CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

28

www.weterynaria.elamed.pl

PAŹDZIERNIK • 10/2011

ta drażliwego nie jest poznana. W do-
stępnej literaturze opisującej przypadki
z medycyny ludzkiej największe zna-
czenie ma stres, ale również żywienie,
infekcje, zaburzenia pracy układu im-
munologicznego oraz genetyka (5, 7).
U psów największe znaczenie w po-
wstawaniu tego zespołu przypisuje się
stresowi. Ponieważ nie mamy do czy-
nienia z konkretnymi zmianami patolo-
gicznymi, rozpoznanie musi opierać się
na wykluczaniu innych zmian chorobo-
wych. Syndrom ten jest rzadko stwier-
dzany u kotów.

Opisano trzy grupy ryzyka:

1. psy, które w związku z wykonywaną

przez nie pracą są narażone na stres,
np. psy policyjne, psy przewodnicy;

2. psy małych ras silnie emocjonalnie

związane z jedną osobą;

3. nerwowe, napięte psy żyjące w stre-

sujących warunkach.
U takich zwierząt objawy żołądko-

wo-jelitowe pojawiają się z przerwa-
mi, przeplatając się z okresami remisji.
Przypuszcza się, że opisany stan wiąże
się z zaburzeniami ruchliwości, przy
których mechanizmy kontrolne jelita
funkcjonują nieprawidłowo.

Okresy nadmiernej aktywności od-

cinkowej jelita przechodzą w okresy
niedrożności jelita (2, 3, 6, 9, 11). IBS
jest często diagnozowany przed wyeli-
minowaniem innych przyczyn choroby
okrężnicy, tymczasem najważniejszą
sprawą jest wykluczenie innych powo-
dów wystąpienia biegunki wynikającej
ze zmian w jelicie grubym, gdyż w prze-
ciwnym razie termin ten mógłby być
stosowany do każdego niewystarcza-
jąco zbadanego przypadku. Zespół je-
lita drażliwego występuje u psów każ-

Przewlekłe choroby jelit u psów są du-
żym wyzwaniem dla lekarza weteryna-
rii. Schorzenia jelit grubych są częstym
problemem zwierząt towarzyszących.
Mimo, że częściej diagnozowane
są u psów, znacząco wzrasta ich odsetek
również u kotów. Obejmują one szereg
schorzeń o różnej etiologii, z których
najbardziej dominująca jest przewle-
kła zapalna choroba jelit – infl amma-
tory bowel disease (PZCJ-IBD). Coraz
częściej spotykany w praktyce lekarzy
weterynarii jest również „zespól jelita
drażliwego” – IBS w objawach zbliżo-
ny do IBD, stanowiący jednak zupełnie
inną jednostkę chorobową.

IBS

W

PRAKTYCE

Termin „zespół nadwrażliwości jelita
grubego” – IBS (irritable bowel syndro-
me) został zapożyczony z gastroentero-
logii człowieka, gdzie jest dobrze znany
i często kojarzony ze stresem lub zabu-
rzeniami natury psychologicznej. Jest
on klasyfi kowany jako zaburzenie czyn-
nościowe (psychogenne), gdyż pacjenci
zdradzają pewne objawy kliniczne przy
braku zmian chorobowych w obrębie
okrężnicy. Objawia się najczęściej prze-
wlekłą biegunką, zaparciami i/lub kur-
czami (najczęściej na terenie jelit gru-
bych). To idiopatyczna choroba jelita
grubego, w której wykluczono wszyst-
kie znane przyczyny. Chociaż schorze-
nia nie zdefi niowano jasno w medycy-
nie weterynaryjnej, wydaje się, że wiele
psów z przewlekłą biegunką jelita gru-
bego wykazuje podobny zespół cho-
robowy po wykluczeniu oddziaływa-
nia bakterii, diety, pasożytów czy też
stanów zapalnych (2, 3, 10). Dokładna
przyczyna zachorowań na zespół jeli-

dr n. wet. Monika Chrząstowska

Katedra Diagnostyki Klinicznej Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Abstract

Many disease of known etiology, have
been described in medical textbooks,
but we are observing an increasing
number of idiopathic alimentary system
disorders. Stress is the one of most im-
portant factor of gastrointestinal disor-
ders, which may predestinate irritable
bowel syndrome (IBS).

Key words

irritable bowel syndrome (IBS), diarrhea,
constipation stress, dogs

Streszczenie

Oprócz wielu schorzeń o znanej etiologii,
szeroko opisanych w literaturze facho-
wej, coraz więcej opisuje się przypad-
ków chorób przewodu pokarmowego
o przyczynie idiopatycznej. Do takich
czynników wywołujących zaburzenia
żołądkowo-jelitowe zaliczane są również
bodźce stresowe, które mogą być czyn-
nikiem predysponującym do powstawa-
nia zespołu jelita drażliwego.

