Poprzedni rok ETYKA WYKLADY 2008 czarno biale

Etyka zawodu psychologa

- wybrane materiały z wykładów do egzaminu

dr Katarzyna Guzińska

Instytut Psychologii UG

kasia@topkey.pl

@ p y p

Kasia Guzińska

Proces profesjonalnego pomagania

g p

- aspekty etyczne

Stadia procesu pomagania- kontekst etyczny.

Zdeformowane pomaganie- przyczyny, mechanizmy,

zapobieganie.

Etyczny profesjonalizm.

Tajemnica zawodowa w kontekście etyczno- prawnym.

Potrzeba superwizji.

Ryzyko nadużycia wpływu w procesie pomagania.

Ryzyko wypalenia zawodowego.

Kasia Guzińska

St di

Stadia procesu pomagania

- kontekst etyczny

Kasia Guzińska

Stadium 1

Stadium 1.

Przygotowanie i rozpoczęcie

Rozpoczęcie spotkania

w sposób wzbudzający jak

najmniejszy opór

stworzenie

podstaw zaufania i otwartości

Kasia Guzińska

Stadium 1.

Przygotowanie i rozpoczęcie- cd.

Opór

obronna niechęć wspomaganego do podjęcia relacji.

Opór wynika z:

• traktowania pomocy jako wyrazu słabości/ niekompetencji;

• tendencji do przeciwstawiania się zmianie

(tzw dyskomfort zmiany);

(tzw. dyskomfort zmiany);

• lęku przed konfrontacją z własnymi uczuciami.

Kasia Guzińska

Stadium 1.

Przygotowanie i rozpoczęcie- cd.

Stworzenie podstaw zaufania wymaga

wiedzy nt. właściwości nowej relacji

• Nie jest łatwo przyjmować pomoc.

• Trudno jest poddać się zmianie.

• Trudno jest ulec wpływowi pomagającego.

Ni ł t

j t

f ć b

i b ć

• Niełatwo jest zaufać obcemu i być wobec niego otwartym.

• Niełatwo jest od razu jasno ujrzeć problem.

Kasia Guzińska

Stadium 1.

Przygotowanie i rozpoczęcie- cd.

Warunki umożliwiające rozpoczęcie procesu

pomagania ze

strony wspomaganego

• Świadomość odczuwania cierpienia.

• Chęć zmiany aktualnej sytuacji lub zachowania.

• Świadomość możliwości i ograniczeń relacji pomagania.

• Dobrowolna chęć zobaczenia się z pomagającym.

Kasia Guzińska

Stadium 1.

Przygotowanie i rozpoczęcie- cd.

Warunki umożliwiające rozpoczęcie procesu

pomagania ze

strony pomagającego

• Dystans fizyczny

(oddający indywidualny styl pracy);

• Postawa odprężonego oczekiwania

(takie sformułowanie, by wspomagany mógł je podjąć,

np.: „co chcesz ze mną omówić?”).

Kasia Guzińska

Stadium 2 Klaryfikacja

Stadium 2. Klaryfikacja

Wspomagany wyjaśnia:

•

dlaczego chce pomocy;

•

jak widzi swój problem/ ogólną sytuację życiową.

Pomagający:

•

uważnie słucha

(powstrzymuje chęć zadawania wielu pytań ogranicza

(powstrzymuje chęć zadawania wielu pytań, ogranicza
diagnozowanie);

•

ustala kto jest „właścicielem” problemu

(wyjaśnia kim jest główny wspomagany ustala jego powody przyjścia/

(wyjaśnia, kim jest główny wspomagany, ustala jego powody przyjścia/
skierowania).

Czy wspomagany to siedząca przed Tobą osoba, czy też ktoś inny w

przestrzeni życiowej tej osoby?”

Kasia Guzińska

Stadium 3 Strukturowanie

Stadium 3. Strukturowanie

D fi i j i t t

Definiuje istotę, granice i cele

przyszłej relacji pomagania.

p y

j p

Celem jest zdecydowanie

• czy proces będzie trwał;

czy proces będzie trwał;

• na jakich zasadach

Kasia Guzińska

Stadium 3. Strukturowanie- cd.

Pytania pomagającego

Pytania wspomaganego

1. Czy jestem w stanie pracować

1. Czy jest to osoba, której mogę zaufać?

z tą osobą? (umiejętności, wiedza)

2. Czy chcę z nią pracować?

2. Czy według mnie będzie mi pomocna?

(wygoda, zgodność)

3. Czy mogę sprostać jej oczekiwaniom?

( kł d j

i j t ś i i i d )

3. Jakie będą jego warunki?

(zakładając moje umiejętności i wiedzę)

4. Jakiej struktury potrzebujemy?

(nieformalne porozumienie kontrakt itp )

4. Czy wejdę w tę relację

bardziej niż tego chcę?

(nieformalne porozumienie, kontrakt itp.)

bardziej niż tego chcę?

5. Czego od niej oczekuję?

(czas miejsce wysiłek zaangażowanie

5. Czy chcę podporządkować się

proponowanym uzgodnieniom

(czas, miejsce, wysiłek, zaangażowanie,

odpowiedzialność)

proponowanym uzgodnieniom,
czy wypracujemy je razem?

6. Jeśli przystanę na „kontrakt”,

czy mogę go zerwać kiedy będę chciał?

Kasia Guzińska

Stadium 3. Strukturowanie- cd.

Większość pomagających angażuje się w

proces strukturowania

Wspomagany powinien wiedzieć:

• gdzie się znajduje (profil ośrodka, rodzaj oferowanej pomocy);

• kim jest pomagający (kwalifikacje, ograniczenia);

• dlaczego tutaj jest (cel rozmowy).

Kasia Guzińska

Stadium 3. Strukturowanie- cd.

Struktura procesu

Wartości/ normy oczekiwane i akceptowane:

b d

kt l

• swobodne, uczciwe ujawnianie aktualnych uczuć;

• przyjmowanie odpowiedzialności za

każdy wybór działanie

każdy wybór, działanie.

Wynika

• z osobistej teorii pomagania

• ze skutecznego modelowania zachowań przez pomagającego

g ją g

Kasia Guzińska

Stadium 3. Strukturowanie- cd.

Struktura relacji

• wynik procesu;

• rozwija się na ogół w sposób naturalny, bez potrzeby

formalnego omawiania;

Optymalny styl Twojej pracy

• indywidualny

• elastyczny

tj. wzgl. dostosowany do różnych warunków wspomaganego.

Pomocne: zrozumienie, dlaczego istnieje dana relacja pomagania.

Kasia Guzińska

Stadium 3. Strukturowanie- cd.

Zalety:

ść

• jasność, co do czasu przeznaczonego na pomaganie w

pierwszej rozmowie/ całym procesie;

• ustalenie granic działania;

• omówienie ograniczeń roli;

• ustalenie wysokości opłat;

• redukcja „niepotrzebnego” niepokoju u wspomaganego.

Ryzyko:

wysoki poziom niepokoju pomagającego

kompulsywna potrzeba strukturowania

jako substytut

potrzeby bezpieczeństwa.

Kasia Guzińska

Stadium 3. Strukturowanie- cd.

Kontrakt formalny

i i

i d

porozumienie miedzy pomagającym i wspomaganym,

co do tego, że:

• działają w kierunku określonego celu;

• każdy z nich ponosić będzie określoną odpowiedzialność za

osiąganie tego celu;

k t

ść

b d

k śl

iki

• dowodem na skuteczność pomocy będą określone wyniki.

ułatwia zaangażowanie się wspomaganego w proces.

Kasia Guzińska

Stadium 3. Strukturowanie- cd.

O czym warto poinformować wspomaganego?

•

na czym polega jego rola;

•

o czasie trwania;

•

o częstotliwości sesji;

•

o konsekwencjach niedotrzymywania umowy (nieobecności);

•

o możliwości nasilenia objawów;

•

o potrzebie mówienia o wątpliwościach;

•

o roli pomagającego ( w tym o zasadzie poufności).

Kasia Guzińska

Stadium 3. Strukturowanie- cd.

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający uzgadnia ze wspomaganym tak wcześnie

Pomagający uzgadnia ze wspomaganym tak wcześnie,

jak tylko to w relacji pomagania możliwe,

odpowiednie kwestie, takie jak:

f ść

ł t

natura, przewidywany przebieg pracy, poufność, opłata.

Kiedy praca pomagającego ma być superwizowana, należy to

także przedyskutować ze wspomaganym

oraz podać nazwisko superwizora, przyjmującego

odpowiedzialność za przypadek.

p yp

Kiedy pomagający jest uczącym się studentem,

wspomagany musi być poinformowany o tym fakcie

wspomagany musi być poinformowany o tym fakcie.

Pomagający podejmuje wszelki wysiłek, aby odpowiedzieć na

pytania wspomaganego co do procedury pomagania

pytania wspomaganego, co do procedury pomagania.

Kasia Guzińska

Stadium 3. Strukturowanie- cd.

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

P i f

d i

t i

Poinformowanie o zgodzie na uczestniczenie w

procesie pomagania

wyznaczniki ze strony wspomaganego.

zdolność do zgodzenia się;

wiedza (z przekazu od pomagającego) nt. procedury

ewentualnej pomocy;

względna autonomia/ brak presji na wyrażenie zgody;

odpowiednie udokumentowanie zgody.

Kasia Guzińska

Stadium 4 Relacja

Stadium 4. Relacja

Zasadniczy cel

• pogłębienie relacji;

• intensywniejsze zaangażowanie wspomaganego.

Zasadniczy środek

• komunikacja niewerbalna

(rozwijające działanie przerwy/ ciszy)

Kasia Guzińska

Podsumowanie

St di 1 4

Stadia 1- 4.

