Język polski

Tekst I do zadań od 1. do 3.

Pierwszą w świecie fotografię zrobił w 1826

roku francuski fizyk Joseph Nicephore Nie-
pce. Techniki fotograficzne Nipce’a udoskona-
lił Louis Jacques Daguerre. Jego zdjęcia zwa-
no dagerotypami. Dzień, w którym we Fran-
cuskiej Akademii Nauk przedstawiono raport
o wynalazku dagerotypii, został przyjęty za da-
tę narodzin fotografii.

Nową metodę wywoływania zdjęć wyna-

lazł naukowiec angielski William Fox Talbot.
Nasączał on papier czułymi na światło chemi-
kaliami. Kiedy obraz był rzucany na papier,
najjaśniejsze miejsca zamieniały się w najciem-
niejsze, a ciemne pozostawały jasnymi. Taka
wersja obrazu zwana jest negatywem.

Pierwszą trwałą fotografię barwną udało

się uzyskać fizykowi Jamesowi Clarkowi Max-
wellowi.

Jak wielki może być popyt na fotografie dla

każdego, zdał sobie sprawę wynalazca amery-
kański George Eastman. Stworzył on prosty,
ręczny aparat fotograficzny, który sprzedawa-
no z rolką filmu. Kiedy film się skończył, apa-
rat oddawano do zakładu Eastmana, w którym
film wywoływano. Hasłem firmy było: „Ty na-
ciskasz przycisk, my robimy resztę”.

N

A PODSTAWIE

: W

IEDZA W PIGUŁCE

.

K

OMPENDIUM

, S

TRUAN

R

EID I

P

ATRICIA

F

ARA

,

W

YDAWNICTWO

O

LESIEJUK

, W

ARSZAWA

2005.

11.. K

Kttó

órre

e w

wy

yd

da

arrzze

en

niie

e u

uzzn

na

an

no

o zza

a d

da

attę

ę n

na

arro

o--

d

dzziin

n ffo

otto

og

grra

affiiii??

A. Wykonanie pierwszej fotografii.
B. Przedstawienie raportu o dagerotypie.
C. Wynalezienie barwnej fotografii.
D. Skonstruowanie aparatu fotograficznego.

22.. K

Ktto

o w

wy

yn

na

alla

azzłł n

ne

eg

ga

atty

yw

w??

A. Joseph Nicephore Niepce.
B. William Fox Talbot.
C. Louis Jacques Daguerre.
D. George Eastman.

33.. W

W k

kttó

órry

ym

m sszze

erre

eg

gu

u w

wy

yn

na

alla

azzk

kii u

up

po

orrzzą

ąd

d--

k

ko

ow

wa

an

no

o w

w k

ko

olle

ejjn

no

ośśccii cch

hrro

on

no

ollo

og

giicczzn

ne

ejj??

A. Dagerotyp, negatyw, barwna fotografia,

ręczny aparat fotograficzny.

B. Negatyw, dagerotyp, ręczny aparat foto-

graficzny, barwna fotografia.

C. Dagerotyp, barwna fotografia, ręczny

aparat fotograficzny, negatyw.

D. Negatyw, ręczny aparat fotograficzny,

dagerotyp, barwna fotografia.

Tekst II do zadań od 4. do 8.

Hanna Maria Giza:

Dla mnie – ja nie fotogra-

fuję – słowo fotografia brzmi jak zaklęcie ma-
giczne. Co to naprawdę znaczy „fotografować”?

Ryszard Kapuściński:

Fotografować to prze-

de wszystkim utrwalać. Rzeczywistość, która
nas otacza. Ludzi, których twarze chcemy za-
chować. Pejzaże, które chcemy uwiecznić. I wy-
darzenia, których jesteśmy świadkami.[…] Fo-
tografować wszystko. Wszystko, co jest żywe
i martwe, żeby po prostu utrwalać, zatrzymy-
wać.

Hanna Maria Giza:

A co to jest „dobre zdję-

cie”? […] Na czym to polega, że są zdjęcia do-
bre, gorsze i zupełnie do niczego?

