I.

W

PROWADZENIE

DO

RPAWNEJ

OCHRONY

ŚRODOWISKA

Konstytucyjne podstawy ochrony środowiska

1.

Nowoczesne prawo ochrony środowiska zaczęło się kształtować w połowie lat sześćdziesiątych
XX wieku.



1969r. z inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ powstał raport „Człowiek i Środowisko”



przedstawiono w nim zagrożenia w konsekwencji rozwoju gospodarczego



wynikiem raportu – zwołanie konferencji międzynarodowej Sztokholm 1972 Deklaracja



Sztokholmska zawiera ona 26 zasad – podwalin prawa ochrony środowiska, m in.:

1)

konieczność wspólnego działania wszystkich państw na rzecz ochrony i poprawy stanu

środowiska

2)

nowe rozumienie prawa do życia (składnikiem – właściwy stan środowiska)

3)

ochrona środowiska obowiązkiem wszystkich państw

4)

ochrona środowiska w interesie przyszłych pokoleń potrzeba racjonalnej gospodarki



zasobami

5)

konieczność ograniczenia emisji zanieczyszczeń

6)

planowanie podstawowym instrumentem równowagi między potrzebami rozwoju i

ochroną środowiska

7)

suwerenność w korzystaniu z zasobów ≠ prawo do wyrządzania szkód poza obszarem

suwerenności

8)

odpowiedzialność wszystkich państw za stan środowiska



Deklaracja Sztokholmska to tylko soft law ale była dokumentem przełomowym



W 1992r. Odbyła się konferencja ONZ w Rio de Janeiro „Środowisko i Rozwój” (określana jako
„Szczyt Ziemi”) W jej wyniku przyjęto miedzy innymi:

1)

Deklarację w sprawie środowiska i rozwoju (rozwinięcie deklaracji sztokholmskiej)

2)

Tzw. Globalny program działań Agenda 21 (wiodący motyw – zasada
zrównoważonego rozwoju)

3)

Deklarację o ochronie lasów.

4)

Konwencję o ochronie różnorodności biologicznej.

- Kolejną konferencją był „ Światowy Szczyt na temat zrównoważonego Rozwoju” (RIO + 10) –
Johanesburg 2002r. Jej kluczowe postanowienia to:

1)

Cała społeczność ponosi odpowiedzialność za zrównoważony rozwój.

2)

Działania człowieka (gospodara, przemysł itp.) pogarszają środowisko.

3)

Problem krajów rozwijających się.

4)

Aby osiągnąć zrównoważony rozwój należy wykorzenić ubóstwo, zmienić wzorce
konsumpcyjne i chronić zasoby naturalne.

2.

Art. 5 konstytucji – zapewnienie ochrony środowiska, zgodnie z zasada zrównoważonego rozwoju

3.

Obowiązkiem władz publicznych jest także:

1)

Zapobieganie negatywnej dla zdrowia degradacji środowiska art. 68

2)

Tworzenie warunków ochrony środowiska art. 74

3)

Prowadzenie polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne (na dziś i na jutro) art.

74

4)

Udzielanie informacji o stanie środowiska art. 74



Realizowane przez działalność wszystkich organów na etapie tworzenia i stosowania prawa a
także przez działania niewładcze (organizatorskie, edukacyjne)

4.

Konstytucja przewiduje, że potrzeby ochrony środowiska mogą uzasadniać ograniczenia praw i
wolności (art. 31 ust. 3)



Ograniczający wpływ norm prawa ochrony środowiska na prawo własności nieruchomości



Czasem przez reglamentację pewnej działalności (najczęściej gospodarczej)



Np. górnictwo



Ograniczenia nie mogą jednak naruszać istoty wolności i praw

5.

Art. 86 Konstytucji – powszechny obowiązek dbałości o stan środowiska

1



Adresowany do wszystkich osób fizycznych, prawnych i ułomnych osób prawnych; niezależnie
od ich charakteru oraz czy i jaki rodzaj działalności prowadzą

Podmiot, który doprowadził do pogorszenia stanu środowiska ponosi odpowiedzialność za jego skutki

Źródła prawa ochrony środowiska

1.

Źródła prawa ochrony środowiska można podzielić na:

1)

Źródła wewnętrzne (stanowione przez organy państwa) i

2)

Źródło zewnętrzne (przeważnie są to umowy międzynarodowe przyjęte przez

Rzeczpospolitą)



Nie jest to podział rozłączny bo umowy międzynarodowe mogą być stosowane jako źródło prawa
wewnętrznego

2.

Źródła prawa powszechnie obowiązującego określa art. 87 konstytucji

1)

Konstytucja

2)

Umowa międzynarodowa



Ratyfikowana przez Prezydenta lub zatwierdzana przez Radę Ministrów



Gdy dotyczy praw i wolności obywatelskich określonych w konstytucji to wymaga

zgody parlamentu w ustawie na ratyfikację



Stanowi część prawa krajowego po ratyfikowaniu i opublikowaniu w Dzienniku

Ustaw



Może wymagać mechanizmów implementacyjnych

3)

Ustawa

4)

Rozporządzenie (wydane na podstawie delegacji ustawowej)



Zakaz subdelegacji

5)

Na obszarze działania poszczególnych jednostek podziału terytorialnego także prawo

miejscowe:



Akty generalne organów administracji rządowej:



rozporządzenie wojewody o utworzeniu rezerwatu przyrody



rozporządzenie dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej w sprawie

utworzenia strefy ochronnej ujęcia wody



uchwały organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego



są publikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych



kontrolę zgodności z prawem sprawuje sądownictwo administracyjne



bardzo ważne źródło ale obciążone wadami:

ograniczony dostęp



opóźnienie w publikowaniu dzienników



mało staranna legislacja



3.

Wewnętrzne źródła prawa:

1)

Uchwały RM

2)

Zarządzenia ministrów i innych organów administracji publicznej



Wiążą wyłącznie podległe jednostki organizacyjne i nie mogą stanowić podstawy rozstrzygnięć
kierowanych na zewnątrz



W praktyce w prawie ochrony środowiska bywa przeciwnie np. ustawa o ochronie przyrody
stwierdza, że niektóre zarządzenia (ministra ds. środowiska, wojewody lub dyrektora PN)
mogą stanowić źródło prawa powszechnie obowiązującego

4.

Prawo Unii Europejskiej



W traktacie stowarzyszeniowym z 1991r. Polska zobowiązała się do dostosowania prawa
krajowego do ustawodawstwa unijnego



Dotyczyło to przede wszystkim wymagań związanych z ochroną środowiska



Od dnia wstąpienia do UE związanie RP postanowieniami traktatów założycielskich i innych
aktów przyjętych przez instytucje wspólnot



Problemy bo nie wszystkie akty prawa europejskiego publikowane a niewiele przetłumaczono na
język polski

5.

System prawa wspólnotowego:

2

1)

Dyrektywy – wytyczają kierunki przyszłej regulacji i przyczyniają się standaryzacji

wymagań dotyczących ochrony środowiska



Wymagają implementacji

2)

Rozporządzenia, - nie wymagają implementacji i mogą być bezpośrednio stosowane

3)

Decyzje – akty skierowane do indywidualnego adresata i są stosowane bezpośrednio

4)

zalecenia i opinie – nie są wiążące

5)

Wspólne polityki UE i programy działania –



dążą do realizacji celów przez działania niewładcze:



Edukacja



Popieranie czystych technologii



Badania naukowe

Obecnie realizowany jest szósty program (na 10 lat) – np. redukcja efektu cieplarnianego

6.

Polskie prawo ochrony środowiska:



Kilkadziesiąt ustaw + liczne umowy międzynarodowe i akty wykonawcze



Podstawowe znaczenie – ustawa prawo ochrony środowiska



Często odsyła do ustaw szczegółowych



Niektóre aspekty ochrony środowiska w całości w innych ustawach (np. prawo atomowe)



System wyjątkowo niespójny, nieczytelny i ocierający się o niekonstytucyjność, a akty
wykonawcze rzadko ukazują się terminowo



Większość norm ma charakter administracyjnoprawny (stosują je organy administracji publicznej)



osoby stosujące prawo ochrony środowiska znają się lepiej na środowisku niż na

prawie



potencjalna wadliwość większości rozstrzygnięć (zwłaszcza decyzji administracyjnych)



Kiepska technika legislacyjna – nawet w słowniczkach ustawowych terminy niedookreślone +
brak synchronizacji (te same terminy w różnych ustawach znaczą co innego)



Przesadna wiara w omnipotencję prawa

7.

Czy prawo ochrony środowiska to osobna gałąź prawa?



Na pewno jest to gałąź prawa w znaczeniu dydaktycznym



Ale nie ma osobnej metody regulacji, co pozwalałoby na nazwanie go gałęzią w pełnym znaczeniu

Planowanie (programowanie) ochrony środowiska

1.

Ustawy dotyczące ochrony środowiska przewidują sporządzanie różnego rodzaju planów, polityk
bądź strategii.

2.

Polityka ekologiczna państwa:



Ma tworzyć warunki niezbędne dla realizacji ochrony środowiska



Minister właściwy ds. środowiska (zapewniony udział społeczeństwa) → RM → uchwała Sejmu



Na 4 lata (ale przedstawione działania obejmują kolejne 4 lata)



Co 4 lata RM przedstawia Sejmowi raport z realizacji polityki ekologicznej państwa



Wspomniana polityka ma m.in. określać:

1)

Cele ekologiczne

2)

Priorytety ekologiczne

3)

Poziomy celów długoterminowych

4)

Rodzaj i harmonogram działań proekologicznych

5)

Środki niezbędne dla osiągnięcia celów w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne



Uchwała Sejmu nie jest źródłem prawa





Ale prawo ochrony środowiska stanowi, że „polityka” ma wiążący charakter w stosunku do
programów ochrony środowiska opracowywanych przez gminy, powiaty i województwa

3.

„Polityka ekologiczna Państwa na lata 2009 – 2012 z perspektywą do 2016” została przyjęta
uchwałą Sejmu 22 maja 2009r. Określa m.in.:

-

priorytety ekologiczne RP (np. renaturalizacja i udrażnianie rzek,
przystosowanie do zmian klimatu)

3

-

kierunki działań systemowych (np. aktywizacja rynku na rzecz ochrony
środowiska)

-

zamierzenia w zakresie ochrony zasobów naturalnych.

-

Zamierzenia w zakresie poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa
ekologicznego.

4.

Wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska



Służą realizacji polityki ekologicznej



W postępowaniu nad ich utworzeniem należy zapewnić udział społeczeństwa



Uchwalane przez organy stanowiące j.s.t.



Projekty opiniują:

1)

Minister właściwy ds. środowiska (wojewódzkie)

2)

Zarząd województwa (powiatowe)

3)

Zarząd powiatu (gminne)



Ustawa zakłada hierarchię polityki ekologicznej państwa i programów ochrony środowiska



Zbliżone rozwiązania w innych ustawach np.:

1)

Plany gospodarki odpadami (krajowy → wojewódzki → powiatowy → gminny)

2)

Ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania skutkom suszy, gospodarowania

zasobami wodnymi na obszarze dorzecza (z prawa wodnego)



Co 2 lata raporty organów wykonawczych wobec stanowiących



Zbyt duża ilość planów



Wszystkie plany, programy, strategie i polityki musza być obecnie zamieszczane w publicznym
wykazie i stają się powszechnie dostępne



Czy są to akty prawa miejscowego?



Niekiedy ustawa wyraźnie przewiduje, że niektóre z nich wiążące dla decyzji
administracyjnych, ale jednak w pozostałej mierze nie mają charakteru normatywnego

Dla realizacji planów różne działania niewładcze (edukacyjne, zachęty finansowe itp.)

Przedmiot ochrony i jej istota

1.

Środowisko – zdefiniowane w art. 3 pkt. 39 pr.o.ś. – ogół elementów przyrodniczych, w tym także
przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi,
kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat oraz pozostałe elementy
różnorodności biologicznej w tym także wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami



Jest to wyliczenie przykładowe



Przedmiotem ochrony są bardzo zróżnicowane „dobra materialne” a także zjawiska niemające
charakteru materialnego (klimat, krajobraz)

2.

Istota ochrony środowiska – podejmowaniu lub zaniechaniu działań umożliwiających zachowanie
(przywracanie) równowagi przyrodniczej przez:

1)

Racjonalne kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami zgodnie z zasadą

zrównoważonego rozwoju

działania zachowawcze

(konserwatorskie)

2)

Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom

3)

Przywracanie elementów środowiska do właściwego stanu – działania kształtujące

(restytucja)

3.

Obowiązek racjonalnego wykorzystywania środowiska:

-

ochrona środowiska nie może być ograniczona do działań wyłącznie o
charakterze zachowawczym. Takie pojmowanie ochrony może być
uzasadnione tylko w wyjątkowych przypadkach.

-

Najczęściej działania o charakterze ochronny nakierowane będą na:



Racjonalne wykorzystanie poszczególnych składników środowiska



Usuwanie niekorzystnych skutków dotychczasowego oddziaływania
na środowisko.

- Metody ochrony środowiska : ZACHOWAWCZA i KSZTAŁTUJĄCA

4.

Wymagania ochrony środowiska wpływają na treść praw podmiotowych



Przede wszystkim prawa własności nieruchomości (ograniczając zakres uprawnień właściciela)

4



Czy w związku z tym przysługuje właścicielowi roszczenie o odszkodowanie?



Niekiedy tak (np. w pr.o.ś.)

Podstawowe zasady prawa ochrony środowiska

1.

Są to normy wiodące (podstawowe) a ich rozwiązania są kryteriami interpretacji dla całej ustawy

2.

Katalog zasad nie jest zamknięty

3.

Zasady prawa ochrony środowiska:

1)

Zasada zrównoważonego rozwoju – jest to rozwój społeczno-gospodarczy z

zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów
przyrodniczych, by można zaspokajać potrzeby obecne i przyszłych pokoleń – art. 3 pkt. 50
pr.o.ś.



Tempo zużywania zasobów nie powinno przekraczać możliwości naturalnej odnowy i

powinno pozwolić doczekać znalezienia ich substytutów zanim się wyczerpią



Zmniejszać zużycie zasobów nieodnawialnych



A zasobów odnawialnych zużywać tyle by jak najmniej obciążać środowisko

2)

Zasada kompleksowości ochrony środowiska (art. 5 pr.o.ś)– ochrona poszczególnych

składników powinna być realizowana z uwzględnieniem potrzeb ochrony pozostałych
elementów

3)

Zasada prewencji (art. 6 i 7 ust. 2 pr.o.ś) – kto podejmuje działania mogące

oddziaływać negatywnie na środowisko ma obowiązek tym oddziaływaniom zapobiegać

4)

Zasada przezorności – stosując techniki nie do końca poznane, przewidywać wszelkie

możliwe konsekwencje i podejmować wszelkie środki zapobiegawcze

5)

Zasada „zanieczyszczający płaci” (art. 7 ust. 1 pr.o.ś.) – kto powoduje

zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty jego usunięcia



Niekiedy nie jest możliwe do zrealizowania i koszty ponosi Skarb Państwa lub

fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

6)

Zasada uspołecznienia procesów podejmowania niektórych rozstrzygnięć (art. 29

in.u.u.i.ś.) - np. przy sporządzaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

7)

Powszechnego dostępu do informacji o stanie środowiska i jego ochronie (art. 8 i n.

U.u.i.ś..)

8)

Zasada legalizmu – decyzja administracyjna dotycząca korzystania ze środowiska

musi być zgodna z przepisami ochrony środowiska pod rygorem nieważności

4.

Powszechne i zwykłe korzytsanie ze środowiska:

4...a)

Powszechne: Przysługuje każdemu, bez użycia

instalacji, wyłącznie dla zaspokojenia potrzeb osobistych,
gospodarstwa domowego, w tym sportu i rekreacji

4...b)

Zwykłe: wykracza poza powszechne, jednakże nie

wymaga uzyskania pozwolenia, a także zwykłe korzystanie z
wody w rozumieniu prawa wodnego.

5.

Ustawa z 6 VII 2001r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych

kraju



Strategiczne zasoby naturalne kraju:

1)

Wody podziemne i powierzchniowe w ciekach, źródłach, kanałach i zbiorników o

ciągłym dopływie

2)

Wody polskich obszarów morskich wraz z ich zasobami

3)

Lasy państwowe

4)

Złoża kopalin niestanowiące części składowych nieruchomości gruntowych

5)

Zasoby przyrodnicze parków narodowych



Przysługują Skarbowi Państwa i nie podlegają przekształceniom własnościowym chyba, że ustawa
szczególna tak stanowi



Gospodarowanie tymi zasobami:

1)

Utrzymanie , powiększanie i doskonalenie zasobów odnawialnych

Użytkowanie złóż kopalin zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju

5

Niektóre cechy prawnego modelu ochrony środowiska

1.

Cechą rozwiązań normatywnych dotyczących ochrony środowiska jest ich ogromna elastyczność
(możliwość dostosowania rygorów ochronnych do aktualnych potrzeb)



Przykładem – ochrona gatunkowa zwierząt



Zasadniczo – minister właściwy ds. środowiska,

ale wojewoda na obszarze województwa może ochronę rozszerzyć
a kiedy populacja zwiększy zagrażając interesom człowieka – wyłączenie ochrony

2.

Częstym instrumentem prawnej ochrony środowiska jest decyzja administracyjna



Różne nazwy: Pozwolenie, zezwolenie, koncesja



Duże odrębności od powszechnego postępowania administracyjnego



Ograniczenia zasady trwałości decyzji administracyjnej (ustawy dotyczące ochrony środowiska
często przewidują dodatkowe przesłanki zmiany/ uchylenia decyzji)

3.

Granice ochrony środowiska wyznaczają potrzeby człowieka (w tym potrzeby gospodarcze)



Wynika to z zasady zrównoważonego rozwoju – zaspokajanie potrzeb społeczności i
poszczególnych obywateli



Potwierdzają to np. regulacje dotyczące ochrony zwierząt

II.

Dostęp do informacji o środowisku.

1.

Jawność informacji o środowisku

1. Stosownie do art. 74 ust. 3 Konstytucji – „Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie

środowiska”



Uprawnień tych można dochodzić tylko w granicach wynikających z ustaw zwykłych

2.

Dostęp do informacji o środowisku zapewnia społeczną kontrolę rozstrzygnięć organów państwa
dotyczących środowiska



A sama świadomość jawności działa prewencyjnie

3.

Art. 19 pr.o.ś. każdy organ administracji który posiada informacje o środowisku i jego ochronie
ma obowiązek ich udostępniania



Organy administracyjne każdego stopnia a także podmioty z mocy prawa lub porozumień
wykonujące zadania publiczne



Udostępnianiu podlegają m.in.:
1) stanu elementów środowiska, takich jak: powietrze, woda, powierzchnia
ziemi, kopaliny, klimat, krajobraz i obszary naturalne, w tym bagna, obszary
nadmorskie i morskie, a także rośliny, zwierzęta i grzyby oraz inne elementy
różnorodności biologicznej, w tym organizmy genetycznie zmodyfikowane,
oraz wzajemnych oddziaływań między tymi elementami;
2) emisji, w tym odpadów promieniotwórczych, a także zanieczyszczeń, które
wpływają lub mogą wpłynąć na elementy środowiska, o których mowa wyżej; na wniosek
żądającego, organ administracji informuje także o miejscu, w którym znajdują się dane na temat
metod przeprowadzania pomiarów, w tym sposobów poboru i przetwarzania próbek oraz
sposobów interpretacji uzyskanych danych, które posłużyły do wytworzenia udostępnianej
informacji, lub odsyła do stosownych metodyk referencyjnych w tym zakresie.
3) środków, takich jak: środki administracyjne, polityki, przepisy prawne dotyczące
środowiska i gospodarki wodnej, plany, programy oraz porozumienia
w sprawie ochrony środowiska, a także działań wpływających lub mogących
wpłynąć na elementy środowiska, o których mowa w pkt 1 oraz na emisję i zanieczyszczenia, o
których mowa w pkt 2, jak również środków działań, które mają na celu ochronę tych elementów,
4) raportów na temat realizacji przepisów dotyczących ochrony środowiska;
5) analiz kosztów i korzyści oraz innych analiz gospodarczych i założeń wykorzystanych
w ramach środków i działań, o których mowa w pkt 3;
6) stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludzi, oraz stanu obiektów
kultury i obiektów budowlanych – w zakresie, w jakim oddziałują na nie lub

6

mogą oddziaływać:
a) stany elementów środowiska, o których mowa w pkt 1, lub
b) przez elementy środowiska, o których mowa w pkt 1 – emisje i zanieczyszczenia,
o których mowa w pkt 2, oraz środki, o których mowa w pkt 3.
Informacje te udostępnia się w formie ustnej, pisemnej, wizualnej, dźwiękowej, elektronicznej
bądź innej.

4.

Organy admin. właściwe w powyższych sprawach( marszałek województw, starosta, wojewódzki

inspektor ochrony środowiska; zarządzający drogami, liniami kolejowymi, tramwajami,lotniskami i
portami) mają obowiązek prowadzenia wykazów tych dokumentów. Prowadzone są w formie
elektronicznej i udostępnia się je w BIP. Szczegóły dotyczące sposobu, formy i zakresu udostępniania
oraz częstotliwości aktualizacji udostępnianych informacji określają przepisy wykonawcze. Jest to istotna
zmiana, bowiem w dotychczasowym stanie prawnym bazy danych dostępne były tylko dla wybranych
adresatów!



Mogą ponadto umieszczać w wykazach dane o pozostałych dokumentach dotyczących
środowiska

5.

Postępowanie w sprawie udzielenia informacji o stanie środowiska:

6.

Bezwzględny zakaz udzielenia informacji ( obligatoryjna decyzja odmowna):



1) danych jednostkowych uzyskiwanych w badaniach statystycznych statystyki
publicznej chronionych tajemnicą statystyczną, o której mowa w ustawie z
dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej
2) spraw objętych toczącym się postępowaniem sądowym, dyscyplinarnym lub
karnym, jeżeli udostępnienie informacji mogłoby zakłócić przebieg postępowania;
3) spraw będących przedmiotem praw autorskich, o których mowa w ustawie z
dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych lub patentowych, o których mowa
w ustawie z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej jeżeli udostępnienie
informacji
mogłoby naruszyć te prawa;
4) danych osobowych, o których mowa w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o
ochronie danych osobowych dotyczących osób trzecich, jeżeli udostępnienie informacji mogłoby
naruszać przepisy o ochronie danych osobowych;
5) dokumentów lub danych dostarczonych przez osoby trzecie, jeżeli osoby te,
nie mając obowiązku ich dostarczenia i nie mogąc być takim obowiązkiem
obciążone, dostarczyły je dobrowolnie i złożyły zastrzeżenie o ich nieudostępnianiu;
6) dokumentów lub danych, których udostępnienie mogłoby spowodować zagrożenie
dla środowiska lub bezpieczeństwa ekologicznego kraju;
7) informacji o wartości handlowej, w tym danych technologicznych, dostarczonych
przez osoby trzecie i objętych tajemnicą przedsiębiorstwa, jeżeli
udostępnienie tych informacji mogłoby pogorszyć konkurencyjną pozycję

7

tych osób i złożyły one uzasadniony wniosek o wyłączenie tych informacji
z udostępniania;
8) przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, realizowanych
na terenach zamkniętych, co do których nie prowadzi się postępowania
z udziałem społeczeństwa, zgodnie z art. 79 ust. 2;
9) obronności i bezpieczeństwa państwa;
10) bezpieczeństwa publicznego.

7.

Względny zakaz udzielenia informacji ( fakultatywna decyzja odmowna):



1)

Dokumenty będące w trakcie opracowywania

2)

Dokumenty przeznaczone do wewnętrznego komunikowania się

3)

Wniosek oczywiście niemożliwy do realizacji

4)

Wniosek sformułowany w sposób zbyt ogólny

8.

Ten kto przekazuje informacje może żądać nieujawniania danych o wartości handlowej, których
ujawnienie mogłoby zagrozić jego pozycji konkurencyjnej (nie dotyczy to danych o wielkości
emisji)

9.

Wniosek zaadresowany do niewłaściwego organu zostaje przekazany według właściwości
organowi, który żądaną informacją dysponuje nie później niż w ciągu 14 dni.



Gdy nie da się tego ustalić to wniosek jest zwracany

10.

Jeżeli wniosek jest sformułowany zbyt ogólnikowo, w ciągu 14 dni organ wzywa do uzupełnienia.

11.

Wyszukiwanie i przeglądanie w siedzibie organu dokumentów wymienionych w wykazie jest
bezpłatne



W pozostałych przypadkach (wyszukanie, przetworzenie, wysłanie) organ pobiera opłatę w
wysokości odzwierciedlającej uzasadnione koszty (określa je pr.o.ś. i akty wykonawcze do niej)

12.

Odmowa dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie następuje w drodze decyzji, zaś:
-przekazanie sądowi administracyjnemu akt sprawy i odpowiedź na skargę następuje w ciągu 15
dni od doręczenia skargi,
-skarga sądowo-administracyjna podlega rozpoznaniu w terminie 30 dni

13.

Część informacji o środowisku udostępniana za pośrednictwem BIP:

1)

Polityka ekologiczna państwa

2)

Programy ochrony środowiska

3)

Plany gospodarki odpadami

4)

Umowy międzynarodowe dotyczące ochrony środowiska

5)

Krajowy program ścieków komunalnych

6)

Programy ochrony powietrza oraz ochrony przed hałasem

7)

Rejestrów substancji niebezpiecznych znajdujących się w zakładach

8)

Raportów o stanie środowiska w Polsce

14.

Lex specialis dotyczące udostępniania danych o ochronie środowiska:

1)

Prawo geologiczne i górnicze – informacja geologiczna

2)

Prawo wodne

3)

Ustawa o doświadczeniach na zwierzętach – raporty o wykorzystywaniu zwierząt

doświadczalnych

4)

Ustawa o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów

15.

Wojewódzka baza informacji o korzystaniu ze środowiska (wojewódzki inspektor ochrony
środowiska), dostępna dla organów administracji publicznej i zawiera informację o:

1)

Ilości i rodzajach gazów i pyłów wprowadzonych do powietrza

2)

Ilości i jakości pobranej wody

3)

Ilości i stanie ścieków do wód lub ziemi

2. Państwowy monitoring środowiska

1.

Państwowy monitoring środowiska – system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska +
gromadzenie, przetwarzanie i rozpowszechnianie informacji o środowisku

8



Gromadzi systematycznie dane dla organów administracyjnych i dla społeczeństwa



Informacje te dotyczą:

1)

Jakości elem. przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska

określonych przepisami poziomów, w tym o ich przekroczeniach,

2)

Występujących zmianach jakości elem. przyrodniczych i przyczynach tych zmian, w

tym powiązaniach przyczynowo-skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem
elem. przyrodniczych.

2.

Segmenty monitoringu środowiska



Jakości środowiska (obejmujący monitoring jakości powietrza, wód śródlądowych,
morskich wód wewnętrznych i morza terytorialnego RP, gleby i ziemi, hałasu, pól
elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego, lasów, przyrody oraz zintegrowany
monitoring środowiska przyrodniczego,



Emisji (emisja do powietrza, wód oraz gospodarkę odpadami)



Ocen i prognoz



Stanu zasobów środowiska, w tym lasów,



Przyrodniczy, polegający na obserwacji i ocenie stanu oraz zachądzących zmian w
składnikach różnorodności biologicznej i krajobrazowej, w tym typów siedlisk
przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania wspólnoty.

3.

Programy monitoringu:

1)

wieloletnie



opracowuje Główny Inspektor Ochrony Środowiska, zatwierdza MŚ

2)

wojewódzkie



opracowuje wojewódzki inspektor ochrony środowiska, zatwierdza GIOŚ

4.

Dane do monitoringu pochodzą:

1)

Z danych statystycznych

2)

Uzyskane od innych podmiotów (głównie organów administracji, które mają

obowiązek udostępniania danych dla potrzeb monitoringu)

5.

Dane w ramach monitoringu to informacje o środowisku i podlegają ujawnieniu na zasadach
ogólnych



Dodatkowo w formie elektronicznej dane dotyczące:(nie wiem skąd to wzięte? Brak w książce)

1)

Stref jakości powietrza, wyników ocen poziomu stężenia substancji

zanieczyszczających

2)

Wyniki okresowych badań jakości gleby i terenów gdzie przekroczono standardy

3)

Map akustycznych

4)

Oceny poziomów pól elektromagnetycznych i terenów gdzie przekroczone dozwolone

wielkości

5)

Poboru wód

Wyników badań kontrolnych jakości wód powierzchniowych i podziemnych

3. Dostęp do informacji publicznej

1.

Ustawa o dostępie do informacji publicznej 06.09.2001



Zasada jawności informacji w sprawach publicznych



Powszechny dostęp – nie można go uzależniać od interesu prawnego ani faktycznego

2.

Prawa do informacji publicznej obejmuje:

1)

Uzyskanie informacji publicznej (w tym przetworzonej)

2)

Wgląd do dokumentów urzędowych

3)

Dostęp do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z

wyborów

3.

Informacją publiczną są m.in. wiadomości dotyczące:



Polityki wewnętrznej i zagranicznej



Zasad funkcjonowania niektórych podmiotów



Tzw. danych publicznych tj. dok. Urzędowych, w tym aktów administracyjnych



Majątku publicznego

9

4.

Sposoby udostępnienia:

1)

Ogłoszenie w BIP

2)

Udostępnienie na wniosek lub przez wyłożenie (wywieszenie) w miejscach

ogólnodostępnych

3)

Wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z

wyborów powszechnych i udostępniania materiałów dokumentujących te posiedzenia

III.

Niektóre postępowania dotyczące ochrony środowiska

Uwagi ogólne

1.

Reglamentacja zachowań podmiotów prawa jest cechą prawa ochrony środowiska



Za pomocą aktów generalnych i indywidualnych (decyzji administracyjnych o różnych
nazwach) – proceduralne zasady ich podejmowania zostały sformułowane w przepisach KPA.



Decyzje wydawane są w wyniku przeprowadzenia postępowania administracyjnego
(jest to postępowanie ogólne z licznymi modyfikacjami – np. wzmocnienie lub osłabienie
zasady trwałości decyzji administracyjnej)

2.

Przykłady postępowań administracyjnych dotyczących środowiska:

1.

Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania planowanych przedsięwzięć na środowisko
(w tym oddziaływania transgranicznego)

2.

Postępowania z udziałem społeczeństwa

3.

Postępowania w sprawie programu dostosowawczego

4.

Postępowania kompensacyjne

Strony postępowań administracyjnych dotyczących środowiska

1.

Zastosowanie art. 28 kpa (strona to każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy
postępowanie albo kto z uwagi na nie żąda wszczęcia postępowania) w przypadku



postępowań dotyczących środowiska stron byłoby bardzo wiele (a to grozi paraliżem
postępowania) – poś nie daję wszystkim uczestnikom praw procesowych przewidzianych w
przepisach KPA

2.

Ustawodawca zawęża zakres pojęcie strony, np. w prawie budowlanym stronami
postępowania mogą być inwestor oraz właściciele nieruchomości znajdującej się w obszarze
oddziaływania obiektu.
Coraz częściej pojawia się też rozwiązanie, które przewiduje możliwość informowania stron
w drodze obwieszczenia ( zgodnie z art. 49KPA), jeżeli ilość stron przekroczy określoną
wielkość. Przykładem może być sytuacja kiedy przedmiotem postępowania jest:



Lokalizacja inwestycji celu publicznego



Pozwolenie na budowę obiektu liniowego



Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach



Zezwolenie na realizację inwestycji drogowych

3.

Uczestnictwo na prawach strony przysługuje:

- niektórym jednostkom organizacyjnym
- organom państwowym określonym w ustawie ( prawo strony przysługuje Generalnemu
Dyrektorowi Ochrony Środowiska)
Organizacje społeczne mają prawo do wszczęcia postępowania i udziału w nim na prawach
strony.

10

4.

Ograniczenie udziału organizacji społecznych w postępowaniu:



O pozwolenie wodnoprawne



O niektóre pozwolenia o budowę

Współdziałanie w postępowaniu administracyjnym

1.

Obowiązek współdziałania organu właściwego do podejmowania decyzji z innymi organami
może wynikać wyłącznie z ustawy. Może on wynikać jedynie z ustawy.



Jest bardzo wiele takich sytuacji



Bardzo często podjęcie decyzji wymaga uzgodnień lub opinii z wieloma organami
administracji

2.

Współdziałanie polega na uzyskaniu stanowiska organu współdziałającego



Stanowisko przybiera postać postanowienia



O ile ustawa nie stanowi inaczej - termin 14 dni (uchybienie terminowi domniemanie



zgody organy współdziałającego)



Czy stanowisko to ma mieć formę opinii czy uzgodnienia może zadecydować tylko ustawa



Uzgodnienie jest wiążące



Opinia jest niewiążąca

3.

Największe trudności w określeniu podstaw jakimi kierować się ma organ współdziałający



Bo rzadko wskazane wyraźnie w ustawie

4.

Rozstrzygnięcie sprawy bez zasięgnięcia opinii bądź uzgodnienia wadliwość postępowania



uzasadniająca wznowienie postępowania

5.

Decyzja podjęta wbrew stanowisku organu uzgadniającego = wydana z rażącym naruszeniem
prawa nieważność



Decyzja o treści niezgodnej z postanowieniem organu opiniującego powinno zawierać wskazanie
przyczyn odmiennego rozstrzygnięcia
Wyłączenie współdziałania jeżeli organ współdziałający i właściwy jest tym samym organem.

Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko

1.

Ocena oddziaływania na środowisko - rodzaj postępowania o niejednolitym charakterze,
którego celem jest albo uchwalenie jakiś planów, albo wydanie decyzji administracyjnej.

2.

Ustawa zakłada jawność informacji o projektach dokumentów wymagających ocen
oddziaływania na środowisko. Stanowią one powszechnie dostępną informację o
środowisku.Do publicznej wiadomości podaje się również informację o przebiegu
postępowania. Umieszcza się ją w Biuletynie Informacji Publicznej, siedzibie organu, w
miejscu planowanego przedsięwzięcia.

Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko jest niejednolite = może
zmierzać do:



Przyjęcia określonych dokumentów planistycznych



Rozstrzygnięcia o charakterze jednostkowym (tzw. indywidualne oceny oddziaływania na
środowisko)

Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania

na środowisko skutków realizacji planów i programów

1.

Nie zmierza do podjęcia decyzji administracyjnej

2.

Dotyczy przyjęcia projektów:

11



Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planów zagospodarowania
przestrzennego,



strategii rozwoju regionalnego



polityk, strategii, planów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu itd.



innych polityk, strategii, planów i programów nie związanych bezpośrednio z ochroną
obszarów Natura 2000, a których realizacja „może znacząco oddziaływać na ten obszar”

W określonych sytuacjach można powyższe projekty przyjąć bez postępowania w sprawie oceny
oddziaływania na środowisko

3.

Dokumenty te są typowymi dokumentami planistycznymi o charakterze nienormatywnym



Wyjątkiem – miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (są aktami prawa
miejscowego)

4.

Zasadą jest, że organ opracowujący projekt dokumentu podlegającego strategicznej ocenie
oddziaływania na środowisko wraz z nim sporządza tzw. prognozę oddziaływania na
środowisko



Zawartość:

1.

Główne cele projektowanego dokumentu

2.

Istniejący stan środowiska

3.

Potencjalne zmiany w przypadku braku realizacji projektu

4.

Przewidywane oddziaływania na środowisko

5.

Rozwiązania zmierzające do zapobiegania i minimalizacji negatywnych oddziaływań na
środowisko



Może ją sporządzić każdy (nie wymaga przygotowania zawodowego)

5.

Udział społeczeństwa:



Projekt + prognoza zamieszczane w wykazie powszechnie dostępnych informacji o
środowisku



Wiadomość o zamieszczeniu + wyznaczenie terminu min. 21 dni na składanie uwag i
wniosków

6.