• Przewodnictwo należy do

wspomaganego;

•

Pomagający

stosuje gł. interwencje niedyrektywne:

ł h i

fik j

t kt

uważne słuchanie, klaryfikacje, strukturowanie;

• Stadia 1- 3 realizowane zwykle w czasie pierwszego

spotkania Efekt finalny

wspomagany wie co ma

spotkania. Efekt finalny wspomagany wie, co ma
się zdarzyć; czego się po nim oczekuje, jeśli relacja ma
być kontynuowana;

być o y uo a a;

• W stadium 4: efekt finalny związek mocno

ustalony, tak aby wspomagany gotów był do określonej

g y g

pracy, w kierunku celów zapowiedzianych w stadium 1
oraz wyjaśnionych i rozszerzonych w stadium 2- 3;

Kasia Guzińska

Stadium 5. Eksploracji

Co robi pomagający?

•

Zdobywa większe rozeznanie: kim wspomagany jest

•

Zdobywa większe rozeznanie: kim wspomagany jest,

czego chce, jak mu pomóc;

•

Staje się bardziej aktywny asertywny;

•

Staje się bardziej aktywny, asertywny;

•

Działa w sposób dostosowany do rodzaju problemu

wspomaganego.

Kluczowe pytania:

uc o e pyta a

Jakie zmiany w zachowaniu wspomaganego są

odpowiednie i potrzebne do osiągnięcia celów?

ąg ę

2. Jakie strategie interwencji najpewniej dadzą takie

wyniki?

Kasia Guzińska

Model pomocy kompetentnej

Etap I Etap II Etap III
obecny wybrany strategie
scenariusz scenariusz działania

Jaka jest

obecna

Czego

potrzebuję

Jak mam

uzyskać to,

obecna

sytuacja?

potrzebuję

lub chcę

zamiast

tego co

uzyskać to,

czego

potrzebuję

lub chcę?

mam?

Jak mam to osiągnąć?

Kasia Guzińska

Stadium 5. Eksploracji- cd.

Specyficzne cele procesu pomagania:

•

Utrzymanie i spotęgowanie związku

(bezpieczeństwo, zaufanie, otwartość);

•

Radzenie sobie z uczuciami pomagającego/ wspomaganego,

g ją g

g ,

zakłócającymi realizację celów;

•

Zachęcenie wspomaganego do większej eksploracji

problemu/ uczuć w celu rozszerzenia jego samoświadomości;

problemu/ uczuć, w celu rozszerzenia jego samoświadomości;

•

Zachęcenie wspomaganego do wyjaśniania i dalszego

precyzowania celów;

•

Zbieranie informacji służących do rozwiązania problemu

•

Zbieranie informacji służących do rozwiązania problemu

wspomaganego;

•

Zdecydowanie o kontynuowaniu/ zakończeniu relacji;
U

i j t ś i

h d

i i

ló

•

Uczenie się umiejętności potrzebnych do osiągnięcia celów

wspomaganego;

•

Inicjowanie „zadań domowych”, przybliżających wspomaganego do

osiągnięcia celów.

Kasia Guzińska

Stadium 5. Eksploracji- cd.

K t

l ji

Krytyczne momenty

relacji pomagania:

wspomagany prezentuje uczucie uwolnienia się od

napięcia, bez żadnej widocznej zmiany zachowania;

wspomagany doświadcza wyczerpania/ rozczarowania

procesem ze względu na intensywne eksplorowanie

procesem, ze względu na intensywne eksplorowanie

własnych uczuć;

widoczny dyskomfort pomagającego z powodu

intensywnych uczuć.

Kasia Guzińska

Stadium 5. Eksploracji- cd.

Stadium 5. Eksploracji cd.

Strategie postępowania

w krytycznych

momentach:

zredukowanie intensywności eksploracji uczuć;

kontynuowanie głębszej eksploracji uczuć;

zakończenie eksploracji z aktualnym pomagającym i

zakończenie eksploracji z aktualnym pomagającym i
rozważenie odbudowania związku z innym.

Kasia Guzińska

Stadium 5. Eksploracji- cd.

Ograniczenia

dla swobodnego wyrażania uczuć

(tzw. „wentylacji”) przez wspomaganego:

• wspomagany ma poważne zaburzenia emocjonalne

(

t d

j d

k ji hi t

j i

j tk

d żli

ść)

(

np. tendencję do reakcji histerycznych, urojenia, wyjątkową drażliwość);

• życie wspomaganego wypełnione jest kryzysami i sytuacjami o

silnej presji emocjonalnej

(rozmawianie o nich mobilizuje więcej uczuć niż jest w stanie kontrolować);

• wiadomo, że wspomagany w przeszłości niepewnie radził sobie z

kryzysami emocjonalnymi;

• zauważasz silny opór wobec eksploracji uczuć;

Kasia Guzińska

Stadium 5. Eksploracji- cd.

b d

Ograniczenia

dla swobodnego wyrażania uczuć

(tzw. „wentylacji”) przez wspomaganego- cd.:

• wątpliwa jest adekwatność Twojego własnego doświadczenia jako

osoby pomagającej wspomaganym z zaburzeniami;

• Twoje własne życie emocjonalne jest nieuporządkowane;
• nie ma dostatecznie wiele czasu na dokładne przepracowanie

uczuć;

• pomoc specjalistyczna jest niedostępna/ niewystarczająca;
• założenia programowe Twojej instytucji nie zachęcają do

i t

k l

i ż i

intensywnego eksplorowania życia emocjonalnego wspomaganych;

• nie zostały zbadane postawy i oczekiwania rodziców/ opiekunów

młodych wspomaganych.

Kasia Guzińska

Stadium 5. Eksploracji- cd.

Konkluzje

Dziel się swoimi uczuciami, traktując to jako:

model dla rozpoznawania i wyrażania uczuć przez wspomaganego

- model dla rozpoznawania i wyrażania uczuć przez wspomaganego

(tzw. efekt wzmacniający: za wyrażenie uczuć wspomagany otrzymuje

informację zwrotną np. „przyjemnie mi się robi/ złości mnie,

gdy mówisz o sobie w ten sposób”);

- strategię budowania zaufania.

Proś wspomaganych aby podzielili się swoimi uczuciami

Proś wspomaganych, aby podzielili się swoimi uczuciami,

traktując to jako:

- emocjonalne catharsis

( j

l i d

i i )

(tj. poczucie ulgi od napięcia);

wyzwolenie nowych zasobów twórczej energii.

Kasia Guzińska

Stadium 5. Eksploracji- cd.

Konkluzje

Bądź ostrożny, co do głębokości i zakresu dzielenia się uczuciami.

Warunek konieczny

ś i d

ść

b d

ż i

świadomość ryzyka związanego ze swobodnym wyrażaniem uczuć.

Dowód słuszności

załamanie mechanizmów obronnych wspomaganego,

zabezpieczających przed ujawnieniem uczuć w stopniu większym, niż

jest w stanie tolerować, skutkujące zakłóceniem zachowania w

warunkach przedłużonej emocjonalnej catharsis.

Kasia Guzińska

Stadium 5. Eksploracji- cd.

Optymistycznie

p y

• Przewaga nadmiernej powściągliwości/ ignorowania

j p

ąg

własnych uczuć przez wspomaganych, nad przesadą w

dzieleniu się uczuciami.

•

Dzielenie się uczuciami na ogół

przynosi pozytywne

rezultaty.

Kasia Guzińska

Stadium 6. Konsolidacja

Zasadnicze cele

d l

fik j

• dalsza klaryfikacja uczuć;

• zachęta do alternatywnych działań;

kt k

i j t ś i

• praktykowanie nowych umiejętności;

• ustalenie alternatywnych wyborów.

Oczekiwane

zastąpienie mówienia o sobie i

ąp

możliwych planach, działaniem wspomaganego.

Kasia Guzińska

Stadium 7. Planowanie

Zasadnicze cele

• dyskusja etapów wcześniejszych;

• formułowanie planów zakończenia/

kontynuowania działania;

• przepracowanie nieprzepracowanych uczuć.

Kasia Guzińska

Stadium 8. Zakończenie

Zasadnic e cele

Zasadnicze cele

• podsumowanie osiągnięć

Pomocne procedury:

poproszenie wspomaganego o

podsumowanie (funkcje: test rozumienia metoda utrzymywania w poczuciu

podsumowanie (funkcje: test rozumienia, metoda utrzymywania w poczuciu

odpowiedzialności); dyskutowanie faktu nieosiągniętych

celów w kategoriach hipotez, co było tego przyczyną.

• pożegnanie

Pomocne procedury:

rozłożenie ostatnich kontaktów w czasie

pozwala na stopniowe zmniejszenie zaangażowania w proces

Utrudnienia:

zalegające u wspomaganego uczucia zależności, wyrażające

się w niechęci do odejścia (przynosi „jeszcze jedną sprawę”, wyraźnie

przedłuża ceremonie pożegnalne)

przedłuża ceremonie pożegnalne).

Niektórych wspomaganych trzeba po prostu

wyprowadzić za drzwi

wyprowadzić za drzwi.

Kasia Guzińska

Uczucia przeniesieniowe/ przeciwprzeniesieniowe

w procesie pomagania

Fakty

• Pomaganie w formalnej postaci jest

procesem silnego wpływu interpersonalnego

• Efektywni pomagający

dysponują władzą i wpływem

Efektywni pomagający

dysponują władzą i wpływem.

Repetytorium

i i

Przeniesienie

uczucia wspomaganego odczuwane

kiedyś wobec osoby znaczącej są projektowane obecnie na aktualnego

pomagającego

(autorytet: podziw, rozczarowanie, złość).

Przeciwprzeniesienie

uczucia pomagającego w

reakcji na przeniesienie ze strony wspomaganego

(postrzega wspomaganego jako niewdzięczne dziecko: robi się śpiący, napięty

ma trudności z uwagą).

Kasia Guzińska

Uczucia przeniesieniowe/ przeciwprzeniesieniowe

w procesie pomagania- cd.

Ty w roli pomagającego

wybierz kluczowe pytanie:

• Czy przeciwprzeniesienie ma miejsce w aktualnej relacji

ze wspomaganym?

