Cz

ęść

12

Cz

ęść

12

Zakład Analizy Leków

2008

Piotr Suchocki

Cz

ęść

12

Cz

ęść

12

Modyfikatory i

Modyfikatory i

rozpuszczalniki

rozpuszczalniki

Grupa Zwi

ą

zek Rozpuszczalnik

R–H

Alkany Eter naftowy, heksan

Ar–H

Zw. Aromatyczne Toluen, benzen

R–O–R

Etery Eter dietylowy

Rodzaje rozpuszczalników stosowane

podczas rozdziałów technik

ą

HPLC

R–X

Halogenki alkilowe Tetrachlorometan, CHCl

3

R–COOR

Estry Octan etylu

R–CO–R

Aldehydy i ketony Aceton, metylo etylo keton

R–NH

2

Aminy Pirydyna, trietyloamina

R–OH

Alkohole Metanol, etanol, izopropanol

R–CONH

2

Amidy Dimetyloformamid

R–COOH

Kwasy karboksylowe Kwas octowy

H–OH

Woda Woda

Rozpuszczalnik

Lepkość w

temp. 20

o

C

cP

Siła elucji

ε

Współczynnik

załamania

światła

Graniczna

długość

pochłanianej

fali, [ nm]

n-Heksan
Cykloheksan

0.33
1.00

0.01
0.04

1,375
1.427

195
205

Niektóre wła

ś

ciwo

ś

ci rozpuszczalników, na które nale

ż

y

zwróci

ć

uwag

ę

podczas rozdziałów technik

ą

HPLC

Cykloheksan
Chloroform
Chlorek metylenu
Tetrahydrofuran
Octan etylu
Acetonitryl
Metanol
Kwas octowy
Woda

1.00
0.57
0.44
0.55
0.45
0.37
0.60
1.26
1.00

0.04
0.40
0.42
0.45
0.58
0.65
0.95

duża
duża

1.427
1.443
1.424
1.408
1.370
1.344
1.329
1.372
1.330

205
245
235
215
260
190
200

-
-

Zakresy zastosowania rozpuszczalników w świetle UV

Acetonitryl

Metanol

2-Propanol

Pentan

Zakresy zastosowania rozpuszczalników w świetle UV

n-Heptan

Chlorek metylenu

Zakresy zastosowania rozpuszczalników w świetle UV

Chloroform

Tetrahydrofuran

Zakresy zastosowania rozpuszczalników w świetle UV

Toluen

Metylo-etylo-keton

Zakresy zastosowania rozpuszczalników w świetle UV

Szereg eluotropowy rozpuszczalników

Wysoka

Rozpuszczalnik

Wartość

eluotropowa

(

ε

ο

)

Rozpuszczalnik

Wartość

eluotropowa

(

ε

ο

)

Kwas octowy
Woda
Metanol
2-propanol

>0.73
>0.73

0.73
0.63

Eter etylowy
Benzen
Toluen
Czterochlorek węgla

0.29
0.27
0.22
0.14

Niska

2-propanol
Izobutanol
Acetonitryl
Octan etylu
Aceton
Metyloetyloketon
Tetrahydrofuran
Chlorek metylenu
Chloroform
Eter tert-butylometylowy

0.63
0.54
0.50
0.45
0.43
0.39
0.35
0.32
0.31
0.29

Czterochlorek węgla
Cyklohexan
2,2,4-Trimetylopentan
Pentan
n-Heksan
n-Heptan
1,2,4-Trichlorobenzen
o-Chlorobenzen

0.14
0.03
0.01
0.00
0.00
0.00

N/A
N/A

Indeks polarno

ś

ci rozpuszczalników

Polarne

Rozpuszczalnik

Indeks

polarności

(P’)

Rozpuszczalnik

Indeks

polarności

(P’)

Woda
Metanol
Kwas octowy
Acetonitryl

10,20

6,60
6,20
6,20

Alkohol izobutylowy
Benzen
Eter etylowy
Toluen

3,00
3,00
2,90
2,40

Niepolarne

Acetonitryl
Aceton
Pirydyna
Metyloetyloketon
Chloroform hydro stabil.
Chloroform
Octan etylu
2-Propanol
Tetrahydrofuran
Chlorek metylenu

6,20
5,40
5,30
4,50
4,40
4,40
4,30
4,30
4,20
3,40

Toluen
Czterochlorek węgla
n-Heptan
2,2,4-trimetylopentan
n-Heksan
Heksany
Cukloheksan
Pentan
Trifluoroetan
1,2,4-Trichlorobenzen

2,40
1,60
0,20
0,10
0,06
0,06
0,00
0,00

-2,00

N/A

Porównanie lepko

ś

ci rozpuszczalników

Mała

Rozpuszczalnik

Lepkość

(cP, 25

o

C)

Rozpuszczalnik

Lepkość

(cP, 25

o

C)

Pentan
Eter etylowy
Eter tert-butylometylowy
n-Heksan
Heksany

0,22
0,24
0,28
0,30
0,30

Chloroform
Metanol
Toluen
Benzen
Pirydyna

0,53
0,54
0,55
0,60
0,88

Wysoka

Heksany
Aceton
Acetonitryl
Metyloetyloketon
Trifluoroetan
n-Heptan
Chlorek metylenu
Octan etylu
Tetrahydrofuran
2,2,4-Trimetylopentan

0,30
0,30
0,34
0,38
0,40
0,40
0,41
0,43
0,46
0,47

Pirydyna
Woda
Cykloheksan
Czterochlorek węgla
Kwas octowy
o-dichlorobenzen
2-Propanol
Alkohol izobutylowy
1,2,4-Trichlorobenzen

0,88
0,89
0,90
0,90
1,10
1,33
1,90
4,70

N/A

Porównanie g

ę

sto

ś

ci rozpuszczalników

Mała

Rozpuszczalnik

Gęstość

(g/cm

3

)

Rozpuszczalnik

Gęstość
(g/cm

3

)

Pentan
n-Heksan
Heksany
n-Heptan
2,2,4-Trimetylopentan

0.626
0.659
0.659
0.684
0.690

Toluen
Benzen
Tetrahydrofuran
Octan etylu
Pirydyna

0.867
0.879
0.881
0.900
0.980

Du

ż

a

2,2,4-Trimetylopentan
Eter etylowy
Eter tert-butylometylowy
Cykloheksan
2-Propanol
Acetonitryl
Metanol
Aceton
Alkohol izobutylowy
Metyloetyloketon

0.690
0.708
0.758
0.774
0.785
0.786
0.791
0.791
0.802
0.805

Pirydyna
Woda
Kwas octowy
o-Dichlorobenzen
Chlorek metylenu
1,2,4-Trichlorobenzen
Chloroform
1,1,2-Trichloro-
trifluoroetan
Czterochlorek węgla

0.980
1.000
1.049
1.306
1.327
1.450
1.483

1.570
1.594

Porównanie indeksu refrakcji

rozpuszczalników

Niski

Rozpuszczalnik

Indeks

refrakcji

(25

o

C)

Rozpuszczalnik

Indeks

refrakcji

(25

o

C)

1,1,2-Trichloro-trifluoroetan
Metanol
Woda
Acetonitryl

1.267
1.326
1.333
1.341

Alkohol izobutylowy
n-Heptan
2,2,4-Trimetylopentan
Tetrahydrofuran

1.384
1.384
1.385
1.389

Wysoki

Acetonitryl
Eter etylowy
Pentan
Aceton
Eter tert-butylometylowy
Kwas octowy
Octan etylu
n-Heksan
Heksany
Metyloetyloketon
2-Propanol

1.341
1.350
1.355
1.356
1.368
1.370
1.370
1.372
1.372
1.376
1.384

Tetrahydrofuran
Chlorek metylenu
Cyklohexan
Chloroform
Czterochlorek węgla
Toluen
Benzen
Pirydyna
O-Dichlorobenzen
1,2,4-Trichlorobenzen

