Badania socjometryczne.

Badania socjometryczne stosujemy w celu ustalenia pozycji dziecka w grupie

rówieśniczej.

Dzięki nim dowiemy się, które dzieci są:

•

akceptowane,

•

odrzucone,

•

izolowane,

•

kontrowersyjne.

Dziecko akceptowane- ma zaspokojone potrzeby przynależności do grupy, potrzebę

akceptacji, uznania, bezpieczeństwa. Akceptacja innych powoduje, że kształtują się postawy
do ludzi, takie jak: życzliwość, koleżeństwo, przyjaźń, opiekuńczość, zaangażowanie. Uczeń
chętnie wtedy pomaga innym, stosuje się do norm i zasad obowiązujących w grupie. Ma także
pozytywną samoocenę, poczucie własnej wartości, akceptuje siebie.

Dziecko odrzucone- nie ma zaspokojonej potrzeby akceptacji, bezpieczeństwa, uznania,

przynależności. Fakt bycia nie lubianym wpływa na kształtowanie negatywnych postaw,
wzmaga frustrację i niechęć do rówieśników, nauki, szkoły. Ujawnia się w agresji
skierowanej do ludzi, zwierząt, przedmiotów. Zachowania takie karane i oceniane negatywnie
jeszcze bardziej wzmagają poczucie odrzucenia. Dziecko odrzucone ma na ogół niskie
poczucie własnej wartości, ocenia się negatywnie, nie akceptuje samego siebie. Dziecko takie
szuka podobnych do siebie rówieśników w klasie, w szkole lub poza nią. U nich znajduje
oparcie i akceptację. Czyny wzbudzające w innych strach i złość dają mu poczucie siły i
przewagi.

Dziecko izolowane- jest nie zauważane przez rówieśników, często też przez samego

nauczyciela. Dla rówieśników jest obojętne- nikt go nie odrzuca ale i też nie wybiera.
Dziecko takie odsuwa się od ludzi, nie włącza się do zabaw, zajęć, nie ma zaspokojonej
potrzeby przynależności, kontaktu emocjonalnego. Boi się, jest ostrożne w kontaktach i
nieufne. Ma poczucie niskiej wartości. Ocenia siebie negatywnie. Często jest to ocena
zaniżona w stosunku do własnej wartości.

z testów socjometrycznych, w których pojawią się dane ilościowe. Test da nauczycielowi
obraz całej grupy, dokładnie pokaże stosunki panujące w klasie, co z kolei pozwoli podjąć
nauczycielowi pewne działania wychowawcze eliminujące niepożądane zachowania i
wzajemne relacje. Test jest jednak odpowiednią formą dla dzieci nieco starszych, dlatego w
pierwszej klasie raczej niewskazany.

Określenie przywództwa w grupie

Zjawisko przywództwa od wieków przyczyniło się w znacznej mierze do rozwoju ludzkości
i przemian strukturalnych w społeczeństwie. W związku ze zmieniającymi się warunkami
ekonomicznymi i społecznymi problem przywództwa pozostaje wciąż aktualny.

Znajomość struktury klasy jest szczególnie ważne dla wychowawcy. Nauczyciel znający
strukturą klasy i pozycje uczniów buduje strukturę formalną w taki sposób, aby sprzyjała ona
integracji i stwarzała warunki do wszechstronnego rozwoju uczniów.
W poznawaniu życia klasy szkolnej, układów miedzy dziećmi przydatne są przede wszystkim
metody obserwacji. Jednakże olbrzymią rolę odgrywa także znajomość technik
socjometrycznych, które pozwalają na:

•

poznanie struktury społecznej klasy,

•

wyodrębnienie osób popularnych,

•

ale przede wszystkim pozwalają na wyłonienie tych, którzy potrzebują pomocy w
znalezieniu swego miejsca w grupie rówieśniczej

.

Badania socjometryczne.

Przykładowo:

TECHNIKA J.L MORENO

Technika socjometryczna J L Moreno jest pomiarem stosunków „przyciągania”, czyli

sympatii, przyjaźni, zaufania oraz stosunków „odpychania” tj. opartych na uczuciach
antypatii, wrogości, uprzedzeń. Technika ta może być zastosowana w każdej grupie, w tym
również w klasie szkolnej. Polega ona na tym, że uczniom poleca się wypisanie pod własnym
nazwiskiem nazwisk swych kolegów i koleżanek z uwzględnieniem pewnej sytuacji
społecznej zawartej w danym pytaniu.

