanie o problematycznym charakterze kulturowo
definiowanego świata . Jego percepcja jest traktowana jako wynik subiektywnej interpretacji
podmiotu. To przekonanie stoi u podstaw dostrzeżenia relatywizmu własnej wiedzy przez
podmiot. , skutkującego tolerancją wobec alternatywnych sposobów percepcji rzeczywistości ,
przejawiających się w działaniu i myśleniu innych ludzi. Wiedza podmiotu o świecie jako „
niepewna „ , jest poddawana nieustannej rewizji podmiotu. W tym sensie racjonalność
emancypacyjna jest obdarzona krytyczną samoświadomością .

background image

11

RACJONALNOŚĆ ADAPTACYJNA


Teorie wychowania autorytarnego

Pedagogika behawiorystyczna
Pedagogika konserwatywna ( elitaryzm )
Pedagogika socjalistyczna

RACJONALNOŚĆ EMANCYPACYJNA

Teorie wychowania antyautorytarnego

Pedagogika humanistyczna
Pedagogika liberalna

cel wychowania

Adaptacja do zastanych warunków
życie

Tożsamość konwencjonalna , tożsamość
roli; kształtowanie wg nienaruszalnych
wzorców osobowych , urabianie

rozwój jako samorealizacja ,
samowychowanie

tożsamość postkonwecjonalna

rozwój permanentny , ciągłe
przekraczanie siebie

Istota oddziaływań pedagogicznych

Bezpośredni wpływ na dziecko

Transmisja gotowej wiedzy i gotowych
wzorców zachowań

Zdyscyplinowany wysiłek

Podporządkowanie się wychowanka
woli innych

Pomoc jako sterowanie dzieckiem

pośredni wpływ na dziecko polegający
na organizowaniu sytuacji
sprzyjających rozwojowi

umożliwianie wychowankom
samopoznania

edukacja bez przymusu , respektująca
prawo jednostki do własnej drogi
rozwoju

akceptacja autonomii , indywidualności
podmiotu

pomoc jako oferta



PAOLO FEIRE - opisuje 2 typy edukacji

1) ( racjonalność adaptacyjna )

BANKOWA KONCEPCJA EDUKACJI

- funkcjonuje

jako edukacja masowa , jest to model oparty na jednostronnej transmisji wiedzy płynącej od
nauczyciela do ucznia


NAUCZYCIEL

Æ Æ Æ Æ Æ Æ Æ


UCZEŃ

Podmiot działania

przedmiot

działania nauczyciela



CECHY :

nauczyciel przekazuje wiedzę

wiedza ma charakter werbalny , zawsze jest przekazywana za pomocą słowa – narracji

sam przekaz wiedzy ma charakter monotonny , problem rozumienia wiedzy jest
drugoplanowy

„wiedza szkolna stanowi środek zapobiegający myśleniu „
nie myślećÆ zapamiętaćÆ powtarzać

umysł ucznia jest traktowany jak „ pojemnik na wiedzę „

nauczyciel panuje nad uczniem ( uczeń jest podporządkowany )

background image

12


Edukacja stanowi trening dla ucznia , ten model edukacji kształtuje dobrego ( posłusznego )
poddanego .

świadomość ucznia według tego modelu jest to wpajanie uczniom fałszywego przekonania na
temat relacji człowieka do świata. Człowiek stoi obok świata

Nauczyciel jest podmiotem działania , podmiotem namysłu , natomiast uczeń jest przedmiotem
działania nauczyciela. Działanie , myślenie stanowi domenę nauczyciela.

JAKIE KONSEKWENCJE POLITYCZNE PŁYNĄ Z TEGO MODELU

czyni się z ludzi poddanych

konsekwencje totalitarne

chodzi o ukształtowanie , kontrole poddanych ( pokazuje w jaki sposób kształtuje się
obywatela , kształtuje się w nim świadomość poddanych)


NAZWA MODELU BIERZE SIĘ Z :

Feire porównuje ten model do zasad systemu bankowego , wiedza jest depozytem , nauczyciel
urzędnikiem bankowym , a umysł ucznia kontem ( inaczej jest to wkładanie depozytu na konto)
Feire jest zaangażowany w tworzenie nurtu pedagogiki krytycznej.