Organ wydając decyzje bierze pod uwagę (musi to mieć odbicie w decyzji lub uzasadnieniu):



Prognozę oddziaływania na środowisko



Opinię organu ochrony środowiska oraz inspekcji sanitarnej



Uwagi i wnioski

1.

Inne zasady dotyczą udziału społeczeństwa w postępowaniu dotyczącym planów
zagospodarowania przestrzennego

Decyzja w sprawie środowiskowych uwarunkowań zgody

na realizację przedsięwzięcia

1.

Przedsięwzięcie to zamierzenie budowlane lub inna ingerencja w środowisko, polegająca na
przekształceniu lub zmianie wykorzystania terenu (w tym wydobywanie kopalin)



Gdy wymaga podjęcia decyzji to musi zostać poprzedzona ustaleniem środowiskowych
uwarunkowań przedsięwzięcia (decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach stanowi
załącznik do wniosku o te decyzje)



Decyzjami tymi są m.in.:

1.

Ustalenie warunków zabudowy dla potrzeb zalesienia

2.

Pozwolenie na budowę, decyzja o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych

12

3.

Koncesja na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, na wydobywanie kopalin ze złóż

4.

Pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych

5.

Zatwierdzenie projektu scalania lub wymiany gruntów

6.

Zmiana lasu na użytek rolny

7.

Ustalenie lokalizacji autostrady lub lokalizacji drogi krajowej



Ale tylko te spośród decyzji które:

1.

Mogą znacząco oddziaływać na środowisko

2.

Mogą znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 choć nie jest bezpośrednio związane z
jego ochroną

1.

Przedsięwzięcia „mogące znacząco oddziaływać na środowisko”

3.

Raport oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko

3.

Opis planowanego przedsięwzięcia (w tym przewidywane wielkości emisji)

4.

Opis elementów przyrodniczych środowiska objętych zakresem przewidywanego
oddziaływania

5.

Opis analizowanych wariantów w tym:



niepodejmowania działania



najkorzystniejszego dla środowiska

4.

Określenie przewidywanego oddziaływania na środowisko analizowanych wariantów

5.

Uzasadnienie wybranego wariantu

6.

Przedstawienie zagadnień w formie graficznej

7.

Analizę możliwych konfliktów społecznych

8.

Przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia

9.

Wskazanie trudności z niedostatków techniki i luk w wiedzy

10.

Streszczenie w języku niespecjalistycznym

11.

Nazwisko sporządzających raport

12.

Źródła informacji będące podstawą raportu

13.

Informację o ew. oddziaływaniu transgranicznym

5.

Właściwość organów:



Zasadniczo – wójt



Gdy ustawa tak wskazuje wojewoda, starosta, dyrektor regionalny lasów państwowych

5.

Gdy ilość stron przekracza 20 to zawiadomienia przez obwieszczenie lub w inny sposób
zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości (nie ma obowiązku indywidualnych
zawiadomień)



Nie stosuje się art. 31 k.p.a. (uzależnia on dopuszczenie organizacji społecznej od uznania
organu admin.)

6.

Postępowanie w sprawie środowiskowych uwarunkowań zgody na realizację przedsięwzięcia,
w ramach którego sporządza się raport o oddziaływaniu na środowisko toczy się z udziałem
społeczeństwa

7.

Przy wydawaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach organ powinien ocenić:



Wpływ danego przedsięwzięcia na środowisko, zdrowie i warunki życia ludzi itp.



Możliwości zapobiegania i ograniczania negatywnego oddziaływania

13



Wymagany monitoring

8.

Możliwe rozstrzygnięcia:

1.

Decyzja zezwalająca na realizację w wariancie wskazanym przez wnioskodawcę

2.

Decyzja zezwalająca na realizację w innym wariancie



Tylko za zgodą wnioskodawcy



Gdy brak zgody decyzja odmowna



3.

Decyzja odmowna

9.

Decyzja w sprawie środowiskowych uwarunkowań z gody na realizację przedsięwzięcia musi
być zgodna z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego o ile on istnieje

10.

Treść decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia:

9.

Rodzaj i miejsce realizacji przedsięwzięcia

10.

Warunki wykorzystania terenu

11.

Może przesądzić o potrzebie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania

9.

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia może
nałożyć obowiązki na adresata:

9.

Dotyczące zapobiegania i monitorowania oddziaływania na środowisko

10.

Wykonania kompensacji przyrodniczej

11.

Przedłożenia analizy porealizacyjnej (zakres i termin obowiązku)

9.

Z decyzją zawsze uzasadnienie (nawet gdy zgodna z wnioskiem) a w nim poza tym co wynika
z k.p.a. informacja o sposobie wykorzystania skarg i wniosków

10.

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia wiąże
organ rozstrzygający w przedmiocie zezwolenia na przedsięwzięcie



Wniosek o odpowiednie zezwolenie (w załączniku decyzja o środ. uwar.) w ciągu 4 lat

14.

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia może
zostać przeniesiona (za zgodą tego na czyją rzecz została wydana) na inny podmiot

Stronami postępowania w tej sprawie są podmioty między którymi przeniesienie

Postępowanie transgraniczne

1.

Dotyczy ono sytuacji, gdy skutki działalności mogą ujawniać się w przestrzeni nie objętej
suwerennością danego państwa (najczęściej w obszarze suwerenności innego państwa –
dotyczy działalności przygranicznej)



Prawo ochrony środowiska stosuje się o tyle o ile nic innego nie wynika z umów
międzynarodowych



Pierwszeństwo przed polskim ustawodawstwem ma konwencji o ocenach oddziaływania na
środowisko w kontekście transgranicznym z Espoo 1991

2.

Postępowanie transgraniczne to szczególny rodzaj postępowania w sprawie oceny
oddziaływania na środowisko i dotyczy zarówno oceny skutków realizacji planów i
programów, jak i planowanych przedsięwzięć.

3.

Przeprowadza się je gdy stwierdzi się, że:



poza suwerennością RP skutki działań realizowanych na terenie RP:

1.

Polityk, strategii, planów lub programów

2.

Przedsięwzięć objętych decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację



Skutki oddziaływań spoza granic RP na terytorium RP

14

4.

Wszczęcie postępowania transgranicznego



Obowiązkiem organu administracji właściwej do podjęcia decyzji środowiskowej jest wydanie
decyzji w sprawie przeprowadzenie postępowania transgranicznego



Obowiązkowe jest sporządzenie dokumentacji w języku polskim



Wniosek o wydanie decyzji wraz z raportem trafia do Generalnego Dyrektora Ochrony
Środowiska i on informuje państwo, na terenie, którego mogą wystąpić skutki zdarzenia



GDOŚ niezwłocznie powiadamia zainteresowane państwo, proponując termin w jakim
oczekuje odpowiedzi w sprawie uczestnictwa tego państwa w postępowaniu



Gdy odpowiedź stwierdzająca wolę uczestnictwa w postępowaniu to uzgodnienie z tym
państwem terminów etapów postępowania i przekazanie odpowiedniej części raportu

6.

Stanowisko państwa miejsca oddziaływania bierze się pod uwagę ale nie jest wiążące

7.

Gdy do GDOŚ dociera informacja o możliwym oddziaływaniu na terytorium RP
przedsięwzięcia spoza jej granic to powiadamia wojewodę



Projekt stanowiska wojewoda → GDOŚ → państwo miejsca przedsięwzięcia

Postępowanie z udziałem społeczeństwa

1.

Postępowanie z udziałem społeczeństwa prowadzi się w przypadku postępowań, które
zmierzają do:

1.

Decyzji administracyjnych, przed którymi wymagane jest sporządzenie raportu o
oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko

2.

Przyjęcia dokumentów programowo-planistycznych

3.

Decyzji w sprawie udzielenia pozwolenia zintegrowanego

4.

Sporządzenia zewnętrznego planu „operacyjno-ratowniczego dla terenu narażonego na skutki
awarii przemysłowej poza zakładem o dużym ryzyku”

1.

W innych sytuacjach organ postępowania tego przeprowadzić nie może

2.

Tryb postępowania z udziałem społeczeństwa:



Obowiązkowo podanie do publicznej wiadomości informacji o zamieszczeniu w powszechnie
dostępnym wykazie danych o wniosku oraz możliwości składania uwag



Obowiązek ten mogą statuować tez przepisy specjalne (np. dot. postępowania
wodnoprawnego)



Prawo do składania uwag i wniosków – 21 dni od daty podania informacji do publicznej
wiadomości



Fakultatywnie – rozprawa administracyjna otwarta dla społeczeństwa



Udział organizacji ekologicznej na prawach strony



Przesłanki:

1.

Właściwość miejscowa organizacji

2.

Zgłoszenie udziału

3.

Jednoczesne złożenie uwag i wniosków

Społeczeństwo ani przedstawiciele uczestniczący w postępowaniu nie stają się stronami

Postępowanie w sprawie programu dostosowawczego

Program dostosowawczy –rozwiązanie o charakterze przejściowym, którego celem było
doprowadzenie do jak najszybszej realizacji przez podmioty korzystające ze środowiska
przewidzianych wymagań ochrony środowiska, zwłaszcza w odniesieniu do tzn. starych instalacji.

15

Rozwiązanie zakładało możliwość częściowych zwolnień z konieczności przestrzegania standardów.
Program zakończył się 31 grudnia 2010.

1.

Cel programu dostosowawczego – doprowadzenie do jak najszybszej realizacji
wymagań ochrony środowiska przez prowadzącego „stare” instalacje, które:



nie są w stanie technicznie lub ekonomicznie osiągnąć standardów ochrony środowiska w
terminie



a za utrzymaniem których instalacji przemawia interes publiczny

2.

W powyższym celu możliwe przejściowe zwolnienie z konieczności przestrzegania
ustalonych standardów (tymczasowe)

3.

Instalacja to:

3.

Stacjonarne urządzenie techniczne

4.

Zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytuł
ma jeden podmiot i położone na terenie jednego zakładu

5.

Budowle nie będące urządzeniami ani zespołami, których eksploatacja może spowodować
emisję

6.

Prowadzący instalację – podmiot mający do niej tytuł prawny

7.

Zakres podmiotowy postępowań w sprawie programu dostosowawczego



Podmiot ubiegający się o ustalenie programu dostosowawczego musi:

1.

Prowadzić instalację w dniu 1 X 2001

2.

Instalacja musi być zakwalifikowana jako mogąca znacząco oddziaływać na środowisko i
bezwzględnie wymaga raportu o oddziaływaniu na środowisko

3.

Objęta obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego

4.

Należy do grup wskazanych przepisami wykonawczymi

1.

Wszczynane tylko na wniosek prowadzącego instalację



Skierowany do wojewody



Do wniosku dołączone:

1.

Projekt programu dostosowawczego

2.

Przegląd ekologiczny

3.

Wniosek o wydanie pozwolenia zintegrowanego

2.

Nie może być wszczęte ani prowadzone po 30 X 2007r.

3.

Wszczęcie postępowania postanowieniem, odmowa decyzją

4.

Wszczęcie skutkuje m.in. zawieszeniem postępowań dotyczących ustalenia tzw.
odpowiedzialności admin.

5.

Negocjacje toczą się między prowadzącym instalację a powołaną przez organ komisją
negocjacyjną



Stosuje się odpowiednio przepisy k.p.a. dotyczące rozprawy administracyjnej



Maks. 2 miesiące



Celem negocjacji ustalenie treści programu dostosowawczego:

1.

Terminy realizacji poszczególnych przedsięwzięć

2.

Termin i sposób usunięcia szkód spowodowanych eksploatacją instalacji

3.

Warunki emisji na poszczególnych etapach

16

4.

Termin i wyrażony procentowo (maks. 70%) zakres odroczenia opłat za korzystanie ze
środowiska

5.

Wysokość sankcji z tytułu niezrealizowania etapów

2.

Wniosek zatwierdzony przez organ dostosowawczy staje się elementem pozwolenia
zintegrowanego

Kompensacja przyrodnicza i postępowanie kompensacyjne

1.

Kompensacja przyrodnicza – zespół działań prowadzących do przywrócenia równowagi
przyrodniczej na danym terenie, wyrównanie szkód dokonanych w środowisku i zachowanie
walorów krajobrazowych

2.

Kompensacje należy podjąć gdy w toku prac budowlanych niemożliwa jest ochrona
elementów przyrody



Szczegóły określa pozwolenie na budowę oraz gdy było prowadzone decyzja o
środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia

3.

Kompensacja (na mocy ustawy o ochronie przyrody) jest obowiązkowa (jest obowiązkiem
inwestora), gdy przedsięwzięcie lub plan może mieć negatywny wpływ na gatunki, dla
których ochrony obszar Natura 2000

4.

Kompensacja niezbędna gdy chce się uzyskać pozwolenie na emisję gazów lub pyłów do
powietrza z nowej (lub istotnie zmienionej) instalacji na obszarze gdzie przekroczone
standardy jakości powietrza



Redukcja emisji z innych instalacji przynajmniej o 30% większa niż emisja z nowej instalacji



Zapewne poprzedzona odpłatną umową stron organ orzekający cofa lub ogranicza bez



odszkodowania pozwolenia emisyjne w zakresie objętym umową



Pozwolenie emisyjne dla nowej instalacji wykonalne dopiero gdy ostateczne zmiany
pozwoleń dla starych



Gdy skutek ten nie nastąpi w ciągu 2 lat od wydania decyzji to decyzja ta wygasa

IV.

P

LANOWANIE

I

ZAGOSPODAROWANIE

PRZESTRZENNE

JAKO

INSTRUMENT

OCHRONY

ŚRODOWISKA

Uwagi wprowadzające

1.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest aktem prawa miejscowego

( a więc źródłem prawa ) powszechnie obowiązującym na objętym nim terenie



Jest jedną z podstaw podejmowania decyzji administracyjnych dotyczących gospodarki gruntami
zwłaszcza w procesie inwestycyjnym



Np. w procesie budowlanym, dla zmiany przeznaczenia gruntów rolnych itp.



Ale przepisy szczególne niekiedy dopuszczają podejmowanie rozstrzygnięć w oderwaniu od
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

2.

Ustawy nakazują uwzględniać w planach zagospodarowania przestrzennego liczne
uwarunkowania dotyczące ochrony środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju
(art. 71),a należy w nich szczególnie uwzględnić;



Wymagania ładu przestrzennego



Walory architektoniczne i krajobrazowe



Wymagania gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych



Wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków, ochrony zdrowia i bezpieczeństwa
ludzi i mienia

17



Walory ekonomiczne przestrzeni



Prawo własności



Potrzeby obronności, bezpieczeństwa państwa i interesu publicznego

Opracowania ekofizjograficzne
Są podstawą określenia rozwiązań planistycznych dotyczących ochrony środowiska. Są to
dokumentacje sporządzane na potrzeby planów zag.prz.. Mają zawierać szczegółowa inwentaryzację
objętego nim obszaru. Sporządza się je na podstawie kompleksowych badań i pomiarów
terenowych,dokumentacji geologicznych. Sporządzanie tych opracowań nie wymaga wykazania się
jakimkolwiek szczególnymi kwalifikacjami zawodowymi.

3.

Kontrola sądowoadministracyjna; sprawowana wg zasad określonych ustawami o samorządzie
gminnym i województwa



Podlegają jej uchwały o przyjęciu:

1)

Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (rada gminy)

2)

Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (rada gminy)

3)

Plany zagospodarowania województwa (sejmik)

Ich charakter prawny nie jest jednolity.

Polityka przestrzenna państwa

1.

Politykę przestrzenną państwa realizuje Rada Ministrów na podstawie koncepcji przestrzennego
zagospodarowania kraju. Projekt takiej koncepcji sporządza minister właściwy do spraw rozwoju
regionalnego.

Ma ona określać uwarunkowania,cele i kierunki zrównoważonego rozwoju kraju,a zwłaszcza;

1)

Krajową sieć osadniczą (z wyodrębnieniem obszarów metropolitalnych)

2)

Obszary podlegające ochronie (ochrona środowiska i zabytków)

3)

Rozmieszczenie infrastruktury społecznej o znaczeniu międzynarodowym i krajowym

4)

Rozmieszczenie obiektów infrastruktury technicznej i transportowej o znaczeniu

międzynarodowym i krajowym

5)

Rozmieszczenie strategicznych obszarów wodnych i obiektów gospodarki wodnej o

znaczeniu międzynarodowym i krajowym

6)

Obszary problemowe o znaczeniu krajowym

2.

Procedura:



Projekt sporządza minister wł. ds. rozwoju regionalnego



Koncepcję przyjmuje RM



Stosuje się wymagania dotyczące postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko

Na podstawie koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju tworzy się programy zawierające
zadania rządowe służące realizacji inwestycji celu publicznego →
Projekty tych programów sporządzają ministrowie i centralne organy adm. Rządowej

Planowanie przestrzenne w województwie

1.

Jest ono zadaniem samorządu województwa – sporządza on plan zagospodarowania
przestrzennego województwa.

2.

Procedura:

1)

Uchwała sejmiku województwa o przystąpieniu do sporządzenia planu

zagospodarowania przestrzennego województwa

2)

Ogłoszenie formy, miejsca i terminu (min 3 miesiące) składania wniosków

dotyczących planu



W prasie ogólnopolskiej



W urzędach gmin, starostwach i urzędach marszałkowskim i wojewódzkim

3)

Zawiadomienie na piśmie organów opiniodawczych i uzgodnieniowych

4)

Rozpatrzenie wniosków

18

5)

Projekt planu i prognoza oddziaływania na środowisko

6)

Opinia wojewódzkiej komisji urbanistyczno-architektonicznej o projekcie planu

7)

Wystąpienie do organów opiniodawczych i uzgodnieniowych

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa w zakresie województwa wymaga
uzgodnienia;

dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej w zakresie zagospodarowania:



stref ochronnych ujęć wody,



obszarów ochronnych zbiorników śródlądowych,



obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi

dyrektora parku narodowego lub wojewoda w zakresie obejmującym:



PN (lub jego otulinę)



PK (lub jego otulinę



Obszar chronionego krajobrazu

8)

Przedstawienie projektu Ministrowi właściwemu do spraw budownictwa w celu

stwierdzenia zgodności z koncepcją przestrzennego zagospodarowania kraju oraz programami
rządowymi

9)

Uchwalenie przez sejmik województwa

3.

Treść planu zagospodarowania przestrzennego województwa:

1)

Podstawowe elementy sieci osadniczej województwa i ich powiązań (komunik. i

infrastrukt.)

2)

System obszarów chronionych (środowiska, uzdrowisk, zabytków)

3)

Rozmieszczenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym

4)

Obszary problemowe

5)

Obszary metropolitalne

6)

Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi

7)

Granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych

8)

Obszary występowania udokumentowanych złóż kopalin

9)

Wymagania w zakresie ochrony wód, gleby, ziemi w związku z prowadzeniem

gospodarki rolnej

4.

Uchwała zawierająca plan wraz z całą dokumentacją przekazywana wojewodzie



Ocenia zgodność planu z prawem



Jest publikowany w wojewódzkim dzienniku urzędowym

5.

NIE JEST AKTEM PRAWA MIEJSCOWEGO (jest zbiorem koncepcji i zamierzeń
planistycznych)



Ale jego treść może być wiążąca dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego



Przyjęcie planu następuje w drodze uchwały sejmiku województwa

Planowanie przestrzenne w powiecie

1.

NIE MA PLANU ZAGOSP. PRZETSRZENNEGO POWIATU

2.

Organy powiatu współpracują w tworzeniu

1)

planu zagospodarowania przestrzennego wojewódzkiego miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

1.

Gmina uchwala (rada gminy):

1)

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy



obligatoryjne

2)

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego



Fakultatywne (chyba, że obowiązek wprowadza ustawa)



Ustala przeznaczenie terenu

2.

Gmina ma autonomię planistyczną



Choć nie bezwzględną (ale ograniczenia tylko z ustaw)

19

3.

Procedura uchwalenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy:

1)

Uchwała o przystąpieniu do sporządzenia studium kierunków i uwarunkowań zagosp. przestrz.
Gminy. Podejmuje ją rada gminy. (koszt stadium obciąża gminę)

2)

Ogłoszenie formy, miejsca i terminu (min 21 dni) składania wniosków dotyczących studium



W prasie miejscowej



obwieszczenie



w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości

3)

Zawiadomienie na piśmie organów opiniodawczych i uzgodnieniowych

4)

Rozpatrzenie wniosków

5)

Projekt studium (z zasady musi uwzględnić założenia planu zagosp. przestrz. województwa)

6)

Opinia komisji urbanistyczno-architektonicznej o projekcie planu

7)

Wystąpienie do organów opiniodawczych i uzgodnieniowych (i uwzględnia ich stanowisko)



Np. dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej w zakresie zagospodarowania:



stref ochronnych ujęć wody,



obszarów ochronnych zbiorników śródlądowych,



obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi



Np. dyrektor parku narodowego lub wojewoda w zakresie obejmującym:



PN (lub jego otulinę)



PK (lub jego otulinę



Obszar chronionego krajobrazu

8)

Wyłożenie do publicznego wglądu (na min. 30 dni, ogłoszone min 14 dni wcześniej)



Jednocześnie wyznaczenie terminu min. 21 dni na zgłaszanie uwag

9)

Publiczna dyskusja nad projektem

10)

Uchwalenie przez radę gminy



Załącznikiem do uchwały są:



Tekst studium



Rysunek studium



Rozstrzygnięcie o sposobie rozpatrzenia uwag

4.

Studium powinno uwzględniać:

1)

Koncepcję przestrzennego rozwoju kraju

2)

Strategię rozwoju województwa i plan zagospodarowania przestrzennego

województwa

3)

Strategię rozwoju gminy

4)

Dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu

5)

Stan ładu przestrzennego i wymogi jego ochrony

6)

Stan środowiska

7)

Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków

8)

Ochronę zdrowia mieszkańców

9)

Potrzeby i możliwości rozwoju gminy itp.

5.

Studium powinno nadto zapewniać warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną
gospodarkę zasobami środowiska,zwłaszcza przez;

1)

Obszary występowania złóż kopalin oraz potrzeby ich eksploatacji

2)

Ochrona wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniami w związku z prowadzeniem

gospodarki rolnej

3)

Ochrona warunków klimatycznych i walorów krajobrazowych

4)

Potrzeby w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed hałasem,

wibracjami i polami elektromagnetycznymi

5)

Proporcje pozwalające na zachowanie lub przywrócenie równowagi przyrodniczej

6.

Uchwalone studium przekazywane jest wojewodzie w celu stwierdzenia zgodności z prawem

7.

Nie jest aktem prawa miejscowego ale wiąże przy sporządzaniu miejscowego planu zagosp.
przestrz.



Nie przewiduje się obowiązku promulgacji studium w woj. Dz.U.,ale każdy ma prawo do wglądu,
otrzymywania z niego wypisów i wyrysów

20

8.

Uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (rozstrzyga o jego
sporządzeniu rada gminy,o ile ustawa nie stanowi inaczej) jest obligatoryjne dla:

w zasadzie należy



Terenów uznanych za „Pomnik Zagłady”

przystąpić do sporządzenia



Obszaru utworzenia tzw. terenu górniczego

po upływie 3 miesięcy od



Utworzenie tzw. Parku kulturowego

dnia powstania obowiązku

Planu nie sporządza się dla terenów zamkniętych.

9.

Z zasady koszt sporządzenia planu miejscowego ponosi gmina (wyjątkowo Budżet Państwa,
województwo, powiat lub inwestor realizujący inwestycje celu publicznego)

10.

Procedura uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego:

1)

Uchwała rady gminy o przystąpieniu do sporządzenia miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego. Po jej podjęciu wójt(burmistrz,pr miasta);



Określa w niej obszar objęty planem

2)

Ogłoszenie formy, miejsca i terminu (min 21 dni) składania wniosków dotyczących

planu



W prasie miejscowej



obwieszczenie



w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości

3)

Zawiadomienie na piśmie organów opiniodawczych i uzgodnieniowych

4)

Rozpatrzenie wniosków (w terminie maks. 21 dni od upływu terminu na ich

składanie)

5)

Projekt studium (w skali 1:1000)

6)

sporządza prognozy: oddziaływania na środowisko i skutków finansowych

7)

Opinia gminnej komisji urbanistyczno-architektonicznej i wójtów miejscowości

sąsiadujących z obszarem dla którego sporządza się plan

8)

Wystąpienie do organów opiniodawczych i uzgodnieniowych (i uwzględnia ich

stanowisko)

9)

Wyłożenie do publicznego wglądu (ogłoszone min 7 dni wcześniej)



Jednocześnie wyznaczenie terminu min. 14 dni na zgłaszanie uwag



Na okres min 21 dni wykłada do publicznego wglądu projekt planu wraz z prognozą

oddziaływania na środowisko+ organizacja publicznej dyskusji nad projektem rozwiązań

10)

Rozpatrzenie uwag

11)

Przedstawienie projektu radzie gminy wraz z listą nieuwzględnionych uwag

12)

Uchwała o zgodności miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ze

studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

13)

Uchwalenie przez radę gminy



Treścią uchwały jest część tekstowa planu, część graficzna stanowi załącznik

Niezbędna przesłanką uchwalenia planu jest stwierdzenie przez radę gminy jego zgodności z
ustaleniami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

11.

Zawartość miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego:



Zawsze (m.in):

1)

Przeznaczenie terenów i linie rozgraniczające

2)

Zasady ochrony i kształtowania: ładu przestrzennego, środowiska, krajobrazu itp.:

3)

Parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy (linia zabudowy, intensywność

zabudowy, gabaryty obiektów)

4)

Granice i sposób zagospodarowania terenów podlegających ochronie

5)

Stawka procentowa stanowiąca podstawę ustalania opłat z tytułu wzrostu wartości

nieruchomości

21



Zależnie od potrzeb także granice terenów:

1)

Wymagających przeprowadzenia scaleń i podziałów nieruchomości

2)

Rehabilitacji istniejącej zabudowy i infrastruktury

3)

Wymagających przekształceń lub rekultywacji

4)

Przeznaczonych pod budowę obiektów handlowych o pow. sprzedaży ponad 400m

2

5)

Rekreacyjno- wypoczynkowych

6)

Do organizacji imprez masowych

7)

„Pomników zagłady” i ich stref ochronnych

12.

Ograniczenia autonomii planistycznej gminy:

1)

Zgoda odpowiedniego organu administracji publicznej (np. ministra lub marszałka województwa
na odrolnienie gruntów rolnych wyższych klas)

2)

Obowiązek uwzględniania:

a)

Stref ochronnych ujęć wody

b)

Planów ochrony przeciwpowodziowej

c)

Planów urządzenia lasu

d)

Lokalizacji dróg publicznych

e)

Miejsc uznanych za „Pomnik Zagłady”

f)

Obszarów cichych ...

3)

Zakaz budowy zakładów stwarzających zagrożenie dla zdrowia i życia w granicach miast i w
obrębie zwartej zabudowy wsi

13.

Wójt w terminie 7 dni przekazuje plan wojewodzie

14.

Publikacja miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego:

1)

Promulgacja w wojewódzkim dzienniku urzędowym

2)

Na stronie internatowej gminy

15.

Wejście w życie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie wcześniej niż 30 dni
od promulgacji



Zmienia treść prawa własności (jako źródło prawa)



Powoduje utratę mocy obowiązującej wcześniejszych planów (lub ich części) w ramach obszaru
objętego planem

16.

Kontrola sądowoadministracyjna



Planu – skargę może złożyć każdy czyj interes prawny (obowiązek) naruszony uchwałą



Po uprzednim wezwaniu do usunięcia naruszeń



Rozstrzygnięcia nadzorczego wojewody stwierdzającego nieważności

17.

Wpływ planu miejscowego na wartość nieruchomości:



Gdy w wyniku uchwalenia planu uczyniło korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób
niemożliwe bądź istotnie ograniczone właściciel ma roszczenie o:

1)

Odszkodowanie za rzeczywistą szkodę termin na realizację 6 miesięcy

2)

Wykup nieruchomości (części)

3)

Gmina może również zaproponować zamianę nieruchomości



Gdy właściciel nie skorzystał z powyższych roszczeń to ma roszczenie o odszkodowanie w
wysokości równej obniżeniu wartości nieruchomości – w terminie 5 lat od wejście w życie planu



W przypadku wzrostu wartości nieruchomości w wysokości ustalonej procentowo stawki – tzw.
renta planistyczna (maks. 30%)



Obowiązek zapłaty pojawia się tylko w przypadku zbycia prawa własności lub użytkowania
wieczystego w ciągu 5 lat od uchwalenia (zmiany) planu



„zbycie” należy rozumieć wąsko (a więc nie darowizna i nie zrzeczenie się prawa użytkowania
wieczystego) wykładnia funkcjonalna



Ustalanie przeznaczenia terenu w razie braku planu miejscowego

1.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest podstawą decyzji niezbędnych w celu
realizacji przedsięwzięć budowlanych



W braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego to jego funkcję w tej mierze
spełnia decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu

22

Organami właściwymi do podjęcia decyzji w sprawie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu
są;



Wójt ( b, Pr m)



Wojewoda na terenach zamknietych



podjęcie decyzji wymaga uzgodnienia ze organami administracji rządowej:



MZdr.- w odniesieniu do miejscowości uzdrowiskowych



Wojewódzkim konserwatorem zabytków



Dyrektorem urzędu morskiego



Organem nadzoru górniczego



Dyrektorem PN ...

2.

Decyzja ustalająca warunki zabudowy i zagospodarowanie terenu jest wiążąca dla organu
wydającego pozwolenie na budowę

Odpowiednio stosuje się przepisy o roszczeniach właścicieli wobec gminy oraz odnoszące się do renty
planistycznej
Decyzja ta musi być zgodna z rozstrzygnięciami określającymi przeznaczenie terenu,w tym mającymi
charakter aktów generalnych. Ustawa zabrania uzależniania decyzji od zobowiązania się
wnioskodawcy od spełnienia świadczeń lub warunków nieprzewidzianych odrębnymi przepisami.

7. Ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego

1.

Ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego



Na wniosek inwestora, zawierający:



Granice terenu objętego wnioskiem na mapie



Charakterystykę inwestycji (w tym dotyczącą wpływu na środowisko)



Gdy po 65 dniach brak decyzji to wojewoda wzywa do jej podjęcia i wyznacza termin a po jego
upływie przejmuje kompetencję do podjęcia decyzji

2.

Treść decyzja lokalizacyjnej:

1)

Rodzaj inwestycji

2)

Warunki i szczegółowe zasady zagospodarowania terenu

3)

Wyznaczone na mapie linie rozgraniczające teren inwestycji

3.

Odwołanie musi zawierać zarzuty oraz określać istotę i zakres żądania a także dowody

4.

Po 12 miesiącach od doręczenia/ ogłoszenia decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego
niemożliwe jest stwierdzenie nieważności ani uchylenie



Co najwyżej stwierdzenie podjęcia decyzji z naruszeniem prawa (co daje podstawy do
odszkodowania)

Ustalenie warunków zabudowy

1.

Decyzja o warunkach zabudowy jest niezbędna dla zmiany zagospodarowania terenu polegającej
na:

1)

Budowie obiektu budowlanego

2)

Wykonaniu innych robót budowlanych

3)

Zmianie sposobu użytkowania obiektu budowlanego

2.

Przesłanki decyzji o warunkach zabudowy (łacznie):

1)

Co najmniej jedna sąsiednia działka, dostępna z tej samej drogi publicznej,

jest zabudowana w sposób pozwalający na określenie wymagań co do nowej zabudowy

2)

Teren ma dostęp do drogi publicznej

3)

Istniejące uzbrojenie terenu jest wystarczające dla zamierzenia budowlanego

23

4)

Teren nie wymaga odrolnienia

3.

Decyzja ustalająca warunki zabudowy może być przeniesiona na inny podmiot (droga decyzji
administracyjnej)

4.

Rejestr decyzji o warunkach zabudowy prowadzi wójt

Obowiązki niektórych organów administracji

1.

Organy wydające decyzje dotyczące zagospodarowania terenu mają obowiązek przesyłać wójtowi
w terminie 7 dni od wydania

Uchybienie temu obowiązkowi roszczenie o naprawienie szkody (na zasadach z kodeksu



cywilnego)

Niektóre rozwiązania szczególne

Lokalizacja inwestycji drogowej

1.

Decyzje o lokalizacji drogi publicznej podejmuje (3 miesiące od wszczęcia postępowania)

1)

Wojewoda – drogi krajowe i wojewódzkie

2)

Starosta – drogi powiatowe i gminne

2.

Zawartość wniosku:

1)

Mapa przebiegu drogi

2)

Analizę powiązania z innymi drogami publicznymi

3)

Określenie zmian w infrastrukturze terenu

3.

Niezbędne są opinie:



(tych organów, które uzgadniają decyzję lokalizacyjną MZdr., woj. kons. zab.

itp.) – 30 dni



organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego – 14 dni

4.

Drogi krajowe i autostrady wymagają decyzji w sprawie środowiskowych uwarunkowań
przedsięwzięcia

5.

Zawiadomienie o wszczęciu postępowania:



W prasie lokalnej i urzędach gmin w których ma przebiegać droga



Powoduje zakaz obrotu nieruchomościami SP objętymi wnioskiem
(naruszenie nieważność czynności prawnej)



6.

Treść decyzji o lokalizacji drogi publicznej

1)

Wymagania dotyczące powiązania drogi z innymi drogami publicznymi

2)

Warunki wynikające z potrzeb ochrony środowiska, dóbr kultury i potrzeb

obronności państwa

3)

Wymagania dotyczące ochrony interesów osób trzecich

7.

Decyzję doręcza się tylko wnioskodawcy



Pozostałe strony zawiadamia się w drodze obwieszczeń w urzędach gmin i prasie lokalnej



Wyjątkiem - właściciele nieruchomości objętych przedsięwzięciem drogowym, których
powiadamia się indywidualnie o decyzji i informuje o możliwości zapoznania z jej treścią

8.

Ograniczenie możliwości stwierdzenia nieważności/ uchylenia pozwolenia na budowę drogi:



Niemożliwe są gdy wniosek po upływie 14 dni od ostateczności pozwolenia na budowę jeśli
budowa została rozpoczęta

Cmentarze

1.

Zakłada się je i rozszerza na terenach przeznaczonych na to w miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego za zgoda inspektora sanitarnego



Na terenach odpowiednich pod względem sanitarnym

2.

Po likwidacji przeznaczenie na inny cel dopiero po 40 latach od ostatniego pochówku

Grzebowiska zwierząt

24

1.

Brak szczególnych rozwiązań należy uznać, ze grzybowisko zwierząt to rodzaj składowisk



odpadków

Planowanie przestrzenne obszarów morskich

Plan zagospodarowania obszarów morskich nie jest obligatoryjny

W braku planu pozwolenia na wznoszenie sztucznych wyspo czy instalacji wydaje minister wł. ds.
gospodarki morskiej.

Projekt planu zagospodarowania wraz z prognozą odzdziaływania na środowisko sporządza dyrektor
właściwego urędu morskiego.

Powinien rozstrzygać o:
- przeznaczeniu obszarów,
- obowiązujących zakazach lub ograniczeniach korzystania z obszarów, z uwzględnieniem wymogów
ochrony przyrody,
- rozmieszczenia inwestycji celu publicznego,
- kierunkach rozwoju transportu i infrastruktury technicznej,
- obszarach i warunkach ochrony środowiska i dziedzictwa kulturowego.

Wielko powierzchniowe obiekty handlowe

1.

Ustawa z 11 maja 2007r. Wielko powierzchniowe obiekty handlowe to obiekty o pow. sprzedaży
powyżej 400m2, w których prowadzona jest jakakolwiek działalność handlowa

2.

Utworzenie wymaga zgody wójta



Zgodnej z:



miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego lub decyzją o warunkach
zabudowania i zagospodarowania terenu



Zgodnej z planem zagospodarowania przestrzennego województwa gdy pow. ponad 2000m

2

3.