Ryszard Kapuściński:

No, tych do niczego

jest najwięcej. Tych gorszych też bardzo dużo.
A dobrych zdjęć jest o wiele mniej. Każde fo-
tografowanie jest wyborem dokonywanym ze
względu na temat i walory artystyczne. Te dwie
rzeczy stanowią podstawę dobrej fotografii,
a są różne jej rodzaje. Niektóre zdjęcia to zwy-
kłe pamiątki rodzinne i tych jest najwięcej, in-
ne znowu – i tych również jest bardzo dużo – to
po prostu pamiątki z podróży turystycznej. Po-
za tym istnieje też fotografia naukowa.[…] Jest
także fotografia informacyjna, kiedy po pro-
stu fotografujemy jakieś zdarzenie, chcemy
zdać z niego relację – to jest praca fotoreporte-
rów. A prócz tego istnieje także fotografia am-
bitna, artystyczna, kiedy wyboru tematu do-
konuje sam fotografik. Oczywiście wielkich fo-
tografików jest równie mało, jak wielkich ma-
larzy. Zdjęcie dobrego, utalentowanego foto-
grafika od razu rozpoznamy po sposobie uję-

cia tego fragmentu rzeczywistości, który chce
on nam pokazać. Jego wrażliwość, talent, oko
przekazują nam jego wizję konkretnego zdarze-
nia. O poziomie fotografii decyduje również jej
strona techniczna. Przede wszystkim bardzo
ważna jest jakość sprzętu, jakość materiału, a na-
stępnie praca wykonana w laboratorium – ob-
róbka, kadrowanie, wszystko to, co potem dzie-
je się z wywołanym negatywem.

N

A PODSTAWIE

: W

OBIEKTYWIE

.

M

ISTRZOWIE FOTOGRAFII POLSKIEJ

.

R

OZMOWY

H

ANNY

M

ARII

G

IZY

, R

OSIKON

P

RESS

.

4

4.. C

Czze

eg

go

o d

do

otty

ycczzy

y p

piie

errw

wsszze

e p

py

ytta

an

niie

e H

H..M

M.. G

Gii--

zzy

y ssk

kiie

erro

ow

wa

an

ne

e d

do

o rro

ozzm

mó

ów

wccy

y??

A. Kto może fotografować?
B. Jak trudne jest fotografowanie?
C. Czym jest fotografowanie?
D. Jak należy fotografować?

5

5.. C

Co

o R

Ry

ysszza

arrd

d K

Ka

ap

pu

uśścciiń

ńssk

kii,, o

od

dp

po

ow

wiia

ad

da

ajją

ącc n

na

a

p

piie

errw

wsszze

e p

py

ytta

an

niie

e,, o

ok

krre

eśślliiłł jja

ak

ko

o

u

uttrrw

waallaan

niie

e,, zzaa--

ttrrzzy

ym

my

yw

waan

niie

e rrzze

ecczzy

yw

wiiss

tto

ośśccii??

A. Cel fotografowania.
B. Sposób fotografowania.
C. Warunki fotografowania.
D. Zasady fotografowania.

6

6.. N

Na

ajjw

wa

ażżn

niie

ejjsszzy

ym

m zza

ajję

ęcciie

em

m ffo

otto

orre

ep

po

orrtte

erró

ów

w,,

zzd

da

an

niie

em

m rro

ozzm

mó

ów

wccy

y,, jje

esstt w

wy

yk

ko

on

ny

yw

wa

an

niie

e zzd

djję

ęćć

A. rodzinnych.

C. artystycznych.

B. naukowych.

D. informacyjnych.

77.. C

Co

o n

niie

e d

de

eccy

yd

du

ujje

e o

o w

wy

ysso

ok

kiim

m p

po

ozziio

om

miie

e ffo

otto

o--

g

grra

affiiii??

A. Talent fotografa. C. Oprawa zdjęcia.
B. Jakość sprzętu.

D. Obróbka negatywu.

8

8.. Z

Za

am

miie

esszzcczzo

on

ne

e p

po

on

niiżże

ejj zzd

djję

ęcciie

e w

we

ed

dłłu

ug

g R

Ry

y--

sszza

arrd

da

a K

Ka

ap

pu

uśścciiń

ńssk

kiie

eg

go

o b

by

yłło

ob

by

y p

prrzzy

yk

kłła

ad

de

em

m

A. fotografii informacyjnej.
B. zdjęcia artystycznego.
C. fotografii naukowej.
D. pamiątki z podróży.

Zdjęcie do zadania 9.