• Co mogę zrobić z przeciwprzeniesieniem w aktualnej

l ji

relacji ze wspomaganym?

Kasia Guzińska

Uczucia przeniesieniowe/ przeciwprzeniesieniowe

w procesie pomagania cd

w procesie pomagania- cd.

Co mogę zrobić z przeciwprzeniesieniem w

aktualnej relacji ze wspomaganym?

Doraźnie

otwarty dialog ze wspomaganym, by

g y

przynajmniej był świadomy, że problem „rezyduje”

bardziej w Tobie, a nie w waszej relacji.

Długofalowo

osobiste doświadczenie rozwojowe,

poszerzające samoświadomość

(superwizja, grupy Balinta).

Kasia Guzińska

Ryzyko przeniesienia/ przeciwprzeniesienia

między wspomaganym a pomagającym

(Antons 1982)

między wspomaganym a pomagającym

(Antons, 1982)

Rodzaje przeniesień

wspomaganego

Ryzyko niekontrolowanego

przeciwprzeniesienia u

wspomaganego

przeciwprzeniesienia u

pomagającego

Wspomagany zaprzecza swoim
objawom ukrywa je unika ich

Pomagający pozwala się manipulować,
wierzy wspomaganemu w to o czym

objawom, ukrywa je, unika ich.

wierzy wspomaganemu w to, o czym
ten go zapewnia.
Ryzyko opowiedzenia się po stronie

i k

wspomaganego przeciwko
prześladującemu go środowisku.

Wspomagany oskarża otoczenie o

Pomagający identyfikuje się z

prześladowanie go i brak zrozumienia.

„biednym” wspomaganym i pomaga mu
w utrzymaniu jego podziału na dobro i
zło: zło jest na zewnątrz.

Wspomagany demonstruje swoją
bezradność.

Pomagający pozwala uaktywnić swoją
motywację zawodową i podejmuje wiele
działań dotyczących wspomaganego i
jego otoczenia.

Kasia Guzińska

Rodzaje przeniesień

wspomaganego

Ryzyko niekontrolowanego

przeciwprzeniesienia u

wspomaganego

przeciwprzeniesienia u

pomagającego

Wspomagany przedstawia się jako
biedny i chory
(nie mieszać z wglądem w chorobę).

Pomagający w najlepszych zamiarach
i zgodnie z klasycznym modelem
choroby traktuje wspomaganego jako
ubezwłasnowolnionego i
nieodpowiedzialnego.

Wspomagany prezentuje swoje
imponujące ja i tworzy swoje ja-

Pomagający z powodu
rozbudowanego „ja” wspomaganego

idealne
(popularne przechwalanie się).

umniejsza samego siebie, uzmysławia
sobie własną bezradność, traci przy
tym kontakt ze wspomaganym.

Wspomagany prezentuje się jako
dopasowany i ugrzeczniony.

Pomagający wynagradza go za
dostosowanie i za to, że robi mu tak
niewiele trudności, przyjmując
postawę rozpieszczającą.

Kasia Guzińska

Proces pomagania w

aspekcie kompetencyjno etycznym

aspekcie kompetencyjno – etycznym.

Z ł ż i

k żd d i ł

ób k

t t

f i

Założenie:

każdy działa w sposób kompetentny i godny zaufania,

jeśli ma do tego swobodę i zachętę.

Pomaganie

proces umożliwiający wspomaganemu rozwój

w kierunku jaki wybiera

w kierunku jaki wybiera.

Zasadniczy cel:

spowodowanie by wspomagany

Zasadniczy cel:

spowodowanie by wspomagany

stał się samowystarczalny.

Kasia Guzińska

Proces pomagania w

k i k

aspekcie kompetencyjno- etycznym

cd.

Pożądane kierunki postępowania

Pomagającego:

komunikowanie wspomaganemu wiary i zaufania

Pomagającego:

komunikowanie wspomaganemu wiary i zaufania,

co do jego zdolności działania w kierunku celów najlepszych dla

niego i dla otoczenia.

Wspomaganego:

określenie, czy w ogóle chce pomocy;

dokonanie wyboru celów własnego rozwoju.

Kasia Guzińska

Proces pomagania w

aspekcie kompetencyjno- etycznym

aspekcie kompetencyjno etycznym

cd.

Konieczne warunki

aktywizacji rozwoju

wspomaganego w

Konieczne warunki

aktywizacji rozwoju

wspomaganego w

procesie pomagania:

Zd fi i

łó

•

Zdefiniowanie pomocy głównie przez wspomaganego.

•

Pomaganie za zgodą.

Dobrowolność procesu pomagania tzn. uzgodnienie, że wspomagany

będzie próbował zmienić się z własnej inicjatywy, z minimalnym

uczestnictwem pomagającego.

•

Wychodzenie naprzeciw potrzebom wspomaganego

Od silnej interwencji do subtelnego wsparcia- przy zachowaniu

świadomości swojej władzy w toku procesu pomagania by uniknąć

świadomości swojej władzy w toku procesu pomagania, by uniknąć

nieświadomego nadużycia władzy.

•

Spowodowanie, by wspomagany stał się samowystarczalny.

, y

g y

Kasia Guzińska

Proces pomagania w

aspekcie kompetencyjno- etycznym

aspekcie kompetencyjno etycznym

cd.

K kl j

Konkluzja:

nie należy pomagać bez zgody i inicjatywy drugiej osoby.

Dowody słuszności:

• „Pomagający” zaspokaja własne potrzeby

g ją y

działanie manipulacyjne.

• Wspomagany traci szacunek do siebie (poczucie niekompetencji,

zależności, niższości, bezradności, nieadekwatności)

działanie destrukcyjne

Kasia Guzińska

Proces pomagania w

aspekcie kompetencyjno- etycznym

aspekcie kompetencyjno etycznym

cd.

Działanie prewencyjne

Kluczowe pytania, jakie powinien zadać sobie pomagający:

• Jaka jest aktualna zdolność tej osoby do niezależności i stanowienia

oparcia dla samego siebie?

• W jaki sposób mogę dawać oparcie nie wzmacniając jego

zależności?

• Jakie potrzeby i racjonalizacje pobudzają moje chęci bycia teraz

pomocnym?

Kasia Guzińska

Proces pomagania w

k i k

aspekcie kompetencyjno- etycznym

cd.

Właściwa osoba pomagająca

g ją

osoba, która może pełnić rolę najlepszej „osoby znaczącej”

dla człowieka z problemami emocjonalno- społecznymi i

uzupełniać działania osób bliskich.

Kasia Guzińska

Proces pomagania w

aspekcie kompetencyjno- etycznym

aspekcie kompetencyjno etycznym

cd.

Optymistycznie

tzn. osobiste korzyści pomagającego

Otrzymuje tyle samo lub więcej, niż wspomagany:

•

wzmocnienie obrazu samego siebie jako osoby poproszonej o

pomoc- tylko przez dawanie, a nie zabieranie;

•

wzrost zaufania do własnego zdrowia psychicznego- tylko przy

zachowaniu przekonania: jestem OK, oni są OK;

•

wzrost motywacji do samodoskonalenia i uczenia się umiejętności

pomagania- tylko w sytuacji równoległego zaspakajania potrzeby

rozwoju i satysfakcji poprzez relacje pomagania

rozwoju i satysfakcji poprzez relacje pomagania.

Kasia Guzińska

Zdeformowane pomaganie-

Zdeformowane pomaganie

przyczyny, mechanizmy,

zapobieganie

Kasia Guzińska

Pułapki,

w które możesz wpaść na samym

początku procesu pomagania

• pośpiech

( pomaganie” z szybkością karabinu maszynowego);

(„pomaganie” z szybkością karabinu maszynowego);

• pocieszanie

(

)

(„pomaganie” z doraźną ulgą, nie zmienia sytuacji wspomaganego);

• pomocne rady

(„pomaganie” za pomocą „uzdrawiających” recept);

• ratownictwo

(„pomaganie” oparte na grach komunikacyjnych i ukrytych motywach).

Kasia Guzińska

Ratownictwo

Relacja nie nastawiona na pomoc

wspomaganemu:

• psychologiczna korzyść u pomagającego;

• podtrzymanie/ wzmocnienie poczucia bezsilności u

wspomaganego

wspomaganego.

Gwarancja na zdeformowane pomaganie wejście w jedną z
ról trójkąta dramatycznego: Ratownika, Ofiary, Prześladowcy;
uprawianie psychologicznych gier ratowniczych

(Suchańska,1993).

Kasia Guzińska

Psychologiczne gry ratownicze

g y

Niejawne gry na poziomie komunikacyjnym

Wejście w grę/ jej siła zdeterminowane przeszłymi

doświadczeniami graczy;

Stawka: pragnienie szacunku/ zrozumienia;

Wynik: żadnego z tych celów nie można osiągnąć.

Przesłanie komunikatów graczy:

• ukryte;

zgodne z rolą

• zgodne z rolą.

Kasia Guzińska

Psychologiczne gry ratownicze-

współzależność i dynamika ról skryptowych

• Mechanizm: wejście w jedną z ról uruchomienie pozostałych

dwóch.

• Ryzyko: wchodząc w relację, możesz wybierać rolę, odpowiadającą

y y

ję

ją ą

preferowanej pozycji życiowej.

• Ilustracja: tendencja do wchodzenia w rolę Ofiary

Ilustracja: tendencja do wchodzenia w rolę Ofiary

poszukiwanie partnera z tendencją do wchodzenia w rolę Ratownika/
Prześladowcy; prawdopodobieństwo wchodzenia w dwie pozostałe role.

R t

Ratownik

Prześladowca

Ofiara

Trójkąt dramatyczny

Karpmana

Kasia Guzińska

Psychologiczne gry ratownicze-

role skryptowe

role skryptowe.