Rada gminy zajmuje stanowisko w terminie 40 dni od otrzymania wniosku wraz z opiniami i
analizami wójta

Sejmik samorządowy w terminie 3 miesięcy (dla obiektów pow. 2000m

2

)

V.

P

RAWNE

INSTRUMENTY

OCHRONY

POWIERZCHNI

ZIEMI

1.

Wedle art. 3 pkt 25 pr.o.ś. powierzchnią ziemi jest naturalne ukształtowanie terenu, gleba oraz
znajdująca się pod nią warstwa ziemi do głębokości oddziaływania człowieka. Gleba oznacza
górną warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza i
organizmów; warstwa ta obejmuje wierzchnią warstwę gleby oraz podglebie.

Definicja ta znacząco odbiega od potocznego rozumienia tego pojęcia. Zasady ochrony wielu
elementów powierzchni ziemi uregulowano w wielu odrębnych ustawach. Dlatego też zasady ochrony
powierzchni ziemi przewidziane prawem ochrony środowiska mogą funkcjonować tylko o tyle, o ile
przepisy odrębne nie stanowią inaczej.

Powszechna ochrona powierzchni ziemi

1.

Ochrona powierzchni ziemi (nieruchomości gruntowych) jest jakościowa + ochrona przed
ruchami masowymi i ich skutkami

2.

Sposoby osiągania jak najlepszej jakości powierzchni ziemi (sposoby ochrony):

1)

Racjonalne gospodarowanie

2)

Zachowanie wartości przyrodniczych

25

3)

Zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania

4)

Ograniczanie zmian ukształtowania

5)

Utrzymanie jakości gleby i ziemi powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych

standardów (ew. ich osiągnięcie)

6)

Zachowanie wartości kulturowych, z uwzględnieniem archeologicznych dóbr kultury

3.

Starosta prowadzi obserwacje zagrożonych ruchami masowymi terenów i prowadzi ich rejestr.
Dane z rejestru objęte są powszechnym dostępem informacji o środowisku.

4.

Gleba, ziemia oraz osady denne używane do prac ziemnych musza spełniać standardy jakościowe
(wyznacza je MŚ)



Oceny jakości i obserwacji zmian dokonuje się w ramach monitoringu środowiska



Okresowych badań dokonuje starosta (art. 104 i art. 109 pr.o.ś.)

5.

Instrumenty ochrony powierzchni ziemi:

1)

Znajdują się w systemie zagospodarowania przestrzennego

2)

Celem jest m.in.: ustalenie zasad i sposobów postępowania w sprawach przeznaczenia

terenów na określone cele oraz określenie zasad ich zagospodarowania i zabudowy

3)

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowań i

kierunków zagospodarowania przestrzennego powinny określać: program racjonalnego
wykorzystania powierzchni ziemi i racjonalnego gospodarowania gruntami, sposób
zagospodarowania obszarów zdegradowanych, sposoby zapobiegania ruchom mas ziemi i ich
skutkom.

4)

Decyzje w procesie budowlanym zobowiązujące inwestora do oszczędnego

korzystania z terenu; obowiązek skierowany do projektantów oraz organów podejmujących
decyzje.

Prawna ochrona gruntów rolnych i leśnych

1.

Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z 1995r.

2.

Gruntami rolnymi są grunty:

1)

Określone w ewidencji gruntów jako użytki rolne

2)

Pod stawami rybnymi i innymi zbiornikami wodnymi służącymi wyłącznie dla potrzeb
rolnictwa

3)

Pod wchodzącymi w skład gosp. rolnych budynkami mieszkalnymi oraz innymi budynkami i
urządzeniami służącymi wyłącznie produkcji rolniczej

4)

Parków wiejskich oraz pod zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi, pod pasami
przeciwwietrznymi i urządzeniami przeciwerozyjnymi

5)

Rodzinnych ogrodów działkowych i ogrodów botanicznych

6)

Zrekultywowane dla potrzeb rolnictwa

7)

Torfowisk i oczek wodnych

8)

Pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych

3.

Gruntami leśnymi są grunty:

1)

Określone jako lasy w przepisach o lasach

2)

Zrekultywowane dla potrzeb gospodarki leśnej

3)

Pod drogami dojazdowymi do gruntów leśnych

4.

Wyłączenia przedmiotowe ustawy z 3 lutego 1995r –ustawy nie stosuje się do:

1)

Użytków rolnych położonych w granicach administracyjnych miast, gruntów znajdujących się
pod parkami i ogrodami wpisanymi do rejestru zabytków

2)

Nieruchomości objętych m.in.:

a)

Zezwoleniem na realizację inwestycji w zakresie drogi publicznej

b)

Decyzją w sprawie zezwolenia na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku
publicznego

c)

Decyzją w sprawie lokalizacji terminalu regazyfikacyjnego w Świnoujściu oraz
inwestycji towarzyszących

5.

Ochrona gruntów rolnych polega zwłaszcza na:

1)

Ograniczaniu zmiany ich przeznaczenia

2)

Poprawianiu wartości użytkowej i zapobieganiu obniżaniu produktywności

26

3)

Zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych

4)

Rekultywacji –przywracaniu wartości użytkowej gruntom, które utraciły swe

właściwości

5)

Zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych

6)

Ograniczaniu zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi (ochrona

ilościowa)

6.

Ochrona ilościowa:



Na cele nierolnicze przeznaczać przede wszystkim nieużytki potem grunty o najniższej klasie



Ograniczanie ujemnych oddziaływań na grunty budowy, rozbudowy, modernizacji obiektów
związanych z działalnością przemysłową



Procedura odrolnienia:



Nie wymagają tej procedury m.in.:

1)

lokalizacja drogi publicznej

okresowe wyłączenie gruntów z produkcji związane z podjęciem natychmiastowych działań
interwencyjnych dla zapobieżenia skutkom klęsk żywiołowych lub wypadków losowych (art.8)



Zmiana przeznaczenia gruntu nie oznacza jeszcze dopuszczalności wyłączenia go z produkcji
rolnej (leśnej).



Decyzja wyłączeniowa – potrzebna dla:

1)

Użytków rolnych z gleb wyższych klas



Decyzje wydaje – starosta



Można nałożyć obowiązek zdjęcia i przeniesienia we wskazane miejsce próchniczej

warstwy gleby

2)

Przeznaczonych na cele nierolnicze (nieleśne) gruntów leśnych



Decyzje wydaje dyrektor regionalny Lasów Państwowych/ dyrektor parku narodowego

3) Ten, kto uzyskał zezwolenie na wyłączenie gruntów z produkcji, jest obowiązany wnieść
Tzw. należność i opłaty roczne.

7.

Jakościowa ochrona gruntów rolnych:



Na właścicielu gruntów będących użytkami rolnymi spoczywa obowiązek przeciwdziałania:

1)

Degradacji gleb (w tym erozji)

2)

Ruchom masowym

Musi on podejmować działania zmierzające do utrzymywania walorów produkcyjnych oraz ich
stabilności (zabiegi agrotechniczne).



Starosta lub dyrektor regionalny Lasów Państwowych może nakazać, zalesienie, zadrzewienie czy
zakrzewienie gruntów lub założenie trwałych użytków zielonych



Na koszt Funduszu Ochrony gruntów Rolnych



Jeżeli spowoduje to zmniejszenie produkcji rolnej to właściciel ma prawo do 10-letniego
odszkodowania z funduszu

8.

Plan gospodarowania na zdegradowanych gruntach rolnych jest opracowywany dla gruntów na
„obszarach ograniczonego użytkowania” wokół zakładów przemysłowych i innych
zdegradowanych działalnością zakładów



Na kosz zakładów



W planach określa się m.in. dozwolone kierunki produkcji i zalecenia



Sankcja za niezastosowanie się do planu – nakaz zniszczenia upraw, przemieszczenia zwierząt
lub ich uboju (bez odszkodowania)



Decyzję o tym wydaje wójt

27



Właściciel gruntu, który stosując się do planu, poniósł szkodę przez obniżenie poziomu
produkcji rolniczej –przysługuje mu odszkodowanie od zakładu przemysłowego.



Gdy zastosowanie się powoduje obniżenie poziomu produkcji przez 3 lata o co najmniej 1/3 –
roszczenie właściciela do zakładu o wykup całości lub części gruntu.



Projekt planu udostępniany jest w urzędzie gminy oraz właścicielom objętych nim gruntów przez
30 dni. Należy o tym powiadomić na piśmie. Rada gminy uzyskuje opinie placówek naukowych, a
potem podejmuje uchwałę w przedmiocie zatwierdzenia planu.



Koszty opinii pokrywa zakład przemysłowy



Starosta co 3 lata na gruntach objętych planem prowadzi okresowe badania poziomu skażenia gleb
i roślin. Jeżeli w ich wyniku płody nie nadają się do spożycia lub przetworzenia – koszty badań
ponosi zakład

9.

Rekultywacja – nadanie lub przywrócenie wartości użytkowych gruntom zdegradowanym poprzez
ukształtowanie rzeźby terenu, poprawę właściwości fizycznych i chemicznych, odtworzenie gleb,
umocnienie skarp, odbudowę dróg;



Obowiązek rekultywacji spoczywa na tym kto do degradacji doprowadził



Gdy nieustalony sprawca lub klęska żywiołowa – rekultywuje starosta/dyrektor regionalny lasów
państwowych/dyrektor parku narodowego (w zależności od rodzaju gruntów) korzystając ze
środków Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych (budżetu państwa gdy grunty leśne)



Gdy sprawca degradacji już nie istnieje- brak uregulowania

10.

Rekultywację należy planować, projektować i prowadzić przez cały czas działalności

przemysłowej; należy ją rozpocząć, gdy grunty stają się zbędne do prowadzenia działalności
przemysłowej i zakończyć w terminie do 5 lat od jej zaprzestania;

11.

Rekultywacja wyprzedzająca –może się jej domagać od sprawcy właściciel gruntów, które w

wyniku działalności górniczej są zagrożone osiadaniem;

12.

O zakresie i sposobie wykonywania rekultywacji orzeka właściwy organ, po zasięgnięciu opinii

m.in.:

1)

Dyrektora właściwego okręgowego urzędu górniczego –w odniesieniu do działalności

górniczej

2)

Dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych –w odniesieniu do gruntów

leśnych

3)

Wójta (burmistrza, prezydenta miasta)

13.

Decyzje w sprawie rekultywacji określają m.in.:

1)

Stopień ograniczenia lub utraty wartości użytkowej gruntów

2)

Zobowiązanego do rekultywacji

3)

Kierunek i termin rekultywacji

4)

Uznanie rekultywacji za zakończoną

Opisanych wymagań nie stosuje się do rekultywacji gruntów, które zostały zanieczyszczone
substancjami, preparatami, organizmami i mikroorganizmami; stosuje się wówczas ustawę z dnia 13
kwietnia 2007r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie.

VI.

P

RAWNE

PROBLEMY

GOSPODARKI

WODNEJ

1.

Wody –odnawialny element środowiska; ochrona polega na zapewnieniu najlepszej jakości wód,
utrzymaniu ich ilości zapewniającej równowagę przyrodniczą przez:

1)

Ilościowo (oszczędne wykorzystywanie wód)

2)

Jakościowo (przywracanie/ utrzymywanie standardów wód)



Wzmożona ochrona jakościowa wód podziemnych i obszarów ich zasilania



Wody te wykorzystuje się na potrzeby bytowe ludności, a także na produkcję

artykułów żywnościowych czy farmaceutyków

2.

Planując i przeprowadzając przedsięwzięcia należy powstrzymywać się od naruszania stosunków
wodnych



A gdy to niemożliwe to przywrócić stosunki naruszone (art. 100 pr.o.ś.)

28

Przedmiot prawa wodnego

1.

Prawo wodne dotyczy:

1)

Wód śródlądowych

2)

W ograniczonym zakresie – wód morskich

2.

Pr. wodne określa zasady gospodarowania wodami, korzystania z nich, ich ochrony, kształtowania
zasobów wód –celem jest zaopatrzenie ludności w wodę w odpowiedniej ilości i jakości, ochrona
ilościowa i jakościowa wód, ochrona przed powodzią i suszą, zaspokojenie potrzeb związanych z
turystyką, sportem, wypoczynkiem;

3.

Prawa wodnego nie stosuje się np. do:

1)

Poszukiwania i rozpoznawania wód podziemnych

2)

Solanek, wód leczniczych i termalnych

3)

Wprowadzania do górotworu wód z odwadniania zakładów górniczych

Plany gospodarki wodnej

1.

Plany gosp. wodnej są jednym z instrumentów zarządzania wodami; zaliczają się do nich
zwłaszcza:

1)

Program wodno-środowiskowy kraju (Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej);

aktualizowany co 6 lat;

2)

Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (Rada Ministrów); aktualizowane

co 6 lat;

3)

Plan ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania skutkom suszy (RM)

4)

Warunki korzystania z wód regionu wodnego ( dyrektor regionalnego zarządu gospodarki

wodnej rozporządzeniem – akt prawa miejscowego)

5)

Programy ograniczania odpływu azotu ze źródeł rolniczych (są aktami prawa

miejscowego)

2.

Systemem informacyjnym gosp. wodnej jest kataster wodny (prowadzi Prezes Krajowego
Zarządu Gospodarki Wodnej i dyrektorzy zarządów regionalnych);

3.

Kataster wodny składa się z dwóch działów; w dziale I gromadzi się i aktualizuje dane dot.
m.in.:



Pozwoleń wodnoprawnych



Korzystania z wód



Urządzeń wodnych



Spółek wodnych



Gospodarki rybackiej



Sieci hydrograficznej oraz hydrologicznych i hydrogeologicznych posterunków

obserwacyjnych



Przebiegu granic obszarów zlewni, dorzeczy i regionów wodnych



Ilości i jakości wód oraz wielkości ich poboru



Stref i obszarów ochronnych



Obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi

4.

Dział II obejmuje niektóre plany gosp. wodnej oraz listy przedsięwzięć priorytetowych z
zakresu gosp. wodnej finansowane przez fundusze ochrony środowiska i gosp. wodnej;

29

Własność wód

prywatne

1.

Wody

samorządu terytorialnego

Publiczne

Skarbu Państwa:

1)

Wody morza terytorialnego

2)

Morskie wody wewnętrzne

3)

Śródlądowe powierzchniowe wody płynące



Obrót nimi dozwolony tylko w zakresie z prawa

wodnego; instrumenty obrotu to:



Pozwolenie wodnoprawne



Umowa użytkowania gruntów pod wodami



Umowa użyczenia



Niedozwolone zbycie przez Skarb Państwa tych wód

4)

Wody podziemne (pod powierzchnią ziemi w tzw.

strefie nasycenia)



Nie są one częścią składową nieruchomości

2.

Prawa właścicielskie w stosunku do wód SP wykonują:

1)

Mister właściwy do spraw gospodarki morskiej –morze terytorialne oraz morskie

wody wewn.

2)

Prezes Krajowego Zarządu Gosp. Wodnej (ważniejsze wody)

3)

Dyrektor parku narodowego –wody w granicach parku

4)

Marszałek województwa –pozostałe wody

3.

Zbywać można tylko grunty pod wodami stojącymi (dokonuje Minister Skarbu); gospodarowanie
gruntami pokrytymi wodami stanowiącymi własność Skarbu Państwa jest zadaniem powyższych
organów;

4.

Odpłatne użytkowanie gruntów pod wodami



Opłata roczna



Umowa w formie pisemnej (gdy opłata ponad 5000zł to akt notarialny)



Gdy działalność wymaga pozwolenia wodno prawnego –przesłanką zawarcia umowy jest
uzyskanie tego pozwolenia



Dotyczy przedsięwzięć związanych z:

1)

Energetyką wodną

2)

Transportem wodnym

3)

Wydobywaniem surowców i materii organicznej

4)

Wykonywaniem infrastruktury transportowej

5)

Działalnością rekreacyjną lub inna usługową

6)

Inną działalnością usługową

5.

Dla innych przedsięwzięć – użyczenie gruntów pod wodami

6.

Gdy woda zajmie na stałe cudzy grunt to grunt ten staje się własnością właściciela wody (z
odszkodowaniem)

7.

Gdy woda (powódź) czasowo zajmuje cudzy grunt to do zmiany własności nie dochodzi



Odszkodowanie jedynie gdy:

1)

Powódź wynikiem nieprzestrzegania przepisów ustawy przez właściciela wody

2)

Zalano polder przeciwpowodziowy

8.

Objęte prawem własności gruntowej są:

1)

Wody stojące

2)

Wody w rowach (odprowadzają wodę stale lub okresowo a szerokość dna mniej niż

1,5 m w ujściu)



Ich własność idzie za własnością gruntu (dla wód płynących to wartość gruntu idzie za własnością
wody)

9.

Woda nie jest rzeczą ale należy do niej analogicznie stosować przepisy o rzeczach

30

10.

Obowiązki właściciela: –

1)

utrzymanie wód (należyty stan jakościowy, budowa urządzeń wodnych, remont

budowli regulacyjnych, należyty stan techniczny koryt ścieków wodnych, zachowanie stanu
dna oraz brzegów)

+ dla wód powierzchniowych

2)

współudział w odbudowaniu ekosystemów zdegradowanych przez niewłaściwą

eksploatację zasobów wodnych

3)

umożliwianie obserwacji i pomiarów

4)

regulowanie stanu wód w ciekach naturalnych i kanałach

5)

zapewnienie swobodnego spływu wód powodziowych oraz lodów

11.

Właściciel nieruchomości przyległej do wody:

1)

Publicznej ma obowiązek umożliwienia dostępu do wód w celu wykonania robót

związanych z ich utrzymaniem oraz dla ustanawiania znaków żeglugowych

2)

Objętej korzystaniem powszechnym powinien zapewnić dostęp do wód w sposób

umożliwiający korzystanie; o szczegółach orzeka wójt w drodze decyzji;

3)

Ma obowiązek usunięcia powstałych na jego gruncie przeszkód (zmian) w odpływie

wody

12.

Zabronione jest:

1)

Grodzenie nieruchomości przyległych do powierzchniowych wód publicznych odległości
mniejszej niż 1,5m od linii brzegu

2)

Zakazywanie (uniemożliwianie) przechodzenia przez ten obszar

Zakaz nie dotyczy stref ochronnych ujęć wody oraz obrębów hodowlanych;

13.

Właścicielowi gruntu nie wolno (o ile ustawa nie stanowi inaczej):

1)

Zmieniać stanu wody na gruncie w sposób powodujący szkody na gruntach sąsiednich

2)

Odprowadzać wód oraz ścieków na grunty sąsiednie

14.

Obowiązek zapłaty odszkodowania obciąża odpowiednio:

1)

Właściciela wody

2)

Właściciela hydrologiczno-meteorologicznych urządzeń pomiarowych

Gminę

Korzystanie z wód

1.

Korzystanie z wód to używanie na potrzeby ludności oraz gospodarki

2.

Korzystanie z wód może być:

1)

Powszechne

2)

Zwykłe

3)

Szczególne

31

Korzystanie Powszechne

Korzystanie Zwykłe

Korzystanie Szczególne

Przedmiot

1)

Śródlądowe publiczne
wody powierzchniowe

2)

Morskie wody wewn.

3)

Morze terytorialne

1)

Wody prywatne (wody
stojące oraz w rowach)

2)

Wody podziemne w
granicach nieruchomości
gruntowej(wody
stanowiące własność SP)

Dowolna woda

Podmioty

Każdy (najczęściej os fiz)

Zakres

1)

Zaspokajanie potrzeb
osobistych, gospodarstwa
domowego lub
rolnego(bez specjalnych
urządzeń), wypoczynek,
turystyka, rekreacja i
amatorski połów

2)

Wydobywanie kamienia,
żwiru i piasku w
miejscach wyznaczonych
przez radę gminy za
zgoda właściciela wody

Zaspokajanie potrzeb gosp.
domowego lub rolnego.
Korzystaniem zwykłym nie
jest jednak:

1)

Nawadnianie gruntów
wodą podziemną za
pomocą deszczowni

2)

Pobór wody w ilości
większej niż 5m

3

/dobę

3)

Korzystanie z wody na
potrzeby działalności
gosp.

4)

Rolnicze wykorzystanie
ścieków lub
wprowadzanie do wód
oczyszczonych ścieków
w ilości przekraczającej
5m

3

/dobę

Nie upoważnia do
wykonywania urządzeń
wodn.

Wykraczające poza
powszechne i zwykłe .

chodzi tu zwłaszcza o:

1)

Przerzuty wód i sztuczne
zasilanie wód
podziemnych

2)

Piętrzenie i
retencjonowanie
śródlądowych wód
powierzchniowych

3)

Korzystanie z wód w
celach energet.

4)

Wydobywanie z wód
kamienia, żwiru, piasku,
innych materiałów oraz
wycinanie roślin z wód

5)

Rybackie korzystanie ze
śródlądowych wód pow.

6)

Pobór, odprowadzanie
wód, wprowadzanie
ścieków do wód lub do
ziemi (w zakresie
wykraczającym poza
korzystanie powszechne
lub zwykłe)

7)

Korzystanie z wód do
celów żeglugi oraz
spławu

Pozwolenie

?

Nie wymaga

Nie wymaga

W zasadzie niezbędne jest
pozwolenie wodnoprawne.

odpłatność

Bezpłatne / wolne od opłat

Bezpłatne / wolne od opłaty

Tzw. należności



Poza tymi rodzajami korzystania (= nie podlega ograniczeniom) korzystanie w przypadku:

1)

Zwalczania poważnej awarii, klęski żywiołowej, pożarów i innych miejscowych

zagrożeń

2)

Zapobieżenia poważnemu niebezpieczeństwu dla życia, zdrowia albo mienia znacznej

wartości gdy inaczej nie można temu zapobiec

3.

Korzystanie z wody może być ograniczane np. przez:

1)

Prawne formy ochrony wód (zwłaszcza obszarowe)

2)

Formy ochrony przyrody

32

3)

Uchwała rady powiatu lub rozporządzenie ministra wł. ds. środowiska ograniczające

używanie jednostek pływających lub niektórych ich rodzajów na niektórych wodach (tzw.
strefy ciszy)

4)

Rozporządzenie dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej w celu

zapobieżenia skutkom suszy lub powodzi

4.

Rozszerzenie korzystania z wody - uchwała rady powiatu rozszerzająca zakres przedmiotowy
korzystania powszechnego



W takim przypadku właścicielowi wody przysługuje odszkodowanie od SP

Pozwolenie wodnoprawne

1.

Do korzystania szczególnego w zasadzie niezbędne jest pozwolenie wodnoprawne.

2.

Wyjątki (korzystanie szczególne zwolnione z obowiązku uzyskania pozwolenia wodnoprawnego):

1)

Uprawianie żeglugi śródlądowej (w tym holowanie i spław drewna)

2)

Wydobywanie materiałów z dnia i roślin w celu utrzymywania wód, szlaków

żeglownych i remontem urządzeń wodnych

3)

Pilne prace zabezpieczające w okresie powodzi

4)

Wykonywanie studni do 30m.

5)

Rybackie korzystanie z wód śródlądowych

6)

Pobór wody do 5m

3

/dobę

7)

Odwadnianie obiektów i odprowadzanie wód z wykopów budowlanych

8)

Pobór i odprowadzanie wód w związku z wykonywaniem odwiertów lub otworów

strzałowych na cele badań sejsmicznych.

3.

Pozwolenie wodnoprawne to decyzja administracyjna, która:



Określa zakres szczególnego korzystania z wody



Zezwala na wykonywanie niektórych innych określonych ustawą czynności, które mogą
wpływać na stosunki wodne np. (regulacja wód, wykonywanie urządzeń wodnych itd.) niekiedy
także na wykonywanie niektórych czynności na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią.



Organy wodnoprawne:



Starosta - zasadą



Wyjątkowo marszałek województwa, dotyczy to m.in. pozwoleń wodnoprawnych na :

1)

Korzystanie z wód bądź wykonywanie urządzeń wodnych lub eksploatację instalacji

związanych z przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko

2)

Wykonywanie urządzeń przeciwpowodziowych

3)

Przerzuty wody, wydobywanie kamienia, piasku, żwiru i innych materiałów z wód

powierzchniowych

4)

Wykonywanie pewnych czynności na obszarach zagrożenia powodzią

5)

Wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów

Dla pozwoleń wodnoprawnych na terenach zamkniętych właściwy jest dyrektor regionalnego
zarządu gospodarki wodnej. Zadania starosty i marszałka województwa są zadaniami z zakresu
administracji rządowej.

Postępowanie wodnoprawne zasadniczo regulowane jest kodeksem postępowania admin. Oraz
prawem wodnym.
Postępowanie wodnoprawne wydaje się na wniosek. Jego istotnym elementem są m.in. :
- operat wodnoprawny,
- opis zamierzonej działalności, sporządzony w języku nietechnicznym
- dla przedsięwzięć zaliczonych do kategorii mogących znacząco oddziaływać na środowisko-decyzja
w sprawie środowiskowych uwarunkowań
Wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ( w braku – decyzja o
warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu)



Operat wodnoprawny powinien określać ; ( nie jest wymagane by dokonał go

fachowiec)
Cel i zakres korzystania z wód

33

Rodzaje urządzeń pomiarowych i znaków żeglownych
Stan prawny nieruchomości objętej zasięgiem korzystania z wody
Charakterystyka wód objętych pozwoleniem
Wpływ zakładu na wody powierzchniowe i podziemne
Sposób postępowania w przypadku: rozruchu, zatrzymania lub awarii
Informacja o formach ochrony przyrody w zasięgu oddziaływania
Obowiązki ubiegającego się o wydanie pozwolenia w stosunku do osób trzecich
Wpływ gospodarki wodnej zakładu na wody

Wszczęcie postępowania informacja do publicznej do wiadomości





Stronami są:

1)

Wnioskodawca

2)

Właściciel wody

3)

Dyrektor rzgw

4)

Właściciel urządzenia wodnego

5)

Władający powierzchnią ziemi w zasięgu planowanego przedsięw.

gdy

ponad 20

6)

Uprawniony do rybactwa w zasięgu planowanego przedsięwzięcia

stron to

do nich tylko obwieszczenia

Decyzja (pozwolenie wodnoprawne lub odmowa udzielenia pozwolenia wodnoprawnego)



Musi być zgodna z:

1)

Warunkami korzystania z wód regionu wodnego lub wód zlewni

2)

Miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego

3)

Wymagań ochrony zdrowia, środowiska i dóbr kultury i innych z innych

przepisów



Odmowa udzielenia pozwolenia wodnoprawnego gdy:

1)

Naruszenie warunków korzystania z wód regiony wodnego, miejscowego

planu (ew. decyzji o warunkach zagospodarowania i zabudowy)

2)

Działalność nie spełnia wymagań ochrony zdrowia, środowiska lub dóbr

kultury

3)

(gdy korzystnie z wody w celach energetycznych) niezapewnienie

uzasadnionego wykorzystania potencjału hydroenergetycznego

4.

Pozwolenie wodnoprawne to decyzja administracyjna na czas określony ( nie dłuższy niż 20 lat)

5.

Treść pozwolenia wodnoprawnego (w szczególności):

1)

Ilość pobieranej lub odprowadzanej wody

2)

Ograniczenia wynikające z konieczności przepływu nienaruszonego

3)

Sposób gospodarowania wodą

4)

Ilość, stan, skład ścieków

5)

Obowiązki wobec innych uprawnionych

6)

Warunki wykonywania urządzeń wodnych

7)

Przedsięwzięcia ograniczające negatywne oddziaływanie

8)

Sposób i zakres pomiarów, Zachowanie w sytuacjach awaryjnych

9)

Termin pobierania i odprowadzania wody

6.

Wspólne pozwolenie wodnoprawne



Możliwe jest uzyskanie pozwolenia na wspólne przez kilka zakładów korzystanie z wody



Należy wskazać zakład główny, odpowiedzialny za spełnianie obowiązków

7.

Następstwo prawne



Następca prawny uprawnionego – ex lege wstępuje w miejsce uprawnionego na podstawie
pozwolenia wodnoprawnego



Ale gdy pozwolenie dotyczy instalacji to przeniesienie wymaga wydania decyzji
administracyjnej

8.

Cofnięcie (ograniczenie) pozwolenia wodnoprawnego możliwe(fakultatywne) gdy:

1)

Zakład zmienia cel korzystania z wód

2)

Urządzenia wykonane/ utrzymywane niezgodnie z pozwoleniem

34

3)

Zakład nie wykonuje obowiązków wobec innych uprawnionych

4)

Nastąpiło naturalne zmniejszenie zasobów wód podziemnych

5)

Uprawniony nie rozpoczął w terminie działalności lub zaprzestał na min. 2 lata

6)

Zmiana przepisów dotyczący gospodarki wodnej

7)

Wymagają tego warunki korzystania z regionu wodnego

9.

Pozwolenie wodnoprawne wygasa gdy:

1)

Termin

2)

Zrzeczenie się pozwolenia

3)

Zakład nie rozpoczął wykonywania urządzeń wodnych w ciągu 2 lat od ostateczności

pozwolenia

Ochrona wód

1.

Ochrona wód:

1)

Jakościowa – zachowanie dobrego stanu i przydatności do



spożycia,



bytowania ryb



rekreacji i sportów wodnych

2)

Ilościowa (zapobieganie marnotrawstwu)

2.

Ochrona wód

1)

Powszechna

2)

Obszarowa

3)

Indywidualna (obowiązki wynikające z pozwolenia wodnoprawnego)

3.

Instrumenty powszechnej ochrony jakościowej wód są



zakazy:

1)

Wprowadzania ścieków bezpośrednio do wód podziemnych

2)

Wprowadzania ścieków do niektórych wód powierzchniowych

3)

Wprowadzania do wód odpadów

4)

Spławiania do wód śniegu z terenów zanieczyszczonych (zwłaszcza centrów miast)

5)

Lokalizowania na terenach bezpośredniego zagrożenia powodzią przedsięwzięć

mogących znacząco oddziaływać na środowisko, gromadzenia tam tego co może
zanieczyszczać wodę

6)

Mycia pojazdów w wodach powierzchniowych oraz nad brzegami

7)

Pobieranie z wód powierzchniowych wody do opryskiwaczy rolniczych i mycia ich w

tych wodach

8)

Używanie farb produkowanych na bazie związków organiczno-cynkowych do

konserwacji technicznych konstrukcji podwodnych



Obowiązek ochrony wód przed zanieczyszczeniami ciąży na tym kto wprowadza ścieki do wód/
ziemi



Odprowadzanie ścieków może być połączone z obowiązkiem monitorowania jakości wody
powyżej i poniżej miejsca zrzutu

4.

Obszarowa ochrona wody ma na celu zachowanie należytego stanu wody dla zaopatrzenia w wodę
do spożycia lub dla zakładów wymagających wody odpowiedniej jakości

5.

Instrumenty ochrony obszarowej:

1)

Obszar ochronny zbiornika wód śródlądowych

2)

Strefa ochronna ujęcia wody

6.

Obszar ochronny zbiornika wód śródlądowych



Dla zbiorników które nie są aktualnie wykorzystywane



Tworzy dyrektor RZGW w drodze rozporządzenia (akt prawa miejscowego)



Wiąże to przy sporządzaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego



Określa obszar i wymagania konieczne dla zachowania odpowiedniego stanu wód, np. (dotyczące
wznoszenia obiektów budowlanych lub innych robót mogących zanieczyścić wodę)



Teoretyczne bo ani jednego w Polsce

7.

Strefa ochronna ujęć wody:



Dla ochrony istniejącego ujęcia wody

35



Tworzy ją dyrektor RZGW rozporządzeniem



Wyjątkowo (gdy granica się tylko do obszaru ochrony bezpośredniej) organ wydający
pozwolenie wodnoprawne



Na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody



Strefa ochronna dzieli się na:



teren ochrony pośredniej (obszar zasilania ujęcia, oznaczony w punktach przecięcia z drogami
i innych punktach charakterystycznych) mogą na nim zostać wprowadzone zakazy
(ograniczenia) dotyczące wykonywania robót powodujących zmniejszenie przydatności wody



teren ochrony bezpośredniej

1)

powinien być ogrodzony oznaczony stałymi znakami (stojącymi lub pływającymi)

oraz zagospodarowany zielenią

2)

zabronione korzystanie z nieruchomości w celu niezwiązanym z eksploatacją

3)

należy odprowadzać wody opadowe tak by nie mieszały się ze źródłem

4)

obowiązek odprowadzania ścieków poza teren ochrony bezpośredniej

5)

przebywanie osób niepowołanych powinno zostać ograniczone

8.

Akty ustanawiające obszarową ochronę wód mogą powodować, ze dalsze korzystanie z
nieruchomości w dotychczasowy sposób stanie się niemożliwe lub istotnie ograniczone



roszczenie o:

1)

Odszkodowanie

2)

Wykup nieruchomości



Roszczenia skierowane przeciwko

1)

SP (dyrektora RZGW) – dla obszaru ochronnego zbiornika wód podziemnych

2)

Właścicielowi ujęcia – dla strefy ochronnej

Obowiązek naprawy szkody jest ograniczony wyłącznie do pokrycia strat. Ustalenie
odszkodowania następuje w drodze decyzji admin.. Nie podlega ona zaskarżeniu. Strona
niezadowolona z rozstrzygnięcia może domagać się ustalenia odszkodowania na drodze sądowej.
Inny charakter mają strefy ochronne wokół urządzeń pomiarowych służb państwowych ( służby
hydrologiczno-meterologicznej oraz hydrogeologicznej). Celem tych sfer jest ochrona urządzeń
jak i zapewnienie reprezentatywności pomiarów. Strefę ustala starosta, wyznaczając jej zasięg
oraz obowiązujące wymagania ochronne bądź nakaz ich usunięcia.

Budownictwo wodne

Budownictwo wodne polega na wykonywaniu oraz utrzymywaniu urządzeń wodnych. Do tych
ostatnich zaliczają się urządzenia służące kształtowaniu zasobów wodnych oraz korzystaniu z
nich, a zwłaszcza:

- budowle piętrzące, upustowe, przeciwpowodziowe i regulacyjne, poldery przeciwpowodziowe,
kanały i rowy,
- zbiorniki, obiekty zbiorników i stopni wodnych,
- stawy rybne, stawy do oczyszczania ścieków, rekreacyjne ,
- obiekty służące do ujmowania wód powierzchniowych oraz podziemnych ,
- obiekty energetyki wodnej,
- wyloty urządzeń kanalizacyjnych,
- stałe urządzenia służące do połowu ryb lub innych organizmów wodnych,
- mury oporowe, bulwary, nabrzeża, pomosty, przystanie, kąpieliska,
- stałe urządzenia służące do dokonywania przewozów międzybrzegowych
Ich projektowanie, wykonywanie, utrzymywanie musi uwzględniać zasadę zrównoważonego
rozwoju, a w szczególności potrzebę zachowania dobrego stanu wód.
W kosztach utrzymywania urządzeń wodnych uczestniczy ten, kto odnosi z nich korzyści. Na
wniosek właściciela urządzenia wodnego szczegóły w drodze decyzji ustala organ właściwy do
wydania pozwolenia wodnoprawnego.

Wykonywanie urządzeń wodnych
Co do zasady wykonanie urządzeń wodnych wymaga pozwolenia wodnoprawnego, musi także
spełnić wymagania przewidziane prawem budowlanym. Jeżeli stanowią one przedsięwzięcia

36

mogące znacząco oddziaływać na środowisko, konieczne staje się uzyskanie decyzji w sprawie
środowiskowy uwarunkowań. Zakład , który wykonał urządzenie wodne bez wymaganego
pozwolenia , jest obowiązany do jego rozebrania na koszt własny. Jeżeli tak wykonane urządzenie
wodne nie narusza przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz
wymagań m.in. dobry stan wód , istnieje możliwość jego legalizacji. Opłata legalizacyjna wynosi
10-krotność opłaty skarbowej za wydanie pozwolenia wodnoprawnego.