Bankowa koncepcja edukacji ma charakter monologowy - monolog nauczyciela

Temu modelowi edukacji Feire przeciwstawia model edukacji stawiającej problemy.

2)

racjonalność emancypacyjna

EDUKACJA WYZWALAJĄCA Æ EDUKACJA

STAWIAJĄCA PROBLEMY


NAUCZYCIEL

Æ Æ Æ Æ Æ Æ Æ Æ

Å Å Å Å Å Å Å Å


UCZEŃ

PODMIOT

PODMIOT


monolog nauczyciela zostaje zastąpiony dialogiem pomiędzy nauczycielem a uczniem.
W tym dialogu obie osoby są podmiotami , są uznane za autonomiczne , myślące

Znika relacja dominacji , oboje są partnerami w dialogu

Zanika relacja nauczycielÆ uczeń , oboje są jednocześnie nauczycielami i uczniami


CZEGO DOTYCZY

Dialog dotyczy ważnych problemów , które są poruszane , są to problemy związane z
doświadczeniem życiowym , kulturowym , politycznym itp. Ucznia i nauczyciela. Sam
proces dialogu zachodzi na zasadzie dialektycznej ( dialektyka ) z tego dialogu
wychodzi wiedza , która nie stanowi ani uprzedniej wiedzy nauczyciela , ani
uprzedniej wiedzy ucznia . Jest nową jakością wyłaniającą się w procesie edukacji jako
KONSTRUŁOWANIE WIEDZY ( wiedza do której dochodzą po negocjacjach ,
konflikcie )

background image

13


NAUCZYCIEL

Æ Æ Æ Æ Æ Æ Æ Æ

Å Å Å Å Å Å Å Å


UCZEŃ


TEZA

ANTYTEZA

SYNTEZA


Kształtuje ucznia jako podmiot zdolny do samodzielnego myślenia , oraz istotę twórczą
działającą w świecie.


WYKŁAD 4 ( 22.10.05)+ 5 (05.11.05)

XI EDUKACJA W PERSPEKTYWIE IDEOLOGII POLITYCZNEJ

DOMINUJĄCE IDEOLOGIE :

KONSERWATYZM

LIBERALIZM

RADYKALIZM


1)

KONSERWATYZM – jako ideologia polityczna

ConservareÆ łać.Æ utrzymywać , zachowywać

Jest ideologią zmierzającą do utrwalenia zastanego porządku społecznego. Odwołując
się do uniwersalnych wartości , norm , hierarchii , które powinny obowiązywać w
społeczeństwie

Konserwatyzm rodzi się w czasach wielkiej rewolucji francuskiej , wrogość do ideologii
liberalnej.

W XX w konserwatyzm silnie ożywa pod hasłem „ powrót do źródeł „ – powrót do
uniwersalnych wartości kultury, religii , moralności

Koncepcja człowieka – jak postrzegany jest człowiek przez konserwatystów

człowiek ze swojej natury jest niedoskonały , przychodzi na świat jako istota
nieetyczna , niedoskonała , moralnie upośledzona . Po to aby żył i funkcjonował w
społeczeństwie trzeba go wychować , ukształtować. Dopiero wdrożenie człowieka do
uniwersalnych wartości , norm czyni go zdolnym do życia w społeczeństwie. Dopiero
wychowanie uczłowiecza człowieka , człowiek staje się ludzki dopiero gdy zostaną mu
narzucone wartości , normy
Człowiek jest również niedoskonały w sensie biologicznym. Bierze się pod uwagę
pochodzenie etniczne , społeczne , rasowe, kulturowe ( są grupy ludzi zdolnych i
niezdolnych do sprawowania władzy )


background image

14

Podział ludzi , kultur na lepszych i gorszych .

Problem seksizmu rodzi się w ideologii
konserwatyzmu . Kobieta jest predysponowane do uprawiania cnót domowych ,
mężczyzna życie polityczne – rządowe.