Rola Ratownika

• opiera się na przekonaniu: ja jestem Ok, ty nie jesteś Ok;

j j

• pozwala uniknąć roli Ofiary

(główny powód jej uruchomienia);

y p

j j

);

• dostarcza poczucia dominacji nad innymi;

• zmienia się w prześladowanie/ bezsilność ofiary

(poczucie niedocenienia/ winy, jako efekt próby uzależnienia innych od siebie).

Kasia Guzińska

Psychologiczne gry ratownicze- role skryptowe

cd.

R l Ofi

Rola Ofiary

• opiera się na przekonaniu: ja nie jestem Ok, ty jesteś Ok;

• pozwala na potwierdzenie własnych przekonań nt. otoczenia i

własnej osoby z wykorzystywaniem sytuacji zależności;

• dominuje bezsilność/ zawstydzenie;

• wzbudza tendencję do demonstrowania wyższości i gotowości do

pomocy (Ratownik)/ krytyki (Prześladowca).

Kasia Guzińska

Psychologiczne gry ratownicze- role skryptowe

cd.

Rola Prześladowcy

• opiera się na przekonaniu: ja jestem Ok, ty nie jesteś Ok.

(występowanie z pozycji siły);

• pozwala na wzmocnienie własnej pozycji drogą poniżania innych

(wyznaczanie zbyt wąskich granic, nadmiernie surowe/ krytykanckie

przestrzeganie norm);

• nieuchronne dopełnienie ról: Ratownika, Ofiary

nieuchronne dopełnienie ról: Ratownika, Ofiary

(złość jako konsekwencja pomocy udzielanej osobie, która nie chce sobie

pomóc i zdecydowana jest trwać w roli Ofiary).

Kasia Guzińska

Psychologiczne gry ratownicze-

konkluzje.

Każda sytuacja w której jedna osoba potrzebuje drugiej

Każda sytuacja, w której jedna osoba potrzebuje drugiej,

sprzyja uruchomieniu gry ratowniczej

(transformacja transakcji Ratownik- Ofiara w

(transformacja transakcji Ratownik Ofiara w

transakcje Prześladowca- Ofiara);

Gra ratownicza ma miejsce, gdy:

- przyjmujesz postawę protekcjonalną, negujesz,

d l ść

ograniczasz u wspomaganego zdolność pomagania sobie;

- akceptujesz prośbę o pomoc, mimo braku

zaangażowania wspomaganego;

- narzucasz pomoc, mimo że wcale o nią nie poproszono.

Kasia Guzińska

Psychologiczne gry ratownicze-

prewencja.

g y

Rozwijaj w sobie zdolność do rozpoznania, co mieści

się/ nie w zasobach wspomaganego

(pozycja bazalna: jestem OK, ty jesteś OK);

Skieruj swoją pomoc na odzyskanie autonomii przez

wspomaganego

( zasadniczy cel: uruchomienie- na prośbę

wspomaganego- jego własnych możliwości).

Kasia Guzińska

Psychologiczne gry ratownicze-

prewencja

cd.

j b

Nie pomagaj bez kontraktu;

Nigdy nie wyobrażaj sobie że wspomagany nie ma własnych

Nigdy nie wyobrażaj sobie, że wspomagany nie ma własnych

zasobów (chyba, że nie ma świadomości);

Pomagaj wspomaganym: odnaleźć sposoby wykorzystania

własnych zasobów, a następnie uniezależnić się od Ciebie;

Nie wykonuj więcej niż 50% pracy, pozostawiając wspomaganemu

drugie 50%;

Nie rób tego, czego naprawdę nie chcesz.

Kasia Guzińska

Psychologiczne gry ratownicze-

prewencja

cd.

Odmowa gry ratowniczej:

świadomy wybór postawy: jestem OK, ty jesteś OK

•

przekonanie o zdolności wspomaganego do przyjęcia odpowiedzialności za

siebie i swoje życie;

•

podejmowanie działań zwiększających autonomię wspomaganego,

nawet gdy aktualnie jest od Ciebie zależny;

g y

•

pomaganie wtedy, gdy wspomagany chce pomocy i angażuje się w nią

(nie narzucasz się z pomocą, przy braku współpracy nie przedłużasz jej).

Kasia Guzińska

Twoja odpowiedzialność- zakresy.

i d i l

Gdy czuję się odpowiedzialny

ZA wspomaganego

WOBEC wspomaganego

Ja…

ratuję;

chronię;
wybawiam;

Ja…

okazuję empatię;

dodaję odwagi;
dzielę się;

wybawiam;
kontroluję;
przejmuję uczucia.

dzielę się;
konfrontuję;
zrównuję się;
jestem wrażliwy;
słucham.

Czuję się… zmęczony;

niespokojny;

Czuję się…

odprężony;

świadomy;

niespokojny;
przerażony;
narażony.

świadomy;
wolny;
wartościowy.

Kasia Guzińska

Twoja odpowiedzialność- zakresy

cd.

Gdy czuję się odpowiedzialny

ZA wspomaganego

WOBEC wspomaganego

Zajmuję się…

szukaniem:

Zajmuję się...

relacją;

- rozwiązań;
- odpowiedzi.

okolicznościami;

uczuciami;
drugą osobą.

okolicznościami;
żeby mieć rację;
szczegółami;

;

tym jak wypadam.

Kasia Guzińska

Twoja odpowiedzialność- zakresy

cd.

Gdy czuję się odpowiedzialny

ZA wspomaganego

WOBEC wspomaganego

Jestem manipulatorem.

Jestem przewodnikiem.

Chcę, by wspomagany postępował Oczekuję że wspomagany będzie

Chcę, by wspomagany postępował
zgodnie z moimi oczekiwaniami.

Oczekuję, że wspomagany będzie
odpowiedzialny za siebie i swoje
postępowanie.

Nie ufam, więc kontroluję.

Potrafię zaufać, nie kontrolować

(wierzę, że jeżeli podzielę się sobą,

(wierzę, że jeżeli podzielę się sobą,
wspomagany otrzyma ode mnie tyle
pomocy, ile jej potrzeba).

Kasia Guzińska

Etyczny profesjonalizm

Kasia Guzińska

Poziomy profesjonalnej relacji:

pomagający- wspomagany

Pomagający

Wspomagany

Relacja kompetencyjna

asymetryczna

Pomagający

Wspomagany

R l j di l i

g ją y

g y

Relacja dialogiczna

symetryczna

Kasia Guzińska

Kategorie zachowań w relacji:

pomagający- wspomagany

Wzrost zaufania Wzrost obronności

opis ocena
orientacja na problem kontrolowanie
spontaniczność strategia w działaniu
empatia uprzedmiotowienie
zasada równości postawa wyższości
otwartość dogmatyzm

Kasia Guzińska

Postawy w relacji:

(1)

pomagający- wspomagany (1)

Postawa alarmistyczna

Postawa zrównoważona

Pomagający przejaskrawia

ż d

d ić

Pomagający w sposób

problem, co może doprowadzić
wspomaganego do paniki i
rezygnacji z działania na rzecz

zrównoważony pragnie odkryć
istotę problemu wspomaganego,
w miarę możliwości odkrywa

rozwiązywania problemu.

problem wspólnie z wspomaganym.
Mimo trudności dąży do
skutecznego rozwiązywania

skutecznego rozwiązywania
problemu.

Kasia Guzińska

Postawy w relacji:

(2)

pomagający- wspomagany (2)

Postawa polipragmatyczna

Postawa adekwatna

Pomagający odwołuje się do

j li t

Pomagający w relacji z

d t

szeregu specjalistycznych
zabiegów, w których musi
uczestniczyć wspomagany. W ten

wspomaganym dostosowuje
techniki diagnostyczne do
możliwości osoby badanej,

sposób może doprowadzić
wspomaganego do lęku,
nadmiernego optymizmu, jeżeli

wcześniej ustala cel badań i
wyjaśnia budzące się wątpliwości.
Pomagający powstrzymuje się

p y

, j

chodzi o skuteczność pomocy.

g ją y p

przed nadmiernym optymizmem
związanym z sukcesem pomocy.

Kasia Guzińska

Postawy w relacji:

(3)

pomagający- wspomagany (3)

t t

Postawa demonstratorska

Postawa dyskretna

Pomagający odczuwa potrzebę

Proces pomagania dokonuje się w
k t kś i k k t j i d

włączenia w proces pomagania
całego dorobku psychologii i innych
pokrewnych dziedzin. W efekcie

kontekście konkretnej wiedzy.
Pomagający wyjaśnia problem
wspomaganego w: sposób

wspomagany może nabrać
przekonania, że jest mało
zrozumiały przez pomagającego,

profesjonalny, atmosferze zaufania i
dyskrecji, języku zrozumiałym dla
wspomaganego. Informacje

y p

g ją g ,

gdyż sam go nie rozumie.

zwrotne kierowane do
pomagającego stanowią dowód
dobrej komunikacji

dobrej komunikacji.

Kasia Guzińska

Postawy w relacji:

(4)

pomagający- wspomagany (4)

Postawa nihilistyczna

Postawa

realistyczno-optymistyczna

Pomagający przedstawia problemy
wspomaganego jako niemożliwe do
rozwiązania

Pomagający realnie ocenia problem
i zasoby wspomaganego.
Z wiarą i optymizmem patrzy na:

rozwiązania.

Z wiarą i optymizmem patrzy na:
osobę wspomaganą oraz
możliwości skutecznej pomocy.

Kasia Guzińska

Postawy w relacji:

(5)

pomagający- wspomagany (5)

Postawa

nadmiernego zaangażowania

Postawa empatyczna

Pomagający angażuje się w

Pomagający dąży do obiektywizacji,

problemy wspomaganego, ale nie
definiuje jego problemu.

z zachowaniem pozytywnego
nastawienia wobec osoby
wspomaganej. W ten sposób
formułuje istotny problem
wspomaganego.