Ochrona urządzeń wodnych
Obowiązują następujące zakazy ;
- ich niszczenia lub uszkadzania
- utrudniania przepływu wody

Melioracje wodne polegają na regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności
produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz na ochronie użytków rolnych przed powodziami.
Urządzenia melioracyjne dzielą się na podstawowe i szczegółowe.
Do urządzeń melioracyjnych podstawowych zalicza się :
- budowle piętrzące, upustowe oraz obiekty służące do ujmowania wód,
- stopnie wodne, zbiorniki wodne,
- kanały wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie,
- rurociągi o średnicy co najmniej 0,6 m,
- budowle regulacyjne oraz przeciwpowodziowe,
- stacje pomp
Urządzenia te stanowią własność SP i w zasadzie są wykonywane na jego koszt.

Do urządzeń melioracji wodnych szczegółowych zalicza się :
- rowy wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie
- drenowania
- rurociągi o średnicy poniżej 0,6 m
- ziemne stawy rybne
- stacje pomp do nawodnień ciśnieniowych
- groble na obszarach nawadnianych
- systemy nawodnień grawitacyjnych i ciśnieniowych
Są one wykonywane przez właścicieli gruntów i stanowią części składowe nieruchomości.
Ochrona przed powodzią lub suszą

1.

Ochrona przed powodzią suszą jest zadaniem administracji rządowej i samorządowej



W tym celu

1)

Systemy retencji wód, suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz polderów

2)

Racjonalna retencja

3)

Kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych, terenów zalewowych,

4)

budowy i utrzymywania wałów przeciwpowodziowych



należy do właścicieli wód (częściowo może to być obowiązek związków wałowych)

2.

Dyrektor RZGW sporządza studium ochrony przeciwpowodziowej



opiniują organy uchwałodawcze j.s.t (30 dni i domniemanie zgody)



A w nim podział na obszary:

1)

Wymagające ochrony przed zalaniem z uwagi na ich zagospodarowanie lub wartość

gospodarczą lub kulturową

2) Obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią (służą przepuszczaniu wód powodziowych) Do
wspomnianych obszarów zaliczają się :
- tereny położone pomiędzy wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, a
linią brzegu
- obszar pasa nadbrzeżnego
- strefa przepływów wezbrań powodziowych



Zabronione(nie są to zakazy bezwzględne) czynności mogące utrudniać ochronę

przeciwpowodziową:



Wznoszenie obiektów budowlanych

37



Sadzenie drzew i krzewów



Zmiany ukształtowania terenu

2)

Potencjalnego zagrożenia powodzią



Są zagrożone w razie przelania się przez wał lub zniszczenia wału

-

3.

Ochrona wałów przeciwpowodziowych – zakazy:

1)

Przejeżdżania przez wały oraz wzdłuż korony wałów, a także przepędzanie zwierząt

gospodarskich

2)

Uprawy grunty, sadzenia drzew i krzewów do 3 m od stopy wału

3)

Rozkopywanie wałów przez osoby nieupoważnione

4)

Uszkadzania darniny i innych umocnień

5)

Wykonywania obiektów budowlanych, kopania studni, sadzawek, dołów, rowów w

odległości do 50 m

Uprawnienia dyrektora RZGW:

1)

W razie ostrzeżenia o nadejściu fali powodziowej – nakazanie zakładowi piętrzącemu wodę

opróżnienia zbiornika/ obniżenie wysokości spiętrzenia



Uzgodnienie wojewody (6 godzin i domniemanie zgody)

2)

Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej w celu zapobieżenia skutkom powodzi lub suszy –

rozporządzenie czasowo ograniczające korzystanie z wód

Spółki wodne i związki wałowe

1.

Spółki wodne to osoby prawne, tworzone na podstawie prawa wodnego w celu zaspokajania
niektórych potrzeb w zakresie gospodarowania wodami
w szczególności związanych z eksploatacją, wykonywaniem , utrzymywaniem urządzeń wodnych
służących:



zapewnianiu wody dla ludności



ochrony wód przed zanieczyszczeniami



ochrony przed powodzią, melioracji



wykorzystania wody do celów przeciwpożarowych



utrzymywania wód



melioracji wodnych oraz prowadzenia racjonalnej gospodarki na terenach zmeliorowanych

uzyskany zysk można przeznaczać tylko na cele statutowe. Może ona korzystać z pomocy
państwa oraz j.s.t, stosownie do przepisów o finansach publicznych
mogą tworzyć związki spółek wodnych

2.

Utworzenie spółki wodnej
pisemna umowa minimum 3 osób (fizycznych, prawnych)
założyciele muszą:



uchwalić statut (zatwierdza go starosta)



wybrać organy spółki

nabycie osobowości prawnej z chwilą ostateczności decyzji starosty

3.

Starosta sprawuje nadzór nad działalnością spółki wodnej

4.

Stosunek członka do spółki wodnej:
członek nie odpowiada za zobowiązania spółki
członek ma obowiązek wnoszenia składek oraz inne świadczenia wynikające ze statutu

Spółka odpowiada za swe zobowiązania całym majątkiem.



egzekucja tych obowiązków na zasadach egzekucji należności podatkowych

5.

Związki wałowe – dla tworzenia i utrzymywania wałów przeciwpowodziowych wraz z
urządzeniami służącymi za ich wyposażenie

6.

odpowiednie stosowanie przepisów o spółkach wodnych

Organy administracji wodnej

38

1.

Organy administracji właściwe w sprawach gospodarki wodnej są:
minister właściwy ds. gospodarki wodnej
Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej
wojewodowie
organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego

2.

Centralnym organem administracji wodnej – Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
powołuje go i odwołuje Prezes Rady Ministrów
nadzór nad nim sprawuje minister właściwy ds. gospodarki wodnej
ma domniemanie kompetencji w sprawach z zakresu prawa wodnego (wszystko co nie
zastrzeżone innym organom)
ma organ doradczy – Radę Gospodarki Wodnej
zadania:

1)

opracowanie (zatwierdzanie) planów gospodarki wodnej

2)

prowadzenie katastru wodnego

3)

nadzór nad działalnością dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej

4)

nadzór nad działalnością państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej

5)

nadzór nad działalnością państwowej służby hydrogeologicznej

6)

organ wyższego stopnia wobec dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej

3.

Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej – organy administracji niezespolonej właściwi
w sprawach gospodarowania wodami w ramach regionu wodnego

zadania

prowadzenie katastru wodnego w ramach regionu wodnego
udział (na prawach strony) w postępowaniach administracyjnych z zakresu prawa wodnego w
ramach regionu wodnego
wykonywanie zadań w zakresie utrzymywania wód
wydawanie aktów prawa miejscowego (np. zatwierdzających warunki korzystania z wód regionu
wodnego oraz zlewni)
sporządzenie studium określającego granice bezpośredniego zagrożenia powodzią
kontrola gospodarki wodami

Państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna oraz hydrogeologiczna

1.

Państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna – Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
zadania:
osłona hydrologiczna i meteorologiczna społeczeństwa i gospodarki
rozpoznania i kształtowani oraz ochrony zasobów wodnych kraju
bilansowania zasobów wód powierzchniowych

2.

Państwowa służba hydrogeologiczna – Państwowy Instytut Geologiczny
zadanie – rozpoznawanie, bilansowanie i ochronę wód podziemnych

3.

Obie utrzymują sieci pomiarowe składające się z urządzeń (urządzenia temu służące są otoczone
strefą ochronną urządzeń pomiarowych – wyznacza ją starosta)

Osoby wykonujące prace pomiarowe, kontrolne oraz związane z wykonywaniem , obsługą oraz
utrzymywaniem wspomnianych urządzeń pomiarowych mają prawo :
- wstępu na nieruchomość oraz umieszczania tam urządzeń pomiarowych,
- wykonywania czynności niezbędnych do przeprowadzenia pomiarów,
- usuwania drzew z obszarów strefy ochronnej oraz niwelacji jej terenu
-właścicielem zdobytych informacji z pomiarów jest Skarb Państwa

Zbiorowe zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków

39

1.

Zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy
ale może być wykonywane w ramach związków międzygminnych (przez związek lub przez gminę
wyznaczoną w ramach związku)
zbiorowe zaopatrywanie w wodę i odprowadzanie ścieków to:
pobór wody
uzdatnianie wody
odprowadzanie ścieków
oczyszczanie ścieków

Kierunki rozwoju sieci wodociągowych i kanalizacyjnych winny być ustalone w studium

uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego

2.

Przedsiębiorstwo wodociągowo – kanalizacyjne:

Może nim być

1)

Przedsiębiorca po uzyskaniu zezwolenia (decyzją) wójta

2)

Prowadząca taką działalność „gminna jednostka organizacyjna” nie mająca osobowości
prawnej

Ma obowiązek zapewnienia zdolności posiadanych urządzeń do dostawy wymaganej ilości wody

odprowadzania wymaganej ilości ścieków w sposób ciągły i niezawodny

3.

Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków uchwala rada gminy
określa on prawa i obowiązki przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, odbiorców usług
w tym:

1)

minimalny poziom świadczonych usług

2)

szczególne warunki i tryb zawierania umów

3)

warunki przyłączania do sieci

4)

niektóre inne standardy świadczonych usług

5)

warunki dostarczania wody na cele przeciwpożarowe

4.

Rada gminy zatwierdza ustalone przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne taryfy cen i
opłat za usługi świadczone w zakresie zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków

5.

Zabronione jest odprowadzanie ścieków:

1)

bytowych do kanalizacji burzowej

2)

opadowych i drenażowych do kanalizacji sanitarnej

3)

odpadów stałych mogących zmniejszać przepustowość kanałów

4)

opadów płynących niemieszających się z wodą

5)

substancji palnych, wybuchowych, żrących i toksycznych

6)

odpadów i ścieków z hodowli zwierząt

niezidentyfikowanych ścieków ze szpitali, sanatoriów, zakładów weterynaryjnych

VII.

G

OSPODAROWANIE

GEOLOGICZNYMI

ZASOBAMI

ŚRODOWISKA

1.

Ochrona złóż kopalin polega na:

1)

racjonalnym gospodarowaniu zasobami

2)

kompleksowym wykorzystaniu

2.

Ochrona złóż kopalin

1)

zapobieganie zagospodarowaniu przestrzeni na której występuje złoże kopaliny w sposób
wykluczający lub utrudniający przyszła eksploatację – realizowane przez zagospodarowanie
przestrzenne

2)

racjonalnego wykorzystania złoża w procesie jego eksploatacji – realizowane przez prawo
geologiczne i górnicze

3.

Przedmiot prawa geologicznego i górniczego:

1)

wykonywanie prac geologicznych (poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin)

2)

wydobywanie złóż kopalin

3)

składowanie w górotworze w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych

4)

niektóre związane z tym wymagania ochrony środowiska

40

5)

RM może objąć zakresem tej ustawy (rozporządzeniem) pewne roboty podziemne z
zastosowaniem techniki górniczej
warszawskie Metro
kopalnie zabytkowe
kopalnie doświadczalne itp.

4.

Kopalina to naturalny minerał, którego wydobywanie może przynieść korzyść gospodarczą
złoże to nagromadzenie tych kopalin
jest elementem środowiska

Podział kopalin

Kopalinami nie są wody (poza uznanymi w drodze rozporządzenia RM za kopaliny):



Solankami



Wodami leczniczymi



Wodami termalnymi

5.

Własność złóż:

1)

złoża kopalin znajdujące się w granicach przestrzennych nieruchomości gruntowych są
częścią składową nieruchomości

2)

złoża znajdujące się wewnątrz skorupy ziemskiej są własnością SP
swym prawem może rozporządzać tylko w ramach użytkowania górniczego

6.

Użytkowanie górnicze



w drodze umowy (ad solemnitatem na piśmie)



pod warunkiem uzyskania koncesji



może być poprzedzone przetargiem (przy węglowodorach musi)



obejmuje prawo poszukiwania, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin w granicach
określonych umową



jest zbywalne



gaśnie w razie utraty mocy koncesji

Koncesje

1.

Koncesji wymaga działalność (gospodarcza) w zakresie:

1)

poszukiwania (rozpoznawania) złóż kopalin

2)

wydobywanie kopalin ze złóż

3)

podziemnego składowania odpadów i bezzbiornikowego magazynowania substancji

2.

Organy koncesyjne:

1)

minister właściwy ds. środowiska – właściwy dla:
działalności koncesjonowanej na terytorium morskim RP
podziemnego magazynowania i składowania
działań dotyczących podstawowych kopalin energetycznych i metalicznych

2)

marszałek województwa – nie zastrzeżone ministrowi ani staroście

3)

starosta – właściwy dla (łącznie)



kopalin pospolitych



wydobywanych odkrywkowo



na powierzchni do 2 ha

41



ilość do 20 000 m3 rocznie



bez materiałów wybuchowych



nie na terenach morskich

3.

Wniosek koncesyjny (przedsiębiorca w rozumieniu sdg)
gdy przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na środowisko lub na obszar Natura 2000 to
załącznikiem musi być decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia
trzeba się wylegitymować m.in. tytułem prawnym do nieruchomości
Uzgodnienia (14 dni i fikcja decyzji pozytywnej) przy wydawaniu koncesji:

1)

wydobywanie kopaliny podstawowej – minister wł. ds. gospodarki

2)

wydobywanie kopaliny leczniczej – minister wł. ds. zdrowia

3)

działalność w granicach obszarów morskich RP – minister wł. ds. gospodarki morskiej



opinia organu wykonawczego gminy (poza obszarami morskimi)

4.

Przesłanki odmowy udzielenia koncesji
zagrożenie bezpieczeństwa państwa lub obronności
inny ważny interes państwa
wymagania ochrony środowiska
uniemożliwienie wykorzystania nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem

5.

uzyskanie koncesji – koncesjonariusz staje się przedsiębiorcą w rozumieniu prawa geol. i górn.

6.

Treść koncesji:
Rodzaj i lokalizacja działalności
Data rozpoczęcia działalności
Czas prowadzenia działalności (do 50 lat)
Wymagania dotyczące działalności (w tym bezpieczeństwa powszechnego i ochrony środowiska)
Gdy to koncesja na wydobywanie – obszar górniczy i teren górniczy
Fakultatywnie:



Uzależnienie od ustanowienie zabezpieczenia roszczeń



Wyłączenie spod działania ustawy o odpadach masy ziemne usuwane w związku

wydobywaniem kopalin

7.

Koncesja może być przedmiotem obrotu
może być przeniesiona w drodze postępowania administracyjnego za zgodą dotychczasowego
koncesjonariusza na nowy podmiot o ile:

1)

wykaże się tytułem prawnym do nieruchomości, prawem do informacji górniczej (bądź
przyrzeczeniami ich ustanowienia)

2)

wykaże on że jest w stanie spełnić wymagania związane z wykonywaniem zamierzonej
działalności

8.

Utrata mocy koncesji następuje w wyniku:
Cofnięcia (bez odszkodowania)

1)

prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności objętej
koncesją

2)

mimo wezwania nie podjął działalności lub trwale jej zaprzestał

3)

zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub ważnego interesu publicznego

wygaśnięcia (organ koncesyjny stwierdza decyzją)

1)

z upływem czasu

2)

stała się bezprzedmiotowa (np. w wyniku całkowitego wydobycia kopaliny)

3)

w razie likwidacji przedsiębiorcy

4)

w razie zrzeczenia się koncesji

Prace geologiczne

1.

Prace geologiczne wymagają sporządzenia ich projektu prac geologicznych

2.

staje się on elementem wniosku koncesyjnego gdy koncesja wymagana

3.

gdy nie jest elementem wniosku koncesyjnego to zatwierdza go organ administracji geologicznej

4.

Prace geologiczne mogą prowadzić tylko osoby mające kwalifikacje określone w rozporządzeniu
ministra wł. ds. środowiska

42

5.

Zamiar rozpoczęcia prac geologicznych zgłasza się z 14dniowym wyprzedzeniem wójtowi oraz
organowi nadzoru górniczego

6.

Wyniki prac geologicznych należy przedstawić w dokumentacji geologicznej
rodzaje dokumentacji geologicznej

1)

dokumentacja złoża kopaliny

2)

dokumentacja hydrogeologiczna

3)

dokumentacja geologiczno-inżynierska

dokumentacje przedkłada się organowi administracji geologicznej a ten w ciągu 2 miesięcy
przyjmuje ją bez zastrzeżeń bądź w drodze decyzji żąda jej uzupełnienia lub poprawienia

7.

Prawo do informacji geologicznej przysługuje Skarbowi Państwa
ten kto poniósł koszty wykonania prac geologicznych ma czasową wyłączność na nieodpłatne
korzystanie z informacji geologicznej uzyskanej w wyniku swych prac

8.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego powinien uwzględniać dane wynikające z
dokumentacji geologicznej.

VIII.

P

RAWNA

OCHRONA

ROŚLIN

I

ZWIERZĄT

* Powszechna ochrona roślin *

1.

Powszechna ochrona drzew (krzewów)- zadaniem gminy jest zakładanie i utrzymywanie w
należytym stanie terenów zieleni i zadrzewień

2.

Niektóre zabiegi pielęgnacyjne- obejmują wyłącznie:



usuwanie gałęzi obumarłych, nadłamanych lub kolidujących z obiektami budowlanymi
(urządzeniami technicznymi),



kształtowanie korony drzewa, którego wiek nie przekracza 20 lat



utrzymywania korony drzewa, którego wiek nie przekracza 10 lat

3.

Zakaz Wypalania



Zabronione jest wypalanie roślinności:



Na łąkach



Pastwiskach



Rowach



Nieużytkach



Pasach przydrożnych



Szlakach kolejowych



W trzcinowiskach i szuwarach

Zabronione jest również wypalanie słomy i pozostałości roślinnych na polach.

4.

Usuwanie drzew i krzewów



Usunięcie drzewa (krzewu) rosnącego na nieruchomości wymaga zezwolenia. Co do zasady
wydaje je wojt, burmistrz lub prezydent miasta.



Wyjątkowo inny organ:

1)

Gdy nieruchomość w rejestrze zabytków – wojewódzki konserwator zabytków

2)

Nieruchomości będące własnością gminy – starosta

3)

Obszary objęte ochroną krajobrazową w granicach parku narodowego lub rezerwatu

przyrody- dyrektor parku lub regionalny dyrektor ochrony środowiska



Zezwoleń udziela się wyłącznie na wniosek zawierający dane dotyczące m.in.:



gatunku drzewa (krzewu),



obwodu pnia mierzonego na wysokości 130cm (przy krzewie – wielkość zajmowanej
powierzchni),

43



przeznaczenia terenu, na którym rośnie drzewo (krzew),



terminu i przyczyny zamierzonego usunięcia,



tytułu prawnego do nieruchomości

Jeżeli władający nieruchomością = POSIADACZ= nie jest jej właścicielem, konieczna jest zgoda
właściciela.



Nakaz usunięcia drzewa- dotyczy to m.in.:



Przeszkody lotnicze (decyzja Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego),



Rosnących na obszarach bezpośrednio zagrożonego powodzią (decyzja dyrektora
regionalnego zarządu gospodarki wodnej),



Takie, które utrudniają widoczność sygnalizatorów i pociągów, a także tworzą na torowiskach
zaspy śnieżne (decyzja starosty).



Usuwane ze stref ochronnych urządzeń pomiarowych służby hydrologiczno- meteorologicznej
lub hydrogeologicznej.



Obowiązek uzyskania zezwolenia przewidzianego ustawą o ochronie przyrody nie dotyczą
m.in. drzew (krzewów):



w lasach,



owocowych (poza nieruchomościami w rejestrze zabytków, w granicach PN lub rezerwatu
przyrody),



na plantacjach drzew (krzewów),



których wiek nie przekracza 10 lat,



usuwanych w związku z funkcjonowaniem ogrodów botanicznych (zoologicznych),



usuwanych na niektórych innych podstawach prawnych niż ustawa o ochronie przyrody,



niektóre przedsięwzięcia o szczególnych charakterze (drogi publiczne, lotniska użytku



publicznego, gazoport Świnoujście).

- Zezwolenie Warunkowe- zezwolenie może być uzależnione od przesadzenia drzew (krzewów) w
miejsce wskazane przez wydającego zezwolenie albo zastąpienie ich nowymi w ilości nie mniejszej
niż ilość usuwanych.
Jest zasadą, że z tytułu usunięcia drzewa (krzewu) pobiera się opłatę (chyba, że ustawa zwalnia od jej
wniesienia), a usunięcie bez wymaganego zezwolenia podlega administracyjnej karze pieniężnej.



Parki gminne *

Teren będący własnością gminy położny poza obrębem miast i wsi o zwartej zabudowie, pokryty
drzewostanem i nieobjętą ochroną wprowadzoną w trybie przepisów dotyczących zabytków, może być
uznany za park gminny. Następuje to w drodze uchwały rady gminy. Jeżeli teren nie jest własnością
gminy wymaga to zgody właściciela.

* Gospodarka leśna *

1.

Ustawa z 28 września 1991r. o lasach w jej rozumieniu lasem jest grunt:

- o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną lub przejściowo jej
pozbawiony:



przeznaczony do produkcji leśnej, lub



stanowiący rezerwat przyrody albo wchodzący w skład parku narodowego, bądź



wpisany do rejestru zabytków,

- związany z gospodarką leśną pod wykorzystywane dla jej potrzeb budynki i budowle, drogi leśne,
parkingi leśne, szkółki leśne, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi itp.

44

2.

Lasami należącymi do Skarbu Państwa zarządza Państwowe Gospodarstwo Leśne „Lasy
Państwowe”, wyjątkowo inna jednostka organizacyjna. Nadzór nad prowadzoną tam gospodarką
leśną sprawuje minister właściwy do spraw środowiska, a w lasach pozostałych- starosta.

3.

Gospodarkę leśną lasami należącymi do Skarbu Państwa należy prowadzić według planu
urządzenia lasu uwzględniając potrzeby:



Zachowania lasów i korzystnego ich wpływu na klimat, powietrze, wodę, glebę, warunki
życia i zdrowia człowieka oraz na równowagę przyrodniczą,



Ochrony lasów, zwłaszcza lasów i ekosystemów leśnych stanowiących naturalne
fragmenty rodzimej przyrody lub lasów szczególnie cennych ze względu na:

o

Różnorodność przyrodniczą,

o

Leśne zasoby genetyczne,

o

Walory krajobrazowe,

o

Potrzeby nauki,



Ochrony gleb i terenów szczególnie narażonych na zanieczyszczenie lub uszkodzenie oraz o

specjalnym znaczeniu społecznym,



Ochrony wód powierzchniowych i głębinowych, retencji zlewnim w szczególności na

obszarach wododziałów i na obszarach zasilania zbiorników wód podziemnych,



Produkcji na zasadzie racjonalnej gospodarki, drewna oraz surowców i produktów ubocznego

użytkowania lasu.

- Tak prowadzona gospodarka leśna powinna uwzględniać zasady::



Powszechnej ochrony lasów,



Trwałość utrzymania lasów,



Ciągłości i zrównoważonego wykorzystywania wszystkich funkcji lasów,



Powiększania zasobów leśnych.

4.

Na właścicielach lasów ciąży obowiązek „trwałego utrzymywania lasów i zapewnienia ciągłości
ich użytkowania” przede wszystkim przez:



Kształtowanie równowagi w ekosystemach leśnych,



Podnoszenie naturalnej odporności drzewostanów,



Zapobieganie, wykrywanie i zwalczanie organizmów szkodliwych,



Ochrona gleby i wód leśnych,



Przebudowa drzewostanu,



Zachowanie roślinności leśnej bagien i torfowisk,



Ponowne wprowadzenie roślinności w lesie w ciągu 2 lat od usunięcia drzewostanu (5 lat gdy
szkoda wywołana pożarem lub inną klęską żywiołową)



Pielęgnacja i ochrona lasu w tym również ochrona przeciwpożarowa



Racjonalne użytkowanie lasu, w sposób trwale zapewniający realizację wszystkich jego
funkcji przez:



Pozyskiwanie drewna w ilości nieprzekraczajacej możliwości produkcyjnych lasu



Pozyskiwanie surowców w sposób zapewniający możliwość ich biologicznego

odtwarzania, a także ochronę ruda leśnego.



Uchybienie obowiązkom starosta nakazuje odpowiednie działania w odniesieniu do lasów



niepaństwowych. Skarb Państwa Finansuje, gdy nie da się ustalić sprawcy szkód, odnowienie lub
przebudowa drzewostanu itp.

5.

Plan urządzania lasu- podstawowy instrument gospodarki leśnej. Powinien w szczególności
zawierać:



Opis lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia,



Analizę dotychczasowej gospodarki leśnej,



Program ochrony przyrody,



A także określać zadania w zakresie gospodarki leśnej,



Gospodarka łowiecka

45

Zasadniczo sporządza się go dla lasów SP. Dla pozostałych lasów sporządza się plan
uproszczony> Koszt sporządzania omawianych planów ponoszą:

o

Państwowe Gospodarstwo Leśne „Lasy Państwowe” dla lasów pozostających w ich
zarządzie,

o

Skarb Państwa dla lasów należących do osób fizycznych i wspólnot gruntowych,

o

Dla pozostałych lasów ich właściciele.

Projekt uproszczonego planu urządzania lasu wykłada się do publicznego wglądu na okres 60 dni
w siedzibie urzędu gminy, o czym wójt pisemnie powiadamia właścicieli lasów (ustalenie planu będą
podstawą naliczenia podatku leśnego). Właściciele mogą składać zastrzeżenia i wnioski- 30 dni.
Sporządzany jest na 10 lat, wyjątkowo na krótszy okres. Plany zatwierdza minister właściwy do spraw
środowiska, w pozostałych sytuacjach zatwierdza starosta.

-Zadania z zakresu gospodarki leśnej w lasach rozdrobnionych o powierzchni do 10ha:

o

Wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej SP- określa decyzja nadleśniczego,

o

Niestanowiących własności SP- określa decyzja starosty, podjęta na podstawie inwentaryzacji
stanu lasu

- Jeżeli właściciel lasu niestanowiącego właśności SP nie wykonuje :



Obowiązków w zakresie trwałego utrzymywania lasów i zapewnienia ciągłości ich
użytkowania, lub



Zadań zawartych w uproszczonym planie urządzania lasu, lub



Zadań z zakresu gospodarki leśnej określonych w decyzji podjęten na podstawie
inwentaryzacji lasów

Ich realizację nakazuje starosta, w drodze decyzji.

6.

Pozyskiwanie drewna:



W ramach planu urządzenia lasu (ew. planu uproszczonego) gdy brak – w ramach decyzji starosty



Drewno pozyskane podlega ocechowaniu, w sposób ustalony przepisami wykonawczymi.

Korzystanie z lasów



Z lasów prywatnych



Ruch pojazdów tylko po drogach publicznych i wyraźnie oznakowanych (dozwalajaco)
drogach leśnych



Wyłączne korzystanie przysługuje właścicielowi



Z lasów państwowych



Powszechnie (dla wszystkich):

1)

Dozwolony wstęp

2)

Możliwe pozyskiwanie runa leśnego (w celach przemysłowych tylko na podstawie

umowy ze Skarbem Państwa, w którego imieniu działa nadleśniczy).

Prawo umieszczania pasiek

* Niektóre szczególne formy gospodarki leśnej *

1.

Zalesianie



Do zalesienia mogą być przeznaczone:

1)

nieużytki,

2)

grunty rolne nieprzydatne do rolnictwa

3)

nieużytkowane rolniczo

4)

inne nadające się do zalesienia, a w szczególności



położone przy źródliskach rzek lub potoków, wzdłuż brzegów rzek oraz na obszarach
jezior i zbiorników wodnych,



strome stoki, zbocza, urwiska i zapadliska,



lotne piaski i piaszczyste wydmy,



hałdy i tereny po wyeksploatowanym piasku, żwirze, torfie i glinie.

46



RM zatwierdza krajowy program zwiększania lesistości



Grunty do zalesiania określa miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego



Decyzja o zmianie lasu na użytek rolny musi być poprzedzona decyzją w sprawie
środowiskowych uwarunkowań.

2.

Lasy ochronne



Mogą być nimi lasy które chronią:

1)

Glebę przed zmywaniem, wyjałowieniem, osuwaniem, obrywaniem itp.,

2)

Zasoby wód powierzchniowych i podziemnych,

3)

Przed powstawaniem lotnych piasków,



A także te które:

1)

Trwale uszkodzone na skutek działania przemysłu,

2)

W ramach których ochrona gatunkowa roślin lub zwierząt,

3)

Mają szczególne znaczenie naukowe lub obronne,

4)

Położone w granicach administracyjnych miast i do 10 km od granic miast liczących

ponad 50 tysięcy mieszkańców,

5)

W strefach ochronnych uzdrowisk,

6)

W strefie górnej granicy lasów.



O uznaniu lasów SP za ochronne uznaje:



Minister właściwy ds. środowiska – gdy lasy państwowe



Starosta (za zgoda właściciela) – lasy niepaństwowe



W lasach ochronnych można wznosić tylko budynki i budowle służące gospodarce leśnej

3.

Leśne kompleksy promocyjne:



W celu promocji zrównoważonej gospodarki leśnej oraz ochrony przyrody w lasach,



Tworzy je (zarządzaniem) Dyrektor Generalny „Lasów Państwowych”,



Mają znaczenie ekologiczne, edukacyjne i społeczne (gosp. Leśna powinna być zgodna z
jednolitym programem gospodarczo- ochronnym opracowanym przez właściwego dyrektora
regionalnego).

* Służba Leśna *

1.

W „Lasach Państwowych” działa Służba Leśna



Do jej zadań należy:



Sprawowanie zarządu „lasami Państwowymi”



Prowadzenie gospodarki leśnej i ochrona lasów



Możliwość nadzoru nad pozostałymi lasami (pod warunkiem powierzenia przez starostę)



Zwalczanie przestępstw i wykroczeń z zakresu tzw. szkodnictwa leśnego (przez Straż Leśną –
część Służby Leśnej) oraz wykonywanie innych zadań z zakresu ochrony mienia.

2.

Przy wykonywaniu swych zadań funkcjonariusze Straży Leśnej mają uprawnienia policyjne,
zwłaszcza w zakresie ustalania tożsamości osób podejrzanych w popełnienie przestępstwa lub
wykroczenia. Mogą stosować środki przymusu. Przysługują mu również uprawnienia:



Państwowej Straży Łowieckiej (w zakresie zwalczania kłusownictwa),



Państwowej Straży Rybackiej (w zakresie kontroli legalności połowu).

* Podstawy ochrony zwierząt *

1.

Zwierze to

47



Organizm jednokomórkowy lub wielokomórkowy,



Cudzożywny,



Zazwyczaj mające zdolność ruchu.

2.

Rodzaje ochrony zwierząt:



Humanitarna,



Użytkowa,



Gatunkowa,



Weterynaryjna

Ochrona humanitarna zwierząt *

1.

Na podstawie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o ochronie zwierząt



Art. 1 – zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest
mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę”



Ale do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy

2.

Nakaz humanitarnego traktowania:



niehumanitarne zabijanie zwierząt,



znęcania się (przykładowy katalog) –

znęcanie się nad zwierzętami jest przestępstwem. Zwłaszcza zaś:



umyślne zranienie lub okaleczanie (z wyjątkiem dozwolonych prawem zabiegów)



umyślne używanie do celów sportowych lub do pracy zwierząt chorych



bicie przedmiotami ostrymi, twardymi, obliczonymi na sprawianie specjalnego bólu



przeciążanie zwierząt pociągowych i jucznych



transport zwierząt w sposób powodujący ich cierpienie



stosowanie urządzeń zmuszających zwierzęta do przebywania w nienaturalnej pozycji



dokonywanie zabiegów lub operacji przez osoby nieupoważnione



złośliwe straszenie lub drażnienie



porzucanie (w szczególności psa lub kota)



utrzymywanie zwierząt w stanie rażącego niechlujstwa



trzymanie na uwięzi powodującej uszkodzenia ciała lub cierpienie



organizowanie walk zwierząt

3.

Czasowe odebranie zwierzęcia

W razie znęcania się nad zwierzęciem środkiem prewencyjnym może być czasowe odebranie go
właścicielowi lub opiekunowi



W drodze decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta), podejmowanej z urzędu lub na wniosek
Policji, lekarza weterynarii itp. Decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu. Termin do
złożenia odwołania wynosi 3 dni, podlega rozpatrzeniu w ciągu 7 dni. W przypadkach
niecierpiących zwłoki (zagrożenie życia zwierzęcia) odebrać może zwierze (i niezwłocznie
zawiadomić wójta):



Policjant,



Upoważniony przedstawiciel organizacji społecznej, której statutowym celem jest ochrona
zwierząt.



Przekazanie do:



Schroniska dla zwierząt (jeżeli jest zwierzęciem domowym lub laboratoryjnym)



Państwowej jednostce organizacyjnej prowadzącej gospodarstwo rolne (gdy zwierze
gospodarskie)



Ogrodowi zoologicznemu lub schronisku dla zwierząt (cyrkowe i z zoo)

4.

Zwierzęta domowe:



Definicja (dwa elementy)

1)

Tradycyjnie przebywa z człowiekiem w jego domu lub specjalnym pomieszczeniu

2)

W charakterze jego towarzysza



Obowiązki właściciela:

1)

Opieka

48

2)

Właściwe warunki bytowania (w tym pomieszczenie widne i odpowiednio

przestronne)

3)

Karma i dostęp do wody

Uwięź jeśli jest! to nie może powodować urazów ani cierpień oraz zapewniać możliwość ruchu.

5.

Zwierzęta bezdomne



Są to:



Zwierzęta domowe lub gospodarskie



Które uciekły, zabłąkały się, zostały porzucone



Nie ma możliwości ustalenia osób pod której opieką zwierze pozostawało



Opieka nad nimi oraz wyłapanie jest zadaniem własnym gminy



Rada gminy może w drodze uchwały:



uchwalić wyłapywanie bezdomnych zwierząt (obwieścić to minimum 21 dni przed
rozpoczęciem, podając z jakiego terenu, jakie zwierzęta i gdzie będą umieszczane)



uchwalić plan zapobiegania bezdomności zwierząt:

1)

Kastracja/ sterylizacja

2)

Poszukiwanie nowych właścicieli

3)

Usypianie ślepych miotów

6.

Zwierzęta gospodarskie:



Warunki chowu i hodowli nie powinny powodować urazów, uszkodzeń ciała lub cierpień zwierząt



Między innymi zabronione są:

1)

Tucz gęsi i kaczek na stłuszczone wątroby,

2)

Utrzymywanie cieląt powyżej 8 tygodni w pojedynczych boksach na uwięzi,

3)

Import zwierząt i produktów zwierzęcych uzyskanych w wyniku chowu i hodowli z

naruszeniem przepisów ustawy o ochronie zwierząt.

- Sposób i warunki używania zwierząt do pracy nie mogą stwarzać zagrożenia dla ich życia lub
cierpienia. W szczególności oznacza to zakazy:



używania do zrywki koni poniżej 5 roku życia



zmuszania do wyczerpującego kłusu lub galopu zwierząt ciągnących ładunek,



używania do popędzania zwierząt przedmiotów lub narzędzi, które mogą spowodować
okaleczenia zwierzęcia,



przeciążania zwierząt, używania uprzęży, podków, które mogą ze względu na zły stan
techniczny lub niewłaściwą konstrukcję mogą spowodować obrażenia ciała lub śmierć
zwierzęcia.

Ten kto utrzymuje zwierzęta gospodarskie ma obowiązek przechowywania przez okres 3 lat
dokumentacji weterynaryjnej dotyczącej przebiegu leczenia, przeprowadzonych zabiegów
weterynaryjnych oraz dotyczącej padłych zwierząt.

7.