ARCHIWUM PRYWATNE

9

9.. O

Op

piisszz zza

am

miie

esszzcczzo

on

ną

ą p

po

ow

wy

yżże

ejj ffo

otto

og

grra

affiię

ę..

Pamiętaj!

Twój opis powinien składać się z co

najmniej 40 wyrazów.
…………………………………………………………………………

Zadania od 10. do 13. rozwiąż, wykorzystu-

jąc informacje zawarte w artykułach hasłowych
1., 2., 3.

Artykuł hasłowy 1.

Artykuł hasłowy 2.

Artykuł hasłowy 3.

110

0.. F

Fo

otto

og

ge

en

niicczzn

ny

y cczzłło

ow

wiie

ek

k tto

o tta

ak

kii,, k

kttó

órry

y

A. pozuje do fotografii.
B. wykonuje zdjęcia.
C. dobrze wychodzi na zdjęciach.
D. zawodowo zajmuje się fotografią.

1111.. C

Co

o o

ozzn

na

acczza

a ssk

krró

ótt

aa..

u

użży

ytty

y w

w a

arrtty

yk

ku

ulle

e h

ha

a--

ssłło

ow

wy

ym

m 22..??

A. Ale.

B. Albo.

C. Ani.

D. Aby.

1122.. K

Kttó

órry

y a

arrtty

yk

ku

ułł h

ha

assłło

ow

wy

y zza

aw

wiie

erra

a o

od

dm

miia

an

nę

ę

w

wy

yrra

azzu

u

ffo

otto

oggrraaffiiaa

??

A. Tylko 1.

B. 1. i 2.

C. Tylko 3. D. 2. i 3.

1133.. Z

Z jja

ak

kiie

eg

go

o ssłło

ow

wn

niik

ka

a p

po

occh

ho

od

dzzii a

arrtty

yk

ku

ułł h

ha

a--

ssłło

ow

wy

y 33..??

A. Ze słownika wyrazów obcych.
B. Ze słownika ortograficznego.
C. Ze słownika frazeologicznego.
D. Ze słownika wyrazów bliskoznacznych.

114

4..

A

Allb

bu

um

m d

do

o zzd

djję

ęćć,, aallb

bu

um

m n

naa zzd

djję

ęcciiaa..

N

Na

ap

piisszz,,

w

w k

kttó

órry

ym

m ssłło

ow

wn

niik

ku

u zzn

na

ajjd

dzziie

esszz iin

nffo

orrm

ma

accjję

ę,, cczzy

y

o

ob

by

yd

dw

wiie

e ffo

orrm

my

y ssą

ą p

po

op

prra

aw

wn

ne

e..

…………………………………………………………………………

Wiersz do zadań od 15. do 17.

Album rodzinny

Mamy pewną książkę,
grubszą, cenniejszą od innych
– to stary, spięty klamrą
album rodzinny.
Z szafy wyjmuje go babcia,
ostrożnie na stole kładzie
i wodząc palcem po zdjęciach
w głąb czasu nas prowadzi.

T

ERESA

C

HWASTEK

-L

ATUSZKOWA

115

5.. E

Ep

piitte

etty

y w

wy

yssttę

ęp

pu

ujją

ącce

e w

w w

wiie

errsszzu

u ssą

ą o

ok

krre

e--

śślle

en

niia

am

mii

A. zdjęć.

B. klamry. C. albumu. D. szafy.

116

6.. W

Wy

yp

piisszz zz w

wiie

errsszza

a w

we

errssy

y llu

ub

b w

wy

yrra

azzy

y śśw

wiia

ad

d--

cczzą

ącce

e o

o sszza

accu

un

nk

ku

u o

osso

ob

by

y m

mó

ów

wiią

ącce

ejj w

w w

wiie

errsszzu

u d

dlla

a

rro

od

dzziin

nn

ne

ejj p

pa

am

miią

ąttk

kii –– a

allb

bu

um

mu

u..