Kasia Guzińska

Postawy w relacji:

(6)

pomagający- wspomagany (6)

i ł

Postawa zarozumiała

Postawa pokory

Pomagający mało kompetentny:

d j

d ń

któ

h i

Pomagający kompetentny i

ś i

podejmuje się zadań, na których się
nie zna, co może irytować i
zniechęcać wspomaganego.

równocześnie zachowujący
świadomość niedoskonałości swojej
wiedzy i stosowanych interwencji.

Kasia Guzińska

Tajemnica zawodowa w

kontekście etyczno- prawnym

Kasia Guzińska

Pojęcie tajemnicy zawodowej

ję

Wszelka informacja, której na mocy moralnego

zakazu nie wolno przekazywać innym osobom.

Wymóg uczciwości- wyznaczniki

d k

• postawa dyskrecji

• postawa zaufania

Z b

i t j

d j

ś i

Zobowiązanie zachowania tajemnicy z racji podejmowanych czynności

zawodowych.

Kasia Guzińska

Pojęcie tajemnicy zawodowej- cd.

ję

K t

k tó

Kategorie sekretów

(Olejnik, 1979):

Sekret obiecany

obietnica jego strzeżenia podjęta dopiero po poznaniu

jego treści; czasami samorzutnie, najczęściej pod

wpływem prośby zainteresowanej osoby

wpływem prośby zainteresowanej osoby.

Sekret zlecony

przekazanie jego treści poprzedzone/ uwarunkowane

zapewnieniem dyskrecji.

Sekret naturalny

dotyczy dóbr osobistych, których naruszenie

spowodowałoby ewidentną szkodę osoby.

Kasia Guzińska

Pojęcie tajemnicy zawodowej- cd.

ję

Aktywizacja Twoich kompetencji, nie tylko

poznawczych

Na jakiej linii zobowiązania należy stawiać tajemnicę zawodową:

sekretu obiecanego;

- sekretu zleconego;
- sekretu naturalnego?

Kasia Guzińska

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej

Pośrednie odniesienie-

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (ONZ, 1948).

Artykuł 7

Wszyscy są równi wobec prawa i mają prawo, bez

jakiejkolwiek różnicy, do jednakowej ochrony prawnej.

Wszyscy mają prawo do jednakowej ochrony przed

jakąkolwiek dyskryminacją, będącą pogwałceniem

niniejszej Deklaracji przed jakimkolwiek narażeniem na

taką dyskryminację.

Kasia Guzińska

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej

Ogólny postulat-

Konstytucja Rzeczypospolitej Polski

Artykuł 49

Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania

się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w

przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej

określon

określony.

Artykuł 51 1

Artykuł 51.1

Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie

ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby

ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.

Kasia Guzińska

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej

U t

O h

i Zd

i P

(1994)

Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego (1994).

Artykuł 50.1.

Osoby wykonujące czynności wynikające z niniejszej

y y

ją

ustawy są obowiązane do zachowania w tajemnicy

wszystkiego, o czym powezmą wiadomość w związku z

wykonywaniem tych czynności, stosownie do odrębnych

przepisów, a nadto z zachowaniem przepisów

niniejszego rozdziału

niniejszego rozdziału.

Kasia Guzińska

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej

Projekt Ustawy o Zawodzie Psychologa (2007).

Artykuł 18

Psycholog ma obowiązek zachowania w tajemnicy

informacji związanych z klientem, uzyskanych w związku

z wykonywaniem zawodu psychologa

(pkt. 1).

Psycholog jest związany tajemnicą zawodową również po

śmierci klienta

(pkt. 2).

Kasia Guzińska

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej

Kodeks Etyczno- Zawodowy Psychologa (1992).

h l

i t j

Psychologa obowiązuje przestrzeganie tajemnicy

zawodowej. Ujawnienie wiadomości objętych tajemnicą

zawodową może nastąpić jedynie wtedy, gdy poważnie

ąp j y

y, g y p

zagrożone jest bezpieczeństwo klienta lub innych osób.

Jeśli jest to możliwe, decyzję w tej sprawie należy

dokładnie omówić z doświadczonym i bezstronnym

kolegą. Materiały poufne powinny być komisyjnie

zniszczone, jeśli zaistnieją warunki grożące ich

ujawnieniem

(pkt. 21).

Wnikanie w intymne osobiste sprawy klienta dopuszczalne

Wnikanie w intymne, osobiste sprawy klienta dopuszczalne

jest jedynie w takim zakresie, jaki wynika z celów

pomocy psychologicznej

(pkt. 22).

Kasia Guzińska

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej

Kodeks Etyczno- Zawodowy Psychologa (1992).

W ół

j li t

i i

h d i d i l b k

t j

i h

Współpracując ze specjalistami innych dziedzin lub korzystając z ich

konsultacji (tj. wykonując badania na zlecenie), psycholog

udostępnia wyniki własnych badań tylko w takim stopniu, w jakim

jest to potrzebne. Informuje przy tym o konieczności utrzymania tych

danych w tajemnicy

(pkt. 23).

Korzystając z pomocy personelu pomocniczego bez pełnych

kwalifikacji (np. asystenci psychologiczni, studenci, pielęgniarki itp.),

psycholog odpowiada za realizację zasad etyki zawodowej W

psycholog odpowiada za realizację zasad etyki zawodowej. W

szczególności psycholog powiadamia asystentów o obowiązku

bezwzględnego przestrzegania tajemnicy zawodowej, z wyjątkiem

zagrożenia bezpieczeństwa osób, a materiały powierzone im do

opracowania zabezpiecza w miarę możliwości przed imienną

identyfikacją

(pkt. 24).

Kasia Guzińska

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający jest zobowiązany do

respektowania prawa zachowania poufności

(ustalonej przez: prawo reguły instytucjonalne zawodowe

(ustalonej przez: prawo, reguły instytucjonalne, zawodowe,

naukowe relacje).

Pomagający jest zobowiązany do

omawiania ograniczeń z powodu poufności:

któ

t l

- z osobami/ organizacjami, z którymi ustala

zawodowe/ naukowe relacje;

- na początku relacji i zaraz po tym, jak pojawią się nowe okoliczności;

w związku z przewidywaniem wykorzystania informacji,

których dostarcza jego pomoc.

Kasia Guzińska

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający jest zobowiązany do respektowania prawa zachowania poufności.

Konkretyzacja

J śli

t ł ś

b t

tki

Jeśli zostałeś zaangażowany przez osobę trzecią np. zlecenie matki,

żeby pomóc córce, to wyjaśniasz, jaki jest kierunek Twojej

odpowiedzialności.

Jesteś odpowiedzialny nie tylko wobec zleceniodawcy, ale również

wobec klienta, do którego Ciebie zaangażowano.

Jeśli zostałeś zaangażowany przez osobę trzecią np. szefa firmy do

prowadzenia grupy pomocowej/ szkoleniowej, to materiał z pracy

„przepuszczasz przez filtr”.

„przepuszczasz przez filtr .

To, co dzieje się w prowadzonej przez Ciebie grupie nie możesz

relacjonować wprost zleceniodawcy.

Poufność

zapewniona dyskrecja.

Kasia Guzińska

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający jest zobowiązany do omawiania

ograniczeń z powodu poufności.

Konkretyzacja

Jeśli zgadzasz się wykonać usługę dla pracownika/ grupy pracowników

firmy na życzenie osoby trzeciej np. szefa tej firmy, to wyjaśniasz w

stopniu, w jakim jest to możliwe na początku usługi, naturę relacji z

każdą ze stron.

Wyjaśnienie dotyczy:

-Twojej roli (jako: pomagającego konsultanta diagnosty biegłego);

-Twojej roli (jako: pomagającego, konsultanta, diagnosty, biegłego);

- prawdopodobnego wykorzystania wykonanych usług/

otrzymanych informacji;

fakt że mogą

stąpić ogranic enia

ią ane po fnością

- faktu, że mogą wystąpić ograniczenia związane z poufnością

informacji (np. zlecający ma ochotę wykorzystać Ciebie jako:

szpiega, konwojenta do szpitala psychiatrycznego, gwaranta

słuszności zwolnienia).

Zachowaj uwagę na formę zlecenia.

Kasia Guzińska

Ujawnienie tajemnicy zawodowej

Kodeks Etyczno- Zawodowy Psychologa (pkt. 21, 1992).

Pomagającego nie obowiązuje

i t j

zachowanie tajemnicy zawodowej, gdy:

- poważnie zagrożone jest bezpieczeństwo

wspomaganego lub innych osób z jego otoczenia;

- odrębne ustawy dopuszczają możliwość zwolnienia z

tajemnicy zawodowej

(Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego).

Kasia Guzińska

Ujawnienie tajemnicy zawodowej

Projekt Ustawy o Zawodzie Psychologa (art. 18, pkt. 3 i 4, 2007).

Pomagającego nie obowiązuje

zachowanie tajemnicy zawodowej, gdy:

- klient/ jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie

informacji objętych tajemnicą zawodową lub jeżeli tak stanowią
odrębne przepisy lub gdy zachowanie tajemnicy może stanowić

odrębne przepisy lub gdy zachowanie tajemnicy może stanowić
niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia klienta/ innych osób;

gdy badanie psychologiczne zostało przeprowadzone na żądanie

- gdy badanie psychologiczne zostało przeprowadzone na żądanie

uprawnionych na podstawie odrębnych przepisów organów i
instytucji; wówczas psycholog jest obowiązany poinformować o

ik h b d i

i t

i i t t j

wynikach badania wyłącznie te organy i instytucje.

Kasia Guzińska

Ujawnienie tajemnicy zawodowej

Pośrednie odniesienie

Pośrednie odniesienie-

Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego (1994).

Na podstawie artykułu 50.2.

Zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej

i i d

odnosi się do:

- lekarza sprawującego opiekę nad osobą z

zaburzeniami psychicznymi;

- właściwych organów administracji rządowej/ samorządowej co do

okoliczności, których ujawnienie jest niezbędne do wykonywania

zadań z zakresu pomocy społecznej;

- osób współuczestniczących w wykonywaniu czynności w ramach

pomocy społecznej, w zakresie, w jakim to jest niezbędne.