DZIAŁALNOŚĆ POLITYCZNA

Antyegalitarny charakter działalności politycznej – przeciwstawiający się idei
równości. Działalność konserwatyzmu prowadzi do wzmocnienia podziałów klasowych ,
dostępu do władzy itp. ( „ Lepsi powinni rządzić gorszymi „-Platon )
W jaki sposób to uzasadniają ?
-

odwołują się do czynników naturalnych , twierdzą , że ludzie ze swojej natury
mają spełniać daną funkcję w społeczeństwie.

Podziały społeczne uważa się za naturalne , konieczne . W związku z tymi podziałami
formułuje się postulaty ograniczania dostępu do władzy niektórym grupom ludzi.


WIZJA SPOŁECZEŃSTWA

społeczeństwa opartego na podziale statusu , pozycji ról społecznych , które będą
członkowie tego społeczeństwa pełnić


preferuje się wypróbowane modele urządzania społeczeństwa . Szuka się tych modeli ,
które wskazują człowiekowi jego miejsce w społeczeństwie


Społeczeństwo przez konserwatyzm jest traktowane jako wspólnota wzorców
odczuwania tzn. budowanie poczucia wspólnej tożsamości ludzi , opartej na ideach
historii bądź odwołujących się do natury. Akcentowane są przez konserwatyzm takie
kategorie jak naród , ojczyzna


nawoływanie do postępu społecznego zgodnie z wzorcami powszechnej moralności ,
społeczeństwo będzie lepsze , powinno się rozwijać ale powinno przestrzegać normy ,
prawa.


Ich poglądy są ugruntowane w prawdziwym obrazie świata ( podpierają się wielkimi
autorytetami )

WARTOŚCI

-

szacunek dla tradycji , religii ( dominujących )

-

przywiązywanie do wzorców kultury patriarchalnej

-

wiedza jest wartością , rytualistyczna wartość przyznawanej wiedzy tzn. wiedza
jest ważna bo jest wartością samą w sobie


EDUKACJA

działanie szkoły opiera się na modelu pasa transmisyjnego ( bankowa koncepcja edukacji –
racjonalność adaptacyjna )

wychowanie jako adaptacja do status quo , dostosowanie do potrzeb dominującej ideologii
, rynku pracy , sytuacji politycznej itp.

Unifukacja (podział na grupy , budowa lekcji , metody treści , podkreślenie roli nauczyciela
, atrybuty jego władzy )

background image

15

PRZYKŁADY EDUKACJI W KONSERWATYZMIE

1)

SZKOŁA TRADYCYJNA ( film o szkole w Japonii )


Koncepcja pedagoga J. Herberta ukształtowała się w XIX w . Herbart stworzył jako pierwszy
system pedagogiki naukowej , który dał początek szkole tradycyjnej . Według niego
wychowanie to proces obiektywny , który przebiega w zgodzie z pewnymi stałymi prawami.
Jeżeli te prawa odkryjemy to wtedy będziemy dopiero mogli zaplanować środki wychowawcze.

° ZADANIA PEDAGOGIKI WG J. HERBERTA

Należy wypracować środki i metody wychowawcze , które będą gwarantowały pełną realizację
zaplanowanych celów.

Cele wychowania Herbert wywodzi z filozofii i formułuje je w postaci ideałów wychowania

1)

IDEA DOSKONAŁOŚCI - oznacza zgodność woli człowieka z jego przekonaniami

2)

IDEA WEWNĘTRZNEJ WOLNOŚCI – oznacza , że moja wola jest wolą silną

3)

IDEA ŻYCZLIWOŚCI – oznacza , że moja wola jest zgodna z wolą innych ludzi.

4)

IDEA PRAWA - oznacza , że moja wola jest zgodna z tym co dyktuje prawo

5)

IDEA ZADOŚĆUCZYNIENIA – oznacza , że jeżeli dostrzegam sytuacje w której
łamane jest prawo to odczuwam potrzebę zadośćuczynienia.


Herbart chce wychować ludzi którzy będą tacy sami. Wychowanie według niego określane jest za
pomocą pojęcia „ Bildung „ Æ urabianie . Bildung jest jednocześnie i kształceniem i
wychowaniem , jest to formowanie człowieka . Celem jest kształtowanie człowieka jako
moralnego charakteru , do tego niezbędne są przekonania . Poprzez przekaz wiedzy kształtujemy w
dziecku odpowiednie przekonania , które kształtują moralny charakter.