Zwierzęta wykorzystywane w celach specjalnych:



Są to zwierzęta wykorzystywane przez:

1)

wojsko,

2)

Policję,

3)

Straż Graniczną,

4)

inne formacje

5)

psy przewodnicy ociemniałych



odrębne zasady dotyczą także zwierząt wykorzystywanych w celach widowiskowych,
rozrywkowych, sportowych itp.



m.in.:

1)

potrzeba zatwierdzenia przez Głównego Lekarza Weterynarii scenariusza występu

zwierząt

2)

zakaz tresury w sposób powodujący cierpienie lub zwiększenie agresywności

49

8.

Zwierzęta dzikie



Zwierzęta nie udomowione i nie zależne od człowieka



Stanowią „dobro ogólnonarodowe”

9.

Transport zwierząt



Należy podjąć możliwe środki dla maksymalnego skrócenia czasu podróży,



Zakaz transportu w warunkach powodujących dodatkowe cierpienia,



Zasady te nie dotyczą: (kontrola transportów wyjeżdżających lub opuszczających obszar celny w
ramach wspólnoty).

1)

Przewozu zwierząt niezwiązanego z działalnością gospodarczą

2)

Bezpośrednio do lub z gabinetów i klinik weterynaryjnych, z polecenia lekarza

weterynarii

- Personel zajmujący się zwierzętami powinien posiadać:



Odpowiednie wyszkolenie,



Wykonywać swoje obowiązki bez stosowania przemocy lub jakiejkolwiek metody
powodującej niepotrzebny strach, zranienie lub cierpienie.

10.

Obowiązki prowadzącego pojazd mechaniczny:

Jeśli potrącił zwierzę, obowiązany jest zapewnić mu stosowną pomoc lub powiadomić:



policję,



straż gminna,



łowiecką



parków narodowych,



leśną



rybacką



graniczną



weterynaryjną

Naruszenie tego obowiązku jest wykroczeniem.

11.

Uśmiercanie zwierząt dopuszczalne wyłącznie gdy uzasadnione:

1)

Potrzebą gospodarczą,

2)

Względami humanitarnymi,

3)

Koniecznością sanitarną,

4)

Nadmierną agresywnością,

5)

Potrzebami nauki,

6)

Potrzebą ochrony przyrody.



Dodatkowo rozwiązania wynikające z przepisów dotyczących łowiectwa, rybactwa, wędkarstwa
itp.



Konieczność bezzwłocznego uśmiercania zwierzęcia w celu zakończenia jego cierpień
stwierdza:



Lekarz weterynarii,



Członek PZŁ



Funkcjonariusz policji, straży miejskiej, granicznej lub gminnej,



Strażnik Państwowej Straży Łowieckiej



Strażnik Łowiecki



Strażnik Państwowej Straży Rybackiej

W niektórych przypadkach dopuszczalne jest stosowanie broni palnej.

12.

Ubój zwierząt w celach gospodarczych:



Uśmiercenie zwierząt kręgowych możliwe tylko po wcześniejszym pozbawieniu świadomości



Uśmiercać musi osoba mająca odpowiednie kwalifikacje



Zabronione:

1)

ubój zwierząt w okresie okołoporodowym (poza względami naukowymi)

2)

uśmiercanie kręgowców w obecności dzieci lub przy ich udziale

50

patroszenie, wyparzanie, skórowanie, ćwiartowanie zwierząt stałocieplnych „na żywca”

Nadzór nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt sprawuje Inspekcja Weterynaryjna we
współdziałaniu z organizacjami społecznymi, których statutowym celem jest ochrona środowiska.

* Doświadczenia na zwierzętach *

1.

Zasady przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach określa ustawa z dnia 21 stycznia 2005r.



Dotyczy ona tylko kręgowców



Doświadczenia tylko w wymienionych w ustawie celach, których inaczej nie można osiągnąć

2.

Zakazy:



Pozbawiania zwierząt zdolności wydawania głosu,



Przeprowadzenia dla celów dydaktycznych doświadczeń powodujących cierpienia zwierząt,
jeśli cel ten można osiągnąć inaczej,



Przeprowadzania doświadczeń w celu testowania kosmetyków lub środków higienicznych.

3.

Zasada jest wykorzystywanie zwierząt laboratoryjnych



Wyjątkowo inne



Zabronione wykorzystywanie zwierząt bezdomnych

4.

Należy stosować środki w celu zmniejszenia bólu lub strachu zwierzęcia,

5.

po zakończeniu doświadczenia należy zapewnić stałą opiekę lekarsko-weterynaryjną a w
przypadku gdyby zwierzęciu miał towarzyszyć stały ból lub strach to należy je uśmiercić

6.

Obowiązek znakowania



Dotyczy on:

1)

Psów

2)

Kotów

3)

zwierząt naczelnych



Należy znakować w sposób pozwalający zidentyfikować

1)

Zwierzę

2)

Zakład doświadczalny

7.

Hodowla zwierząt laboratoryjnych to działalność wymagająca zezwolenia powiatowego lekarza
weterynarii



Należy prowadzić stosowną ewidencję zwierząt

8.

Doświadczenia mogą przeprowadzać tylko jednostki doświadczalne (osoby prawne lub jednostki
organizacyjne pozbawione osobowości prawnej, uprawnione do przeprowadzania doświadczeń)
Mogą nimi być:



Jednostki organizacyjne szkół wyższych



Instytuty naukowo-badawcze



Placówki naukowe PAN



Urzędowe laboratoria weterynaryjne



Wytwórnie produktów leczniczych lub biopreparatów



Jednostki organizacyjne posiadające specjalistyczne laboratoria



Aby stać się taką jednostką należy uzyskać wpis do wykazu jednostek doświadczalnych (decyzja
ministra nauki)

51



Obowiązki jednostki doświadczalnej

1)

Zapewnienia stałej opieki weterynaryjnej

2)

Ewidencja zwierząt doświadczalnych

3)

Wyposażona w urządzenia i sprzęt właściwe do wykorzystywanych przez nią gatunków

zwierząt doświadczalnych oraz przeprowadzanych przez nią doświadczeń

9.

Wykonywanie doświadczeń



Przesłanki

1)

Indywidualne zezwolenie kierownika jednostki doświadczalnej

2)

Zezwolenia kierownika jednostki doświadczalnej na przeprowadzenie doświadczenia w tej

jednostce,

3)

Zgoda komisji etycznej (kolegialny organ administracji, 4 letnia kadencja)



Krajowa Komisja Etyczna



Powołuje ją minister wł. ds. nauki



15 osób



rozstrzyga odwołania od komisji lokalnych



przekazuje wytyczne komisjom lokalnym



Lokalne komisje etyczne



Powoływana przez Krajową Komisję Etyczną



9 osób



wydaje zgodę na doświadczenia na postawie jego

projektu



Doświadczenia muszą przeprowadzać osoby posiadające kwalifikacje



Przechowywanie dokumentacji 3 lata

10.

Nadzór nad działalnością regulowaną ustawą dotyczącą doświadczeń:



Komisje etyczne,



Inspekcja Weterynaryjna.

* Ochrona użytkowa zwierząt *

1.

Zwierzęta gospodarskie – ustawa z 29 czerwca 2007r.

- określa ona zasady hodowli oraz zachowania zasobów genetycznych, oceny wartości użytkowej i
hodowlanej, prowadzenia ksiąg hodowlanych i rejestrów a także nadzoru nad hodowlaną i rozrodem
zwierząt gospodarskich.

2.

Zwierzęta łowne (zwierzyna):



Zwierzyna są przedmiotem prawa łowieckiego,



Zwierzęta wymienione w rozporządzeniu Ministra wł. ds. środowiska,



Zwierzyna dzieli się na grubą oraz drobną,



Zwierzęta łowne w stanie wolnym, jako dobro ogólnonarodowe stanowią własność S.P.,



Gospodarka łowiecka polega m.in. na:



Ochronie i hodowli zwierzyny,



Utrzymywanie korytarzy,



Utrzymywanie pożądanej struktury oraz jej liczebności niezbędnej dla zapewnienia
równowagi ekosystemów,



Pozyskiwaniu zwierzyny wyłącznie w sposób zgodny z ustawą, w tym w wyznaczonych
obwodach łowieckich



Ochrona zwierzyny polega natomiast na tworzeniu jej warunków bezpiecznego bytowania,
zwłaszcza przez:



Zachowanie różnorodności zwierząt łownych,



Zwalczanie kłusownictwa,

52



Zakaz płoszenia, chwytania, przetrzymywania, ranienia, zabijania zwierzyny poza

polowaniami i odłowami itp. Na chwytanie i przetrzymywanie wyraża zgodę starosta.



Zakaz wybierania jaj i piskląt, niszczenia nor, gniazd ptasich itp.



Zapobieganie zagrożeniom związanym z ruchem pojazdów samochodowych na

niektórych drogach.

- Do prawnych instrumentów gospodarki łowieckiej należy zwłaszcza zaliczyć:



Ustalanie listy zwierząt łownych (zwierzyny),



Plany łowieckie,



Tworzenie obwodów łowieckich,



Umowy dzierżawy obwodu łowieckiego,



Ustalanie zasad (terminów, dozwolonych sposobów), wykonywania polowań



Gospodarkę łowiecką należy prowadzić w obwodach łowieckich

1)

Grunt o ciągłej powierzchni nie mniejszej niż 3000ha (za zgoda ministra właściwego

ds. środowiska możliwy mniejszy)

2)

Istnieją na nim warunki do prowadzenia łowiectwa



Tworzy je sejmik województwa



Granice wzdłuż naturalnych znaków w terenie lub innych wyraźnych znaków w terenie,

W skład obwodów łowieckich nie wchodzą m.in.:



Parki narodowe i rezerwaty przyrody z wyjątkiem rezerwatów (ich części) nieobjętych w
planie ochrony lub zadaniach ochronnych zakazem polowania,



Strefy ochronne zwierząt łownych utworzone w otulinach parków narodowych,



Większość terenów w granicach administracyjnych miast, terenów zabudowanych itp.

Obwody łowieckie dzielą się na polne i leśne. W zasadzie wydzierżawia się je kołom łowieckim
Polskiego Związku Łowieckiego.



Dzierżawca ma obowiązek prowadzenia gospodarki łowieckiej zgodnie z planami łowickimi



Plany łowieckie



Palny łowieckie powinny zawierać m.in.:

1)

Ocenę zwierzyny,

2)

Określenie zamierzeń związanych z optymalizacją gospodarowania zwierzyną i

ochrona lasu przez szkodami przez zwierzynę spowodowanymi

3)

Określenie zamierzeń w celu pozyskiwania zwierzyny i jej ochrony (w tym walka z

kłusownictwem)



Do obowiązków dzierżawcy obwodu łowieckiego należy m.in.:

1)

Gospodarowanie zwierzyną w tym dokarmianie w okresie zimowym

2)

Powiadamianie właściwych organów o zauważonych objawach choroby zwierząt



Polowanie (dozwolony sposób pozyskiwania zwierzyny łownej)



Polega ono na:

1)

Tropieniu,

2)

strzelaniu z myśliwskiej broni palnej,

3)

łowieniu dozwolonymi sposobami

4)

Łowieniu przy użyciu ptaków łowczych

53



Polowanie wymaga zgody dzierżawcy (zarządcy) obwodu łowieckiego. Mogą je
wykonywać wyłącznie:



Członkowie PZŁ legitymujący się uprawnieniami do polowania, posiadających
myśliwską broń palną. Na polowania indywidualne wymagana jest odrębna zgoda
dzierżawcy (zarządcy) obwodu łowieckiego,



Obywatele państw UE, którzy posiadają uprawnienia do polowania w państwie UE i
złożyli w języku polskim egzamin uzupełniający z określonych ustawą wymagań, przede
wszystkim odnoszących się do przepisów dotyczących zasad i warunków polowania,



Niektóre inne osoby, które wykupiły „prawo polowania” u przedsiębiorcy sprzedającego
usługi w zakresie organizacji polowań bądź uzyskały zezwolenie ministra właściwego do
spraw środowiska.

Polować wolno tylko w ustalonych okresach. Na prowadzącym skup upolowanej zwierzyny grubej
spoczywa obowiązek oznakowania jej, bezpośrednio po dostarczeniu zwierzyny przez uprawnionego
do wykonywania polowania.



Odstrzał redukcyjny:

1)

nadmierne zagęszczenie zwierzyny zagrażające trwałości lasu Nadleśniczy w drodze



decyzji może zarządzić odstrzał lub odłów zwierzyny

2)

zwierzyna stwarzająca szczególne zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania obiektów

produkcyjnych i użyteczności publicznej starosta nakazuje odstrzał lub odłów





sytuacja zwierzyny pozyskanej:



zwierzyna pozyskana legalnie w obwodzie jest własnością dzierżawcy



pozyskana poza obwodem bądź niezgodnie z prawem, zawsze stanowi – własność SP



za nielegalne pozyskanie – ekwiwalent dla SP (wojewoda lub nadleśniczy)



Działalność gospodarcza polegająca na świadczeniu usług turystycznych obejmujących
polowania:



Działalnością rejestrowaną jest działalność polegająca na świadczeniu usług turystycznych
obejmujących polowania cudzoziemców w Polsce lub polowania zagraniczne, wymaga:

1)

Ustanowienia obowiązkowego zabezpieczenia ( kwota nie niższa niż równowartość

20 000 euro),

2)

Zdania egzaminu ze znajomości zasad polowania, oraz zasad ochrony przyrody lub

zatrudnianie osoby spełniającej takie wymagania,

3)

Przedkładanie organowi rejestrowemu oryginałów dowodów ustanowienia

wspomnianego zabezpieczenia.



Zakaz hodowli w zamknięciu zwierzyny łownej



Wyjątek:

1)

Bażanty oraz zwierzęta uznane za gospodarskie na podstawie odrębnych przepisów

(jeleniowate, tj. zaliczane do gatunków jeleń i daniel oraz futerkowate),

2)

Hodowla lub chów za zgoda ministra wł. ds. środowiska



Zezwolenia starosty (brak to przestępstwo) wymaga posiadanie chartów (i ich mieszańców)



Wykroczeniem jest puszczanie psa luzem w lesie poza czynnościami związanymi z polowaniem.



Szkody łowieckie:



Są to szkody wyrządzone:

1)

W uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny,

2)

Przy wykonywaniu polowania.



Odpowiedzialność ponoszą dzierżawcy obwodów łowieckich.



SP odpowiada za szkody w uprawach i płodach rolnych spowodowane przez:



Zwierzęta objęte całoroczną ochroną,



Dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny na obszarach nie wchodzących w skład obwodów
łowieckich.

54



Straż łowiecką tworzą:

1)

Państwowa Straż Łowiecka jako umundurowana i uzbrojona formacja podległa

wojewodzie,

2)

Strażnicy zatrudnieni przez dzierżawców obwodów



Zadania:



Ochrona zwierzyny,



Zwalczanie kłusownictwa i szkodnictwa leśnego,



Prowadzenia skupu, przerobu i sprzedaży tusz zwierzyny lub ich części w zakresie
sprawdzenia źródeł jej pochodzenia,



Chowu i hodowli zwierząt łownych,



Sprzedaży usług obejmujących polowania wykonywane przez cudzoziemców na
terytorium RP.

- Gospodarka rybacka – ustawa o rybactwie śródlądowym 18 kwietnia 1985r.



zasady i warunki chowu, hodowli i połowu ryb (raków i minogów)



ryby są pożytkiem z wody do pobierania ich jest właściciel

- Obwody rybackie: tworzy ( znosi) dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej.



oddawane w użytkowanie na min. 10 lat



Amatorski połów ryb



są nim pozyskiwanie ryb wędką lub kuszą



może uprawiać osoba posiadająca odpowiednią kartę łowiectwa podwodnego lub wędkarstwa



Państwowa Straż Rybacka



Podległa wojewodzie



Rada powiatu może utworzyć lub wyrazić zgodę na utworzenie społecznej straży rybackiej



Przysługują im jednocześnie uprawnienia Państwowej Straży Łowieckiej, strażników leśnych
oraz Straży Parku Narodowego.

* Ochrona weterynaryjna zwierząt *

1.

Ochronę weterynaryjną zwierząt reguluje ustawa z 11 marca 2004r. o ochronie zdrowia oraz
zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (dotyczą wszystkich zwierząt)

2.

Identyfikacja oraz rejestracja niektórych zwierząt:



Dane dotyczące bydła, koni, kóz, świń, i innych koniowatych



Jego celem jest ustalanie miejsc pobytu, przemieszczeń i pochodzenia zwierząt,



Zasada jest ze zgłoszenie podlega miejsce gromadzenia zwierząt gospodarskich oraz
unieszkodliwiania ich zwłok.



Koniowate z wyjątkiem wolno żyjących podlegają zgłoszeniu do rejestru i są
zaopatrywane w paszport.



Zgłoszeniu podlegają też:

o

Padnięcie koniowatego,

o

Zbycie koniowatego poza granice państwa,

o

Przywóz z państwa trzeciego,

o

Ubój koniowatego,

o

Zabicie koniowatego z nakazu organu Inspekcji Weterynaryjnej.

Zwierzę gospodarskie podlega oznakowaniu (kolczyk z numerem identyfikacyjnym bądź
wytatuowanie numeru identyfikacyjnego). Nadzór nad identyfikacją prowadzą organy Inspekcji
Weterynaryjnej.

3.

Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt:



Obowiązki właściciela w razie wystąpienia choroby zakaźnej:

55

1)

Zawiadomienie organu Inspekcji Weterynaryjnej,

2)

Podjęcie działań zmniejszających ryzyko rozprzestrzeniania się choroby.



Uprawnienia powiatowego lekarza weterynarii (decyzją administracyjną):

1)

Nakazanie odosobnienia, obserwacja zwierząt

2)

Wyznaczenie ogniska choroby

3)

Nakazać zabicie lub ubój



Odszkodowanie za:



Bydło, świnie, owce, kozy, konie, kury, kaczki, gęsi i indyki



Odszkodowanie nie przysługuje za zwierze nie zarejestrowane lub gdy właściciel

wiedząc o chorobie sprowadził zwierze chore

4)

Zakazać osobom mającym styczność ze zwierzętami opuszczania ogniska choroby

5)

Nakazanie określonych zabiegów (np. szczepienia)

6)

Zakazać rozmnażania



Uprawnienia powiatowego lekarza weterynarii (rozporządzeniem – akt prawa miejscowego):



Ew. na obszarze województwa – wojewoda rozporządzeniem:

1)

Czasowe ograniczenia w przemieszaniu się

2)

Czasowy zakaz organizowania widowisk, zgromadzeń, pochodów

3)

Czasowy zakaz określonej działalności

4)

Ograniczenie lub zakaz obrotu zwierzętami

5)

Nakaz odstrzału sanitarnego

6)

Nakaz stosowania określonej technologii w działalności produkcyjnej



Obowiązek szczepień:



Szczepienie przeciw wściekliźnie obejmuje:

1)

Psy powyżej 3 miesiąca w całym kraju

2)

Lisy wolnożyjące na obszarze określonym w rozporządzeniu Ministra ds. Rolnictwa

3)

Ew. koty gdy obowiązek taki wprowadzi Minister wł. ds. Rolnictwa



Rejestr psów poddanych szczepieniu prowadzi lekarz weterynarii dokonujący szczepień

* Organizmy zmodyfikowane genetycznie *

1.

Organizm zmodyfikowany genetycznie – organizm inny niż człowieka, w którym materiał
genetyczny został zmieniony w sposób nie występujący naturalnie.

2.

Zadania ministra wł. ds. ochrony środowiska należy w szczególności:



Wyrażenie zgody na uwolnienie do środowiska lub zamknięte użycie GMO



Udzielanie zgody na wprowadzenie do obrotu produktów zawierających GMO



Koordynacja kontroli i monitoringu



Krajowa Strategia Bezpieczeństwa Biologicznego (zatwierdza uchwałą RM)



Prowadzenie rejestrów uwalniania, zamkniętego użycia itp.



Ogłaszanie informacji o awariach powodujących niekontrolowane rozprzestrzenianie GMO i
ich skutkach i zagrożeniach.

3.

Zakaz uwalniania GMO jest konsekwencją utworzenie Parku Narodowego lub rezerwatu przyrody

4.

Zamknięte użycie GMO – każde działanie polegające na modyfikacji genetycznej organizmów/
hodowaniu/ przechowywaniu itp. w trakcie którego stosuje się specjalne zabezpieczenie przed
kontaktem GMO z ludźmi i środowiskiem



Obowiązek posiadania planu na wypadek awarii powodującej niekontrolowane rozprzestrzenianie
się GMO zagrażające ludziom lub środowisku



Plan ten przekazuje się gminie (jest dostępny w siedzibie urzędu gminy)

56

5.

Nakaz oznakowania produktów GMO powinny zawierać informacje dotyczące zwłaszcza:

1)

Nazwa produktu i zawarte w nim GMO,

2)

Producent (importer),

3)

Przewidywany zakres i warunki stosowania,

4)

Ew. szczególne warunki magazynowania i transportu,

5)

Różnica wartości użytkowej między produktem GMO a tradycyjnym

odpowiednikiem,

6)

Środki, jakie należy podjąć w przypadku niezamierzonego uwolnienia GMO.

Charakter szczególny ma natomiast ustawa z dnia 26 czerwca 2003 o nasiennictwie, przewiduje zakaz
wprowadzania do obrotu na terytorium RP materiału siewnego odmian genetycznie
zmodyfikowanych.

IX.

Prawna ochrona przyrodniczych
wartości środowiska

Charakterystyka ochrony konserwatorskiej

1.

Ochrona przyrody sprowadza się głównie do zabiegów o charakterze konserwatorskim
zmierzających do zachowania elementów przyrody w stanie niepogorszonym bądź przywrócenia
ich do postulowanego stanu



jej konsekwencją są ograniczenia w korzystaniu z wykonywania praw podmiotowych na
elementach przyrody

2.

W pozostałym zakresie ochrona przyrody nakierowana jest na racjonalne wykorzystywanie
elementów

3.

Wymagania konserwatorskie określa ustawa z 16 IV 2004r. o ochronie przyrody
ochronie podlegają:

1)

dziko występujące rośliny, zwierzęta, grzyby (w tym objęte ochroną gatunkową)

2)

zwierzęta wędrowne

3)

siedliska przyrodnicze

4)

twory przyrody oraz kopalne szczątki zwierząt i roślin

5)

krajobraz

6)

zieleń w miastach i wsiach

7)

zadrzewienia (drzewa i krzewy nie będące lasem)

4.

Cele ochrony przyrody:

1)

utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów

2)

zachowanie różnorodności biologicznej żywych organizmów występujących w ekosystemie

3)

zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego

4)

zapewnienie ciągłości istnienia gatunków (utrzymywanie ich we właściwym stanie lub
przywracanie do tego stanu)

5)

ochrona walorów krajobrazu, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień

6)

utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz
pozostałych elementów przyrody

7)

kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody

są to obowiązki powszechne (skierowane nie tylko do organów administracji publicznej ale i do
obywateli)

5.

Ochrona in situ (przeważa) – ochrona elementów przyrody w miejscu ich naturalnego
występowania
np. Park Narodowy, rezerwat przyrody

6.

Ochrona ex situ – ochrona elementów przyrody znajdujących się poza miejscami naturalnego
występowania

– Np. ogród zoologiczny

7.

Ochrona przyrody może mieć charakter:

57



Ścisły, co zakłada całkowite i trwałe zaniechanie bezpośredniej ingerencji człowieka w stan
ekosystemów, tworów i składników przyrody oraz przebieg procesów przyrodniczych na
obszarach objętych ochroną, a w przypadku gatunków – całoroczną ochronę gatunków
należących do nich osobników i stadiów ich rozwoju



Częściowy, co zakłada dopuszczalność redukcji liczebności populacji oraz pozyskiwania
osobników gatunków roślin, zwierząt i grzybów (art. 5 pkt.4 i 9 u.o.p.)

8.

Minister właściwy ds. Środowiska sporządza projekt krajowej strategii ochrony i
zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej

przyjmowana uchwałą Rady Ministrów

Administracja ochrony przyrody

1.

Organy administracji ochrony przyrody:

1)

minister właściwy do spraw środowiska (przy pomocy Głównego Konserwatora Przyrody

i Państwowej Rady Ochrony Przyrody)

2)

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska

3)

Sejmik województwa

4)

Regionalny dyrektor ochrony środowiska

5)

starosta

6)

wójt

a także (choć nie wymienione wprost w ustawie):

7)

Rada Ministrów

8)

dyrektor parku narodowego

2.

Organy doradcze:

1)

Państwowa Rada Ochrony Przyrody (powołuje i odwołuje minister)
Ocenia realizacje ustawy o ochronie przyrody
Opiniuje strategie, plany i programy dotyczące ochrony przyrody, a także aktów prawnych
Ocenia realizację krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności
biologicznej
Opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących ochrony przyrody
Przedstawianie wniosków i opinii w sprawach ochrony przyrody
Popularyzowanie ochrony przyrody (art. 96 u.o.p.)

2)

regionalna rada ochrony przyrody, działająca przy regionalnym dyrektorze ochrony
środowiska

3)

rada naukowa parku narodowego (powoływana i odwoływana przez ministra)

4)

rada parku krajobrazowego (powoływana i odwoływana przez zarząd województwa)

3.

Do obowiązków organów administracji w zakresie ochrony przyrody należy także inicjowanie i
wspieranie badań naukowych, przede wszystkim w zakresie:

–

Ochrony siedlisk przyrodniczych ( w tym roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową)

–

Ochrony zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia oraz siedlisk położonych na trasach
wędrówek (łącznie z miejscami zimowania lub gniazdowania)

–

Ustalania zmienności liczebności populacji gatunków roślin i zwierząt

–

Opracowania i doskonalenia sposobów zapobiegania szkodom powodowanym przez zwierzęta
objęte ochroną gatunkową

–

Opracowania i doskonalenia sposobów zapobiegania przypadkowemu chwytaniu lub zabijaniu
zwierząt objętych ochroną gatunkową, określania wpływu niekorzystnych skutków
zanieczyszczania chemicznego na liczebność populacji roślin i zwierząt objętych ochroną
gatunkową

–

Podejmowania działań w celu ratowania gatunków roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną
gatunkową i zagrożonych wyginięciem, w tym przez przenoszenie tych gatunków do innych
miejsc, eliminacje przyczyn ich zagrożenia, podejmowanie ochrony ex situ oraz tworzenie
warunków do ich rozmnażania (art.56 – 60 u.o.p.)

4.

Rejestry form ochrony przyrody:

1)

Centralny rejestr form ochrony przyrody (z wyjątkiem ochrony gatunkowej)

58

prowadzi go Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska

2)

rejestr prowadzony przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska obejmuje:
rezerwaty przyrody
parki krajobrazowe
obszary chronionego krajobrazu
pomniki przyrody
stanowiska dokumentacyjne
użytki ekologiczne
zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

W rejestrach ujawnia się:



Datę utworzenia (ustanowienia) danej formy ochrony przyrody, nazwę i określenie jej rodzaju



Określenia położenia



Określenie powierzchni



Opis formy ochrony



Oznaczenie dziennika urzędowego, w którym ogłoszono akt ustanawiający daną formę
ochrony



Informacje o planie ochrony oraz oznaczenie dziennika urzędowego, w którym ogłoszono akt
zatwierdzający taki plan (art..113 – 114 u.o.p.)

Wspomniane rejestry mają charakter wyłącznie informacyjno – ewidencyjny. Brak takiego rejestru
bądź wpisu do niego nie powoduje likwidacji danej formy ochronnej ani nie ogranicza rygorów
ochronnych.

5.

Ochrona krajobrazu – polega na zachowaniu cech charakterystycznych krajobrazu
instrumenty:

1)

parki narodowe

2)

rezerwaty przyrody

3)

zagospodarowanie przestrzenne

4)

formy ochrony obszarowej (park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu)

6.

Prawne formy ochrony przyrody:

1)

obszarowa
parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu,
obszary Natura 2000
wiążąca dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego

2)

indywidualna
pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, zespołu przyrodniczo-krajobrazowe
wiążąca dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego

3)

gatunkową (roślin, zwierząt i grzybów)

ustanawiane w drodze normatywnej (rozporządzenie RM, ministra właściwego ds. środowiska,
wojewody, uchwałą rady gminy) mogą być przedmiotem kontroli TK lub sądu



administracyjnego

7.

Konstrukcja aktu tworzącego ochronę obszarową bądź indywidualną:

–

Powinien określać jej nazwę obszarową i przebieg granic

–

Wokół niektórych form ochrony tworzy się otulinę (indywidualnie wyznaczona strefa ochronna;
obowiązkowa dla PN i fakultatywna dla rezerwatu przyrody oraz parku krajobrazowego)

8.

Na obrzeżach PN, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, stanowisk dokumentacyjnych
oraz użytków ekologicznych umieszcza się tablice informujące o istnieniu danej formy przyrody

analogicznie dla obszarów chronionego krajobrazu, obszarów Natura 2000 oraz zespołów
przyrodniczo-krajobrazowych

Ochrona przyrody a prawo własności

1.

Utworzenie parku narodowego i rezerwatu przyrody a nieruchomości nienależacej do SP wymaga
zgody właściciela nieruchomości
w innym wypadku – wywłaszczenie nieruchomości

59

2.

Prawo ochrony środowiska przewiduje możliwość roszczenia odszkodowawczego lub o wykup
nieruchomości dla właściciela nieruchomości, która w wyniku aktu generalnego dotyczącego
ochrony zasobów przyrody żywej utracił możliwość korzystania z nieruchomości (ew.
ograniczenie korzystania)
obowiązani do zapłaty:

1)

j.s.t., która uchwaliła akt generalny

2)

SP reprezentowany przez wojewodę gdy aktem generalnym rozporządzenie RM, ministra

Roszczenie wygasa po 2 latach od wejścia w życie aktu generalnego

Formy ochrony obszarowej

1.

Park Narodowy
Tworzony dla obszaru, który:

1)

Wyróżnia się szczególnymi wartościami

2)

Ma powierzchnię min. 1000ha

Na jego terenie ochronie podlega całość przyrody i walory krajobrazowe
Utworzenie, zmiana granic i likwidacja – rozporządzenie RM



Potrzebna:

1)

zgoda organów uchwałodawczych j.s.t.

2)

opinia zainteresowanych organizacji pozarządowych (termin 30 dni + domniemanie zgody)



likwidacja (zmniejszenie) tylko w razie bezpowrotnej utraty wartości przyrodniczych i
kulturowych

PN ma prawo pierwokupu nieruchomości w jego granicach na rzecz państwa
Obligatoryjna otulina (w jej granicach min. środowiska może utworzyć strefę ochronną zwierząt
łownych)
PN jest jednostką budżetową
Dyrektor PN
Powoływany (na 5 lat) i odwoływany min. wł. ds. środowiska
Zadania Dyrektora PN:

1)

Sprawowanie zarządu PN

2)

Cywilnoprawna reprezentacja SP (w zakresie mienia pozostającego w trwałym
zarządzie PN)

3)

Realizacja ustaleń planu ochrony

4)

Wydawanie zarządzeń określających sposoby korzystania z obszarów PN w celach
turystycznych, edukacyjnych, rekreacyjnych i sportowych

5)

Zapewnienie bezpieczeństwa osób przebywających „w górach na terenie parku
narodowego”

6)

Wykonywanie niektórych zadań i kompetencji przysługujących organom administracji
leśnej

Statut PN ustala minister właściwy ds. środowiska, w drodze zarządzenia
Służba Parków Narodowych – zadania:

1)

Ochrona przyrody

2)

Badania naukowe i działalność edukacyjna

3)

Ochrona mienia parku

4)

Zwalczanie przestępstw i wykroczeń

Straż Parku Narodowego (jest częścią Służby Parku Narodowego)



Zadaniem – ochrona mienia i zwalczanie przestępstw



Ma uprawnienia policyjne



Kontroluje wnoszenie opłat za wstęp



Mają prawo nakładania mandatów

Opłaty za wstęp



Do całego parku lub niektórych jego części



Wykaz w aktach wykonawczych

60



Wysokość opłaty ustala dyrektor parku (w ramach maksimum ustawowego – 6zł +
waloryzacja)



Zwolnienie z opłat:

1)

Dzieci do 7 lat

2)

Prowadząc badania naukowe za zgodą dyrektora

3)

Uczniowie szkół i studenci mający zajęcia dydaktyczne w parku za zgoda dyrektora

4)

Mieszkańcy gmin w granicach parku i sąsiednich

5)

Osób udających się do wyznaczonych plaż

6)

Osób udających się do miejsc kultu religijnego

15% opłat kwartalnych na rzecz działających na terenie parku GOPR lub TOPR

2.

Rezerwat przyrody
dla obszarów zachowanych w stanie naturalnym lub mało zmienionym
fakultatywna otulina
ustawa nie określa minimalnej powierzchni rezerwatu
tworzy regionalny dyrektor ochrony środowiska zarządzeniem (akt prawa miejscowego)

1)

cele ochrony

2)

typ i podtyp rezerwatu (wg Klasyfikacji z rozporządzenia ministra wł. ds. środowiska)



dla zmiany granic/ zniesienia potrzebna zgoda ministra środowiska i opinia wojewódzkiej
komisji ochrony przyrody

regionalny dyrektor ochrony środowiska może wprowadzić (rozporządzeniem) opłaty (maks 6zł +
waloryzacja)

3.

Reżim ochronny PN i rezerwatu przyrody
wynika z ustawy i nie ma możliwości dookreślenia w akcie tworzącym
niektóre zakazy:

1)

budowy lub rozbudowy obiektów budowlanych niezwiązanych z działalnością parku/
rezerwatu

2)

chwytania lub zabijania dziko występujących zwierząt, zbierania lub niszczenia jaj, postaci
młodocianych i form rozwojowych zwierząt, umyślnego płoszenia zwierząt kręgowych,
zbierania poroży, niszczenia nor, gniazd, legowisk i innych schronień zwierząt oraz ich miejsc
rozrodu

3)

rybactwa poza obszarami wyznaczonymi (w planie ochrony)

4)

polowania poza obszarami wyznaczonymi

5)

pozyskiwania, niszczenia lub umyślnego uszkadzania roślin oraz grzybów

6)

pozyskiwania skał i skamieniałości

7)

prowadzenia działalności wytwórczej, handlowej i rolniczej z wyjątkiem miejsc
wyznaczonych

8)

zbioru dziku występujących roślin i grzybów z wyjątkiem miejsc wyznaczonych

9)

ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i konnego z wyjątkiem tras wyznaczonych

10)

wprowadzania psów poza terenami wyznaczonymi lub psami pasterskimi

11)

umieszczania tablic, napisów i ogłoszeń reklamowych niezwiązanych z działalnością parku

12)

zakłócania ciszy

13)

prowadzenia badań naukowych bez zgody dyrektora parku (regionalnego dyrektora ochrony
środowiska w rezerwacie)

Ograniczenia te nie dotyczą:

–

wykonywania zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych

–

prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym

–

wykonywania zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa

–

obszarów objętych ochroną krajobrazową w trakcie ich gospodarczego wykorzystywania przez
jednostki organizacyjne, osoby prawne lub fizyczne oraz wykonywania prawa własności, zgodnie
z przepisami KC

Niezależnie od tego, jeżeli jest to uzasadnione:

–

potrzebą ochrony przyrody

–

wykonywaniem badań naukowych

–

celami edukacyjnymi, kulturowymi, turystycznymi, rekreacyjnymi i sportowymi

61

–

celami kultu religijnego

–

realizacją inwestycji liniowych celu publicznego w przypadku braku rozwiązań

alternatywnych

Właściwy organ może zezwolić na odstępstwa od opisanych wyżej zakazów.

4.