Kasia Guzińska

Ujawnienie tajemnicy zawodowej

d d

dł

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający ujawnia poufne informacje bez zgody

wspomaganego tylko jeśli jest to dozwolone/ przewidziane przez

prawo i tylko dla prawomocnych celów takich jak:

- zapewnienie wspomaganemu profesjonalnej pomocy;

h k

lt ji

- otrzymanie stosownych zawodowych konsultacji w stopniu

uniemożliwiającym identyfikację wspomaganego;

- ochrona wspomaganego od uczynienia sobie krzywdy;

- otrzymanie zapłaty za usługę, w którym to przypadku ujawnienie jest

ograniczone do minimum niezbędnego do realizacji celu.

Pomagający ujawnia poufne informacje za zgodą wspomaganego

tylko jeśli jest zdolny do przewidywania konsekwencji tego

ujawnienia których zgadzający się nie zna

ujawnienia, których zgadzający się nie zna.

Kasia Guzińska

Ujawnienie tajemnicy zawodowej

i d i l

ść k

ś d i

d i i

dł

Odpowiedzialność karna- pośrednie odniesienie według

Kodeksu Karnego

Artykuł 266.1.

Kto wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie

p yję

zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z

którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją,

wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną,

gospodarczą lub naukową podlega grzywnie, karze

ograniczenia wolności/ pozbawienia wolności do lat 2

ograniczenia wolności/ pozbawienia wolności do lat 2.

Odpowiedzialność cywilna- pośrednie odniesienie według

Kodeksu Cywilnego por. Artykuł 23, 24.

Kasia Guzińska

Ujawnienie tajemnicy zawodowej

Projekt Ustawy o Zawodzie Psychologa (2007)

Projekt Ustawy o Zawodzie Psychologa (2007).

Artykuł 26

Psycholog podlega odpowiedzialności zawodowej za

naruszenie przepisów o zawodzie psychologa polegające

g ją

m.in. na niedochowaniu tajemnicy zawodowej.

Artykuł 27

Sankcje dotyczące nadużyć etycznych, łącznie ze zdradą

tajemnicy zawodowej.

i j Od

i d i l

ś i Z

k ć

Komisja Odpowiedzialności Zawodowej może orzekać

kary: upomnienia; nagany; zawieszenia prawa

wykonywania zawodu psychologa na okres od sześciu

miesięcy do trzech lat; pozbawienia prawa wykonywania

zawodu psychologa.

Kasia Guzińska

Tajemnica zawodowa w Twojej działalności-

postulaty

Rozwijaj w sobie szacunek dla godności każdej, bez

wyjątku osoby ludzkiej.

Nie zawieszaj problemów etycznych wspomaganych.

Zapewniaj wspomaganym poczucie bezpieczeństwa i

zachowanie ich osobistego dobra

zachowanie ich osobistego dobra.

Twoi wspomagani mają prawo oczekiwać, że ich

tajemnice nie zostaną ujawnione.

Rozwijaj w sobie odruch niezgody na bycie adresatem

informacji objętych tajemnicą.

i d k

Przestrzegając reguł zachowania dyskrecji,

uchylaj ją na rzecz nadrzędnego interesu społecznego,

jakim jest bezpieczeństwo publiczne

jakim jest bezpieczeństwo publiczne.

Kasia Guzińska

Zakończenie zawodowej relacji

d d

dł

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający nie porzuca wspomaganego;

Pomagający kończy zawodową relację wtedy kiedy staje się

Pomagający kończy zawodową relację wtedy, kiedy staje się

jasne, że wspomagany dłużej nie potrzebuje już usług, nie polepsza mu się

lub dalsze usługi przyniosą mu szkodę;

Przed zakończeniem relacji bez względu na powód tego

zakończenia – z wyjątkiem gdzie spowodowane to jest przez

wspomaganego (bo nie przyszedł)- pomagający: dyskutuje

g (

p y

) p

g ją y y

potrzeby wspomaganego, dostarcza właściwych

przedzakończeniowych porad, wskazuje alternatywne usługi, jeśli

to uzasadnione podejmuje odpowiednie kroki aby ułatwić transfer

odpowiedzialności na innego pomagającego.

Zamykanie, a nie zrywanie relacji.

Kasia Guzińska

Potrzeba superwizji

Kasia Guzińska

Pojęcie superwizji

•

forma psychologiczno- społecznego poradnictwa;

•

analiza kontrolna dla osób czynnych w zawodach

związanych z pomaganiem, które dążą do odciążenia/

ą ą

wyjaśnienia swojej tożsamości zawodowej oraz

do zachowania / wzmocnienia kompetencji

(Fengler, 2000);

•

„najpowszechniejsza, najważniejsza,

prawdopodobnie najbardziej efektywna metoda

uczenia psychoterapii”

(GAP 1987)

uczenia psychoterapii

(GAP, 1987).

Kasia Guzińska

Obszar działania superwizji

intra/ interpersonalny;

•

intra/ interpersonalny;

•

grupowy;

•

instytucjonalny

•

instytucjonalny.

Ilustracja optymalnej postaci superwizji

koncentracja na: patologii/ psychodynamicznych procesach

wspomaganego, procesie pomagania,

przeżyciach, funkcjonowaniu pomagającego-

w różnych momentach w zależności od natury /

w różnych momentach, w zależności od natury /

rodzaju problemu szkoleniowego, fazy w jakiej

znajduje się zarówno proces pomagania, jak i superwizja.

Kasia Guzińska

Obszar działania superwizji- cd.

konstruktywne rozwiązanie problemów, które są

udziałem wszystkich uczestników.

Konkluzja

u ja

superwizja nie jest z zasady ukierunkowana na

jedną osobę

jedną osobę.

Kasia Guzińska

Forma superwizji

•

związana z rodzajem prowadzonej terapii

(s. terapii indywidualnej odbywa się indywidualnie, zaś

grupowej- w grupach);

tk i

•

regularne spotkania superwizanta oraz superwizora,

podczas których szkolący relacjonuje prowadzoną przez

siebie terapię (odtwarza z pamięci raportów nagrań) a

siebie terapię (odtwarza z pamięci, raportów, nagrań), a

superwizor to komentuje;

•

współcześnie, raczej wyjątkiem z uwzględnieniem tylko

jednego paradygmatu.

g p

Kasia Guzińska

Zasadnicze cele superwizji

identyfikowanie błędów w procesie pomagania;

wypracowanie wspólnych hipotez diagnostycznych/

interpretacji;

wyjaśnianie własnego udziału superwizanta w

procesie pomagania

j ki

ób k flikt

h l i

k l

np. w jaki sposób konflikty psychologiczne szkolącego

zakłócają jego funkcjonowanie jako terapeuty?;

wspieranie suprewizanta w kryzysie jego tożsamości zawodowej.

Kasia Guzińska

Inne cele superwizji

uczenie wrażliwości interpersonalnej

(stosowanie empatii);

używanie technik terapeutycznych do wykorzystywania

własnych emocji szkolącego się powstałych w trakcie

własnych emocji szkolącego się, powstałych w trakcie

pracy, jako narzędzi terapeutycznych;

identyfikowanie/ eksplorowanie problemów związanych z

przeciwprzeniesieniem.

Proces superwizji ma tendencję do naśladowania procesu terapeutycznego

(Arlow, 1963; Sachs, Sapiro,1976; Gediman, Wolkenfeld,1980),

nie powinien być jednak terapią.

Kasia Guzińska

Dobra superwizja- wyznaczniki

Ze strony superwizora

•

zauważalna kompetencja;

•

wzbudzanie zaufania/ wiarygodność;

•

ujawnianie oczekiwań strukturalizacja sytuacji szkoleniowej;

•

ujawnianie oczekiwań, strukturalizacja sytuacji szkoleniowej;

•

aktywność;

•

postawa wspierająca (w tym: zachęcanie do podejmowania

rozsądnego ryzyka terapeutycznego);

•

przyczynianie się do osobistego rozwoju (w przeciwieństwie do

ćwiczenia wyłącznie sprawności interwencyjnej);

yj j)

•

czytelna informacja zwrotna (konfrontacja).

Kasia Guzińska

Dobra superwizja- wyznaczniki

Ze strony superwizanta

•

czy cieszysz się z powodu superwizji?;

•

czy zdobywasz się na odmowę w wypadku

konkurencyjnych/ terminowych zobowiązań?;

yj y

;

•

czy traktujesz ją jako uciążliwy obowiązek?;

•

czy spodziewasz się, że wrócisz z sesji z nowym

obciążeniem, czy też z ulgą / nową inispiracją?

Decydujący stan emocjonalny towarzyszący planowaniu kolejnego

terminu superwizji.

Kasia Guzińska

Zasadnicza funkcja superwizji

Prewencja pierwotna

Dowód słuszności

zawodowa deformacja

osobowości zagraża stale, a nie tylko

jednorazowo.

O superwizję należy się dopraszać a nie przed nią- z obawy

O superwizję należy się dopraszać, a nie przed nią- z obawy

o własną wartość- uciekać.

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu

w procesie pomagania

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu- osobiste problemy

d d

dł

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający jest zobligowany zachować świadomość osobistych

problemów które mogą zakłócać adekwatne/ efektywne wypełnianie

problemów, które mogą zakłócać adekwatne/ efektywne wypełnianie

obowiązków zawodowych oraz podejmować odpowiednie kroki w

postaci:

otrzymania profesjonalnej konsultacji/ asysty;

zminimalizowania szkody tam, gdzie są one

, g

przewidywalne/ nieuniknione;

podjęcia decyzji dotyczącej ograniczenia/ zawieszenia/ zakończenia

wykonywania zawodowych obowiązków

wykonywania zawodowych obowiązków.

Nie działaj na podstawie własnego, bolesnego,

nieprzepracowanego doświadczenia.