1. ……………………………………………………………….
2. ……………………………………………………………….

1177.. N

Na

a p

po

od

dsstta

aw

wiie

e ssy

yttu

ua

accjjii p

prrzze

ed

dsstta

aw

wiio

on

ne

ejj

w

w w

wiie

errsszzu

u w

wy

yjja

aśśn

niijj zzn

na

acczze

en

niie

e p

prrzze

en

no

ośśn

nii::

i wodząc palcem po zdjęciach
w głąb czasu nas prowadzi.

…………………………………………………………………………

118

8.. P

Po

od

da

an

ne

e w

wy

yrra

azzy

y zza

ap

piisszz w

w k

ko

olle

ejjn

no

ośśccii a

allffa

a--

b

be

etty

ycczzn

ne

ejj,, w

wp

piissu

ujją

ącc jje

e w

w o

od

dp

po

ow

wiie

ed

dn

niie

e m

miie

ejjsscca

a..

fotografia, fotografik, fotogeniczny, fotograf,

fotografować, fotograficzny,

1……………………..…, 2……..….………, 3. …….……………
4……………………..…, 5……..….………, 6. …….……………

Tekst III do zadań od 19. do 28.

Wyprawa z aparatem fotograficznym na je-

lenie – to zadanie znacznie trudniejsze niż polo-
wanie z fuzją*, ale daje nam dużo satysfakcji i moc
niezapomnianych wrażeń. Nie możemy tutaj li-
czyć na przypadek. Zwierza należy raczej do-
brze wytropić, to znaczy wypatrzyć, gdzie i kie-
dy żeruje, kiedy wypoczywa. Jeleń, tak jak inne
zwierzęta, ma ustalony tryb życia, więc na pew-
no nie zrobi nam niespodzianki i nie spóźni się
na stale odwiedzane miejsce. Jeśli zauważymy,
że o świcie wychodzi na polanę i przebywa na
niej dłuższy czas, zajmujemy odpowiednie sta-
nowisko tak, aby odległość nie była duża i oświet-
lenie dobre. Ukryci za drzewem lub wykrotem
usadawiamy się pod wiatr, aby nie zdradzić swo-
jej obecności, ponieważ jeleń posiada doskona-
ły węch. Po spełnieniu tych warunków czekamy
spokojnie z aparatem gotowym do strzału. Mu-
simy pomyśleć przy tym o dobrej kompozycji
obrazu: ciemne tło lasu i dobrze oświetlony okaz.
[...]

[...] Chociaż jest ona [sowa] ptakiem nocnym

(poluje od zmroku do świtu), spotykamy ją czę-
sto w bardzo słoneczne dni na gałęzi w cieniu
drzewa. Ptak siedzi wyprostowany, jakby pozo-
wał do fotografii. Dla zrobienia zdjęcia w tych wa-
runkach musimy użyć lampy błyskowej lub rzu-
cić snop światła słonecznego przy pomocy lustra.
Dobre warunki do sfotografowania sowy w dzień
mamy również w okresie jej wysiadywania na ja-
jach. Również wdzięcznym obiektem są młode
sowy, które wychodzą z gniazda i siadają wypro-
stowane na gałęziach w oczekiwaniu na pożywie-
nie. Warto wtedy zaczekać do zmroku na porę
karmienia młodych. Zdjęcie sowy uszatej z upo-
lowaną myszą w dziobie zrobiłem w takim właś-
nie momencie: aparat umocowałem na gałęzi
w pobliżu piskląt, światło z lampy błyskowej.

[...] Bobry wychodzą ze swych kryjówek naj-

częściej o świcie lub o zmierzchu. Byłem na sta-
nowisku przed wschodem słońca. Aparat umo-
cowałem na statywie. Miałem przed sobą kilka
godzin czuwania, więc nie mogłem trzymać apa-
ratu w ręku. Poza tym zdjęcie zrobione zmęczo-
ną ręką byłoby z pewnością poruszone. Zastana-
wiałem się nad wyborem odpowiedniego miej-
sca. Jeśli sfotografuję bobry na wodzie, ciemne
tło rzeki zleje się z ciemnym futerkiem zwierzę-
cia. Podobnie będzie, kiedy zwierzę wyjdzie na
ląd. Ustawiłem więc aparat trochę pod światło dla
uzyskania kontrastu i czekałem. Najpierw zoba-
czyłem wynurzającą się głowę bobra, potem ślad
płynącego zwierzęcia rysujący się na wodzie. Po
kilku minutach gorączkowego oczekiwania bóbr
wyszedł na brzeg. Uniósł się na tylnych łapach. Za
chwilę wynurzył się jeszcze mały boberek. W tej
samej chwili udało mi się zrobić dobre zdjęcie.