Park krajobrazowy
obszary chronione ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory
krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego
rozwoju
fakultatywna otulina
tworzony uchwałą sejmiku województwa

1)

szczególne cele ochrony

2)

zakazy (z katalogu ustawowego) jakie obowiązują na terenie parku krajobrazowego

potrzebna zgoda rady gminy, a także regionalnego dyrektora ochrony środowiska (także na zmianę
granic/ likwidację)
statut określający strukturę organizacyjną parku krajobrazowego, w drodze uchwały określa
sejmik województwa w drodze uchwały
nieruchomości pozostawia się gospodarczemu wykorzystaniu
niektóre rygory ochronne (spośród których wojewoda wybiera ograniczenia niezbędne dla
ochrony parku)

1)

zakaz realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (z wyjątkiem
tych dla których raport jest fakultatywny a postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na
środowisko wykazało brak negatywnego oddziaływania na przyrodę parku krajobrazowego)

2)

zakaz budowy w odległości 100m od zbiorników wodnych

3)

zakaz budowy obiektów budowlanych w odległości 200m od brzegów klifowych

4)

zakazane wylewanie gnojowicy poza własnymi polami

5)

zakaz chowu i hodowli zwierząt metodą bezściółkową

6)

zakaz organizowania rajdów

7)

zakaz używania na otwartych zbiornikach wodnych łodzi motorowych

Wymienione wyżej zakazy nie dotyczą:

–

wykonywania zadań wynikających z planu ochrony, a także na rzecz obronności kraju

i bezpieczeństwa państwa

–

prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym

–

realizacji inwestycji celu publicznego w rozumieniu przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym

5.

Plany ochrony (PN, rezerwaty przyrody, PK, obszary Natura 2000)
obowiązek ustanowienia w ciągu 5 lat od utworzenia
na 20 lat
projekt planu sporządza:

1)

PN – dyrektor

2)

rezerwat przyrody – w zasadzie regionalny dyrektor ochrony środowiska

3)

PK – dyrektor parku lub zespołu parków

4)

Dla obszaru Natura 2000 – organ sprawujący nadzór

Projekt opiniują rady gmin (dla infrastruktury uzgadniają)
Dla rezerwatu uzgodnienie z ministrem środowiska
Uchwalenie (zatwierdzenie)

1)

Dla PN – w drodze rozporządzenia minister ds. środowiska

2)

Dla PK – w drodze uchwały sejmiku województwa

3)

Dla rezerwatu – w drodze zarządzenia regionalny dyrektor ochrony środowiska

Do czasu przyjęcia planu ochrony PN lub rezerwatu – zadania ochronne (na maks. 5 lat)



zarządzenie ministra środowiska lub regionalnego dyrektora ochrony środowiska

62

6.

Sporządzenie planu ochrony następuje w postępowaniu z udziałem społeczeństwa. Plan ochrony
powstaje na 20 lat, z uwzględnieniem:

–

Charakterystyki i oceny stanu przyrody

–

Identyfikacji i oceny istniejących oraz potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych

–

Charakterystyki i oceny uwarunkowań społecznych i gospodarczych oraz stanu zagospodarowania
przestrzennego

–

Analizy skuteczności dotychczasowych sposobów ochrony

7.

obowiązek uzgodnienia aktów planowania przestrzennego

w części dotyczącej PN lub PK z dyrektorem, bądź regionalnym dyrektorem ochrony środowiska

8.

Obszar chronionego krajobrazu
dla terenów:

1)

chronionych ze względu na wyróżniający się krajobraz

2)

wartościowe turystycznie, wypoczynkowo lub pełniące funkcję korytarzy ekologicznych

utworzenie/ powiększenie – w zasadzie w drodze uchwały sejmiku województwa, podjętej w
uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem środowiska
likwidacja (tylko w razie bezpowrotnej utraty walorów) ???w drodze uchwały sejmiku
województwa, podjętej w uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem środowiska??? (+ opinia rady
gminy)
treść aktu ustanawiającego:

1)

sprawujący nadzór

2)

obowiązki w zakresie ochrony czynnej ekosystemów

3)

zakazy (potencjalny wykaz zawiera ustawa)

Obszary Natura 2000

1.

Tworzy się je dla:

1)

obszarów specjalnej ochrony ptaków (←dyrektywa ptasia)

2)

specjalnych obszarów ochrony siedlisk (←dyrektywa siedliskowa)

3)

obszary mające znaczenie dla Wspólnoty – projektowane specjalne obszary siedlisk
odpowiadające wymaganiom określonym w art.5 pkt 2c u.o.p., zatwierdzone przez Komisję
Europejską w drodze decyzji

2.

Mechanizm tworzenia:
opracowanie projektu listy obszarów Natura 2000 przez Generalnego Dyrektora Ochrony
Środowiska;
opiniowanie projektu przez właściwe miejscowo rady gmin; brak opinii w terminie 30 dni oznacza
brak uwag
Minister właściwy ds. środowiska przekazuje Komisji Europejskiej

1)

Listę proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty

2)

Szacunek współfinansowania przez Wspólnotę niektórych obszarów

3)

Listę obszarów specjalnej ochrony ptaków

3.

Wyznaczenie (zmiana granic, likwidacja) obszaru Natura 2000 następuje w drodze rozporządzenia
ministra właściwego ds. środowiska; co zawiera

–

Nazwę

–

Lokalizację obszaru

–

Cel

–

Przedmiot ochrony

4.

Plan ochrony – sporządza organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000; podlega on
zatwierdzeniu w drodze zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska (charakter
tymczasowy – zarządzenie traci moc wraz z wejściem w życie rozporządzenia ministra
właściwego ds. środowiska zatwierdzającego plan ochrony. W postępowaniu poprzedzającym
przyjęcie planu ochrony, należy zapewnić możliwość udziału społeczeństwa.

5.

Treścią planu ochrony jest:

–

Identyfikacja istniejących i potencjalnych zagrożeń dla właściwego stanu przedmiotu ochrony

–

Określenie warunków utrzymania tego stanu oraz zachowania integralności tych obszarów

63

–

Określenie działań ochronnych, sposobu i zakresu monitoringu

–

Wskazania do zmian studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego,
miejscowych i wojewódzkich planów zagospodarowania przestrzennego (art.28 – 29 u.o.p.)
Nadrzędny wobec planów ochrony innych form ochrony obszarowej

6.

Zakazy ustawowe:

1)

działań mogących pogorszyć stan siedlisk

2)

działań mogących wpłynąć na gatunki dla ochrony których obszar ustanowiono obszar Natura
2000

3)

pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami

wymagania ochronne odpowiednio do obszarów, które znaczenie dla Wspólnoty, do czasu ich
zatwierdzenia przez KE oraz wyznaczenia ich jako specjalne obszary siedlisk (art. 33 ust. 1- 2
u.o.p.)
Na obszarach Natura 2000 nie podlega ograniczeniu działalność, która nie zagraża zachowaniu
siedlisk ani nie wpływa w sposób istotny negatywnie na cele ochrony takich obszarów, związana z
utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu powodziowemu, gospodarcza, rolna,
leśna, łowiecka i rybacka, a także amatorski połów ryb
możliwa realizacja przedsięwzięcia wpływającego negatywnie na obszar Natura 2000 o ile:

1)

przemawia nadrzędny interes publiczny

2)

brak rozwiązań alternatywnych

3)

wykonanie kompensacji przyrodniczej

utworzenie i funkcjonowanie obszarów Natura 2000 jest współfinansowane przez SP i KE

Ochrona indywidualna

1.

Formy ochrony indywidualnej:

1)

Pomniki przyrody

2)

Stanowiska dokumentacyjne

3)

Użytki ekologiczne

4)

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

2.

Objęcie ochroną - uchwałą rady gminy, w uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony
środowiska

3.

Treść aktu o utworzeniu:

1)

Nazwa

2)

Lokalizacja chronionego obiektu

3)

Organ sprawujący nadzór

4)

Szczególne cele ochrony

5)

Wykaz nakazów i zakazów

4.

Pomnik przyrody



Przedmiotem – pojedyncze twory przyrody żywej lub nieożywionej lub ich skupiska,
odznaczające się indywidualnymi cechami wyróżniającymi je spośród innych tworów



O ile nie grozi to ludziom lub mieniu to drzewa- pomniki przyrody podlegają ochronie aż do
samoistnego całkowitego rozpadu



Kryteria uznawania tworów przyrody za pomniki przyrody może określić minister właściwy ds.
środowiska w drodze rozporządzenia

5.

Stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej



Miejsca uznane za ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, w których występują:

1)

Formacje geologiczne

2)

Nagromadzenia skamieniałości

3)

Twory mineralne

4)

Jaskinie lub schroniska podskalne

5)

Fragmenty wyrobisk górniczych

6)

Miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt

6.

Użytek ekologiczny



Są to pozostałości ekosystemów, mające znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej



Naturalne zbiorniki wodne, kępy drzew i krzewów, torfowiska, wydmy, starorzecza itp.

64

7.

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy



Dla ochrony walorów widowiskowych i estetycznych fragmentów krajobrazu naturalnego i
kulturowego

8.

Potencjalne zakazy:

1)

Niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu/ obszaru

2)

Prac ziemnych zniekształcających rzeźbę terenu

3)

Uszkadzania i zanieczyszczania gleby

4)

Nieuzasadnionych zmian stosunków wodnych

5)

Likwidowania itp. naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-

błotnych

6)

Wylewania gnojowicy poza nawożeniem własnych gruntów

7)

Umieszczania tablic reklamowych

8)

Zmiany sposobu użytkowania ziemi

9)

Wydobywania do celów gospodarczych skał w tym torfu, skamieniałości, kopalnych

szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynów

9.

Zakazy te nie dotyczą czynności wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody, realizacji
niektórych inwestycji celu publicznego, niektórych zadań z zakresu obronności kraju oraz
likwidacji nagłych zagrożeń i prowadzenia akcji ratowniczych.

10.

Przesłanki likwidacji ochrony indywidualnej:

1)

Utrata wartości

2)

Konieczność inwestycji celu publicznego

3)

Zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego

Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt

1.

Ma na celu:



Zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony:

1)

Dziko występujących gatunków i ich siedlisk

2)

Gatunków rzadkich

3)

Gatunków endemicznych

4)

Gatunków podatnych na zagrożenia

5)

Zagrożonych wyginięciem

6)

Objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych



Zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej

2.

Rodzaje ochrony gatunkowej:

1)

Ścisła – całkowite i trwałe zaniechanie bezpośredniej ingerencji człowieka w stan

ekosystemów, tworów i składników przyrody



Dla gatunków – całoroczna ochrona osobników we wszystkich stadiach rozwoju

2)

Czynna – stosowanie zabiegów ochronnych w celu przywrócenia naturalnego stanu

ekosystemów i składników przyrody

3)

Częściowa – możliwość redukcji liczebności populacji oraz pozyskiwania osobników

3.

Ochronę gatunkową wprowadza minister wł. ds. środowiska



Uzupełniająco, czasową ochronę w granicach województwa może wprowadzić regionalny
dyrektor ochrony środowiska w drodze zarządzenia

4.

Ochrona gatunkowa roślin



Zakazy:

1)

Zrywanie, niszczenie, uszkadzanie

2)

Niszczenie siedlisk i ostoi

3)

Zmiana stosunków wodnych, stosowanie chemii

4)

Pozyskiwanie, zbiór, przetwarzanie itp.

5)

Zbywanie, nabywanie, oferowanie itp.

6)

Wwożenie i wywożenie z RP



Odstępstwa:

1)

Czynności związane z racjonalną gospodarką

2)

Usuwanie roślin i grzybów niszczących obiekty budowlane

65

3)

Pozyskiwanie gatunków roślin objętych ochroną częściową przez podmioty, które

uzyskały zezwolenie na ich pozyskiwanie

4)

Przetrzymywania, zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany,

darowizny, a także wywożenia poza granice państwa żywych, martwych, przetworzonych i
spreparowanych roślin objętych ochroną częściową i ich części oraz produktów pochodnych



Szczegóły ochrony poszczególnych gatunków(typ i zakazy) określają przepisy wykonawcze.
Ustalono w nich:

1)

Gatunki dziko występujące, objęte ochroną ścisłą, częściową, częściową z możliwością
pozyskiwania, sposoby ich pozyskiwania wymagające ustalenia stref ochrony ich ostoi lub
stanowisk oraz wielkość tych stref

2)

Zakazy właściwe dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków i odstępstwa od tych
zakazów

3)

Sposoby ochrony poszczególnych gatunków

5.

Ochrona gatunkowa zwierząt:



Zakazy dotyczące dziko występujących zwierząt:

1)

Zabijanie, okaleczanie, chwytanie, transport, przetrzymywanie, posiadanie żywych

okazów i martwych oraz ich części

2)

Niszczenia jaj

3)

Niszczenia siedlisk i ostoi

4)

Niszczeni gniazd itp.

5)

Wybierania jaj, posiadanie wydmuszek

6)

Wwożenie i wywożenie z RP

7)

Umyślne płoszenie i niepokojenie

8)

Fotografowanie, filmowanie i obserwacja mogące spowodować płoszenie lub

niepokojenie

9)

Przemieszczanie zwierząt z miejsc regularnego przebywania

10)

Przemieszczanie zwierząt hodowlanych do stanowisk naturalnych

11)

Preparowanie zwierząt martwych (ich części), w tym znalezionych

12)

zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany, darowizny żywych,

martwych, przetworzonych i spreparowanych zwierząt



Zakazy nie dotyczą:

1)

Usuwania od 16 października do końca lutego gniazd z budek dla ptaków i ssaków

2)

Usuwania od dnia 16 października do końca lutego gniazd z obiektów budowlanych

ze względów bezpieczeństwa lub sanitarnych

3)

Chwytania na terenach zabudowanych przez podmioty upoważnione przez

regionalnego dyrektora ochrony środowiska zwierząt zabłąkanych i przemieszczania się ich
do miejsc regularnego przebywania

4)

Chwytania rannych i osłabionych w celu pomocy

5)

Wykonywania czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej,

leśnej, rybackiej, jednak tylko wówczas gdy technologia prac uniemożliwia przestrzeganie
zakazów

6)

Pozyskiwanie gatunków chronionych częściowo za pozwoleniem wojewody itp.

7)

Przetrzymywania, zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany,

darowizny, a także wywożenia poza granice państwa żywych, martwych, spreparowanych
zwierząt objętych ochroną częściową

Szczegóły ochrony poszczególnych gatunków(typ i zakazy) określają przepisy wykonawcze.

6.

Ograniczenia ochrony gatunkowej może wprowadzić:

1)

regionalny dyrektor ochrony środowiska

2)

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska

W drodze decyzji

7.

Strefy ochronne:



Dla ostoi oraz stanowisk roślin lub ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt



W drodze decyzji tworzy je i likwiduje regionalny dyrektor ochrony środowiska



Na granicach tablice informacyjne

66



Zakazy:

1)

Przebywania osób (poza właścicielem nieruchomości i osób sprawujących nadzór lub

zarząd nad strefą)

2)

Wycinania drzew/ krzewów

3)

Dokonywania zmian stosunków wodnych

4)

Wznoszenia obiektów, urządzeń i instalacji



Promień strefy od 10 do 500m ???

8.

Odpowiedzialność za szkody



SP (reprezentowany przez regionalnego dyrektora ochrony przyrody, a na terenie PN przez jego
dyrektora) odpowiada za straty wyrządzone przez:

1)

Żubry

2)

Niedźwiedzie

3)

Wilki

4)

Rysie

5)

Bobry



Wyłączenie odpowiedzialność SP:

1)

Gdy odmowa współdziałania w zabezpieczaniu przed szkodami

2)

W stosunku do osób „którym przydzielono grunty stanowiące własność SP”

3)

Jeżeli poszkodowany nie dokonał zbioru w ciągu 14 dni od zakończenia zbiorów w

jego regionie

4)

Szkód w mieniu SP, z wyłączeniem mienia oddanego do gospodarczego korzystania

na podstawie KC

5)

„szkody drobne” (do równowartości 100kg żyta na 1 ha)

6)

szkody wyrządzone przez wilki, niedźwiedzie lub rysie w pogłowiu zwierząt

gospodarskich gdy zwierzęta gospodarskie pozostawione są bez bezpośredniej opieki od
zachodu do wschodu



spory rozstrzygają sądy powszechne



RM może rozporządzeniem rozszerzyć wykaz zwierząt za których odpowiedzialność ponosi SP

9.

Konieczne zezwolenie ministra wł. ds. środowiska na przewożenie przez granicę roślin i zwierząt
(oraz ich części) po opinii PROP



Wynika z konwencji międzynarodowej CITES



Możliwość dodatkowych obostrzeń:

I grupa – gatunki zagrożone – międzynarodowy handel ściśle reglamentowany i wyjątkowy
II grupa – gatunki takie, które gdy handel nie będzie ściśle reglamentowany to będą zagrożone
III grupa – wszystkie gatunki, które państwo uzna za konieczne poddać reglamentacji

10.

Ograniczenia posiadania zwierząt niektórych gatunków:

11.

Posiadanie płazów, gadów, ptaków i ssaków objętych ograniczeniami z konwencji CITES



obowiązek zgłoszenia do rejestru prowadzonego przez starostę



Nie dotyczy to:

1)

Ogrodów zoologicznych

2)

Przedsiębiorców handlujących tymi zwierzętami

3)

Czasowego przetrzymywania w celu leczenia lub rehabilitacji



Obowiązek zgłoszenia (wykreślenia) z dniem nabycia, wwozu, wejścia w posiadanie (zbycia,
wywozu, utraty, śmierci)



Wniosek w ciągu 14 dni



Wpis potwierdzany zaświadczeniem starosty



Uchybienie wymaganiom jest wykroczeniem

Ogrody botaniczne, zoologiczne

oraz ośrodki rehabilitacji zwierząt

67

1.

Ogród botaniczny – urządzony i zagospodarowany teren wraz z infrastrukturą techniczną i
budynkami funkcjonalnie z nim związanymi, będącym miejscem ochrony ex situ, uprawy roślin
różnych stref klimatycznych i siedlisk, uprawy roślin określonego gatunku oraz prowadzenia
badań naukowych i edukacji

2.

Ogród zoologiczny – urządzony i zagospodarowany teren wraz z infrastrukturą techniczną i
budynkami funkcjonalnie z nim związanymi, gdzie zwierzęta gatunków dziko występujących są
hodowane i utrzymywane w celu ochrony ex situ, prowadzenia badań naukowych i edukacji oraz
w celu ich publicznej ekspozycji nie mniej niż 7 dni w roku

3.

Na prowadzenie ogrodu potrzebne zezwolenie Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.
Zezwolenie może zostać cofnięte w razie postępowania niezgodnego z określonymi wymaganiami
lub w razie naruszenia wymagań dot. prowadzenia ogrodu

4.

obowiązki prowadzącego:

1)

uczestnictwo w badaniach naukowych

2)

edukacja w zakresie ochrony gatunkowej roślin, zwierząt i grzybów

3)

uprawa / hodowla gatunków zagrożonych wyginięciem (ochrona ex situ +

wprowadzanie do środowiska)

4)

przetrzymywanie roślin i zwierząt w odpowiednich warunkach (określone przepisami)

5)

dokumentacja hodowlana

Warunki hodowli poszczególnych grup gatunków zwierząt w ogrodzie zoologicznym określają
przepisy wykonawcze. Sposób korzystania z ogrodu określa regulamin ustalony przez
zarządzającego ogrodem.

5.

Ochrona w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym



Akty planowania powinny uwzględniać potrzeby funkcjonowania i rozwoju istniejących lub
planowanych ogrodów



Wójt przed decyzją w sprawie warunków zabudowy w sąsiedztwie ogrodu informuje
zarządzającego (ma 30 dni na zastrzeżenia i wnioski)



Zakazy:

1)

Wznoszenia na terenie ogrodu obiektów i urządzeń niezwiązanych z działalnością

2)

Zmniejszenia ogrodu na rzecz działalności niezwiązanej z ogrodem

3)

Zmian stosunków wodnych w terenie ogrodu i sąsiedztwie

4)

Zanieczyszczanie ziemi, wód i powietrza (także w sąsiedztwie)

5)

Wznoszenie w sąsiedztwie obiektów budowlanych lub urządzeń do działalności

wpływającej szkodliwie

6.

Jakie zwierzęta można trzymać w ogrodach zoologicznych:

1)

Urodzone i wychowane w niewoli

2)

Które poza ogrodem nie mają szansy przeżycia

3)

Jeśli wymaga tego ochrona populacji lub gatunku lub realizacja celów naukowych



Tylko jeżeli są do ich trzymania odpowiednie warunki odpowiadające potrzebom biologicznym
danego gatunku. Nie można rozmnażać zwierząt w ogrodach zoologicznych, jeżeli ich potomstwu
nie zapewni się odpowiednich warunków hodowli i utrzymywania

7.

Hodowla (utrzymywanie) zwierząt



Poza ogrodami zoologicznymi i placówkami naukowymi trzymanie, sprowadzanie z zagranicy,
sprzedaż, wymiana, wynajem, darowizna i użyczanie podmiotom nieuprawnionym żywych
zwierząt gatunków niebezpiecznych (w tym drapieżnych i jadowitych) jest zabroniona



Przemieszczanie zwierząt lub roślin gatunków zagrożonych wyginięciem z ogrodu wymaga
zezwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska

8.

Ośrodki rehabilitacji zwierząt



Miejsca leczenia i rehabilitacji dziko występujących zwierząt wymagających okresowej opieki
człowieka w celu przywrócenia ich do środowiska przyrodniczego



Utworzenie i prowadzenie takiego ośrodka wymaga zezwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony
Środowiska; zezwolenia odmawia się jeżeli wnioskodawca nie spełnia warunków leczenia i
rehabilitacji odpowiadających potrzebom gatunku zwierząt. Ujawnienie tej okoliczności w już
funkcjonującym ośrodku może uzasadniać cofnięcie zezwolenia co pociąga za sobą likwidację
ośrodka

68



Zakaz sprzedawania zwierząt leczonych w ośrodku

9.

Kontrola



Sprawuje regionalny dyrektor ochrony środowiska



Min. Raz/3lata

Ochrona uzdrowiskowa

1.

Uzdrowiskiem jest obszar, który spełnia łącznie warunki

1)

Posiada złoża naturalnych surowców leczniczych o potwierdzonych właściwościach

leczniczych

2)

Posiada klimat o potwierdzonych właściwościach leczniczych

3)

Na jego obszarze znajdują się zakłady lecznictwa uzdrowiskowego i urządzenia

lecznictwa uzdrowiskowego

4)

Spełnia wymagania dot. stanu środowiska

5)

Posiada infrastrukturę techniczną w zakresie gospodarki wodno – ściekowej,

energetycznej, gospodarki odpadami, transportu zbiorowego

2.

Rozporządzenie RM uznaje obszar za:

–

Uzdrowisko

–

Obszar ochrony uzdrowiskowej

3.

Uznanie za uzdrowisko/ obszar ochrony uzdrowiskowej wyznaczenie stref ochronnych



(kategorii A, B, C)

–

Niezbędną przesłanką podjęcia rozporządzenia jest operat uzdrowiskowy stwierdzający istnienie
przesłanek określonych ustawą



Obowiązują w nich ustawowe ograniczenia



O szczegółach rozstrzyga statut uzdrowiska (uchwala rada gminy w ciągu 30 dni od
rozporządzenia)

4.

Obowiązek sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w ciągu 2 lat od
uznania za uzdrowisko (obszar ochrony uzdrowiskowej)

5.

Co najmniej raz na 10 lat należy sporządzać operat uzdrowiskowy potwierdzający istnienie
przesłanek pozwalających uznać obszar za uzdrowisko (obszar ochrony uzdrowiskowej)



Statut uzdrowiska i ustawowe wymogi ochronne wiążą przy sporządzaniu planu

6.

Miejscowość w której uzdrowisko może używać określeń: „zdrój”, „cieplice” lub „wody
termalne”

Ochrona zabytków

1.

Związane z tym zasady określa ustawa z dnia 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami

2.

Zabytek – nieruchomość (jej część, zespół nieruchomości) stanowiąca świadectwo minionej epoki
bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na wartość
historyczną, artystyczną lub naukową

3.

Ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania:

3.1.

Zabytki nieruchome będące w szczególności:

–

Krajobrazami kulturowymi

–

Układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi

–

Dziełami architektury i budownictwa

–

Działami budownictwa obronnego

–

Obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i in. Zakładami

przemysłowymi

–

Cmentarzami

–

Parkami, ogrodami i in. Formami zaprojektowanej zieleni

69

–

Miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych

osobistości lub instytucji

3.2.

Zabytki archeologiczne będące w szczególności:

–

Pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa

–

Cmentarzyskami

–

Kurhanami

–

Reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej

4.

Formy ochrony zabytków:

1)

Wpis do rejestru zabytków (decyzja wojewódzkiego konserwatora zabytków)

2)

Uznanie za pomnik historii (rozporządzenie Prezydenta RP)

3)

Utworzenie parku kulturowego (uchwała rady gminy)

4)

Ochrona na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

5.

Nadzór konserwatorski



Zezwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wymaga:

1)

Prace restauratorskie, konserwatorskie, roboty budowlane przy zabytku

2)

Prace budowlane w otoczeniu zabytku

3)

Badania konserwatorskie zabytku wpisanego do rejestru

4)

Badania archeologiczne

5)

Przemieszczanie zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru

6)

Podziału zabytku wpisanego do rejestru

7)

Zmiana przeznaczenia zabytku wpisanego do rejestru

8)

Umieszczanie urządzeń technicznych, tablic reklamowych itp. na zabytku wpisanym

do rejestru

9)

Działania mogące naruszyć substancje lub wygląd zabytku wpisanego do rejestru

10)

Poszukiwanie ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych



Wojewódzki konserwator zabytków może wydać o wstrzymaniu działań bez pozwolenia lub
niezgodnie z pozwoleniem w odniesieniu do:



Prac konserwatorskich, restauratorskich, badań konserwatorskich lub decyzję architektonicznych
przy zabytku wpisanym do rejestru



Robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru lub w jego otoczeniu



Badania archeologiczne



Niektóre inne działania



Wygasa po 2 miesiącach chyba że w tym czasie:

1)

Nakaz przywrócenia do stanu poprzedniego

2)

Nakaz uzyskania pozwolenia

3)

Nakaz podjęcia określonych czynności dla doprowadzenia działań do zgodności z

pozwoleniem

X.

P

RAWO

EMISYJNE

1.

Według prawa ochrony środowiska emisją są wprowadzane w wyniku działalności człowieka
(bezpośrednio lub pośrednio) do powietrza, gleby, wody lub ziemi:

1)

Substancje (pierwiastki, ich związki, mieszaniny, roztwory)

2)

Energie (ciepło, hałas, wibracje, pola elektromagnetyczne

2.

Zanieczyszczenie to emisja która może:

1)

Być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub środowiska

2)

Powodować szkodę w dobrach materialnych

3)

Pogarszać walory estetyczne środowiska

4)

Kolidować z innymi uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska

3.

Ochrona przed emisjami jest realizowana przez:

1)

Zagospodarowanie przestrzenne (odpowiednie umiejscowienie źródeł emisji)

2)

Określenie wymaganych standardów (ich kontrole i podejmowanie odpowiednich

działań np. ograniczanie emisji)

70

Instalacja i urządzenie

1.

Instalacja

rozumie się przez to:

1)

Stacjonarne urządzenie techniczne

2)

Powiązany technologicznie zespół takich urządzeń, na terenie jednego zakładu, tytuł

prawny ma jeden,

ten sam

podmiot

3)

Obiekty budowlane niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami, których

eksploatacja może spowodować emisję.

2.

Urządzenia mają charakter mobilny

3.

Eksploatacja zgodnie z wymaganiami jest obowiązkiem właściciela (chyba, że wykaże

on, że inny podmiot ma tytuł prawny uprawniający do władania)

4.

Obowiązki użytkownika urządzenia:

1)

Pomiary wielkości emisji



Należy je ewidencjonować i przechowywać przez 5 lat od końca roku

kalendarzowego, którego dotyczą

2)

Zgłoszenie organowi ochrony środowiska instalacji mogących oddziaływać

negatywnie na środowisko, dla których nie trzeba pozwolenia emisyjnego

3)

Zapewnienie prawidłowej eksploatacji

Ochrona powietrza

1.

Celem – jak najlepsza jakość powietrza



Przez utrzymywanie emisji substancji zanieczyszczających na poziomie nie wyższym niż
dopuszczalnym



Podstawowym instrumentem – pozwolenie emisyjne

2.

Ocena jakości powietrza



W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska



Minimum raz/5 lat wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje klasyfikacji stref jakości
powietrza



+ coroczna ocena poziomu substancji w powietrzu



przekroczenie wielkości dopuszczalnej (+ margines tolerancji) Þ marszałek województwa

sporządza projekt

(opiniowany przez starostów)

który jest programem ochrony powietrza

(w

postępowaniu przy udziale społeczeństwa); jest to akt prawa miejscowego;



można za jego pomocą:

1)

nałożyć obowiązki związane z pomiarami emisji, udostępnianiem ich wyników

2)

ograniczyć czas obowiązywania pozwoleń emisyjnych



alarmy smogowe – w przypadku ryzyka przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub
alarmowych Þ sejmik województwa ( za opinią starosty)

uchwala

plan działań krótkoterminowych

zmierzających do zmniejszenia zagrożenia wystąpienia tych zagrożeń.



treść:

1)

lista podmiotów zobowiązanych do ograniczenia lub zaprzestania emisji gazów lub

pyłów z instalacji

2)

ograniczenia ruchu pojazdów lub innych urządzeń silnikowych

3)

określenie sposobu postępowania w przypadku przekroczeń

4)

tryb i sposób ogłaszania o wystąpieniu przekroczeńa



marszałek województwa ma obowiązek niezwłocznie powiadamiać o

przekroczeniach społeczeństwo oraz podmioty uprawnione

- Sejmik województwa uchwałą może określić jakość paliw do stosowania w województwie (lub
części)

Ochrona przed hałasem

1.

Hałas to (art. 3 ust. 5 p.o.ś) – dźwięki od 16 Hz do 16 000 Hz

2.

Cel – jak najlepszy stan akustyczny środowiska



Utrzymywanie poziomu hałasu na poziomie nie wyższym niż dopuszczalny



Zmniejszanie poziomu hałasu do norm

71

3.

Ocena stanu akustycznego środowiska



W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska



Obligatoryjne dla:



Aglomeracji powyżej 100 000 mieszkańców



Niektórych dróg, linii kolejowych i lotnisk



Fakultatywnie – gdy tak postanawia powiatowy program ochrony środowiska



Minimum raz/5 lat starosta (dla dróg, kolei, lotnisk – zarządzający) sporządza mapy akustyczne



W nich tereny zagrożone hałasem (te na których przekroczone wskaźniki)

4.

Używanie instalacji lub urządzeń nagłaśniających na publicznie dostępnych terenach miast,
terenach zabudowanych i rekreacyjno-wypoczynkowych jest zakazane



Wyjątki:

1)

Uroczystości okazjonalne

2)

Uroczystości religijne

3)

Imprezy sportowe, handlowe, rozrywkowe

4)

Inne legalne zgromadzenia

5)

Komunikaty służące bezpieczeństwu publicznemu

5.

Programy działań:



Dla terenów gdzie przekroczone dopuszczalne poziomy



W postępowaniu udział społeczeństwa



Uchwalają:

1)

Rada powiatu – dla aglomeracji powyżej 100 tys mieszkańców i terenów poza

aglomeracjami

2)

Sejmik województwa – dla pozostałych terenów poza aglomeracjami -dróg, kolei,

lotnisk

6.

Na terenach rekreacyjno- rozrywkowych rada powiatu może uchwałą wprowadzić ograniczenia w
korzystaniu z silnikowych jednostek pływających



Gdy na wodach żeglownych takie ograniczenie tylko rozporządzeniem Ministra wł. ds.
Środowiska

7.

Obszary ciche – tworzy rada powiatu

w drodze uchwały



Wiążące dla planu zagospodarowania przestrzennego



Wprowadza wymóg zachowania hałasu na

co najmniej

dotychczasowym poziomie



Mozna je tworzyć:



W aglomeracji – tereny gdzie nie występują przekroczenia poziomu hałasu

wg. wskaźnika LDWN



Poza aglomeracja – tereny nie narażone na oddziaływanie hałasu

8.

Decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu



Wydaje ją wojewódzki inspektor ochrony środowiska



Jeśli zakład powoduje hałas poza swoim terenem,

przekraczający normy to postępowanie

wszczyna się z urzędu.



Nie dotyczy to hałasu

1)

Z dróg, kolei, tramwajów, portów i lotnisk

2)

Związanego z działalnością osoby fizycznej niebędącej przedsiębiorcą

Pozwolenia emisyjne

Zasady ogólne

1.

Pozwolenia emisyjne potrzebne są na eksploatację instalacji powodującej:

1)

Wprowadzenie gazów/ pyłów do powietrza

2)

Wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi

3)

Wytwarzanie odpadów

2.

Szczególny typ to pozwolenia wodno prawne na pobór wód a także pozwolenia zintegrowane – w
jednej decyzji warunki wszystkich rodzajów emisji;



Uzyskanie pozwolenia zintegrowanego zwalania od konieczności uzyskiwania poszczególnych
pozwoleń emisyjnych

3.

Wnioski i same zezwolenia ujawnia się w powszechnie dostępnym wykazie informacji o
środowisku.

72

4.

Strony postępowania:

1)

Prowadzący instalację

2)

Ew. władający powierzchnią ziemi na obszarze ograniczonego użytkowania jeśli taki

utworzono



Gdy stron jest ponad 20 to stosuje się publiczne obwieszczenia zamiast zawiadomień

5.

Gdy przemawia za tym szczególnie ważny interes społeczny związany z ochroną środowiska ,
zwłaszcza zaś z zagrożeniem znacznego pogorszenia stanu środowiska pozwolenie emisyjne (i
cząstkowe i zintegrowane) może zostać udzielone pod warunkiem ustanowienia zabezpieczenia
roszczeń z tytułu wystąpienia negatywnych skutków w środowisku.



Formy zabezpieczenia:

1)

Depozyt

2)

Gwarancja bankowa

3)

Gwarancja ubezpieczeniowa

4)

Polisa ubezpieczeniowa



Zabezpieczenie wygasa po wydaniu decyzji o utracie mocy pozwolenia i usunięciu ew.
negatywnych skutków w środowisku



Nie usunięcie szkody w terminie wyznaczonym Þ organ orzeka o wykorzystaniu na ten cel

środków pochodzących z zabezpieczenia w wysokości niezbędnej do usunięcia
wspomnianych skutków

6.

Przesłanki odmowy wydania zezwolenia:

1)

Niespełnienie wymagań

2)

Eksploatacja instalacji powodowałaby przekroczenie standardów emisyjnych

3)

Oddziaływanie instalacji powodowałoby pogorszenie stanu środowiska w znacznych

rozmiarach/ zagrożenie dla zdrowia lub życia

4)

Zamierzona technologia nie spełniałaby wymagań ustawowych

5)

Pozwolenie byłoby niezgodne z programami ochrony środowiska

6)

Nie upłynęły 2 lata od cofnięcia pozwolenia temu samemu podmiotowi

7)

Eksploatacja instalacji powodowałaby naruszenie ustaleń rozporządzenia o utworzeniu

strefy przemysłowej

7.

Pozwolenie emisyjne jest czasowe (maks 10 lat)

8.

Treść pozwolenia emisyjnego:

1)

Rodzaj i parametry instalacji

2)

Dopuszczalna wielkość emisji w normalnych warunkach i poza nimi (+ czas trwania takich

nienormalnych warunków np. rozruchu)



Dodatkowo (fakultatywnie)

1)

Sposób postępowania w razie awarii

2)

Rozwiązania w celu redukcji emisji

3)

Rodzaj i ilość wykorzystywanej energii, materiałów itp.

9.

