1

Od balonu do samolotu

Bożena Jenda – dyplomowany nauczyciel kształcenia zintegrowanego, nauczyciel terapii
pedagogicznej, terapeuta integracji sensorycznej, współautorka podręczników do klasy III
z serii Moje abc.

Termin
• dowolny, może wiązać się z aktualnie opracowywaną tematyką

Czas
• 3 godziny lekcyjne

Cele
• bogacenie słownika uczniów o wyrazy związane z lotnictwem
• czytanie ze zrozumieniem informacji o historii lotnictwa
• zastosowanie instrukcji tekstowej i rysunkowej w działaniu
• zamiana wyrażeń dwumianowanych
• stopniowanie przymiotników


Formy pracy
• zbiorowa
• w grupach
• indywidualna

Metody pracy
• rozmowa kierowana
• pokaz
• praca z tekstem
• zadaniowa


Środki dydaktyczne
załączone
• karty pracy
• karta instrukcji

Dodatkowe
• dla każdej grupy: balon, długi sznurek, taśma klejąca, słomka
• plansze bądź albumy z fotografiami pojazdów łatających
• kartka ksero (może być kolorowa) formatu A 4 dla każdego ucznia
• kartka z bloku technicznego
• lista uczniów klasy, taśma miernicza
• klej, nożyczki

Przebieg:
• jak lata odrzutowiec?– doświadczenie w grupach
• od balonu do samolotu – porządkowanie zdarzeń
• od balonu do samolotu - loteryjka obrazkowo-tekstowa
• wykonanie samolotu

2

• klasowe zawody samolotowe
• rozwiązywanie karty pracy

Przebieg:

1. Jak lata odrzutowiec? – doświadczenie w grupach

Przygotuj klasę do pracy zespołowej. O pomoc poproś uczniów. Połączcie stoliki po 2 lub
inaczej w zależności od rodzaju stolików, ale tak, aby mogła pracować przy nich
kilkuosobowa grupa.
W dowolny sposób podziel dzieci na grupy. Dla każdego zespołu przygotuj po jednym
balonie, słomkę, długi sznurek, taśmę klejącą oraz instrukcję wykonania doświadczenia
(zał.1)

Uwaga
Na tym samym załączniku znajduje się instrukcja rysunkowa samolotu, którą dzieci
wykorzystają w dalszej części zajęć.

Wyjaśnij dzieciom, że będą wykonywały samodzielnie w grupach doświadczenie z balonem
po wcześniejszym zapoznaniu się z instrukcją. Rozdaj po jednej instrukcji każdej grupie i
odpowiedz na ewentualne pytania. Nie tłumacz sposobu wykonania doświadczenia.

Uwaga
Nie sugeruj, jak dzieci mają się podzielić pracą w grupie. Zaobserwuj tylko, jak radzą
sobie ze współpracą przy wykonywaniu zadania i tylko w razie potrzeby zaoferuj
pomoc.

Po skończonej pracy porozmawiaj z uczniami o wykonanym doświadczeniu, zarówno o
sposobie jego przeprowadzenia, trudnościach w przygotowaniu balonu do latu, jak też
poczynionych obserwacjach.

Ważne
Doświadczenie ma doprowadzić do wyjaśnienia zjawiska, że samoloty odrzutowe
wyrzucają z ogromną prędkością gazy spalinowe, dzięki czemu możliwy jest lot do
przodu.


2. Od balonu do samolotu - porządkowanie zdarzeń

Powiedz dzieciom ( prawdopodobnie większość już to wie), że samolot odrzutowy miał wielu
swoich poprzedników. Ludzie marzyli o lataniu i bardzo chcieli się wznieść w powietrze.
Kolejne zadanie przybliży dzieciom szczegóły z historii samolotu.
Zaproponuj teraz zabawę w poszukiwaczy przeszłości badających początki wznoszenia się
człowieka w powietrze. Poinformuj, że nadal będą pracowały w grupach. Rozdaj karty
potrzebne do tego zadania (zał. 2a i 2b). Wyjaśnij, że zadaniem dzieci jest przeczytanie
informacji znajdujących się na tych stronach. Następnie mają rozciąć karty wzdłuż linii
przerywanych na części i ułożyć we właściwej kolejności to znaczy tak, aby powstała historia
„od balonu do samolotu”. Pomocą służyć im będą daty wyróżnione tłustym drukiem
w tekstach. Na pewno też dzieci, zwłaszcza chłopcy, posłużą się własną pozaszkolną wiedzą
z dziedziny techniki.