Z

DZISŁAW

W

DOWIŃSKI

, F

OTO

-

PRZYGODY

.

I

NSTYTUT

W

YDAWNICZY

N

ASZA

K

SIĘGARNIA

.

W

ARSZAWA

, 1965

* fuzja – ręczna broń palna zwykle z długą lufą,
zwykle myśliwska, strzelba

119

9.. D

Do

o cczze

eg

go

o a

au

utto

orr p

po

orró

ów

wn

nu

ujje

e w

wy

yp

prra

aw

wę

ę zz a

ap

pa

a--

rra

atte

em

m ffo

otto

og

grra

affiicczzn

ny

ym

m n

na

a jje

elle

en

niie

e??

A. Do spaceru po lesie.
B. Do zabawy w chowanego.
C. Do polowania na zwierzęta.
D. Do poszukiwania przygody.

220

0.. Z

Zd

da

an

niie

em

m a

au

utto

orra

a tte

ek

kssttu

u IIIIII,, a

ab

by

y zzrro

ob

biićć d

do

o--

b

brre

e zzd

djję

ęcciie

e zzw

wiie

errzzę

ęcciiu

u,, ffo

otto

og

grra

aff p

po

ow

wiin

niie

en

n

A. być myśliwym.
B. szybko biegać.
C. mieć dużo szczęścia.
D. dobrze się do tego przygotować.

2211.. A

Au

utto

orr ssffo

otto

og

grra

affo

ow

wa

ałł sso

ow

wę

ę u

usszza

attą

ą w

w ttrra

ak

kcciie

e

A oczekiwania na pożywienie.
B. polowania na zdobycz.
C. wysiadywania jaj.
D. karmienia piskląt.

2222.. S

So

ow

wa

a w

wy

yd

da

ajje

e ssiię

ę p

po

ozzo

ow

wa

aćć d

do

o ffo

otto

og

grra

affiiii..

T

Ta

ak

kiie

e w

wrra

ażże

en

niie

e w

wy

yw

wo

ołła

an

ne

e jje

esstt p

prrzze

ezz

A. ułożenie jej ciała.

C. bezszelestny lot.

B. ubarwienie piór.

D. rozmiary ptaka.

2233.. K

Kttó

órrą

ą zz p

po

on

niiżżsszzy

ycch

h iin

nffo

orrm

ma

accjjii d

do

otty

ycczzą

ą--

ccy

ycch

h żży

ycciia

a ssó

ów

w m

mo

ożżn

na

a u

uzzy

yssk

ka

aćć,, cczzy

ytta

ajją

ącc tte

ek

ksstt??

A. Gniazdem sów są opuszczone dziuple.
B. Wędrówki sów są uzależnione od obfito-

ści pokarmu.

C. Sowy żywią się drobnymi gryzoniami.
D. Sowa składa białe, okrągławe jajka.

224

4.. C

Co

o b

by

yłło

o p

po

ow

wo

od

de

em

m u

użży

ycciia

a p

prrzze

ezz ffo

otto

og

grra

a--

ffa

a sstta

atty

yw

wu

u d

do

o a

ap

pa

arra

attu

u??

A. Wczesna pora.
B. Słabe oświetlenie.
C. Długie oczekiwanie.
D. Nieodpowiednie miejsce.

225

5.. K

Kttó

órre

e zzw

wiie

errzzę

ę a

au

utto

orr ssffo

otto

og

grra

affo

ow

wa

ałł o

o śśw

wiicciie

e??