MORALNY CHARAKTER

PRZEKONANIA

WIEDZA


Herbert uważa , że przekonania jednostki wyrastające z wiedzy ( cytuje Herberta „ tempaki nie
mogą być ludźmi cnotliwymi „ ) Proponuje on szkołę elitarną , wyłącznie dla chłopców o
wyjątkowych predyspozycjach. Herbert w swojej pedagogice chce realizować postulaty oświecenia
. Herbert nie wierzył , że cała ludzkość jest w stanie osiągnąć charakter moralny , uważał , że
potrzebni są wybitni przewodnicy – nauczyciele.
Herbert stworzył nowoczesny system dydaktyczny . System , który polega na przekazie wiedzy ,
zadaniem ucznia jest jej przyswajanie.
Herbert jest twórcą systemu klasowo – lekcyjnego , wprowadził lekcje , podział uczniów na grupy
jednorodne wiekowo , wprowadził podział treści nauczania na przedmioty szkolne .
Rola nauczyciela Æ nauczyciel musi być mężczyzna , obdarzony charyzmą , musi być człowiekiem
silnego charakteru . Herbert uważał , że kobiety nie są w stanie oddziaływać na uczniów .
Nauczyciel musi dominować , postać nauczyciela powinna budzić respekt.
Herbert wprowadza specyficzne metody wychowawcze np.:

background image

16

KARNOŚĆ – strategia wychowawcza stosowana przez nauczycieli , jest to dyscyplinowanie ,
kształtowanie właściwych nawyków zachowania

PILĘGNOWANIE - jest to „łagodne „ oddziaływanie wychowawcze ( „ miękka przemoc „ )

Uczniowie Herberta upowszechnili szkołę tradycyjna w szkołę masową . Szkoły masowe
były dominującym modelem szkolnictwa na świecie. Elementy szkoły tradycyjnej
zostały włączone w system socjalistyczny ( do modelu pedagogiki socjalistycznej )
szkoła tradycyjna charakteryzuje się bankową koncepcją edukacji.


REFORMY OPARTE NA IDEOLOGII KONSERWATYWNEJ

USA – „ back to bases „

- powrót do podstaw np. :europejskich korzeni narodu Ameryki ,

standardów moralnych. Reforma edukacji na bazie idei doskonałości - kompetencje

techniczne i przedmioty ścisłe , rozbudowano mechanizm selekcji i kontroli , szkoła jako ważne
narzędzie społecznej stratyfikacji . Chodzi o to aby edukacja napędzała rynek pracy. Miejsce
jednostki w społeczeństwie ma określać jej zdolność i pracowitość . Krytyka projektu edukacji
opartego na zasadzie równości szans. Ciągłe testowanie osiągnięć uczniów i ich selekcjonowanie
na grupy ze względu na wyniki. W tym sensie nasila istniejące podziały klasowe. Szkoła promuje
klasę dominującą ( reprezentuje klasę średnią i wyższą ) . Na wynik testów ma wpływ kapitał
kulturowy
Jest to występujący w konserwatyzmie psychometryczny model edukacji.

WIELKA BRYTANIA -

REFORMA 1989 r ( połączenie neokonserwatyzmu i

neoliberalizmu ) edukacja „efektywna „ , silne rozwinięte mechanizmy selekcji , model
edukacji wyrównawczej , kompensującej . Osiągnięcia szkolne mierzy się co określony czas
np.:6 latków , 8 latków ...


FRANCJA -

system francuskiej oświaty wprowadziła 2 typy matury ( ogólna i zawodową

Matura francuska - obowiązkowym przedmiotem jest filozofia . Wyniki uzyskiwane przez
maturzystów , okazuje się , że maturę rozszerzoną zdają w większości uczniowie z wyższych
klas społecznych.