3

3. Od balonu do samolotu – loteryjka obrazkowo - wyrazowa

Ważne
Przed zajęciami zgromadź w klasie albumy dotyczące rozwoju lotnictwa lub ilustracje
pojazdów latających współczesnych i tych historycznych. Przypomnij teraz dzieciom, że
w trakcie tego ćwiczenia mogą korzystać z tej wystawki. Możesz też na dzień lub kilka
dni wcześniej zaproponować dzieciom pomoc w gromadzeniu takich materiałów.

Rozdaj dzieciom kartę pracy zawierającą rysunki i nazwy pojazdów latających (zał. 3).
Rysunki przedstawiają następujące pojazdy latające: balon, sterowiec, spadochron,
szybowiec, dwupłatowiec, śmigłowiec, odrzutowiec Poproś o porozcinanie obrazków i
napisów oraz właściwe dopasowanie podpisów do ilustracji. Następnie poproś, aby każde
dziecko nakleiło ilustracje z podpisami na kartkę z bloku technicznego. Sprawdźcie
poprawność wykonania zadania.

4. Wykonanie samolotu

Odwołaj się teraz do wcześniej już rozdanych kart instrukcji (zał.1). Rozdaj uczniom
kolorowe kartki papieru ksero formatu A4 i poproś o wykonanie samolotu według instrukcji
rysunkowej. Staraj się jak najmniej wyjaśniać, bo celem tych zajęć jest nabywanie
umiejętności czytania instrukcji testowych i rysunkowych. Nie mniej służ pomocą dzieciom
zgłaszającym trudności.
Zwróć uwagę na dokładność i staranność składania papieru.

5. Klasowe zawody samolotowe

Gdy samoloty będą gotowe zaproś dzieci do zabawy w zawody samolotowe. Narysujcie linię
startu i z tego miejsca każde dziecko będzie rzucało na odległość swój samolocik. Aby loty
były bardziej udane, samoloty po wykonaniu można obciążyć dużym spinaczem biurowym
lub kawałkiem plasteliny. Wybierzcie arbitrów zawodów, którzy będą mierzyć i notować
odległości pokonane przez samoloty. Zadbaj wcześniej, aby przygotować listę uczestników
zawodów, aby notowanie przebiegało sprawnie. Po skończonej zabawie wyłońcie
zwycięzców.


6. Rozwiązanie karty pracy –(zał. 4)






Materiały dla ucznia
Załącznik 1.
KARTA INSTRUKCJI

1. Przeczytajcie uważnie tekst instrukcji, a następnie wykonajcie doświadczenie.

4

-sznurek przeciągnijcie przez słomkę
- napełnijcie balonik powietrzem
- zawiążcie balon
- słomkę przyklejcie taśmą do balonika w dwóch miejscach

Teraz chwyćcie sznurek za końce stając w pewnej odległości od siebie. Rozwiążcie sznurek.
Obserwujcie lot balonu.

2. Weź kartkę papieru. Składaj ją według pokazanej instrukcji rysunkowej.

Rys.1 rys.2

Rys.3 rys.4

Rys.5

rys.6

Materiały dla ucznia
Załącznik 2a.

1.Rozetnij wzdłuż linii przerywanych , a następnie uporządkuj kartoniki według pojawiania
się kolejnych statków powietrznych.