Słowa kluczowe

zespół jelita drażliwego (ZJD), biegunka,
zaparcie, stres, psy

IRRITABLE BOWEL SYNDROME – IS IT CAUSE
OF CHRONIC AND RECURING DOG’S DIARRHEA?

Zespół jelita

drażliwego

– przyczyna przewlekłych
i nawracających biegunek psów?

CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

29

www.weterynaria.elamed.pl

PAŹDZIERNIK • 10/2011

dej rasy. Częściej można zaobserwować
objawy u ras małych, silnie związanych
z właścicielem, a także u zwierząt pra-
cujących, np. owczarków niemieckich
(10). Objawia się biegunką spowodo-
waną zmianami w jelicie grubym, cho-
ciaż zwierzęta dotknięte tą przypadło-
ścią nie wydalają świeżej krwi, zauważa
się zwykle duże ilości śluzu (2, 3, 4, 10,
11). Biegunka jest zwykle typowa dla
jelita grubego (tab. 1, str. 30). Rzadko
mogą wystąpić wymioty oraz stan nud-
ności (3, 6). W nielicznych przypadkach
opisano biegunkę cienkojelitową i ob-
jawy ze strony całego przewodu pokar-
mowego. W niektórych przypadkach
zwierzęta mogą wykazywać bolesność
w okolicy brzucha i reagować nerwowo
przy próbie dotknięcia. Może wystąpić
przelewanie lub burczenie. Psy wielo-
krotnie przyjmują charakterystyczną
pozycję, tzw. „praying position” (pozycja
modlącego się). Okresy biegunkowe
przeplatają się z uciążliwymi zaparcia-
mi. Zazwyczaj nie odnotowuje się istot-
nych zmian badaniem biochemicznym,
hematologicznym, w analizie kału czy
endoskopii (4, 6, 10). Uzyskane wyniki
mogą wykazywać zaburzenia w gospo-
darce wodno-elektrolitowej czy zabu-
rzenia składu jakościowego i ilościowe-

go fl ory bakteryjnej. W przypadku IBS
trudno znaleźć jednoznaczną odpowiedź
w badaniach dodatkowych. Uzależnione
jest to w dużej mierze od okresu trwania
objawów. Niestety, wielu właścicieli nie
jest chętnych do wnikliwszego diagno-
zowania nawracających biegunek.

Rozpoznanie schorzenia opieramy

głównie na obszernym i dokładnym wy-
wiadzie przeprowadzonym z właścicie-
lem zwierzęcia lub też osobą opiekują-
cą się psem. Zwracamy główną uwagę
na relację właściciel – pies, warunki
pracy, zachowanie się w domu, na spa-
cerach, w trakcie badania. Istotnym
elementem jest również dieta naszego
pacjenta, gdyż jest ona jednym z istot-
niejszych sposobów późniejszego le-
czenia. Zebranie jak największej ilości
informacji o danym pacjencie i warun-
kach jego życia, a także wyeliminowanie
znanych przyczyn na podstawie bada-
nia klinicznego oraz badań laboratoryj-
nych czy badań dodatkowych pozwoli
na przygotowanie odpowiednio dobra-
nej terapii.

L

ECZENIE

Na początku leczenia podejmuje się
próbę określenia możliwego czynni-
ka stresu. W niektórych przypadkach

jest on oczywisty, np. uczestnictwo
w kursie treningowym, ale najczęściej
klinicysta musi dowiedzieć się więcej
o otoczeniu i stylu życia psa. Nadopie-
kuńczy właściciele, przejawiający nad-
miar emocji w stosunku do swoich
psów, mogą wzbudzać u nich reakcje
stresowe. W takich przypadkach nale-
ży postępować bardzo taktownie i pró-
bować delikatnie wytłumaczyć, jak eli-
minować bodziec.

Leczenie powinno zmierzać do zła-

g o d z e n i a p o s z c z e g ó l nyc h o b j a -
wów. Środki opiatowe i przeciwcho-
linergiczne wpływające na ruchliwość
np. loperamide (Immodium), w daw-
ce 0,1-0,2 mg/kg p.o. eliminują ból po-
wodowany przez skurcz jelit. Można też
podawać propantelinę – 0,25 mg/kg,
dicyklowertynę – 0,15 mg/kg maksy-
malnie co 8 godzin. Niektórzy klini-
cyści zalecają użycie chlordiazepoxi-
de (Librium) w dawce 0,2 mg/kg, gdyż
lek ten powoduje rozluźnienie obwodo-
wych mięśni gładkich oraz działa na cen-
tralny układ nerwowy. Jeżeli biegun-
ka nadal się utrzymuje, pomocne może
być podanie sulphasalazine. W lecze-
niu długoterminowym, ważne jest uzu-
pełnienie diety w błonnik. Zwykle po-
daje się 7-9% błonnika w suchej masie

CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

30

www.weterynaria.elamed.pl

PAŹDZIERNIK • 10/2011

(1, 2, 3, 5, 9) oraz zastosowanie diety lek-
kostrawnej opierającej się na mięsie in-
dyka i/lub kurczaka. Dobrze jest uroz-
maicić posiłki w mięso ryby, dodatek
kwasów omega-3, dyni i innych warzyw,
a także orzechów. Wskazane byłoby rów-
nież suplementować leczone zwierzęta
probiotykami (4, 8, 9).