WARIANTY KONSERWATYWNYCH IDEOLOGII EDUKACYJNYCH

Fundamentalizm

( autorytet rodziny , państwa i kościoła ) . Reprezentatywny jest system

Wychowania chrześcijańskiego . Dobro wspólne państwa jest spójne z dobrem wspólnym
rodziny i kościoła. „ sprowadzenie do jedności przez przekreślenie różnic „


Odmiana klasycystyczna -

uniwersalne wartości kultury europejskiej , ze źródłami w

kulturze helleńskiej: wartości intelektualne , racjonalny pogląd świata , ogólna wiedza

Neokonserwatyzm -

apologizacja technologiczności

-

wprowadzenie do cywilizacji

techniczno-przemysłowej , postęp jako postęp nauki i techniki, podporządkowanie edukacji
interesom gospodarki .




background image

17

IDEOLOGIA LIBERALNA ( LIBERALIZM )

LIBERALIZM
Æ liberalis ( łać. ) – dotyczy wolności
Wywodzi się z filozofii oświecenia , filozofowie przeciwstawiają się władzy , chcą wyzwolenia
ludzi spod despotycznej władzy.

PODSTAWOWE WYZWANIA POŁĄCZONE LIBERALIZMU Z IDEĄ
DEMOKRATYCZNĄ

( fuzja idei demokracji i liberalizmu w XIX w )

• wolność indywiduum – domaga się wolności człowieka , wolności od zewnętrznych

wpływów , przymusów

• domaga

się ograniczania roli państwa – to nie państwo powinno kontrolować i mówić

człowiekowi jak ma żyć

• wolność gospodarcza – co daje podstawę gospodarki kapitalistycznej
• wielość nurtów: filozofia indywidualistyczna/ pragmatyczna , indywidualizm/ kolektywizm/

wolny rynek vs. Redystrybucja dochodów

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

uważa się , że człowiek jest z natury swojej istotą dobrą , wyposażoną w rozsądek , uważa
się , że człowiek jest pragmatyczny tzn nastawiony na realizacje własnych celów , to co
osiąga w życiu człowiek zależy tylko od niego , od jego pracowitości , zdolności

zdolny do kierowania własnym życiem , do dokonywania wyborów


KONCEPCJA SPOŁECZEŃSTWA

funkcjonowanie

społeczeństwa opiera się na zbiorowym interesie jednostek

(suma

interesów , koncepcja niewidzialnej ręki-starcie , harmonia )życie społeczeństwa oparte jest
na zasadach demokracji czyli ustroju gdzie decyzje podejmowane są na mocy większości
głosów

wolność gospodarcza

zasada

neutralności

światopoglądowej państwa tzn. domaga się chronienia kwestii

światopoglądu wyznania obywateli od wpływów państwa

prawo do własności prywatnej

idea

postępu społecznego ( eksperymentalizm i empiryzm )


WARTOŚCI

Wartość tolerancji dla wszelkiej odmienności , światopoglądów

Wartość wolności indywidualnej człowieka negatywnej – od złych wpływów , przymusów ,
nie wolno naruszać wolności drugiego człowieka ( wolność ograniczona )

Ustala granice pomiędzy wolnością polityczną i anarchizmem


EDUKACJA + NURTY W PEDAGOGICE LIBERALNEJ

1)

POGLĄDY NA WYCHOWANIE WYRAŻONE PRZEZ J.LOCKE „Myśl o
wychowaniu w XVIII w „ . Locke pisze w swoich pismach o kształtowaniu człowieka jako
obywatela wśród cnót obywatelskich tj. hojność , uprzejmość , tolerancja , roztropność ,
sprawiedliwość

background image

18

2)

FILOZOFIA WYCHOWANIA J.J. ROUSSEAU - w XVIII w był autorem koncepcji
politycznych , w których pokazywał zasady konstruowania społeczeństwa opartych na ich
własnej woli. Twórca koncepcji swobodnego wychowania ( wychowanie pozbawione presji
, bez przemocy , bez przymusu )

Wątek Russeau podejmuje nurt pedagogiki „ nowe wychowanie „
przeciwstawiające się
założeniu szkoły tradycyjnej . Proponuje kształtowanie człowieka w wolności . Szkoła ,
wychowanie dla dobra dziecka . Zwracano uwagę na rozwój samorządności szkolnej ,
wspólne rozwiązywanie problemów , kształtowanie samodzielności człowieka .


We współczesnej pedagogice mamy dużo odmian pedagogiki liberalnej ,
wszystkie zakładają
wychowanie w wolności z poszanowaniem autonomii dziecka , z poszanowaniem jego wyboru ,
wychowanie pozbawione przemocy , wychowanie antyautorytatywne .

Do takich nurtów należy :

pedagogika humanistyczna

pedagogika Gestalt

antypedagogika



ANTYPEDAGOGIKA – radykalna próba usunięcia wszelkiego przymusu wychowawczego.

Schonbeck- przedstawiciel antypedagogiki
Antypedagogika jest nurtem wywodzącym się z Niemiec ( początki to lata 70-80 ) przeciwstawia się
wszelkiej idei wychowania ,antypedagodzy twierdza , że nie wolno wychowywać dziecka ,
ponieważ wychowywanie jest przemocą . Stawia pytanie : Jakie mają prawo dorośli wychowywać
dzieci ? Znosi wychowanie , pokazuje , że dziecko od momentu przyjścia na świat jest zdolne do
okazywania swoich potrzeb ( świadomość swoich potrzeb ) Dziecko jest traktowane na równi z
dorosłym. Jest zdolne do myślenia , podejmowania decyzji , wyboru. Zamiast wychowania
proponują stosunek oparty na przyjaźni z dzieckiem Æ amikacja ( amica- przyjaciel ) przyjaźń z
dzieckiem opiera się na równości prawa , nikt nie ma prawa podejrzewać , że dziecko jest mniej
zdolne. Trzeba pozbyć się patriachalnego stosunku do dziecka.

Różnice pomiędzy liberalizmem a liberalizacją wychowania

Liberalizm łączy wolność z odpowiedzialnością , opiera się na założeniu kontraktu pomiędzy
uczniami a nauczycielem tzn że ustalane są zasady , prawa i obowiązki w których obydwie strony są
zobligowane do ich respektowania. Natomiast sytuacja w której następuje dominacja ucznia nad
nauczycielem nie ma nic wspólnego z liberalnym modelem edukacji.

Liberalizm jako filozofia polityczna interesuje się tym jak ludzie dorośli organizują życie , tutaj
dzieci nie są traktowane jako dorośli . Tutaj dziecko traktowane jest jak dziecko.






background image

19

WYKŁAD 6 - 19.11.2005

PEDAGOGIKA KRYTYCZNA

( EMANCYPACYJNA JAKO RADYKALNA OPCJA

MYŚLENIA O EDUKACJI )

ŹRÓDŁA PEDAGOGIKI KRYTYCZNEJ

Pedagogika krytyczna -

wyrasta na bazie radykalnej krytyki oświaty



Teorie socjologiczne

które pokazują , że szkoła oparta bankowej koncepcji

edukacji doprowadza do odtwarzania nierówności

Teorie socjologiczno –ekonomiczne

społecznych , szkoła promuje warstwy dominujące w

społeczeństwie , ogranicza możliwości innych grup , blokuje
możliwości awansu społecznego


KONCEPCJE SOCJOLOGICZNE

PIERE BOURDIEAU -

socjolog francuski , socjolog kultury , tworzy teorię reprodukcji

społecznej Æ odtwarzanie nierówności klasowych w społeczeństwie

P. Bourdieau jest marksistą , postrzega społeczeństwo jako teren konfliktów pomiędzy 2 grupami
społecznymi Æ klasą średnią – dominującą i klasą upośledzoną – robotnicy i chłopi
Problem reprodukcji społecznej prowadzi do tego , że dzieci robotników i chłopów nie mogą
zmienić klasy społecznej , dzieci klasy średniej są promowane .

TEZA BOURDIEAU


„Szkoła na mocy strategii gwałtu symbolicznego prowadzi do odtwarzania nierówności
klasowych w społeczeństwie „

gwałt symboliczny Æ

oznacza jednokierunkową transmisje kultury przez szkołę ( wpajanie

kultury uczniowi )

kultura legalna Æ

to kultura dominująca w społeczeństwie i przekazywana przez instytucję

oświatowe

kultura nielegalna Æ

przedstawicieli kultur nielegalnych uważa się za niekulturalnych , jest to

kultura odbiegająca od legalnej np.: subkultura , kultura klas niższych , która nie znajduje uznania
przez klasy dominujące i jest wykluczana z sfery publicznej oraz edukacji.