Utrata mocy pozwolenia – wygaśnięcie lub cofnięcie:
- Obligatoryjne Ü nienależyte eksploatowanie instalacji powodujące zagrożenie
- Fakultatywne:

1)

Instalacja prowadzona z naruszeniem pozwolenia

2)

Istotna zmiana przepisów ochrony środowiska

3)

Instalacja objęta postępowaniem kompensacyjnym



Można cofnąć pozwolenie emisyjne za odszkodowaniem gdy przemawiają za tym potrzeby
ochrony środowiska, a działalność powoduje zagrożenie dla życia lub zdrowia

- Postępowanie jest jednoinstancyjne, ale niezadowolony powód może w ciągu 30 dni wnieść
odwołanie do sądu powszechnego (tak samo gdy w ciągu 3 miesięcy brak decyzji o odszkodowaniu)

10.

Pozwolenie emisyjne jest to decyzja administracyjna ale dopuszczalne jest w prawie ochrony
srodowiska przeniesienie praw i obowiązków objętych pozwoleniem emisyjnym



Skutek ten następuje na wniosek ubiegającego się o przeniesienie



Decyzja o przeniesieniu warunkowa i terminowa (pod warunkiem uzyskania tytułu prawnego do
instalacji)



Wygasa po roku gdy warunek nie zostanie spełniony

73

11.

Następstwo prawne w zakresie skutków wynikających z decyzji administracyjnej może Stanowic
także konsekwencje innych zdarzeń prawnych np:

1)

Zbycie przedsiębiorstwa

2)

Przekształcenie spółek kapitałowych

Pozwolenie na emisję gazów lub pyłów do powietrza (na podst. Rozporządzenia Ministra Środowiska
z dnia2 lipca 2010 r.)

1.

Zasada jest konieczność uzyskania pozwolenia na emisję

2.

Nie wymagają pozwolenia (mała emisja) instalacje:

1)

Z których gazy i pyły są wprowadzane do powietrza w sposób niezorganizowany

2)

Energetycznych o nominalnej mocy cieplnej 5 MW

(art.153 poś)

dla opalanych węglem

kamiennym (innymi 10 MW)

3)

Do produkcji węgla drzewnego

4)

Do suszenia, przechowywania zboża lub innych płodów rolnych

5)

Do przesyłu paliw płynnych

6)

Oczyszczania ścieków

7)

Do chowu i hodowli zwierząt o ile nie są przedsięwzięciem mogącym znacząco

oddziaływać na środowisko

3.

Uzyskanie pozwolenia na emisje może wymagać postępowania kompensacyjnego

(art. 225 poś)

Pozwolenie zintegrowane – wymagane dla prowadzenia instalacji, która może powodować znaczne
zanieczyszczenia środowiska;

1.

Pozwolenie to określa warunki emisji:



Dla wszystkich instalacji na terenie zakładu



Dla każdej emisji gazów i pyłów, ścieków i odpadów



W zakresie odprowadzania ścieków do wód, ziemi

2.

Instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego musza spełniać wymagania najlepszych
dostępnych technik



Informacje o nich gromadzi Minister w. ds. Środowiska



Zaświadczenie o spełnianiu standardów załącza się do wniosku o pozwolenie z integrowane

3.

Organ udzielający:



Zasada – starosta



Uzgodnienie z woj. Insp. Ochr. Środ.



Wyjątkowo wojewoda dla:

1)

Przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których raport jest

obligatoryjny

2)

Na terenach zamkniętych

4.

Wraz z wnioskiem wpłaca się opłatę rejestracyjną (maks 3000 euro)

5.

Postępowanie toczy się z udziałem społeczeństwa

6.

Treść pozwolenia zintegrowanego – powinno spełniać wymagania stawiane pozwoleniom
emisyjnym, wodno prawnym na pobór wód, a ponadto powinno określać:

1)

Rodzaj działalności

2)

Wielkość emisji hałasu poza zakładem

3)

Sposoby osiągania wysokiego poziomu ochrony środowiska

4)

Sposoby ograniczania transgranicznego oddziaływania

5)

Obowiązek informowania o awarii

6)

Sposoby postępowania po zakończeniu eksploatacji

7.

Okresowa analiza pozwolenia:

1)

Minimum raz na 5 lat

2)

W razie zmiany najlepszych możliwych technik

W razie potrzeby dostosowania instalacji do zmienionych przepisów

8.

Pozwolenia zintegrowanego wymaga także prowadzenie zakładu przetwarzania zużytych
akumulatorów kwasowo - ołowiowych

74

Obrót prawami emisji do powietrza

1.

Protokół z Kioto obowiązek redukcji emisji



Jednym z jego instrumentów jest handel limitami emisji gazów cieplarnianych między państwami



zwłaszcza CO

2

i metan

2.

Instrumentem za pomocą którego dokonuje się rozdziału uprawnień do emisji dla instalacji
objętych systemem handlu prawami do emisji jest plan krajowy i sporządza się go:



Osobno dla krajowego systemu handlu uprawnieniami do emisji



Osobno dla wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji



Jest on opracowywany przez Krajowego Administratora (wyznacza go rozporządzeniem minister
wł. ds. środowiska) i zatwierdza Rada Ministrów rozporządzeniem.

3.

Uprawnienia do emisji są przyznawane prowadzącym na poszczególne instalacje

4.

Uprawnienia do emisji mogą być:

1)

Wykorzystane na własne potrzeby

2)

Sprzedane



Tylko w ramach UE lub państw które ratyfikowały protokół z Kioto



Sprzedaż należy zgłosić do Krajowego Rejestru Upewnień do Emisji przy Krajowym

Administratorze

5.

Krajowy Rejestr Uprawnień do Emisji jest jawny

6.

W razie likwidacji instalacji uprawnienia emisyjne są umarzane, chyba że produkcja przenoszona
jest do nowej instalacji uprawnienia przechodzą stosunkowo do stopnia przeniesienia produkcji

7.

Nabycie instalacji Þ przejście uprawnień + obowiązek zgłoszenia w ciągu 30 dni do Krajowego
Rejestru

Ochrona warstwy ozonowej

1.

Ustawa o substancjach zubożających warstwę ozonową



Istota ochrony polega na:

1)

Określeniu zasad użytkowania i obrotu takimi substancjami („substancje

kontrolowane”)oraz zawierającymi je produktami, urządzeniami i instalacjami

2)

Określeniu obowiązków podmiotów użytkujących lub obracających nimi oraz

zawierającymi je produktami, urządzeniami i instalacjami

2.

Obowiązek ewidencjonowania i informowania o używaniu substancji kontrolowanych



Ewidencja ma zawierać:

1)

Rodzaj substancji, nazwę chemiczną i handlową

2)

Ilość używanej substancji w każdym miesięcy

3)

Źródło pochodzenia substancji

4)

Sposób używania substancji

3.

Obowiązek znakowania produktów, urządzeń i instalacji zawierających substancje kontrolowane i
ich opakowań



Dodatkowe obowiązki:

1)

Korzystający z instalacji zawierających ponad 3 kg czynnika chłodniczego będącego

substancja kontrolowaną ma obowiązek założenia karty obsługi i naprawy urządzenia lub
instalacji + obowiązek kontroli ich szczelności

2)

Korzystającego z pojemników zawierających substancje kontrolowane ma obowiązek

korzystania w sposób zapobiegający emisji

4.

Do obsługi technicznej itp. urządzeń i instalacji musi prowadzić osoba posiadająca

świadectwo kwalifikacji lub podmiot zatrudniający taką osobę

5.

Zakazy na terytorium RP:

1)

Obrotu produktami zawierającymi chlorofluorowęglowodory(CFC) z wyjątkiem

nieodzownych zastosowań

2)

Obrót urządzeniami chłodniczymi itp. zawierającymi substancje kontrolowane

3)

Obrót spienionymi tworzywami sztucznymi wyprodukowanymi przy użyciu substancji

kontrolowanych

75

4)

Rozbudowa instalacji chłodniczych i klimatyzacyjnych przy wykorzystaniu substancji

kontrolowanych

5)

Składowanie urządzeń klimatyzacyjnych itp. i ich części zawierających substancje

kontrolowane

Nadzór – Minister wł. ds. Środowiska za pośrednictwem Inspekcji Ochrony Środowiska

Substancje i produkty

1.

Substancje to pierwiastki, ich związki, mieszaniny, roztwory



Ich wprowadzanie do środowiska

jest dozwolone

w takim tylko stopniu w jakim jest to niezbędne

w związku
z charakterem działalności

2.

Obowiązki wprowadzającego substancje do obrotu:

1)

Opakować w sposób zabezpieczający przed przypadkowym wprowadzeniem do środowiska

2)

Załączyć informację zapewniającą identyfikację zagrożeń

3.

Substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska



Są to:

1)

Azbest

2)

PCB (polichlorowane difenyle)

3)

Inne (z przepisów wykonawczych)



Powinny być traktowane ze szczególną ostrożnością



Nakaz stopniowej eliminacji tych substancji



Wykorzystujący je ma obowiązek prowadzenia dokumentacji i przedstawiania okresowych
sprawozdań



Należy je przedkładać marszałkowi województwa (a osoby fizyczne nie będące

przedsiębiorcami – wójtowi w wersji uproszczonej)



Marszałek województwa prowadzi rejestr rodzaju, ilości i miejsc występowania

4.

Azbest (ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest)



Ograniczenia:

1)

Wprowadzania na polski obszar celny azbestu i wyrobów

2)

Produkcji wyrobów z azbestem

3)

Obrotu azbestem i jego wyrobami

5.

Produkt – wprowadzana do obrotu substancja, energia, instalacja, urządzenie, inny przedmiot lub
jego część



Obowiązki przy wytwarzaniu

1)

Ograniczać zużycie substancji i energii

2)

Ograniczać wykorzystanie substancji i technologii mogących negatywnie oddziaływać na

środowisko w czasie używania produktu lub po zakończeniu używania



Obowiązek zamieszczenia informacji dotyczącej

1)

Zużycia paliw lub materiałów eksploatacyjnych

2)

Wielkości emisji przy wykorzystywaniu

3)

Bezpiecznego dla środowiska stosowania, demontażu, odzysku lub unieszkodliwiania

Obowiązki dotyczące opakowań (szczególny rodzaj produktu):



Zmniejszanie do niezbędnych rozmiarów objętości i masy opakowania



Wykonywania w sposób umożliwiający recykling lub wielokrotne używanie

-Stosowania jak najmniejszych ilości substancji stwarzających zagrożenie dla życia/ zdrowia/
środowiska

Substancje i preparaty chemiczne

1.

Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych z dn. 11.01.2001r

2.

Określa wymagania w celu ochrony przed szkodliwym wpływem tych środków na zdrowie
człowieka i środowisko

3.

Substancje i preparaty chemiczne podlegają klasyfikacji z punktu widzenia zagrożeń dla zdrowia
człowieka lub środowiska

76



Są pogrupowane w kategorie zagrożenia



Np. substancje niebezpieczne – tworzy się dla nich kartę charakterystyki (udostępnia się ja

bezpłatnie korzystającym w zasadzie z dniem pierwszej dostawy) zawiera ona:

1)

Niebezpieczne właściwości

2)

Zasady i zalecenia bezpiecznego stosowania

4.

Stosujący substancję niebezpieczną ma obowiązek zapoznania się z karta charakterystyki

5.

Substancje nowe (nie zamieszczone na liście substancji chemicznych)



Należy przed wprowadzeniem do obrotu zgłosić Inspektorowi ds. Substancji i preparatów
Chemicznych



Chyba że wcześniej zgłoszone w innym kraju UE

6.

Preparaty niebezpieczne



Obowiązek poinformowania o wprowadzeniu do obrotu w RP Inspektora ds. Substancji i
preparatów Chemicznych najpóźniej w dniu wprowadzenia



Oznakowanie w języku polskim zawierające:

1)

Nazwę jednoznacznie identyfikującą

2)

Identyfikacje substancji (których jest przynajmniej 1 %)



Ew. ostrzeżenie że substancja nie jest do końca zbadania

3)

Znaki i napisy ostrzegawcze

4)

Informację o postępowaniu z opakowaniem



Wymogi dotyczące opakowań:

1)

Konstrukcja uniemożliwiająca przypadkowe wydostanie się zawartości

2)

Z materiałów odpornych na zawartość

3)

Zachowanie szczelności podczas normalnej eksploatacji (także otwierania jeśli są

przeznaczone do wielokrotnego otwierania)



Ograniczenia reklamy:

1)

Niedozwolona reklama bez informacji o kategorii niebezpieczeństwa

2)

Gdy preparat niebezpieczny może być nabyty bez uprzedniego obejrzenia oznakowania na

opakowaniu to w reklamie trzeba podać informację o zagrożeniu oznaczonym na opakowaniu

7.

Inspektor ds. Substancji i Preparatów Chemicznych: (powoływany i odwoływany przez Ministra

Zdrowia)

1)

Podejmuje decyzje gdy ustawa tak stanowi

2)

Przyjmuje zgłoszenia substancji nowych

3)

Gromadzi dane dotyczące substancji niebezpiecznych oraz udostępnia je

4)

Prowadzi międzynarodową wymianę informacji o substancjach nowych

Ochrona przed promieniowaniem jonizującym

1.

Jest przedmiotem prawa atomowego



Reguły wykorzystania energii atomowej:

1)

Tylko w celach pokojowych

2)

Z zastosowaniem środków dla zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony życia, zdrowia,

mienia oraz środowiska

2.

Zezwolenia wydaje Prezes Państwowej Agencji Atomistyki natomiast zgłoszenia wymaga
działalność związana z narażeniem ludzi na promieniowanie jonizujące, z wyjątkiem sytuacji, gdy
przepisy wykonawcze zwalniają od tego obowiązku.

3.

Obiekt jądrowy – obiekt lub urządzenie w którym przeprowadza się takie czynności na materiale
jądrowym w takiej ilości która umożliwia samo podtrzymującą się reakcję rozszczepienia



Projekt miejscowego plan przewidującego lokalizację obiektu jądrowego wymaga uzgodnienia z
Prezesem PAA



Wokół obiektu wojewoda tworzy obszar ograniczonego użytkowania



Materiały jądrowe (poza rudami uranu i toru) są chronione przed kradzieżą, sabotażem i
terroryzmem



Obowiązek ewidencjonowania źródeł promieniotwórczych

4.

Organy dozoru jądrowego:

77

1)

Prezes PAA – naczelny organ dozoru jądrowego (powoływany i odwoływany przez Prezesa

RM)



Dokonuje systematycznej oceny sytuacji radiacyjnej kraju



Kwartalne komunikaty w Monitorze Polskim

2)

Główny Inspektor Dozoru Jądrowego – organ wyższego stopnia (powoływany i

odwoływany przez Prezesa PAA)

3)

Inspektorzy dozoru jądrowego, powoływani i odwoływani przez Prezesa PAA

4)

Inne wskazane w ustawie organy

5.

Zdarzenia radiacyjne (zaistnienie zagrożenia wymagającego pilnych działań w celu ochrony
ludności):



Gdy wymaga ono działan interwencyjnych nastepuje to w drodze:

1)

Aktu prawa miejscowego (rozporządzenie porządkowe wojewody)



zasięg wojewódzki – w zasadzie kieruje wojewoda, wyjątkowo min. wł. ds. wewn.

2)

Rozporządzenie RM



Zasię krajowy (ponadwojewódzki) kieruje min. wł. ds. wewn.



Wystąpienie Zdarzenia radiacyjnego powoduje konieczność podjęcia działań określonych
odpowiednio w zakładowym, wojewódzkim lub krajowym planie postępowania awaryjnego.



Działania interwencyjne:

1)

Przesiedlanie ludności

2)

Nakaz pozostawania w pomieszczeniach

3)

Podawanie preparatów ze stabilnym jodem

4)

Zakaz spożywania skażonej żywności/ wody, wypasu bydła na skażonym terenie;

6.

Z nielicznymi wyjątkami

w sprawach uregulowanych w prawie atomowym

nie stosuje się prawa

ochrony środowiska

Przegląd ekologiczny i analiza porealizacyjna

1.

Przegląd ekologiczny



Nakaz sporządzenia przeglądu ma charakter decyzji

wydanej przez organ ochrony środowiska



Przesłanką jest stwierdzenie możliwości negatywnego oddziaływania na środowisko



Zawartość przeglądu:

1)

Opis instalacji

2)

Określenie oddziaływania na środowisko w tym również w przypadku awarii

3)

Opis działań w calu zmniejszenia oddziaływania

4)

Porównanie wykorzystywanej technologii z najlepszą możliwą

5)

Wskazanie czy konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania

6)

Zwięzłe streszczenie w języku niespecjalistycznym

7)

Nazwisko sporządzającego

2.

Analiza porealizacyjna

Dla przedsięwzięć wymagających postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko
decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach może nakładać obowiązek sporządzenia analizy
porealizacyjnej – porównanie ustaleń raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko i
decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach z rzeczywistym oddziaływaniem na środowisku i
działaniom podjętym w celu jego ograniczenia.

Obszary ograniczonego użytkowania

1.

Jeżeli pomimo zastosowania najlepszych możliwych metod nie da się dotrzymać standardów
jakości środowiska poza zakładem to tworzy się obszar ograniczonego użytkowania dla:

1)

Oczyszczalni ścieków

2)

Składowisk odpadów

3)

Kompostowni

4)

Tras komunikacyjnych

5)

Lotnisk

6)

Linii i stacji elektroenergetycznych

78

7)

Instalacji radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych i radiolokacyjnych

2.

Obligatoryjnie wokół obiektu jądrowego

3.

Organy właściwe:

1)

Co do zasady rada powiatu w

drodze uchwały

2)

Sejmik województwa

– w drodze uchwały dla przedsięwzięć, które mogą znacząco

oddziaływać na środowisko, gdzie trzeba bezwzględnie sporządzić raport oddziaływania na
środowisko.

4.

Treść aktu ustanawiającego obszar ograniczonego użytkowania

1)

Przebieg granic

2)

Reżim ochronny (ograniczenia w użytkowaniu nieruchomości, wymagania techniczne dla

budynków)

5.

Ustalenie obszaru ograniczonego użytkowania jest wiążące dla miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego i warunków zabudowy

Strefy przemysłowe

1.

Przesłanki utworzenia:

1)

na terenach w planie miejscowym przeznaczonych do działalności produkcyjnej,

składowania oraz magazynowania

i równocześnie użytkowanych zgodnie z przeznaczeniem.

2)

tereny te użytkowane zgodnie z przeznaczeniem

3)

mimo zastosowania dostępnych rozwiązań poza zakładem nie mogą być dotrzymane

standardy

2.

Tworzy sejmik województwa, w uzgodnieniu z państwowym wojewódzkim inspektoratem
sanitarnym oraz regionalnym dyrektorem ochrony środowiska – w drodze uchwały

Niektóre problemy ochrony środowiska w budownictwie

1.

Wymagania ochronne związane z robotami budowlanymi:

1)

Oszczędne wykorzystanie terenu przy realizacji inwestycji

2)

Realizacja inwestycji w sposób zapewniający ograniczenie oddziaływania na środowisko

3)

Lokalizację zakładów, grożących poważną awarią odpowiednio daleko od siebie

4)

Uwzględnianie ochrony środowiska na obszarze prac

5)

Stosowanie wyrobów budowlanych dopuszczonych do stosowania w budownictwie

6)

Zakaz oddawania do eksploatacji (nowych lub zmodernizowanych) budynków bez

wykonania wymaganych urządzeń chroniących środowisko, uzasadniony interes osób trzecich
a także nakaz utrzymywania obiektów budowlanych zgodnie z wymaganiami ochrony
środowiska;

7)

Nakaz powiadomienia wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska na 30 dni przed

zamierzonym oddaniem obiektu lub instalacji, będącej przedsięwzięciem mogącym znacząco
oddziaływać na środowisko

2.

Pozwolenie na budowę zgodne

z przeznaczeniem terenu:



Wydaje zasadniczo starosta (wyjątkowo wojewoda)



Gdy przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na środowisko to uzyskanie pozwolenia musi
być poprzedzone decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia



Jego elementem jest zatwierdzenie projektu budowlanego

3.

Pozwolenie na użytkowanie obiektu budowlanego



Jego przesłanką jest stwierdzenie wykonania obiektu zgodnie z warunkami zabudowy i
zagospodarowania oraz pozwoleniem na budowę + uporządkowanie terenu



Zawiadomienie organów Inspekcji Sanitarnej oraz Inspekcji Ochrony Środowiska

4.

Obowiązkiem właściciela (zarządcy) jest utrzymywanie obiektu budowlanego w należytym stanie
technicznym i w sposób zgodny z wymaganiami ochrony środowiska

XI.

Postępowanie z odpadami
oraz utrzymanie czystości (porządku)

79

1.

Bardzo złożony stan prawny (wiele różnych ustaw)



Najważniejsze:

1)

Prawo ochrony środowiska

2)

Ustawa z 27 kwietnia 2001 o odpadach (kluczowe znaczenie)

3)

Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. – Prawo geologiczne i górnicze

4)

Ustawa z dnia 13 września 1996r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

5)

Ustawa z dnia 29 listopada 2000r. – Prawo atomowe

6)

Ustawa z dnia 11 maja 2001r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych

7)

Ustawa z dnia 11 maja 2001r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie

gospodarowania niektórymi odpadami o opłacie produktowej

8)

Ustawa z dnia 20 stycznia 2005r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji

9)

Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym

10)

Ustawa z dnia 29 czerwca o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów

11)

Ustawa z dnia 10 lipca 2008r. o odpadach wydobywczych

12)

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2009r. o bateriach i akumulatorach.

Odpady i ich rodzaje

1.

Odpadami – są wszystkie substancje lub przedmioty należące do jednej z kategorii określonych w
załączniku nr 1 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach, których posiadacz:



Pozbywa się,



Zamierza się pozbyć,



Jest zobowiązany się pozbyć.

Odpadami są również substancje i przedmioty, które nie spełniają wymagań technicznych, przez
co stanowią zagrożenie dla środowiska lub dla zdrowia (życia) ludzi (art.4 ust. 1a U.Odp.).
Obowiązek pozbywania się określonych substancji (przedmiotów) może wynikać tylko z przepisu
ustawy.



Niekiedy ustawa z definicji określa pewne rzeczy jako odpady.



Np. zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny lub substancje kontrolowane (zubożające warstwę

ozonową)

2.

Masy ziemno-skalne – są z zasady odpadami:



Nie traktuje się jak odpadów tych mas ziemno-skalnych dla których określono „warunki i sposób
ich zagospodarowania” w:

1)

Miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego

2)

Decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu

3)

Pozwoleniu na budowę lub zgłoszeniu robót budowlanych



Nigdy nie są odpadami masy ziemne pochodzące z pogłębiania wód morskich w związku z
utrzymaniem infrastruktury zapewniającej dostęp do portów, zbiorników wodnych, rzek, stawów,
cieków naturalnych, kanałów i rowów, w związku z utrzymaniem i regulacją wód.



Nie są odpadami masy ziemne związane z wydobywaniem kopalin o ile określono warunki ich
zagospodarowania w koncesji lub planie zagospodarowania terenu górniczego.

3.

Ustawy o odpadach nie stosuje się do:



Odpadów promieniotwórczych w rozumieniu prawa atomowego,



Gazów i pyłów wprowadzanych do powietrza,



Ścieków w rozumieniu prawa ochrony środowiska,



Odchodów zwierzęcych, obornika, gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego
wykorzystywania,



Czynników chłodniczych przeznaczonych do regeneracji.

W rezultacie przedstawiona wyżej koncepcja odpadu może być trudna do zastosowania w praktyce.
Najmniej wątpliwości budzi sytuacja, w której norma prawna przesądza o zaliczeniu określonej
substancji (przedmiotu) do kategorii odpadów, co jednak jest rzadkością. Poza tym wspomniany wyżej
wykaz w załączniku 1 do ustawy przyjął niedookreślone kryterium „przydatności”, co powoduje że
postępowania z odpadami funkcjonują tylko w ograniczonym zakresie.

4.

Klasyfikacja odpadów:

80



Odpady niebezpieczne – wymienione w załączniku nr 2 + zawierają co najmniej jeden
składnik z załącznika nr 3 lub cechę z załącznika nr 4



Komunalne – powstające w gospodarstwach domowych oraz o ile nie zawierają odpadów
niebezpiecznych te pochodzące od innych wytwórców a podobne do domowych



Medyczne – powstałe w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych lub badań
medycznych



Weterynaryjne - powstałe w związku z leczeniem zwierząt zdrowotnych lub badań
weterynaryjnych



Obojętne – nie ulegające przemianom fizycznym ani chemicznym w tym biodegradacji



Ulegające biodegradacji – ulegają rozkładowi przy udziale mikroorganizmów

5.

Odpady oznacza się sześciocyfrowym kodem:



1 i 2 określają źródło,



3 i 4 składniki odpadu (lub proces produkcyjny ich wytwarzania),



5 i 6 skład chemiczny.

Zależnie od źródła powstania wyróżnia się 20 grup odpadów, z dalszym podziałem na podgrupy i
rodzaje.

Podstawowe zasady postępowania z odpadami

Większość obowiązków w tym zakresie odnosi się do wytwórców odpadów.

1.

Wytwórca odpadów to:

1)

ten czyja działalność lub bytowanie powoduje powstanie odpadów,

2)

ten kto przeprowadza wstępne przetwarzanie, mieszanie lub wykonują inne działania

powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów,

3)

o ile umowa nie stanowi inaczej, to także ten kto świadczy usługi budowlane w

zakresie czyszczenia, sprzątania, konserwacji i napraw.

2.

Zasady postępowania z odpadami (wg Ustawy i zasad UE w tym zakresie):

1)

Minimalizacja ilości (= zapobieganie ich powstawaniu),

2)

Odzysk tych, których powstaniu nie dało się zapobiec,

3)

Unieszkodliwianie nie nadających się do odzysku.

Obowiązki te mają charakter powszechny. Każdy, kto podejmuje działania powodujące lub
mogące powodować powstanie odpadów, winien planować, projektować i prowadzić swą
działalność w sposób zapobiegający powstawaniu odpadów, ograniczający ich ilość i negatywne
oddziaływanie na środowisko. Postępowanie z odpadami w sposób sprzeczny z wymaganiami
omawianej ustawy (Ustawy o odpadach) oraz z przepisami o ochronie środowiska jest zabronione.
Inaczej mówiąc ustawa wprowadza zamknięty katalog postępowania z odpadami.
Postępowanie z odpadami dozwolone tylko takie jakie opisane w przepisach.

3.

Gospodarowanie odpadami podlega planowaniu. Plany te powinny m.in. określać:



Aktualny stan gospodarki odpadami oraz prognozowane zmiany,



Działania zmierzające do poprawy sytuacji w tym zakresie,



Instrumenty finansowe służące temu celowi,



System monitoringu i oceny realizacji zmierzonych celów,



Rodzaje, ilość i źródła pochodzenia odpadów, które mają być poddane procesom odzysku,



Rozmieszczanie istniejących instalacji (urządzeń) do odzysku (unieszkodliwiania) odpadów
wraz z wykazem podmiotów prowadzących działalność w tym zakresie,



Działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów,



Projektowany system gospodarowania odpadami.

PLANY:



Krajowy plan gospodarki odpadami (minister wł. ds. środowiska opracowuje -> uchwala uchwałą
Rada Ministrów),



Wojewódzkie, powiatowe i gminne są częściami wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów
ochrony środowiska,



Plany te są hierarchiczne (obowiązek zgodności).



Opiniowanie:



Krajowego – zarządy województw,

81



Wojewódzkiego – minister wł. ds. środowiska, organy wykonawcze gmin, organy wykonawcze

powiatów,



Powiatowego – zarząd województwa i organy wykonawcze gmin,



Gminnego – zarząd województwa oraz zarząd powiatu.

Ustawa zakłada wzajemną zależność wspomnianych planów, nakazując ich zgodność z polityka
ekologiczną państwa.

4.

Obowiązek odzysku i unieszkodliwiania:
Jeżeli nie udało się zapobiec powstaniu odpadów, ich posiadacz winien poddać je odzyskowi w
sposób zgodny z zasadami ochrony środowiska.



Odzysk – wszelkie działania niezagrażające życiu i zdrowiu ludzi ani środowisku polegające
na wykorzystaniu odpadów w całości lub części, lub prowadzące do odzyskania z nich
substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania, określone w załączniku nr 5 do ustawy.



Jego rodzajem jest recykling – powtórne przetwarzanie substancji w celu uzyskania substancji o

nowym lub pierwotnym znaczeniu (z wyjątkiem odzysku energii).

Jeżeli odzysk odpadu nie jest możliwy albo nie jest uzasadniony z przyczyn ekologicznych
(ekonomicznych) odpadu podlegają unieszkodliwieniu.



Unieszkodliwianie – polega na poddaniu ich procesom przekształceń biologicznych, fizycznych

lub chemicznych określonych ustawą, w celu doprowadzenia do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla
życia, zdrowia ludzi lub środowiska.



Unieszkodliwienie:



może dotyczyć tylko takich odpadów, z których uprzednio wysegregowano odpady

nadające się do odzysku,



dopuszczalne jest wyłącznie w sposób zgodny z wymaganiami ochrony środowiska oraz

planami gospodarki odpadami.



Odzysk lub unieszkodliwianie powinno się odbywać w miejscu powstania odpadu lub

możliwie jak najbliżej tego miejsca

5.

Decyzje w sprawach regulowanych ustawą o odpadach w zasadzie podejmują:



Regionalni dyrektorzy ochrony środowiska w odniesieniu do przedsięwzięć
realizowanych na terenach zamkniętych,



Marszałek województwa – dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko, dla których raport jest obligatoryjny (przedsięwzięcia grupy I),



Starosta – pozostałe sytuacje.

6.

Decyzja zatwierdzająca program gospodarki odpadami niebezpiecznymi powinna m.in. określać:



Ilość poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych dopuszczonych do
wytworzenia w ciągu roku,



Sposoby gospodarowania nimi,



Miejsce i sposób ich magazynowania,



Termin jej obowiązywania, nie dłuższy niż 10 lat.

7.

Działalność gospodarcza dotycząca odpadów jest działalnością regulowaną:



Zezwolenia (maks. na 10 lat) wymaga działalność w zakresie:

1)

Odzysku,

2)

Unieszkodliwiania,

3)

Zbierania,

4)

Transportu odpadów.

8.

Limity produkcji odpadów przez wytwórcę odpadów (z wyjątkiem komunalnych):



Odpady niebezpieczne do 0,1 tony lub inne powyżej 5 ton rocznie – obowiązek przedłożenia
informacji



Najpóźniej 30 dni przed rozpoczęciem działalności powodującej powstanie odpadów



Ponad 0,1 tony odpadów niebezpiecznych rocznie – obowiązek uzyskania decyzji
zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi



Treść decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi:

1)

Ilość poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych dopuszczonych

2)

Sposoby gospodarowania

3)

Miejsce i sposób magazynowania

4)

Termin obowiązywania (maks. 10 lat)

82



Ponad 1 tona odpadów niebezpiecznych lub ponad 5 tysięcy ton innych – konieczność
uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów (wymagania pozwolenia na korzystanie ze
środowiska).

9.

Wytwórca odpadów może zlecić wykonywanie obowiązków innemu podmiotowi.



Tylko na rzecz podmiotu, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie takiej działalności,



Podmiot ten przejmuje odpowiedzialność.

10.

Posiadacz odpadów ma obowiązek ewidencji ilościowej i jakościowej odpadów



W formie karty ewidencji odpadu lub karty przekazania odpadu,



Należy je przechowywać przez 5 lat od zakończenia roku, którego dotyczą.

11.

Magazynowanie odpadów – czasowe przetrzymywanie przed transportem odzyskiem lub
unieszkodliwieniem.



Ograniczenia czasowe:



3 lata gdy przeznaczone do odzysku lub unieszkodliwienia i gdy wynika to z procesu
technologicznego



1 rok gdy przeznaczone do składowania i gdy wynika z potrzeby zebrania odpowiedniej ilości



ustalenie miejsca magazynowania następuje w:



pozwoleniu zintegrowanym,



decyzji podjętej na podstawie ustawy o odpadach,



informacji o wytwarzanych odpadach.

Opakowania i odpady opakowaniowe

1.

Odpady opakowaniowe.
Ustawa z dnia 11 maja 2001r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych dotyczy odpadów
opakowaniowych (w tym wycofanych z użytku).

2.

Producent/ importer opakowań ma obowiązek informowania marszałka województwa o masie
wytworzonych lub zaimportowanych opakowań (art.7) oraz ograniczenie ilości negatywnych
oddziaływań na środowisko substancji stosowanych do produkcji opakowań oraz wytwarzanych
odpadów (art.5).



Tak samo producenci produktów w opakowaniach

3.

Obowiązki producenta/ importera środków niebezpiecznych:



Ustalenie kaucji za opakowanie (10% - 30% ceny substancji),



Na własny koszt odebranie opakowań wielokrotnego użytku i odpadów opakowaniowych,



obowiązkiem sprzedawcy jest je przyjmować za zwrotem kaucji.

4.

Opakowania wielokrotnego użytku powinny nadawać się do użycia w określonej ilości cykli a po
wycofaniu nadawać się do:



Recyklingu materiałowego



Odzysku energii



Kompostowania



Biodegradacji (art.5)

5.

W zakresie ustalonym przepisami wykonawczymi producent może znakować opakowania. Takie
oznakowanie musi określać:



Rodzaj materiałów,



Możliwość wielokrotnego użycia,



Przydatność do recyklingu (art.6).

Dotyczy to wyłącznie opakowań z aluminium oraz niektórych tworzyw sztucznych. Obowiązkiem
producenta (importera, eksportera) opakowań jest nadto przedkładanie właściwemu marszałkowi
województwa corocznego sprawozdania o masie wytworzonych opakowań.

6.

Obowiązki sprzedawcy produktów w opakowaniach:



informacje o:

1)

Systemie zwrotów, zbiórki, odzysku, w tym recyklingu,

2)

Właściwym postępowaniu z odpadem opakowaniowym,

3)

Znaczeniu oznakowań stosowanych na opakowaniach.



Przyjmowanie wymiennych opakowań (art.12-13),

83



Gdy powierzchnia ponad 2000m

2

–obowiązek selektywnej zbiórki odpadków opakowaniowych po

produktach znajdujących się w ofercie handlowej (art.14-15).

7.

Obowiązkiem przedsiębiorcy wprowadzającego opakowania lub pakującego- zapewnienie
odpowiedniego poziomu odzysku (samodzielnie lub przez spółkę akcyjną – organizację odzysku)



Obowiązek poinformowania marszałka województwa o rozpoczęciu (30 dni) i zakończeniu (14)
działalności



Sprawozdania dla marszałka województwa o:



Ilości sprzedanych opakowań,



Ilości odzyskanych i poddanych recyklingowi,



Osiągniętym poziomie odzysku.

Recykling pojazdów

1.

Stosownie do ustawy z dnia 20 stycznia 2005r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji
producent pojazdów ma obowiązek m.in.:



Ograniczenie stosowania substancji niebezpiecznych oraz ułatwiać recykling pojazdów
wycofanych z eksploatacji,



Uwzględniać wymagania demontażu i ponownego użycia przedmiotów wyposażenia i części
pojazdów oraz odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji,

Stosować do produkcji materiały z recyklingu.
Producent pojazdu lub dokonujący wewnątrz wspólnotowego nabycia (importu) pojazdu ma
obowiązek:



Zapewnić oznaczenie wskazanych przedmiotów wyposażenia i części pojazdów,



Opracować informację dotyczącą sposobu demontażu pojazdu, zawierającą w szczególności
określenie rodzajów przedmiotów wyposażenia i części pojazdów, które mogą być
przeznaczone do ponownego użycia, oraz wskazanie umiejscowienia elementów oraz
substancji niebezpiecznych użytych w pojeździe.

2.

Właściciel pojazdu wycofanego z eksploatacji może go przekazać wyłącznie przedsiębiorcy
prowadzącemu demontaż lub zbiórkę pojazdów (art.18):



Przedsiębiorca ten ma obowiązek:

1)

Zapewnić bezpieczne przetwarzanie,

2)

Przyjęcie każdego pojazdu wycofanego, który posiada cechy identyfikacyjne

określone przepisami prawa o ruchu drogowym,

3)

Osiągania przewidzianych ustawa poziomów odzysku i recyklingu.