Rokowanie jest dobre. Trzeba oczy-

wiście wziąć pod uwagę nawroty i po-
winno się poinformować właściciela,
że leczenie jest zwykle długotermino-
we. U większości zwierząt jednak ob-
jawy dają się eliminować dietą i lecze-
niem farmakologicznym.

P

ODSUMOWANIE

Silne przywiązanie właścicieli do swo-
ich psów, zwiększająca się liczba zwie-
rząt pracujących, a także nieludzkie ich
traktowanie i pozostawianie w złych
warunkach powodują bardzo silne re-
akcje organizmu oraz pojawienie się ob-
jawów IBS. Diagnostyka zespołu jelita
drażliwego nie jest łatwa, jednak nie jest
niemożliwa. Dobra współpraca lekarza
z właścicielem i ustalenie odpowiedniej

terapii pozwala uzyskać kontrolę nad
nawracającymi biegunkami i zmniej-
szyć dyskomfort życia pacjenta.



Piśmiennictwo
1. Bosh G., Verbrugghe A., Hesta M., Holst

J.J., Van der Poel A.F.B., Janssens G.P.,
Hendriks W.H.: The effects of dietary type
on satiety-related hormones and voluntary
food intake in dogs.„British Journal of Nu-
trition”, 2009, 102, 318-325.

2. Leib M.S.: Treatment of chronic idiopatic

large bowel diarrhea in dogs with highly di-
gestible diet and soluble fi ber: a retrospective
review of 37 cases. „J. Vet. Intern. Med.”,
2000, 14, 27-32.

3. Simpson J.W.: Diet and large intestinal dise-

ase in dogs and cats. „American Society for
Nutritional Science”, 1998, 2717-2722.

4. Hoskins J.D.: Hematochezzia, fecal mucus,

tenesmus of ten characterize large-bowel
diarrhea. „DVM Newsmagazine”, 2004,
8, 30.

5. Tams T.R.: Irritable bowel syndrome. Cu-

rent Veterinary Therapy XI, Philadelphia,
WB Saunders Company, 1992, 1232-
1260.

6. Lecoindre P., Gaschen F.P.: Idiopathic large

bowel diarrhea in the dog. „Vet. Clin. North.

Am. Small. Anim. Pract.”, 2011, 41(2),
447-456.

7. Camilleri M.: Irritable bowel syndrome:

newer pharmacological agents acting on the
gut. „International Congress Series”,
2002, 1241, 143-148.

8. Camilleri M., Andersen A.: Current and

novel therapeutic options for irritable bowel
syndrome management. „Digestive and
Liver disease”, 2009, 41, 854-862.

9. Camilleri M., Chang L.: Challenges to the

therapeutic pipeline for irritable bowel syn-
drome end points and regulatory hurdles.
„Gastroenterology”, 2008, 135, 1877-
1891.

10. Nelson R.W., Couto C.G.: Choroby we-

wnętrzne małych zwierząt. Elsevier Urban
& Partner, Wrocław 2003.

11. Ettinger S.J., Feldman E.C.: Textbook

of Veterinary Internal Medicine. Elsevier,
Saunders 2005.

dr n. wet. Monika Chrząstowska

Katedra Diagnostyki Klinicznej

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

UWM w Olsztynie

10-718 Olsztyn

ul. Oczapowskiego 14

Objaw

Schorzenia jelit cienkich

Schorzenia jelit grubych

KAŁ

objętość

obfi ty

w normie lub zmniejszona

śluz

rzadko obecny

często występuje

smołowate stolce

obecne

nie występują

świeża krew

nieobecna/oprócz krwotocznych stanów

ostrych

często występuje

biegunka tłuszczowa

występuje w ZUW

nie występuje

niestrawiony pokarm

może występować

nie występuje

kolor

zmienny

najczęściej koloru krwi

uformowanie

najczęściej nieuformowany

uformowany

DEFEKACJA

nagłe oddawanie

nie występuje (z wyjątkiem ostrych

i ciężkich stanów)

najczęściej występuje

bolesne parcie

nie występuje

najczęściej występuje

częstość

2-3 razy na dobę

częściej niż 2-3 razy na dobę

INNE OBJAWY

utrata masy ciała

występuje w ZUW

rzadko/ciężkie zap. okrężnicy, rozsiane

nowotwory

wymioty

występują w stanach zapalnych

(szczególnie koty)

mogą występować – 30% psów

z zapaleniem okrężnicy

wzdęcia z oddawaniem gazów

mogą występować

nie występują

fetor ex ore (po wykluczeniu schorzeń

j. ustnej)

występuje w ZUW

nie występuje

Tabela 1. Różnicowanie biegunki cienko- i grubojelitowej