1.389
1.405
1.421
1.423
1.443
1.457
1.494
1.498
1.507
1.551
1.572

Porównanie temperatur wrzenia

rozpuszczalników

Niska

Rozpuszczalnik

Temperatura

wrzenia

(

o

C)

Rozpuszczalnik

Temperatura

wrzenia

(

o

C)

Eter etylowy
Pentan
Chlorek metylenu
Eter tert-butylometylowy

35
36
40
55

Benzen
Cykloheksan
Acetonitryl
2-Propanol

80
81
82
82

Wysoka

Eter tert-butylometylowy
Aceton
Chloroform
Metanol
Tetrahydrofuran
Heksany
n-Heksan
Octan etylu
Czterochlorek węgla
Metyloetyloketon

55
56
61
65
66
69
69
77
77
80

2-Propanol
N-Heptan
2,2,4-Trimetylopentan
Woda
Alkohol izobutylowy
Toluen
Pirydyna
Kwas octowy
O-dichlorobenzen
1,2,4-Trichlorobenzen

82
98
99

100
108
110
115
118
180
215

Tablica mieszalno

ś

ci rozpuszczalników

Nie mieszają się

Mieszają się

Modyfikatory faz odwróconych

dla związków o charakterze kwasów

Bromek i chlorek tetrabutyloamoniowy

Wodorotlenek N-butyloamoniowy

Wodorosiarczan tetraheksyloamoniowy

Bromek alkilotrimetyloamoniowy

Trietyloamina i jej chlorowodorek

Dimetyloaminy chlorowodorek

Piperazyna

Etylenodiamina

Najcz

ęś

ciej stosuje si

ę

eluent o pH 7 - 8

Modyfikatory faz odwróconych

dla zwi

ą

zków o charakterze zasad

Sól sodowa kwasu 1-butanosulfonowego

Sól sodowa kwasu 1-pentanosulfonowego

Najcz

ęś

ciej stosuje si

ę

eluent o pH 3

Sól sodowa kwasu 1-pentanosulfonowego

Sól sodowa kwasu heptanosulfonowego

Sól sodowa kwasu dekanosulfonowego

Składniki do sporz

ą

dzania buforów

stosowane w HPLC

Bufory fosforanowe

H

3

PO

4

NaH

2

PO

4

lub KH

2

PO

4

Na HPO lub K HPO

Na

2

HPO

4

lub K

2

HPO

4

(

NH

4

)

2

HPO

4

Bufory cytrynianowe

Cytryniany sodowe

Cytryniany litowe

Składniki do sporz

ą

dzania buforów

stosowane w HPLC

Bufory octanowe

Octan sodowy

Bufory z zasadami

Kwas trifluorooctowy

Bufory z zasadami

organicznymi

Trimetyloamina, Trietyloamina

EDTA

Pirydyna, Pirymidyna, Piperydyna, Pikolina

Etylenodiamina

Zastosowanie rozpuszczalników w ró

ż

nych

rodzajach chromatografii

Metoda:

Rozpuszczalnik

Rozcieńczalnik

Substancje

zwiększające

selektywność

Inne dodatki

drugiej kolejności

stosowania

faz

odwróconych

Metanol*, acetonitryl,

tetrahydrofuran,

propanol

Woda*

Bufory:

fosforanowe,

octanowe, EDTA,

trietyloamina

Bufory*,

par jonowych

Metanol*, acetonitryl,

tetrahydrofuran

Woda*

Bufory*,

alkilosulfoniany

sodowe lub sole

alkiloamoniowe

normalna faza

Chlorek metylenu, acetonitryl,

metanol, eter t- butylowy, octan

etylu

Heksan lub 1,1,2-

trichlorotrifluoroetan

jonowymienna

Woda*

Bufory*: PO

4

-3

,

octan., cytryn,

trifluorooctanowe

chromatografii

wykluczania

Dla polimerów:

THF*, DMF,

toluen, aceton, o-dichlo-

robenzen.

Dla biomolekuł i

polim. rozp. w H

2

O

:

Woda*

Bufor