HabitusÆ

kapitał kulturowy jednostki , wszystko to co przejmujemy z kultury np.: wzory

zachowań , normy , wartości , pojęcia , używanie języka , sposoby oceniania świata , wzorce
estetyczne , ubiór , mimika , sposób chodzenia , sposób reagowania
HABITUS kształtuje dyspozycje do zachowań , ludzie zachowują się zgodnie ze swoim
habitusem .
Ludzie maja różne habitusy , w zależności od kultury w której się wychowują

background image

20

Różnice powstające na płaszczyźnie różnic klasowych ( rodzaje habitusów )

I PODZIAŁ


HABITUS KULTURY LEGALNEJ

-

ten , który jest nabywany w procesie socjalizacji


HABITUS KULTURY NIELEGALNEJ

– nabywany w kulturze nielegalnej

II PODZIAŁ

HABITUS PIERWOTNY -

HABITUS KTÓRY NABYWANY JEST PRZEZ CZŁOWIEKA W

OKRESIE SOCJALIZACJI PIERWOTNEJ ( wychowanie domowe do 5 roku życia )

Proces socjalizacji pierwotnej – jego wpływy są najtrwalsze , są to wpływy które dziecko nabywa
w pierwszych 5 latach swojego życia

HABITUS WTÓRNY -

kształtowany przez instytucje edukacyjne


PRZYKŁAD


Przedstawimy 2 dziewczynki z różnych klas społecznych , u których w momencie rozpoczęcia
szkoły zaczyna się problem różnic klasowych , jest to przykład faworyzowania klasy
dominującej


ZOSIA – KLASA CHŁOPSKA


ZUZANNA – KLASA ŚREDNIA


HABITUS PIERWOTNY –

KULTURA NIELEGALNA


HABITUS PIERWOTNY

- KULTURA LEGALNA


SZKOŁA


SZKOŁA


HABITUS WTÓRNY – KULTURA LEGALNA

( różni

się od habitusu pierwotnego Zosi , nie rozumie przez to
reguł gry , nie rozumie poleceń , języka nauczycieli ,
czuje się zagubiona może przez to mieć słabe wyniki i
zostać uznana za osobę mało inteligentną


HABITUS WTÓRNY –KULTURA LEGALNA
( habitus wtórny jest kontynuacją habitusu
pierwotnego )



Nauczyciele mylnie biorą niedostosowanie kulturowe z brakiem inteligencji
Dzieci odtwarzają pozycje społeczne swoich rodziców

KONCEPCJA BAZILA BERNSTEINA Æ

socjolog brytyjski


TEZA BERNSTEINA

Szkoła odtwarza nierówności społeczne preferując kod językowy charakterystyczny dla
klasy dominującej

background image

21

Kod językowy -

jest to sposób używania języka w zakresie wspólnej mowy


WYRÓZNIA 2 TYPY KODÓW JEZYKOWYCH

1)

KOD ROZBUDOWANY

– charakterystyczny dla klasy średniej i reprezentowany przez

szkoły


2)

KOD OGRANICZONY

- klasy niższe


TEZA BERNSTEINA

Kody językowe są funkcją formy jakie przywierają stosunki społeczne ( kody językowe ,
dostosowane do tego jak wyglądają relacje społeczeństwa w obrębie ich klas )

KOD ROZBUDOWANY KOD

OGRANICZONY

Szeroki zakres słownictwa i rozbudowana
struktura gramatyczna wypowiedzi

Wąski zakres słownictwa , ograniczona
struktura gramatyczna wypowiedzi

Szeroka możliwość przekazu
zindywidualizowanych doświadczeń ( mimika
, gestykulacja ograniczona )

Niewielka możliwość przekazu
zindywidualizowanych doświadczeń, często
wykorzystywany kanał pozawerbalny