5

Sterowiec to balon wypełniony powietrzem wyposażony w śmigło napędzany maszyną
parową. 24 września 1852r. w Paryżu pierwszy szybowiec wzniósł się na wysokość 1800
metrów i pokonał 27-kilometrową trasę. Obecnie sterowiec w środku zawiera komory
wypełnione gazem lżejszym od powietrza helem lub wodorem. Planuje się zbudowanie
jednostek o dużym zasięgu i ogromnym udźwigiem (do 1000 ton).

Pierwsze udane loty człowieka odbyły się przy użyciu aerostatu. Dwaj Francuzi, bracia
Montgolfier, oderwali się od ziemi na balonie własnej konstrukcji. Było to w roku 1783 w
Paryżu. Balon uniósł się w powietrze dzięki palenisku, które umieszczone było u dołu pod
otwartą powłoką. Pierwszy lot trwał około pół godziny.

Z ulepszonym balonem wystąpił

wkrótce kolejny Francuz 1 grudnia tego samego roku na balonie z gumową powłoką
wypełnioną wodorem wykonał dwugodzinny lot, przebywając odległość 60 km.

Szybowiec to statek powietrzny cięższy od powietrza, nie posiadający własnego napędu czyli
silnika. Pionierem szybowca był Niemiec, który projektował różne modele maszyn latających
bez napędu. Start szybowca odbywa się dzięki wyciągarce lub samolotowi. Po wyholowaniu
na żądaną wysokość szybowiec rozpoczyna samodzielny lot. Szybowiec unosi się dzięki sile
powstającej na skrzydle. .

Materiały dla ucznia

Załącznik 2b.

Następnie pojawił się spadochron. Początkowo stanowił składową część balonu lub samolotu.
W 1783r. Francuz wykonał pierwszy skok ze spadochronem z wysokości 5 metrów.
Blanchard był pierwszym człowiekiem, który wykonał przymusowy skok spadochronowy z
balonu, ratując w ten sposób życie.

Śmigłowiec to statek powietrzny cięższy od powietrza, który wytwarza siłę nośną dzięki
ruchowi obrotowemu wirnika lub wirników napędzanych przez silnik. Chociaż pierwsze
projekty maszyn działających na tej zasadzie tworzył już Leonardo da Vinci, pierwszy lot
śmigłowca miał miejsce w 1907 roku. Był to lot na wysokości 30cm i trwał 20 sekund.
Prawdziwy lot śmigłowca odbył się dopiero w 1936 roku. Śmigłowiec potrafi wykonywać
różne manewry, których nie potrafi żaden inny samolot.



Samolot odrzutowy - jego napęd stanowi jeden lub więcej silników odrzutowych. Na
bezchmurnym niebie można je łatwo dostrzec dzięki podłużnej smudze. Pierwszy
odrzutowiec pasażerski wszedł do regularnej służby w 1952 r. Wzrost popularności lotów

6

pasażerskich przyczynił się do powstania takich samolotów jak Boeing 747, mogący
przewozić ponad 500 pasażerów.

Materiały dla ucznia

Załącznik 3.

1. Uzupełnij zdania. Niepotrzebne skreśl.

Dzisiaj w naszej klasie odbyły się zawody samolotowe. Zwycięzcą / zwyciężczynią zawodów

został / została…………………… . Jego/jej samolot poszybował na odległość

………………………. centymetrów .II miejsce zajął / zajęła ……………………….. , jego

/ jej samolot pokonał odległość ….. centymetrów. Na trzecim miejscu znalazł się/ znalazła się

………………… , który/ która rzucił/ rzuciła swój samolot na odległość … centymetrów.

2. Zamień centymetry i metry na centymetry

1 m 35 cm = …………… cm

3 m 15 cm = ………..cm

4 m 53 cm = …………….cm

1 m 45 cm = ………..cm

6 m 90 cm = …………….cm

5 m 09 cm = ………..cm

3. Uzupełnij według wzoru.

szybki

szybszy

najszybszy

.........................

zwinniejszy

…………..

……………..

…………….

najlżejszy

ciężki

………………

najcięższy

4. Uzupełnij słowniczek wyrazów związanych z lotnictwem: hangar, pilot, …………………

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………..