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu- wielość relacji

d d

dł

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający powstrzymuje się od wchodzenia w/ obiecywania

innych kontaktów niż zawodowe, jeśli tylko wydaje się

prawdopodobne że takie relacje mogłyby:

prawdopodobne, że takie relacje mogłyby:

przeszkadzać w efektywnym wykonywaniu funkcji;

uszkodzić obiektywność;

nadużyć/ skrzywdzić drugą stronę.

Nie proponuj badania, jeśli ktoś się Tobie podoba,

nie testuj narzeczonej/ go.

Wielość relacji uszkadza osąd i jest okazją do nadużyć

Wielość relacji uszkadza osąd i jest okazją do nadużyć.

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu- wymiana (barter)

d d

dł

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający zwyczajowo powstrzymuje się od przyjmowania/

akceptowania korzyści za swoje usługi psychologiczne ponieważ

akceptowania korzyści za swoje usługi psychologiczne, ponieważ

postępowanie takie nieodłącznie stwarza potencjał dla :

k fliktó

konfliktów;

wykorzystania/ zniekształcenia relacji pomagania.

Możesz wziąć obrazek od wspomaganego, jeśli: nie jest to klinicznie

g , j

przeciwskazane (a najczęściej jest), relacja nie będzie wyzyskiem.

Należy to głęboko przemyśleć.

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu- nieprawdziwe oświadczenia

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający nie wygłasza fałszywych stwierdzeń związanych z jego:

treningiem zawodowym, kompetencją;

stopniem naukowym;

afiliacjami instytucjonalnymi/ stowarzyszeniami;

dokumentami/ certyfikatami;

blik j

i/ dk

publikacjami/ odkryciami naukowymi.

Nie używaj tytułu: psycholog kliniczny, jeżeli nie zrobiłeś specjalizacji

( k l i

d l

)

h t

t j śli i

i d

(szkolenie podyplomowe); psychoterapeuta, jeśli nie posiadasz

odpowiedniego certyfikatu.

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu- prezentacja w mediach

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Kiedy pomagający udziela porad/ komentarzy przez media,

podejmuje środki ostrożności zapewniające, że:

stwierdzenia oparte są na właściwej literaturze/ praktyce

psychologicznej;

stwierdzenia są zgodne z kodeksem etycznym;

odbiorcy informacji nie są zachęcani do tego by wnioskować że

odbiorcy informacji nie są zachęcani do tego, by wnioskować, że

relacja jest nawiązywana z nimi osobiście.

osobiście.

Ki d d

j k d

i / b h d ić i

d i ć i t

Kiedy doradzasz, jak zdawać egzaminy/ obchodzić się z dziećmi, to w

stosunku do konkretnego słuchacza: zastrzegasz, że nie musi to

jego dotyczyć/ zachęcasz do terapii, a nie robisz to w audycji –

adresu poradni/ gabinetu nie podajesz bo to jest reklama

adresu poradni/ gabinetu nie podajesz, bo to jest reklama.

Należy formułować sądy kompetentne, oparte na wiedzy.

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu- publiczny dowód uznania

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający nie zabiega o publiczne dowody uznania w

związku z aktualnie prowadzoną terapią wobec osób

wspomaganych, które z powodu szczególnych

okoliczności są nadwrażliwe na wpływ

okoliczności są nadwrażliwe na wpływ.

Nie odwołuj się/ nie namawiaj osób znaczących do podkreślania wagi

prowadzonych przez Ciebie działań

prowadzonych przez Ciebie działań.

Odwrotnie niż bioenergoterapeuci, nie korzystaj z

zeznań „wyleczonych”.

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu- molestowanie seksualne

Specyficzne standardy etyczne według

p y

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający nie angażuje się w molestowanie seksualne.

Jeśli pomagający jest obiektem/ sprawcą molestowania

seksualnego, to fakt ten nie jest wystarczającą przesłanką, aby

odmówić mu zatrudnienia. Nie wyklucza to odpowiednich działań

opartych na wynikach jego pracy.

Molestowanie seksualne

•

fizyczne zaloty, nagabywanie seksualne, postępowanie

nie/ werbalne z natury seksualne występujące w związku z

nie/ werbalne z natury seksualne, występujące w związku z

rolą/ działaniem pomagającego, które jest: niepożądane/ niechciane/

obraźliwe, wywołuje w miejscu pracy wrogość otoczenia, a

i l b j t

ó i

pomagający o tym wie lub jest mu to mówione;

•

dostatecznie silne/ intensywne, aby stanowiło nadużycie osoby w

tym kontekście;

•

może składać się z: pojedynczego/ silnego zachowania; aktu

wielokrotnego/ uporczywego.

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu- inne molestowanie

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający nie angażuje się w działanie, które jest

nękaniem pomniejszaniem wspomaganego na tle:

nękaniem, pomniejszaniem wspomaganego na tle:

wieku, płci, rasy, pochodzenia etnicznego/

narodowościowego, religii, orientacji seksualnej,

niepełnosprawności, statusu społeczno-

ekonomicznego, postaw/ wartości itp.

Respektuj innych: skóra, fura i komóra to nie są moje wartości,

ale są i nie mnie je oceniać a mówić jak najlepiej się z nimi poruszać

ale są i nie mnie je oceniać, a mówić, jak najlepiej się z nimi poruszać

w życiu.

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu- seksualna intymność

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający nie angażuje się w intymne relacje

z aktualnymi/ byłymi wspomaganymi.

Relacje intymne relacje seksualne.

Uważaj: wypowiedzenie się w sprawach osobistych ułatwia

zaangażowanie/ promuje uznanie relacji za seksualną.

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu- były partner seksualny

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający nie zgadza się na terapię osoby, z

którą był zaangażowany w relacje seksualne

którą był zaangażowany w relacje seksualne.

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu- relacje seksualne

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający nie angażuje się w relacje seksualne z

pacjentami byłej terapii przynajmniej 2 lata od jej ustania/

wygaśnięcia, z wyjątkiem zupełnie niezwykłych

okoliczności.

Lepiej nie powołuj się na niezwykłe okoliczności,

np : były pacjent przeprowadził się do mojej dzielnicy”

np.: „były pacjent przeprowadził się do mojej dzielnicy .

Relacje seksualne z byłym pacjentem

•

przynoszą bardzo często szkodę/ krzywdę pacjentowi;

•

podkopują” publiczne zaufanie do usług psychologicznych

„podkopują publiczne zaufanie do usług psychologicznych.

Kasia Guzińska

Ryzyko nadużycia wpływu- relacje seksualne (cd.)

Specyficzne standardy etyczne według

Ethics Code (American Psychological Association, 2002).

Pomagający który angażuje się w relacje seksualne z pacjentami

byłej terapii po upływie 2 lat od jej zakończenia, radzi sobie z

obciążeniami wykazania że nie było wykorzystania pacjenta

obciążeniami wykazania, że nie było wykorzystania pacjenta,

uwzględniając:

•

okres, który upłynął od zakończenia terapii;

•

naturę i czas trwania terapii;

•

naturę i czas trwania terapii;

•

okoliczności zakończenia terapii;

•

osobistą historię pacjenta;

kt l

t t

j t

•

aktualny status psychiczny pacjenta;

•

prawdopodobieństwo szkodliwego wpływu na pacjenta lub inne

osoby (żona/ mąż pacjenta);

•

jakiekolwiek stwierdzenia/ działania czynione przez pomagającego

wobec pacjenta podczas trwania terapii zachęcające do późniejszej

romantycznej/ seksualnej relacji.

Kasia Guzińska

Ryzyko

wypalenia zawodowego

ypa e a a odo ego

Kasia Guzińska

Wielowymiarowy model wypalenia- definicja operacyjna

(M l h J k

1981)

(Maslach, Jackson, 1981)

l i j k

Wypalenie jako syndrom:

• wyczerpania emocjonalnego

(model stresu: uprzedni stan wysokiego pobudzenia/

przeciążenia );

• depersonalizacji

(wymiar relacji interpersonalnych);

• obniżonego poczucia dokonań osobistych

(wymiar samooceny kompetencji zawodowych).

Kasia Guzińska

Wielowymiarowy model wypalenia-

implikacje terapeutyczne

• zmniejszenie

prawdopodobieństwa wyczerpania

zmniejszenie

prawdopodobieństwa wyczerpania

emocjonalnego;

• zapobieganie

skłonności do depersonalizacji;

• podniesienie

poczucia dokonań osobistych.

Wielowymiarowy model wypalenia model sekwencyjny,

wykraczający poza pojęcie stresu (w tym: ogólne podejście do redukcji stresu).

Kasia Guzińska

Egzystencjalny model wypalenia- błędne założenie

g y

(Pines, Aronson, 1988)

Jeśli nie czujesz się oddany swojej sprawie,

jeśli pracujesz z ludźmi, lecz nie troszczysz się o nich,

j śli i j t ś

l i

jeśli nie jesteś emocjonalnie zaangażowany w swoją pracę-

to jest mało prawdopodobne, abyś się wypalił.

Jeśli jednak jesteś

oddany

swojej pracy i emocjonalnie w

Jeśli jednak jesteś

oddany

swojej pracy i emocjonalnie w

nią

zaangażowany

, jeśli spodziewasz się

czerpać

z pracy

poczucie sensu

swej egzystencji- a

czujesz,

że poniosłeś

j g y

porażkę,

to prawdopodobnie jesteś

kandydatem do wypalenia

Warunek wstępny wysoki poziom zaangażowania w pracę.

Efekt końcowy erozja zaangażowania w pracę.

Kasia Guzińska

Egzystencjalny model wypalenia- poziom teoretyczny

(Pines, Aronson, 1988)

Wypalenie

końcowy rezultat procesu utraty złudzeń, co do

możliwości znalezienia sensu życia w

pracy zawodowej.

Implikuje stan początkowy

personalizacja wysokie osobiste zaangażowanie;

personalizacja, wysokie osobiste zaangażowanie;

praca jako źródło egzystencjalnego znaczenia:

jeśli moja praca ma znaczenie, to i ja mam znaczenie.

Zasadnicza przyczyna

poczucie porażki w egzystencjalnym poszukiwaniu sensu życia.

Kasia Guzińska

Egzystencjalny model wypalenia- poziom teoretyczny (cd.),

(Pines Aronson 1988)

(Pines, Aronson, 1988)

M d l

Model motywacyjny:

aby się wypalić, trzeba najpierw „płonąć”.

Wypalenie

wysoki koszt

wysokiej motywacji pracy.

Motywy pracy

powszechne:

mieć istotny wpływ, odnieść sukces, byś docenianym;

specyficzne:

pomaganie ludziom, wywieranie istotnego wpływu na ich

życie („etyka poświęcenia”);

osobiste:

zinternalizowany „romantyczny obraz” danej pracy (znacząca

i j k

d l)

osoba, ważne wydarzenie jako model).

Środowisko pracy

wspierające:

autonomia, różnorodność, efektywność środków, istotny

wpływ wsparcie społeczne poczucie sukcesu/ znaczenia;

wpływ, wsparcie społeczne – poczucie sukcesu/ znaczenia;

stresujące:

nadmierny zakres obowiązków, przeciążenie, ciężar decyzji,

poczucie winy z powodu nie zapewnienia wystarczającej pomocy, naciski

środowiskowe biurokratyczne/ sprzeczne wymagania – subiektywne

środowiskowe, biurokratyczne/ sprzeczne wymagania – subiektywne

poczucie porażki (efekt deficytu poczucia egzystencjalnego znaczenia).

Kasia Guzińska

Motywy pracy

powszechne

specyficzne

dla grupy

osobiste

Środowisko

spostrzegane jako

stresujące

ść

Środowisko

spostrzegane jako

wspierające

ść

obecność cech

negatywnych

brak cech

obecność cech

pozytywnych

brak cech

pozytywnych

Niezrealizowane

Zrealizowane

negatywnych

żki

cele i oczekiwania

Zrealizowane

cele i oczekiwania

Znaczenie egzystencjalne

Wypalenie

Poczucie porażki

Poczucie sukcesu

Znaczenie egzystencjalne

Wypalenie

Kasia Guzińska

Egzystencjalny model wypalenia- analiza krytyczna

model abstrakcyjny/ statyczny

Dowody słuszności:

środowisko pracy stanowi złożoną kombinację

cech wspierających/ stresujących;

ją y

ją y ;

kluczowe dla procesu wypalania : indywidualne motywy pracy,

sposób spostrzegania środowiska pracy, subiektywne

doświadczenie porażki;

dynamiczny charakter procesu adaptacji tj. aktywne przejście z

jednej do drugiej części modelu:

wspierające środowisko- niemożność osiągnięcia ważnego celu- poczucie

porażki- oznaki wypalenia;

stresujące środowisko- osiągnięcie ważnego celu- poczucie sukcesu/

ją

ąg ę

egzystencjalnego znaczenia;

decydujące znaczenie samoskuteczności:

ponowna afirmacja celów osobistych/ specyficznych dla grupy przerwanie

ponowna afirmacja celów osobistych/ specyficznych dla grupy- przerwanie

rozpoczętego procesu wypalania.

Kasia Guzińska

Wypalenie zawodowe jako zbiór rozmyty

(Burisch 1989)

(Burisch, 1989)

Ogólna kategoria etiologiczna

utrata autonomii

Ogólna kategoria etiologiczna

utrata autonomii

Symptomy kluczowe

y p

bezpośrednie efekty ochrony/ kompensacji/ odzyskania/ utraty

autonomii:

•

hyper/ hypoaktywność;

•

niepokój wewnętrzny;

•

poczucie bezradności/ depresji/ wyczerpania;

•

obniżona samoocena, zniechęcenie;

•

pogarszające się/ złe relacje społeczne;

•

aktywne pragnienie dokonania zmiany

(cecha odróżniająca wypalonych od odczuwających żal po stracie).

Kasia Guzińska

Wypalenie zawodowe jako zbiór rozmyty-

analiza krytyczna

• niespecyficzny czynnik przyczynowy:

konieczny/ niewystarczający dla procesu wypalania;

• nieprecyzyjne określenia

żaden z symptomów nie jest specyficzny dla

syndromu wypalenia zawodowego

(symptomy występują w innych jednostkach nozologicznych np. depresji);

Kasia Guzińska

Poznawczy model wypalenia zawodowego

(Sęk 1996 2000 2007)

(Sęk, 1996, 2000, 2007)

Wypalenie

skutek stresu pracy niezmodyfikowanego

własną aktywnością zaradczą

Niskie poczucie kompetencji zaradczej

ocena stresorów w kategoriach zagrożenia/ straty

brak skuteczności w

osiąganiu ważnych celów zawodowych

Poczucie własnej skuteczności zawodowej

główny mediator mechanizmu zmagania się ze stresem pracy.

Kasia Guzińska

Poznawczy model stresu/ wypalenia

(Sęk 2007)

(Sęk, 2007)

CECHY PODMIOTU

ś i d

ść

świadomość ryzyka

Przekonania

zawodowe

Typy kontroli

Ocena

STRES I RADZENIE SOBIE

Wypalenie

zawodowe

Ocena

pierwotna

Poczucie

obciążenia

stresem

Poczucie

kompetencji

zaradczych

Emocjonalne

wyczerpanie

Stresory

zawodowe

Depersona-

lizowanie

Ob iż i

Obiektywne warunki

Wymagania zawodowe

Obniżenie

zaangażowania

Wsparcie

społeczne

CZYNNIKI MAKROSPOŁECZNE

Kasia Guzińska

Poznawczy model wypalenia zawodowego-

kluczowe pojęcia

Zgeneralizowane przekonanie o niskiej skuteczności zaradczej

poczucie utraty kontroli w układzie:

oczekiwania własne podmiotu (osobiste normy/ ideały zawodowe)-

wymagania otoczenia (realne warunki pracy).

Nieracjonalne/ skrajne/ kategoryczne przekonania zawodowe

zablokowanie rozwoju kompetencji zaradczych, poczucie porażki

zawodowej.

Niska świadomość ryzyka wypalenia

zachowania antyzdrowotne.

Kasia Guzińska

Poznawczy model wypalenia zawodowego-

j i ( d )

kluczowe pojęcia (cd.)

Typ kontroli

(Bryant, 1989)

Typ kontroli

(Bryant, 1989)

kombinacja wymiarów: doświadczenia pozytywne/ negatywne;

kontrola pierwotna (otoczenia)/ wtórna (własnych cech/ procesów).

•

utrzymywanie (obtaining): ocena pozytywna + kontrola pierwotna;

•

unikanie (avoiding): ocena negatywna + kontrola pierwotna;

•

doznawanie (savoring): ocena pozytywna + kontrola wtórna;

•

doznawanie (savoring): ocena pozytywna + kontrola wtórna;

•

zmaganie (coping): ocena negatywna + kontrola wtórna.

t li

Typ kontroli a proces wypalenia:

unikanie nasilenie

doznawanie, utrzymywanie zahamowanie

Procesy kontroli: wzmocnienie/ osłabienie kompetencji zaradczych-

zachowania adaptacyjne/ dezaptacyjne.

Kasia Guzińska

Poznawczy model wypalenia zawodowego-

j i ( d )

kluczowe pojęcia (cd.)

Spostrzegane wsparcie społeczne

(Sęk 1996)

Spostrzegane wsparcie społeczne

(Sęk, 1996)

dostępność pomocy ze strony innych, bezpośrednio wpływające na

zdrowie, niezależnie od czynników sytuacyjnych.

zapobiega powstawaniu/ nasilaniu się wypalenia zawodowego.

b iż

Depersonalizowanie; obniżenie zaangażowania zawodowego

konsekwencja niskiego poziomu kompetencji zaradczych

obniżenie: efektów w pracy zawodowej; poczucia osiągnięć osobistych

Stres pracy = stres zadaniowy

strategie radzenia sobie ze stresem:

skoncentrowane na zadaniu- adaptacyjne;

yj ;

skoncentrowane na emocjach/ unikaniu- dezaptacyjne.

Kasia Guzińska

Poznawczy model wypalenia zawodowego-

k kl j

konkluzje

Etiologia wypalenia

czynniki środowiskowe:

stres zawodowy;

cechy podmiotu:

zgeneralizowane poczucie niskiej skuteczności

zawodowej

zahamowanie rozwoju zasobów odpornościowych

zgeneralizowane poczucie bezradności zawodowej.

Prewencja wypalenia

rozwijanie przekonania o własnej skuteczności w osiąganiu ważnych

celów zawodowych

pozytywne przeformułowanie w zakresie: własnych kompetencji,

warunków pracy.

Kasia Guzińska

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
WYKŁAD (2008) - Hormony kory nadnerczy, materiały ŚUM, IV rok, Farmakologia, IV rok, 8 - Hormony (Th
EB wyklad, Administracja, I ROK, Etyka
etyka wszystkie wykłady, inne, UE kato, rok 3, Etyka
test zaliczeniowy 2008, III rok, Etyka i deontologia, Egzamin, Giełdy
Analiza calosc wykładów 2008 rok, Materiały Ula, analiza
Etyka wykłady 2013, MEDYCYNA - ŚUM Katowice, IV ROK, BIOETYKA
wyklady poprzedni rok
Onkologia dziecieca seminarium wyklad IV rok Wydz Lek 2008 Pro
wyklad 1 1 2008, CHEMIA UŁ, 3 rok, Fizyczna, różne
Drzewoznawstwo poprzedni rok wykłady
Drzewoznawstwo poprzedni rok wykłady 2
Wyklad 2008
rok III wykład 1
petrologia8 2.12, Studia (Geologia,GZMIW UAM), II rok, Petrologia, Wykłady, Wykłady
Zagadnienia z etyki zawodu psychologa, Sesja, Rok 4 i 5, Etyka

więcej podobnych podstron