DOŚWIADCZENIA DOŚWIADCZENIA
Doświadczenia ludzi z tych grup cechuje
zróżnicowanie , różnica doświadczeń
przekłada się na rozbudowany kod językowy .
Ludzie maja możliwość przechodzenia na kod
ograniczony

znaczenia konkretne , opisowe, narracyjne ,
ograniczenie systemów pojęciowych ,
doświadczenia ludzi z tej grupy są podobne ,
są sobie bliskie , wspólne , takie same,
nie mają możliwości przeskakiwania do kodu
rozbudowanego

SZKOŁA SZKOŁA
Szkoła posługująca się kodem rozbudowanym
Dyskryminuje dzieci posługujących się
kodem ograniczonym , szkoła wymaga pojęć
abstrakcyjnych ,

Dyskryminacja dzieci


POGLADY AMERYKANÓW ( BOWLES , GINTIS )

Szkoła działa na rzecz reprodukcji społecznej zachodzącej na poziomie ekonomicznym
Działanie szkoły jest zdominowane przez interesy ekonomiczne , szkoła działa na rzecz
bogatych , dokonuje selekcji młodzieży tak aby dostosować ją do rynku pracy . Najwięcej ludzi
kieruje do stanowisk niższych , wykonawczych , robotniczych trochę mniej na stanowiska
menadzerskie i jeszcze mniej na stanowiska kierownicze – elita

Edukacja jest zdominowana interesem ekonomicznym , ofiarą tego systemu są dzieci klas niższych
lub dzieci z kultur marginalizowanych w społeczeństwie Æ mniejszości etniczne USA

background image

22

Pedagogika wyrasta w latach 80


Najważniejsi jej przedstawiciele to min:

H.A.Giroux

P.L.Mclanen

amerykanie


T.Szkudlarek

Z.Kwieciński

polacy



Pedagogika krytyczna w sposób programowy indentyfikuje się z grupami marginalizowanymi w
społeczeństwie , działa na rzecz obrony ich interesów

PODSTAWOWA TEZA

TRZEBA STAWIAĆ OPÓR WYKLUCZENIOM SPOŁECZNYM DOKONYWANYM NA
MOCY DZIAŁAŃ EDUKACJI , TRZEBA ZMIENIĆ SYSTEM EDUKACYJNY , ZMIENIĆ
NASTAWIENIE LUDZI



SŁOWNICZEK

PAIS -

chłopiec

-

AGO –

prowadzić

-

PAIDEIA –

odnosi się do filozoficznej refleksji nad wychowaniem , podejmowała

kwestie rozwoju duchowego

-

ETYMOLOGIA –

źródło słowa

-

PARADYGMAT –

wzorzec mowy

-

PERCEPCJA

– proces nadawania znaczeń otrzymanym wrażeniom( czyli

informacjom dostarczonym przez zmysły ) postrzeganie , sposób reagowania ,
odbierania wrażeń

-

ANDRAGOGIKA

– dyscyplina zajmująca się badaniem warunków edukacji i

samokształcenia osób dorosłych

-

STRATYFIKACJA

– oznacza , że każde społeczeństwo ma pewien system rang .

Pewne warstwy stoją wyżej , inne zaś niżej . Ich suma stanowi system stratyfikacji
danego społeczeństwa








Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
pedagogika ogolna id 353595 Nieznany
pedagogika ogolna id 353595 Nieznany
Pedagogika specjalna id 353862 Nieznany
Pedagogika ogolna wyklady 2013 Nieznany
Czesc ogolna id 128706 Nieznany
Ekologia ogolna id 154923 Nieznany
pedagogika opiekuncza id 353670 Nieznany
ASTRONOMIA OGOLNA id 71183 Nieznany (2)
Pedagogika Wczesnoszkolna id 35 Nieznany
Materialy szkoleniowe Pedagogika ogolna id 285443
Anatomia ogolna id 62776 Nieznany (2)
Pedagogika specjalna id 353862 Nieznany
Pedagogika ogolna wyklady 2013 Nieznany
Czesc ogolna id 128706 Nieznany
Pedagogika Resocjalizacyjna id Nieznany
program pedagogika id 395372 Nieznany
ogolna 2012 id 333460 Nieznany
prawo zobowiazan, cz ogolna id Nieznany

więcej podobnych podstron