A. Jelenia.

B. Sowę.

C. Mysz.

D. Bobra.

226

6.. W

W jja

ak

kii ssp

po

ossó

ób

b p

po

ow

wiin

nn

na

a zza

acch

ho

ow

wy

yw

wa

aćć ssiię

ę

o

osso

ob

ba

a,, k

kttó

órra

a cch

hcce

e ssffo

otto

og

grra

affo

ow

wa

aćć zzw

wiie

errzzę

ę w

w jje

eg

go

o

śśrro

od

do

ow

wiissk

ku

u n

na

attu

urra

alln

ny

ym

m?? U

Ud

dzziie

ell o

od

dp

po

ow

wiie

ed

dzzii,,

k

ko

orrzzy

ysstta

ajją

ącc zz iin

nffo

orrm

ma

accjjii zza

aw

wa

arrtty

ycch

h w

w tte

ek

kśścciie

e IIIIII..

…………………………………………………………………………

2277.. N

Na

a p

po

od

dsstta

aw

wiie

e tte

ek

kssttu

u IIIIII n

na

ap

piisszz,, jja

ak

kiim

mii cce

e--

cch

ha

am

mii p

po

ow

wiin

nn

na

a o

od

dzzn

na

acczza

aćć ssiię

ę o

osso

ob

ba

a,, k

kttó

órra

a cch

hcce

e

ssffo

otto

og

grra

affo

ow

wa

aćć zzw

wiie

errzzę

ę w

w jje

eg

go

o śśrro

od

do

ow

wiissk

ku

u n

na

attu

u--

rra

alln

ny

ym

m??

…………………………………………………………………………

228

8.. N

Na

a p

po

od

dsstta

aw

wiie

e tte

ek

kssttu

u IIIIII w

wy

yjja

aśśn

niijj,, d

dlla

acczze

e--

g

go

o ffo

otto

og

grra

affo

ow

wa

an

niie

e zzw

wiie

errzzą

ątt m

mo

ożżn

na

a n

na

azzw

wa

aćć „„b

be

ezz--

k

krrw

wa

aw

wy

ym

mii łło

ow

wa

am

mii””..

…………………………………………………………………………

229

9.. N

Na

ap

piisszz o

og

głło

osszze

en

niie

e o

o o

orrg

ga

an

niizzo

ow

wa

an

ne

ejj w

w ttw

wo

o--

jje

ejj sszzk

ko

olle

e w

wy

ysstta

aw

wiie

e ffo

otto

og

grra

affiicczzn

ne

ejj p

po

od

d h

ha

assłłe

em

m::

N

Naa--

sszze

e k

ko

occh

haan

ne

e zzw

wiie

errzzaak

kii

.. Z

Za

acch

hę

ęćć d

do

o jje

ejj o

ob

be

ejjrrzze

en

niia

a..

…………………………………………………………………………

foto·grafia

-fii, -fię; -fii

fot

–

fiz. jednostka natężenia oświetlenia powierzchni. ||

FOT(O)

– w złożeniach: światło; fotografia; fotograficz-

ny; fotoelektryczny; foton; fotochemiczny. || fotoge-
niczny

dobrze, efektownie wychodzący na zdjęciach

fot. a. filmowych. || […]
– gr.

phôs dpn. phôtós „światło”. […]

FOTOGRAFIA

– technika tworzenia trwałych obrazów

(fotogramów) za pomocą aparatu fot. przy użyciu ma-
teriałów światłoczułych (błon i papierów) oraz proce-
sów fotochem.; negatyw wykonywany na materiale
przezroczystym (slajd) lub nieprzezroczystym (pa-
pier); termin f. wprowadzony w 1839 przez W. Hersche-
la; jest metodą badawczą wielu dziedzin nauki; m.in.
atomistyki, geologii, medycyny.

2

Piątek 21 września 2007

1

Gazeta Wyborcza

1

www.gazetawyborcza.pl

22

Kujon Polski

Szóstoklasisto,

sprawdź

się!

Wczoraj wydrukowaliśmy przykładowy sprawdzian na koniec podstawówki. Dziś możesz poćwiczyć polski
i matematykę. Jutro natomiast będziesz mógł sprawdzić swoje umiejętności językowe

Partner

radiowy: