79

Elektronika Praktyczna 9/2006

K U R S

compon

e

nts.syst

e

ms.applications.automotiv

e

.wir

e

l

e

ss.m

e

ms.

e

mb

e

dd

e

d.softwar

e

.

Poznajcie Pa<stwo ró™norodnoƒ¬ ƒwiata
elektroniki: innowacyjne komponenty, opro-
gramowania, systemy i nowoczesne aplikacje.
Warto wykorzysta¬ wizyt‹ na targach na
rozmowy z wiod◊cymi na ƒwiecie oferentami
bran™y elektroniki. Wi‹cej informacji na
www.

e

lectronica.de/2006

Get the whole picture.

www.global-electronics.net

e

lectronica 2006

components systems applications

22. ¥wiatowe Targi Elektroniki
Nowe Tereny Targowe w Monachium
14 –17. 11. 2006

R

e

j

e

stracja i

zamawia

ni

e

bil

e

tów onli

n

e

to oszcz

‹dnoƒ¬ c

zasu i pi

e

ni‹dzy!

www.

e

l

e

ctronica.

d

e

/tick

e

t

Polskie Przedstawicielstwo Targów w Monachium
00-895 Warszawa
tel. [phone], fax [phone]
[e-mail]

e06dach_205x145_ElePrakt_PL 24.07.2006 11:00 Uhr Seite 2

Odbiorniki radiowe retro

Regeneracja, uruchamianie i strojenie, część 14

Znaczna część starych odbiorników radiowych
trafiała na strychy lub do piwnic z powodu
niesprawności przynajmniej jednej lampy.
Podejmowane przez kolekcjonerów próby
uruchamiania starych odbiorników wiążą się
z nabyciem lamp oryginalnych (co w wielu
przypadkach jest nierealne) lub poszukiwaniem
lamp zastępczych.

Zasady doboru lamp

zastępczych

Aby uruchomić odbior-

nik starszego typu można

skorzystać z triod produk-

cji rosyjskiej o cokole okta-

lowym serii E o napięciu

żarzenia 6,3 V. Nie wystę-

pują one w asortymencie

zbyt licznym w porównaniu

z pentodami, ale mają siat-

ki wyprowadzone w cokole,

jak dawne lampy. Polecam

triody: 6C4 (6F5), 6C4C,

6C5C (6C5), 6C6 (6B4G)

oraz triodę 6C1

П o cokole

nowalowym. Można rów-

nież wykorzystać jedną po-

łowę podwójnej triody, to

jest lamp: 6H7C, 6H8C,

6H9C lub podwójne triody

o cokole nowalowym: 6H2

П,

6H3

П, 6C8П. Nachylenie

charakterystyki tych lamp

nie różni się zbyt znacznie

od nachylenia lamp daw-

Elektronika Praktyczna 9/2006

80

K U R S

nych. Natomiast mają one

większą oporność wewnętrz-

ną i współczynnik wzmoc-

nienia. Większa oporność

ρ

a

mniej tłumi obwód rezonan-

sowy, co poprawi selektyw-

ność odbiornika.

Punkt pracy dla lampy

należy wybrać na prostoli-

niowej części charakterysty-

ki, zarówno dla lampy pra-

cującej jako wzmacniacz w.

cz., jak również dla lampy

detekcyjnej z reakcją lub bez

reakcji. Czy uzyskamy reak-

cję miękką zależy głównie

od położenia punktu pracy

lampy na charakterystyce

prądu anodowego lampy.

Powinien on się znajdować

na odcinku o największym

nachyleniu charakterystyki.

Drugim czynnikiem decydu-

jącym o pracy obwodu reak-

cyjnego jest wartość oporni-

ka upływowego R

g

w obwo-

dzie detekcyjnym. W przy-

padku trudności z uzyska-

niem reakcji o charakte-

rystyce „miękkiej” należy

zmniejszyć rezystancję rezy-

stora Rg w obwodzie siatki

sterującej lampy detekcyjnej.

Zbyt mała jej wartość spo-

woduje pogorszenie jakości

odbioru, ponieważ zmieni

się jednocześnie stała czaso-

wa detektora, która general-

nie nie powinna być mniej-

sza od wartości 0,02 s.

Dodatkowe trudności

m o g ą w y s t ą p i ć

przy uruchamianiu

odbiornika, jeżeli

skorzystamy z triod

serii heptalowej

(siedmio-nóżkowej),

przykładowo takich

jak: EC 92, EC 93,

EC 95, itd. oraz

lamp serii nowelo-

wej ECC81, ECC82,

ECC88. Znacznie

lepsze parametry

tych lamp w po-

równaniu z lampami starej

generacji mogą powodować

łatwe wzbudzanie się od-

biornika.

W przypadku odbiorni-

ków bateryjnych należy po-

stępować ostrożniej, ponie-

waż dawne lampy miały ża-

rzenie 2 V, a najnowszej ge-

neracji lampy bateryjne serii

D 1,2 lub 1,4 V. Problema-

tyka związana z częściową

zamianą niektórych typów

lamp i dostosowania ich do

nowych warunków zasilania

obwodu żarzenia został opi-

sana w publikacji [6].

W odbiornikach pro-

stych, pochodzących z dru-

giej połowy lat trzydzie-

stych, powszechnie sto-

sowano pentody o cokole

boczno-stykowym serii A,

C, E i stosunkowo rzadko V.

Dobieranie dla tych lamp

typów zastępczych będzie

szczegółowo przedstawione

w następnym artykule doty-

czącym odbiorników super-

heterodynowych, ponieważ

w tych odbiornikach były

one powszechnie stosowane.

Chciałbym podkreślić, że

nie należy stosować w od-

biornikach prostych pentod

regulacyjnych, ponieważ

mogą wystąpić znaczne

zniekształcenia podczas pra-

cy odbiornika spowodowa-

ne przesunięciem charakte-

rystyki w nieliniowy zakres

pracy lampy. Może w skraj-

nym przypadku nastąpić

zamiana detekcji siatkowej

na anodową w członie de-

tekcyjnym, z jednoczesnym

pogorszeniem pracy układu

reakcyjnego. W stopniu re-

akcyjnym nie można stoso-

wać detekcji anodowej, po-

nieważ konieczne do uzy-

skania tej detekcji położenie

punktu pracy zawsze spo-

woduje wystąpienie twardej

reakcji. Jeżeli w odbiorniku

zastosujemy pentodę napię-

ciową i poprawnie zosta-

nie wybrany punkt pracy,

to połączenie przez lampę

funkcji detektora siatko-

wego i stopnia reakcyjnego

będzie poprawne. Podczas

uruchamiania odbiornika

łatwo jest odróżnić reakcję

„twardą” od „miękkiej” na

słuch, ponieważ podczas

zbliżania cewek do siebie

reakcja twarda objawi się

jako wyraźne stuknięcie

w głośniku. Jest to spowo-

dowane gwałtowna zmianą

prądu anodowego w wyniku

detekcji szybko zjawiających

się drgań własnych o dużej

amplitudzie.

Najlepiej pamiętać, że

nie wszystkie lampy w ra-

mach jednej serii można

wzajemnie zastępować. Na

przykład AF3 przez AF7

lub EF11 przez EF12, po-

nieważ lampy AF3, EF11

są pentodami regulacyjny-

mi. Pentody regulacyjne

są powszechnie stosowane

w odbiornikach superhetero-

dynowych.

Ostatnim zagadnieniem

jest zastępowanie triod na-

pięciowych i mocy (głośni-

kowych) lampami najnow-

szej generacji. Triody mocy

w najstarszych typach od-

biorników współpracowały

z głośnikiem typu magne-

tycznego. Asortyment triod

mocy najnowszej generacji

nie jest zbyt liczny. W tym

przypadku istnieje możli-

wość zastosowania pentody

w układzie pracy triody. Tak

są fabrycznie dostosowane

następujące lampy: EF96,

ECL6, 6F6G, EL 90, 6SJ7.

Do tego celu nadają się

również dosyć popularne

pentody mocy, które mają

siatkę trzecią nie połączoną

bezpośrednio z katodą (np.

EL34, E80L, EL81, E81L,

EL83).

Zastępowanie starszych

typów lamp współczesnymi

lampami można dokonać

przez zamianę podstawki

lampowej lub przez przeco-

kołowywanie.

Przecokołowywanie pod-

stawek lampowych i dobie-

ranie zastępczych pentod

mocy pracujących w od-

biornikach wyposażonych

w głośnik dynamiczny

z transformatorem głośniko-

wym będzie przedstawione

w następnym artykule.

Mieczysław Laskowski

Polecana literatura

1. W. L. Lebiediew – Urzą-

dzenia radioodbiorcze.

PWSZ Warszawa 1952

2. M. Rajewski. Wyznacza-

nie punktu pracy wzmac-

niacza oporowego. Radio-

amator nr 7/1952

3. Cz. Klimczewski – Odbior-

nik „DKE” na lampach

serii U lub E. Radioama-

tor nr 6/1953

4. W. I. Siforow – Radiowe

urządzenia odbiorcze. WK

Warszawa 1957

5. M. Maruszewska, J. Sa-

wicki – Radiomechanika.

PWSZ Warszawa 1958

6. J. Fijałkowski – Sto-

sowanie lamp zastęp-

czych. Radioamator nr

3/1959