Sposób postępowania.

1.

Ułożenie pytań z wyborem pozytywnym lub negatywnym.

•

Mam kłopoty w odrabianiu lekcji – kogo poproszę o pomoc?

•

Lecę w kosmos w dwuosobowej kabinie – z kim chciałbym w niej przebywać?

TECHNIKA „ZGADNIJ KTO”

polega na wypisywaniu przez poszczególnych członków grupy, tych dzieci, które pasują do
konkretnego pytania. W prezentowanej technice możemy posługiwać się wyłącznie pytaniami
ukazującymi pozytywne zachowania uczniów.
Przykładowe pytania:

•

To jest ktoś, kogo wszyscy bardzo lubią.

•

To jest ktoś, kto żyje w zgodzie ze wszystkimi i ma dużo przyjaciół.

•

To jest ktoś, kto potrafi wszystko dobrze zorganizować.

•

To jest ktoś, kto chętnie pomaga innym.

•

To jest ktoś, kto zawsze jest uśmiechnięty, zadowolony i nigdy nie narzeka.

TECHNIKA SZEREGOWANIA RANGOWEGO

polega na ustalaniu kolejności danych według ważności.

Pytanie przykładowe: Uszereguj wg ważności wszystkie przedmioty w klasie – od

najbardziej do najmniej lubianych. Przedmiotowi, który zajął najwyższe miejsce na liście
przyznajemy największą możliwą do przyznania liczbę punktów ( 11 przedmiotów – 11pkt.).

PLEBISCYT ŻYCZLIWOŚCI I NIECHĘCI

1.Umożliwia wgląd w całokształt stosunków społecznych w klasie
2.Polega na wypisaniu przez uczniów nazwisk członków grupy, a następnie dopisaniu do nich

ocen według skali np.:

•

bardzo lubię,

•

lubię

•

lubię, ale nie bardzo,

Badania socjometryczne.

Wskazówki, o których trzeba pamiętać przy
konstruowaniu testów socjometrycznych.

1.

Konstruowanie testu socjometrycznego, polega na sformułowaniu
pytań w taki sposób, aby określały one jasno i wyraźnie kryteria
wyboru.

2.

Układając pytania należy przestrzegać określonych reguł.

Konstruowane pytania powinny:

o

Wskazywać na rodzaj i istotę aktywności zgodnie z którą ma być dokonany
wybór

o

Opierać się na czynnościach lub sytuacjach bliskich dzieciom w określonym
wieku

o

Opierać się na silnych, istotnych i względnie trwałych stosunkach
interpersonalnych

o

Uwzględnione w pytaniach sytuacje mogą być rzeczywiste lub wymyślone,
muszą jednak odnosić się do wszystkich członków danej klasy (grupy).

o

Pytania mogą dotyczyć wyborów pozytywnych i negatywnych. Podczas
analizy należy uwzględniać 3-5.

o

Test powinien obejmować maksymalnie 5 pytań.

PRZYKŁADOWE ZESTAWY PYTAŃ DO TESTU SOCJOMETRYCZNEGO:

Wyobraź sobie, że Dyrekcja szkoły postanowiła zmniejszyć liczbę uczniów w
poszczególnych klasach, tworząc po jednej nowej klasie na każdym poziomie
nauczania. Z Twojej klasy należy więc przenieść kilka osób do nowo tworzonej
klasy.

A)

Gdybyś to Ty został wytypowany do przeniesienia się do tej nowej
klasy, to kogoś byś najchętniej ze sobą zabrał? Wymień 3 nazwiska:

1.

................................................................................................................

2.

................................................................................................................

3.

................................................................................................................

Bibliografia:

Brzeziński J. (1980) Elementy metodologii badań psychologicznych . Warszawa
Ocena opisowa i sprawdzian osiągnięć ucznia (2001) J. Hanisz (red.), WSiP, Warszawa
Nalaskowski S.(1999) Metody badań i diagnozowania edukacji ( materiały szkoleniowe), Toruń
Pilikiewicz M.(1962) Techniki socjometryczne . Wprowadzenie do badań. W: Psychologia wychowawcza.
Warszawa
Zaczyński W. Praca badawcza nauczyciela. Warszawa