Niektóre inne rodzaje odpadów

1.

Odrębne zasady dotyczą odpadów zawierających:



PCB (związek chemiczny),



Oleje odpadowe,



Odpady pochodzące z procesów wytwarzania dwutlenku węgla,



Niektórych odpadów medycznych i weterynaryjnych,



Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny,



Baterie i akumulatory,



Niektóre odpady medyczne i weterynaryjne itp.

Unieszkodliwianie odpadów

1.

Unieszkodliwianie (stosownie do art3 ust.3 pkt 21 ustawy o odpadach) – jest to poddawanie
odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych w celu
doprowadzenia do stanu niegrożącego życiu, zdrowiu lub środowisku.

2.

Przekształcanie termiczne – unieszkodliwienie odpadów w drodze procesów ich utlenienia.



Prowadzenie działalności wymaga zezwolenia (art.26)



Następuje w spalarniach (niebezpiecznych, komunalnych, innych).

84

3.

Składowanie odpadów – dopuszczalne w ostateczności, gdy nie da się ich unieszkodliwić w inny
sposób.



Składowisko odpadów to obiekt budowlany przystosowany do składowania odpadów.
Wyróżniamy składowiska odpadów: niebezpiecznych, obojętnych, innych.



Potrzebne pozwolenie na budowę składowiska (dokumentacja geologiczna, decyzja ustalająca

warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach).
Przedmiotem składowania mogą być tylko takie odpady, z których uprzednio wyselekcjonowano odpady
nadające się do odzysku. Składowanie niektórych rodzajów odpadów bądź odpadów cechujących się
oznaczonymi właściwościami jest zabronione.



Pozwolenie powinno określać:



Warunki techniczne składowiska oraz sposobu jego eksploatacji,



Rodzaj i ilość dopuszczonych tam do składowania odpadów,



Docelowej wysokości składowania,



Sposobu gromadzenia, oczyszczania i odprowadzania odcieków, a także

wykorzystywania gazu składowiskowego,



Sposobu i zakresu monitoringu oraz postępowania w razie wystąpienia awarii,



Technicznego zamknięcia składowiska oraz kierunku rekultywacji.



Instrukcja eksploatacyjna składowiska – decyzja:



Regionalnego dyrektora ochrony środowiska na terenach zamkniętych,



Starosty



Marszałka województwa – dla przedsięwzięć kategorii I (mogących znacząco

oddziaływać na środowisko).



Typy: składowisko odpadów niebezpiecznych, obojętnych, innych.



Większość składowisk zalicza się do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko.



Tylko wokół składowiska odpadów komunalnych można utworzyć obszar ograniczonego
użytkowania.



Obowiązki prowadzącego składowisko:



Ustalanie ilości i rodzaju przyjętych odpadów,



Zapewnienie selektywnego składowania odpadów,



Utrzymywanie składowiska w sposób zapewniający właściwe funkcjonowanie jego urządzeń,
a także zachowanie wymagań bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska,



Odmowa przyjęcia odpadów w stanie niezgodnym z dokumentami,



Powiadomienie organu o zakończeniu eksploatacji i wykonaniu prac rekultywacyjnych,



Monitoring składowiska,



zamknięcie tylko za zgodą właściwego organu po kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony
środowiska.

4.

Podziemne składowanie odpadów (w górotworze, wyrobiskach górniczych) wymaga koncesji
ministra właściwego ds. środowiska. Powinna ona zawierać:

1)

Typ składowiska,

2)

Rodzaj i ilość odpadów,

3)

Zakres i sposób monitorowania składowisk,

4)

Obowiązki informacyjne.

5.

Składowane odpady mogą być wydobywane (po uzyskaniu pozwolenia na wytwarzanie
odpadów).

Odpady promieniotwórcze

1.

Odpady promieniotwórcze ( art. 3 pkt 22 prawo atomowe) – odpady zawierające substancje
promieniotwórcze lub nimi skażone, których wykorzystywanie jest niecelowe lub niemożliwe.

2.

Dzielą się na:

1)

Niskoaktywne

2)

Średnioaktywne

3)

Wysokoaktywne

85

4)

Zużyte zamknięte źródła promieniotwórcze

3.

Obowiązki kierownika jednostki organizacyjnej, na terenie której odpady promieniotwórcze:

1)

Zaliczanie ich do odpowiedniej kategorii,

2)

Ewidencjonowania działań,

3)

Zapewnienie ochrony przed kradzieżą, sabotażem, terroryzmem,

4)

Przechowywanie we właściwych warunkach,

4.

Składowiska odpadów promieniotwórczych:

1)

Powierzchniowe

2)

Głębokie



Składowisko może otrzymać status (od Prezesa PAA) Krajowego Składowiska Odpadów
Promieniotwórczych



Gminie jego położenia należy się opłata (dotacja):

1)

W czasie działania – 400% dochodu z podatków od nieruchomości (maks. 8 850

000zł),

2)

Po zamknięciu przez okres równy czasowi trwania – 50% dochodu z podatku od

nieruchomości.

Międzynarodowy obrót odpadami

1.

Obejmuje:

1)

Przywóz odpadów do RP,

2)

Wywóz odpadów z RP,

3)

Tranzyt.

2.

Główny akt prawny – konwencja bazylejska ustawa o międzynarodowym przemieszczaniu



odpadów.

3.

Organem właściwym – Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Do jego zadań należy w
szczególności:



Zezwolenia na przywóz, wywóz, tranzyt,



Może żądać dodatkowych informacji,



Wyrażanie sprzeciwy w kwestii międzynarodowego obrotu odpadami,



Jawny rejestr zgłoszeń, decyzji i wniosków.

4.

Obligatoryjne zabezpieczenie roszczeń przy zezwoleniu na międzynarodowy obrót odpadami.

5.

Międzynarodowy obrót odpadami możliwy tylko na wyznaczonych przejściach
Nie dotyczy to obrotu wewnątrz UE.

Czystość i porządek

1.

Wedle ustawy z dnia 13 września 1996r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
podejmowanie określonych przez nią obowiązków jest zadaniem własnym gminy, a zatem odbywa
się na jej koszt i odpowiedzialność. Gmina nie może uchylić się od ich realizacji. Zadaniem gmin
jest tworzenie warunków niezbędnych do utrzymania czystości i porządku, a zwłaszcza:



Wykonywanie prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy,



Budowa, utrzymanie i eksploatacja stacji zlewnych, instalacji do zbierania zwłok zwierząt i
szaletów,



Zbieranie z placów, ulic i terenów otwartych błota, śniegu i lodu oraz innych zanieczyszczeń
usuniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości,



Określanie wymagań wobec właścicieli zwierząt domowych,



Ochrona przed bezdomnymi zwierzętami,



Zbiórka, transport i unieszkodliwianie zwłok bezdomnych zwierząt,



Udostępnianie informacji o przedsiębiorcach zbierających zużyty sprzęt elektryczny i
elektroniczny,



Znakowanie terenów objętych chorobą zakaźną zwierząt,



Ewidencjonowanie szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków,



Objęcie wszystkich mieszkańców systemem zbierania odpadów komunalnych,



Zapewnienie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych,

86



Zapewnienie instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych,



Zapewnianie ograniczania składowania odpadów podlegających biodegradacji,



Inicjowanie i ułatwianie tworzenia punktów zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i
elektronicznego.
Art.3 Ustawy o czystości i porządku oraz art. 16 ustawy o odpadach.

2.

Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy – uchwała rady gminy określająca:



Zasady utrzymywanie czystości i porządku na terenie nieruchomości,



Mycia i naprawy pojazdów samochodowych poza myjniami i warsztatami samochodowymi,



Rodzaj urządzeń do zbierania odpadów komunalnych,



Częstotliwość pozbywania się odpadów komunalnych,



Maksymalny poziom składowania odpadów podlegających biodegradacji,



Obowiązki osób utrzymujących zwierzęta domowe,



Wyznaczanie obszarów podlegających deratyzacji.

3.

Obowiązki posiadacza nieruchomości:



Posiadanie i utrzymywanie urządzeń do gromadzenia odpadów komunalnych,



Przyłączyć nieruchomość do sieci kanalizacyjnej a gdy jej brak wyposażyć budynek w
szambo lub przydomową oczyszczalnię ścieków,



Zbierać powstałe na nieruchomości odpady komunalne i postępować z nimi zgodnie z
prawem,



Uprzątać zanieczyszczenia (błoto, śnieg, lód) z chodników położonych bezpośrednio przy
nieruchomości (ale jeśli na chodniku płatne parkowanie to jest z tego zwolniony).

4.

Obowiązki zarządu drogi oraz gminy:



Utrzymywanie czystości na drodze publicznej spoczywa na jej zarządcy.



Uprzątanie zanieczyszczeń uprzątniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości oraz
zanieczyszczeń z chodników za parkowanie na których zarząd drogi pobiera opłaty.



Gmina ma obowiązek uprzątać chodniki za parkowanie na których pobiera opłaty.

Utrzymanie czystości na pozostałych terenach bezspornie jest obowiązkiem gminy.

5.

Obowiązek korzystania z usług podmiotu zawodowo zajmującego się zbieraniem i usuwaniem
odpadów komunalnych (w tym nieczystości z szamba) z nieruchomości:



Jednostka organizacyjna gminy lub przedsiębiorca posiadający zezwolenie,



Należy to udokumentować umową i opłatami,



Maksymalne stawki opłat uchwala rada gminy,



Jeśli odpady są sekcjonowane to powinny być niższe.



Gdy właściciel nie dokumentuje korzystania z takich usług to gmina zawiera za niego stosowną
umowę – tzw. wykonanie zastępcze.

6.

Stosowanie środków chemicznych na drogach publicznych dozwolone tylko w sposób
nieszkodzący terenom zieleni oraz zadrzewieniom.

7.

Działalność w zakresie czystości i porządku:



O ile nie wykonuje ich gminna jednostka organizacyjna to wymaga zezwolenia wójta (maks. 10
lat)

1)

Odbiór odpadów komunalnych,

2)

Opróżnianie szamb i transport nieczystości ciekłych,

3)

Ochrona przed bezdomnymi zwierzętami,

4)

Prowadzenie schronisk dla bezdomnych zwierząt, grzebowisk i spalarni zwierząt.



Naruszanie warunków zezwolenia wezwanie do zaniechania; kolejne naruszenie cofnięcie





bez odszkodowania.

8.

Utrzymywanie psów ras agresywnych.



Prowadzenie hodowli a nawet utrzymywanie wymaga zezwolenia organu wykonawczego gminy.



Przesłanka negatywna – wykazanie że pies będzie utrzymywany w warunkach stwarzających

zagrożenie dla ludzi lub zwierząt.



Brak zezwolenia wykroczenie (w razie ukarania sąd może orzec przepadek zwierzęcia).



XII

. S

TANY

SZCZEGÓLNEGO

ZAGROŻENIA

87

1.

„Stany szczególnego zagrożenia” to termin nie mający charakteru prawnego i jest on nazwą
zbiorczą dla takich terminów prawnych jak:

1)

„klęska żywiołowa”

2)

„poważna awaria przemysłowa”

3)

„stan nadzwyczajny”

4)

„inne zagrożenie miejscowe”

Stan klęski żywiołowej

Zgodnie z Konstytucją stanem nadzwyczajnym może być m.in. stan klęski żywiołowej. To ostatnie
rozwiązanie jednak na czas nie dłuższy niż 30 dni, może zostać zastosowane także w celu
zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski
żywiołowej.

1.

Klęska żywiołowa zgodnie z ustawą z 2002r o stanie klęski żywiołowej to:

1)

Katastrofa naturalna- zdarzenie związane z działaniem sił natury np. wstrząsy

sejsmiczne, silne wiatry, osuwiska ziemi, choroby zakaźne i inne

2)

Awaria techniczna-gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu

budowlanego, urządzenia technicznego

↓ ↓

2.

Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej:



Rada Ministrów wprowadza w drodze rozporządzenia



Na czas niezbędny (maks. 30 dni)- nie dłuższy niż 30 dni



Przedłużenie terminu tych 30 dni wymaga zgodny Sejmu

3.

Kierowanie działaniami mającymi na celu zapobieżenie skutkom tak ogłoszonej klęski
żywiołowej lub usunięcia jej skutku:

1)

Wójt/ burmistrz/ prezydent miasta

2)

Starosta

3)

Wojewoda

4)

Minister wł. ds. wewnętrznych i administracji(wyjątkowo inny minister)

5)

Pozostałe sytuacje – odpowiednie zespoły zarządzania kryzysowego

4.

Można wprowadzić ograniczenia praw i wolności na terenach objętych stanem klęski żywiołowej
-w granicach tego rozporządzenia :

1)

Nakaz/ zakaz danego rodzaju działalności gospodarczej

2)

Reglamentacja

3)

Obowiązkowe badania, szczepienia itp.

4)

Obowiązek stosowania środków ochrony roślin

5)

Przymusowe rozbiórki i wyburzenia

6)

Nakaz/ zakaz przebywania w danym miejscu lub nakaz ewakuacji

7)

Możliwość korzystania z cudzych rzeczy bez zgody uprawnionego

8)

Nakaz świadczeń rzeczowych i osobistych

Ograniczenia praw i wolności mogą polegać min na:



Udzielanie pierwszej pomocy w razie nieszczęśliwego wypadku

88



Czynny udział w działaniach ratowniczych



Korzystanie z nieruchomości w określony sposób



Pełnienie wart



Zabezpieczenie źródeł wody pitnej i żywności i udostępnianie poszkodowanym



Zabezpieczenie zagrożonych zwierząt i roślin



Wprowadza je stosownie do potrzeb wójt/burmistrz/prezydent, starosta lub wojewoda



Aktem indywidualnym lub generalnym



Są natychmiast wykonalne z chwilą głoszenia lub doręczenia



Jeśli są decyzjami administracyjnymi to czas odwołania wynosi 3 dni (od decyzji wójta i
starosty do wojewody, który ma 7 dni na rozpatrzenie)



Mogą być wydane ustnie a następnie potwierdzone na piśmie



Taki akt może być zmieniony lub uchylony przez ministra właściwego w sprawach z zakresu
administracji publicznej

Zadania ministra ds. wewnętrznych i wojewodów

1.

Do zadań ministra MSWiA należy:

1)

Obrona cywilna

2)

Ochrona przeciwpożarowa

3)

Przeciwdziałanie skutkom klęsk żywiołowych i innych podobnych

Minister może działać władczo o ile upoważnia go do tego wyraźny przepis prawa

2.

Zadania wojewody:

1)

dokonywania oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa

2)

Opracowuje plan operacyjny ochrony przeciwpowodziowej

3)

Ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy

4)

Wojewoda kieruje działalnością wszystkich jednostek organizacyjnych administracji

rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa w zakresie zapobiegania
zagrożeniu życia, zdrowia, mienia oraz zagrożenia środowiska (…) zapobieganie klęskom
żywiołowym, i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków



Wojewoda jako przedstawiciel RM odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze
województwa



Wojewoda może wydawać wiążące polecenia organom administracji rządowej a w sytuacjach
nadzwyczajnych także organom samorządu terytorialnego

Zapobieganie poważnym awariom przemysłowym

1.

Poważną awarią przemysłową jest poważna awaria w zakładzie, natomiast przez zakład
rozumie się przez to jedną lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący
instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami; art. 3 ust pr.o.ś



„Instalację” - rozumie się przez to:

a)stacjonarne urządzenie techniczne,
b)zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których
tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu,
c)budowle niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami,
których eksploatacja może spowodować emisję; art. 3 pr.o.ś



Poważna awaria – zdarzenie, w którym występuje jedna lub więcej niebezpiecznych
substancji, prowadząca do natychmiastowego lub opóźnionego powstania zagrożenia
dla życia, zdrowia lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem,
art3 pr.o.ś

89



substancji niebezpiecznej - rozumie się przez to jedną lub więcej substancji albo
mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne
lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi,
spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska; substancją
niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja
powstała w wyniku awarii; art3 pr.o.ś

1.

Zakłady stwarzające ryzyko wystąpienia zagrożenia awarii przemysłowej:



Dzielą się na zakłady:

1)

O zwiększonym ryzyku

2)

O dużym ryzyku wystąpienia awarii

↓
Szczegóły zależą od ilości /rodzaju substancji niebezpiecznych w zakładzie



Obowiązki prowadzącego taki zakład:

1)

Zapewnienie że zakład został zaprojektowany, wykonany, prowadzony, likwidowany w

sposób zapobiegający awariom przemysłowym i ograniczający ich skutki dla ludzi i środowiska –
rozwinięcie ustawowej zasady prewencji

2)

Zgłoszenie na 30 dni przed uruchomieniem Państwowej Straży Pożarnej i

inspektorowi ochrony środowiska (określając min charakter prowadzonej działalności,
istniejące systemy zabezpieczeń , rodzaj/ilość substancji niebezpiecznej itp)

3)

O terminie przewidywanego zakończenia eksploatacji instalacji należy powiadomić z

co najmniej 14-dniowym wyprzedzeniem

4)

Kontrola spełnienia wymagań bezpieczeństwa w takim zakładzie- komendant

powiatowy PSP –co najmniej raz w roku

5)

Przed uruchomieniem sporządzić i przekazać PSP i wojewódzkiemu inspektorowi

ochrony środowiska program zapobiegania poważnym awariom przemysłowym

6)

Uruchomienie takiego zakładu może nastąpić dopiero po upływie 14 dni od

otrzymania programu przez organ PSP chyba że w tym terminie złoży on sprzeciw

7)

prowadzący zakład o dużym ryzyku powinien przygotować wewnętrzny plan

operacyjno-ratowniczy



Wojewódzki komendant PSP w drodze decyzji może ustalić grupę zakładów o zwiększonym lub
dużym ryzyku, które ze względu na bliska lokalizację mogą zwiększać prawdopodobieństwo
awarii przemysłowej lub zwiększyć jej skutki



Taka decyzja może zobowiązywać prowadzących zakład do:

1)

Wzajemna wymiana informacji

2)

Dostarczania informacji niezbędnych dla zewnętrznych planów operacyjno-

ratowniczych



Tworzy je komendant wojewódzki PSP na koszt prowadzącego zakład, dla terenu

poza zakładem

2.

Plan operacyjno- ratowniczy
Prowadzący zakład powinien zwłaszcza:



Opracować wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy



Dostarczyć niezbędne dane do opracowana zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego



Wdrożyć system bezpieczeństwa gwarantujący ochronę ludzi i środowiska



Sporządzić raport o bezpieczeństwie



Corocznie – wedle stanu na 31.12- w terminie do końca stycznia roku następnego
dostarczyć właściwym organom adm. Wykazy dotyczące substancji niebezpiecznych



Zarówno raport bezpieczeństwa jak i wykaz substancji niebezpiecznych objęte są
wymaganiami dotyczącymi powszechnego dostępu do informacji o środowisku.

3.

Zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy:



Na podstawie informacji uzyskanych od prowadzącego zakład , dla obszaru narażonego na
skutki awarii przemysłowej (położonego poza zakładem) komendant wojewódzki PSP
sporządza tzw. zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy



Powinien on powstać przed uruchomieniem zakładu

90



w postępowaniu poprzedzającym przyjęcie takiego planu należy zapewnić możliwość udziału
społeczeństwa



projekt planu jak i plan podlegają ujawnieniu w powszechnie dostępnym wykazie informacji
o środowisku



komendant wojewódzki PSP podaje do publicznej wiadomości inf. O przyjętych
zewnętrznych planach operacyjno-ratowniczych oraz instrukcje postępowania mieszkańców
na wypadek awarii



za realizacje tego planu odpowiada komendant wojewódzki PSP

4.

Zadania inspekcji ochrony środowiska:

1)

Kontrola: zakłady o zwiększonym ryzyku – co najmniej raz na 2 lata, a o dużym

ryzyku co najmniej raz na rok

2)

Prowadzenie szkolenia w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom

3)

Badanie przyczyn awarii

4)

Prowadzenie rejestru zakładów o zwiększonym i dużym ryzyku

5.

Obowiązki prowadzącego zakład w razie poważnej awarii:

1)

Natychmiastowe powiadomienie PSP i wojewódzkiego inspektora ochrony

środowiska

2)

Niezwłoczne przekazanie informacji o okolicznościach awarii i substancjach

niebezpiecznych

3)

Niektóre poważne awarie – zgłoszenie do GIOŚ (prowadzi ich rejestr)

Zadania jednostek ochrony przeciwpożarowej

Zadania w zakresie ochrony przeciwpożarowe realizują :

1.

Celem ochrony przeciwpożarowej jest min: ochrona życia, zdrowia, mienia podczas walki z
pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami(czyli: zdarzenia
wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody, niebędących ani pożarem ani
klęską żywiołową)

2.

Podmioty realizujące ochronę przeciwpożarową:

1)

Jednostki straży pożarnej (PSP, zakładowa, ochotnicza)

2)

Służby ratownicze

3)

Inne jednostki ratownicze

3.

Krajowy system ratowniczo-gaśniczy -istotny element ochrony przeciwpożarowej :



Organizuje go PSP



Cel: ochrona życia , zdrowia, mienia i środowiska poprzez walke z pożarami lub innymi klęskami
żywiołowymi



Nadzór pełni minister wł. ds. wewnętrznych

4.

Uprawnienia strażaka- szczegółowa organizacja jest ustalana w drodze przepisów wykonawczych:



Biorącego udział w akcji ratowniczej:

1)

Korzystanie z dróg, gruntów i zbiorników wodnych

2)

Korzystania z ujęć wód i środków gaśniczych



Kierującego akcją ratowniczą może zarządzić (w okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej
konieczności):

1)

ewakuacji ludzi i mienia

2)

wykonanie wyburzenia

3)

wstrzymania komunikacji lądowej

4)

udostępnienia pojazdów, środków i mienia

5)

zakazu przebywania osób postronnych

91

6)

udzielenia niezbędnej pomocy

7)

może on także odstąpić od zasad działania uznanych powszechnie za bezpieczne ; do

prowadzenia działań ratowniczych nie stosuje się wymagań prawa ochrony środowiska

Wnioski

A.

zaistnienie poważnej awarii przemysłowej, klęski żywiołowej bądź innego zdarzenia o
zbliżonym charakterze prowadzi do niesłychanie zawilego zbiegu kompetencji różnych
organów

B.

prawo wodne nie przewiduje żadnych rozwiązań dotyczących tzw bezpośredniego
zapobiegania powodzi oraz zwalczania jej skutków – ochrona przeciwpowodziowa jest
zadaniem samorządu gminnego , powiatowego, wojewódzkiego



do zadań wójtów /b/p, starostów i wojewodów należy min. Opracowywanie planów
ochrony przed powodzią , ogłaszanie i odwoływanie alarmu/pogotowia
przeciwpowodziowego



w/b/p może również zarządzić ewakuacje z bezpośrednio zagrożonych obszarów

XIII.

Prawno-finansowe instrumenty
ochrony środowiska

1.

Prawno-finansowe środki ochrony środowiska (wg prawa ochrony środowiska)

1)

Opłaty za korzystanie ze środowiska



Za:

1)

Emisję gazów(pyłów) do powietrza

2)

Emisję ścieków

3)

Pobór wód

4)

Składowanie odpadów

5)

Inne



Np. Opłaty z ustawy o ochronie przyrody (za usunięcie drzew lub krzewów)

2)

Administracyjne kary pieniężne

3)

Zróżnicowanie stawek podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony

środowiska. Stawki podatku akcyzowego należy ustalić w sposób, który zapewnia niższą cenę
rynkową



przykłady:

1)

oleju napędowego i opałowego o niższej zawartości siarki

2)

oleju napędowego i smarowego, wytwarzanych z udziałem komponentów

uzyskiwanych z regeneracji olejów zużytych

3)

biopaliw opartych na wykorzystaniu biomasy, w szczególności roślin uprawnych (art. 283 pr.o.ś).



Nie jest to wyliczenie zamknięte (możliwe inne)

2.

Zasady stosowania prawno-finansowych środków ochrony środowiska:

1)

Opłaty za korzystanie zgodne z prawem

2)

Opłaty podwyższone są sankcją za działalność bez pozwolenia

3)

Administracyjne kary pieniężne są sankcją za korzystanie ze środowiska z

naruszeniem prawa



Nie wyłączają odpowiedzialności karnej

W zakresie gospodarki gruntami rolnymi (leśnymi)

1.

Opłaty za korzystanie ze środowiska w świetle ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych:

1)

Należność – jednorazowa, płatna 60 dni od decyzji wyłączeniowej (obliczana na

podstawie przeliczników opartych na tonach żyta lub metrach sześciennych drewna)

2)

Opłaty roczne – 10% należności w przypadku wyłączenia stałego przez 10 lat, a

niestałego przez okres wyłączenia (maks. 20)

92

3)

Odszkodowanie za przedwczesny wyrąb drzewostanu – różnica wartości drzewostanu

w wieku rębności a wartością z chwili wyrębu

4)

Jeżeli w ciągu 5 lat od zakończenia działalności rekultywacja gruntów nie zostanie

zakończona, opłata roczna ulega podwyższeniu o 200%.



Opłaty te są dochodem Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych



Przedawniają się po 5 latach



Są daninami publicznymi w rozumieniu przepisów o finansach publicznych

2.

Pozostałe opłaty:

Za niewykonanie obowiązku zdjęcia i wykorzystania próchniczej warstwy gleby – opłata w wysokości
odpowiadającej określonej ilości ton żyta

Opłaty za korzystanie ze środowiska

1.

Zależą się z tytułu:

1)

Wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza

2)

Wprowadzanie ścieków

3)

Pobór wód

4)

Składowanie odpadów

5)

Usuwanie drzew lub krzewów

6)

Niektóre działalności regulowane prawem geologicznym i górniczym

2.

W prawie geologicznym i górniczym obowiązek samoobliczenia opłat zobowiązany:



1)

Prowadzi ewidencję

2)

Przedstawia właściwemu organowi informacje o rozmiarach korzystania

3)

Sam ustala wysokość należnej opłaty

4)

Bez wezwania uiszcza w ustalonym terminie na rachunek

3.

Zwolnienie kwotowe (w prawie ochrony środowiska) – nie ma obowiązku wnoszenia opłat,
których półroczna wartość nie przekracza 400zł



Sejmik województwa może uchwałą podwyższyć o maks. 50%

4.

Do opłat za korzystanie ze środowiska stosuje się odpowiednio przepisy ordynacji podatkowej

5.

Miejsce zapłaty – o ile ustawa nie stanowi inaczej – opłaty na podstawie prawa ochrony
środowiska wpłaca się na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce

1)

Korzystania ze środowiska (gdy korzystanie sensu stricto)

2)

Rejestracji podmiotu – gdy emisja do powietrza z urządzeń

Opłaty podwyższone (sankcyjne)

1.

W prawie ochrony środowiska dotyczą one podmiotu korzystającego ze środowiska (powietrze,
ścieki, pobór wód) bez wymaganego pozwolenia



Opłata podwyższona o 500%

2.

Opłata podwyższona związana z odpadami:

1)

Składowanie bez zatwierdzenia instrukcji eksploatacji składowiska – 5% jednostkowej

opłaty za umieszczeni odpadu / na dobę

2)

Składowanie w miejscu na ten cel nieprzeznaczonym – 10% stawki opłaty za

umieszczenie na składowisku/ na dobę

3)

Pozbycie się nad brzegami wód – 15% stawki jednostkowej/ na dobę

4)

Pozbycie się do wód – opłata x 100

Opłaty za pobór wody i wprowadzanie ścieków do wód (ziemi)

1.

Wolny od opłat jest pobór wód:

1)

W celu przerzutów

2)

Na potrzeby energetyki wodnej pod warunkiem zwrotu takiej samej ilości i jakości

3)

Na potrzeby pomp ciepła

4)

Na potrzeby odwiertów lub otworów strzałowych

93

5)

Pochodzącej z odwodnienia gruntów, obiektów lub wykopów budowlanych i

zakładów górniczych

6)

Na potrzeby chowu lub hodowli ryb oraz innych organizmów wodnych, pod

warunkiem, że pobór ten i odprowadzenie jest zgodne z pozwoleniem

7)

Na potrzeby nawadniania wodami powierzchniowymi użytków rolnych i gruntów

leśnych

2.

Zwolnienie od opłat za odprowadzanie ścieków:

1)

Do ziemi w celu rolniczego wykorzystania (za pozwoleniem wodnoprawnym)

2)

Do wód lub ziemi jeżeli temperatura wód chłodniczych nie przekracza ustalonych

ustawą wielkości

3)

Do wód lub ziemi ścieków z chowu lub hodowli ryb łososiowatych

4)

Wód(ziemi)-wód zasolonych, jeżeli wartość sumy jonów i siarczanów nie przekracza

określonej ustawą wartości.

Opłaty za usuwanie drzew (krzewów)

1.

Ustalane w zezwoleniu na usunięcie drzewa

2.

Zwolnienie z opłaty:

1)

Drzew na których usunięcie nie trzeba zezwolenia

2)

Usuwane na podstawie zezwolenia przez osobę fizyczną na cele niezwiązane z

prowadzeniem działalności gospodarczej

3)

Które obumarły z przyczyn niezależnych od posiadacza nieruchomości

4)

Topole o obwodzie pnia powyżej 100cm

5)

Usuwane w związku z pielęgnacją

6)

Zagrażają bezpieczeństwu ruchu drogowego oraz kolejowego albo żeglugi

7)

Usuwane w związku z budową dróg publicznych i linii kolejowych

8)

Zagrażają bezpieczeństwu ludzi(mienia) w istniejących obiektach budowlanych

9)

Usuwane są z grobli stawów rybnych

3.

Stawki maksymalne kwotowo w ustawie



Za każdy centymetr obwodu pnia na wysokości 130cm (jeśli poniżej rozwidlenie to każdy pień
jako osobne drzewo)



Dla krzewów stawka sztywna – 200 zł za m2



Podwyższenie o 100% na terenach:

1)

Ochrony uzdrowiskowej

2)

Nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków

3)

Zieleni miejskiej

4.

Odroczenie i umorzenie opłaty – gdy w decyzji przesadzenie na inne miejsce lub zastąpienie
nowym odroczenie opłaty



5.

Umorzenie jeśli po 3 latach:

1)

Zachowały żywotność

2)

Nie zachowały żywotności z przyczyn niezależnych od posiadacza

6.

Sposób wnoszenia opłat – 14 dni od ostateczności decyzji



Przedawnienie 5 lat od końca roku kalendarzowego w którym płatność miała nastąpić



Za opóźnienie odsetki podatkowe



Wpływy są dochodem gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej

Opłaty za działalność regulowaną prawem geologicznym i górniczym

1.

Są to:

1)

Opłata eksploatacyjna

2)

Opłata quasi-eksploatacyjna

3)

Opłata podwyższona (sankcyjna)

2.

Opłata eksploatacyjna



Iloczyn stawki oraz ilości kopaliny wydobytej



Dla kopalin towarzyszących 50%

94



Opłaty wnosi się w cyklach kwartalnych



Samoobliczenie



Gdy zobowiązany nie dopełnia swoich obowiązków to opłatę ustala organ koncesyjny decyzją

3.

Opłata quasi-eksploatacyjna (za działalność inną niż wydobywanie kopalin)



Np. za poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin – cena jednostkowa x powierzchnia
poszukiwań

4.

Opłaty podwyższone (sankcyjne)



Za wykonywanie działalności koncesjonowanej:

1)

Bez koncesji

2)

Z rażącym naruszeniem warunków koncesji



Wymiar w drodze decyzji właściwego organu (starosta, organ koncesyjny, minister właściwy do
spraw środowiska)



Wysokość 80x opłata eksploatacyjna wedle daty wszczęcia postępowania

5.

Przeznaczenie opłat

1)

60% - gminy na terenie których prowadzona jest działalność

2)

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – 40% (a gdy

działalność na obszarach morskich – 100%) z przeznaczeniem na potrzeby:

-Geologii
-Górnictwa

Niektóre inne rodzaje opłat

1.

Są wprowadzone ustawą o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi
odpadami oraz opłacie produktowej i opłacie depozytowej.

2.

Opłata produktowa



Obciąża przedsiębiorcę (wprowadzającego na rynek produkt) lub organizację odzysku z tytułu
nieuzyskana zakładanego prawem poziomu odzysku odpadów opakowaniowych



Oplata ustalana na podstawie różnicy między odzyskiem osiągniętym a wymaganym



Płatna do 31 marca następnego roku na rachunek urzędu marszałkowskiego



Przekazywane później do NFOŚiGW, wfośigw i gmin na działania dotyczące recyklingu

3.

Opłata depozytowa (≈ kaucja) dotyczy akumulatorów

4.

30 zł w przypadku nie oddania starego akumulatora przy zakupie nowego

5.

sprzedawca detaliczny nie może odmówić przyjęcia zużytego akumulatora

6.

sprzedawca ma obowiązek zwrócić opłatę depozytową w przypadku zwrotu zużytego akumulatora
w ciągu 30 dni

Administracyjne kary pieniężne w prawie ochrony środowiska

1.

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska wymierza je w razie:



Przekroczeń:



Ilości lub rodzaju gazów (pyłów) wprowadzanych do powietrza



Ilości lub stanu ścieków lub wody (z pozwolenia wodnoprawnego)



Pozwolenia o dopuszczalnym poziomie hałasu(w tym pozwoleniem zintegrowanym)



Naruszenia wymaganych ustawą o odpadach decyzji:



Zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska



Określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów

2.

Charakter kar:



Jednorazowe – za przekroczenie dozwolonej do pobrania ilości wody



Kary biegnące – wojewódzki inspektor ochrony środowiska oznacza godzinową lub dobową
stawkę kary



Dopiero na podstawie ostatecznej decyzji wymierzającej karę biegnącą ustala się karę łączną
(za cały okres przekroczenia)

95

Niektóre pozostałe kary pieniężne

1.

Ochrona przyrody



Wymierza je wójt (ew. starosta wobec nieruchomości gminy) za:

1)

Zniszczenie zieleni z powodu niewłaściwego prowadzenia robót ziemnych bądź

użycia środków chemicznych

2)

Usuwanie drzew lub krzewów bez zezwolenia

3)

Zniszczenie zieleni z powodu niewłaściwej pielęgnacji



Stawki kar za zniszczenie jednego metra kwadratowego trawników oraz kwietników określa
ustawa. W pozostałych sytuacjach administracyjną karę pieniężną ustala się w wysokości
trzykrotnej opłaty za usunięcie drzewa(krzewu).

2.

Prawo atomowe



Kara dla kierownika jednostki organizacyjnej – maks. 5x przeciętne miesięczne wynagrodzenie w
gospodarce narodowej



Pracownik obiektu jądrowego (za niezawiadomienie o zdarzeniu lub stanie mogącym powodować
zagrożenie dla bezpieczeństwa jądrowego) – maks. 2X przeciętne wynagrodzenie w gosp.
narodowej

3.

Ochrona warstwy ozonowej



Za działalność dotyczącą substancji kontrolowanych bez zezwolenia



Stawka za jeden kilogram substancji kontrolnej = 50x opłata za emisję jednego kilograma CFC-12



Wpływy dla NFOŚiGW

4.

Przepisy o substancjach i preparatach chemicznych



Wprowadzenie bez zgłoszenia substancji nowej – do Budżetu Państwa 100% sumy z jej
sprzedaży



Zaliczkowy system wpłat (terminy jak dla zaliczek na podatek dochodowy)

5.

Naruszenie przepisów o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów

30 000 do 300 000 – wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska i gospodarki wodne

Restrukturyzacja opłat podwyższonych
oraz administracyjnych kar pieniężnych

1.

Właściwe organy:



Dla opłat podwyższonych – marszałek województwa



Dla administracyjnych kar pieniężnych – wojewódzki inspektor ochrony środowiska

2.

Odroczenie



Na wniosek przed terminem zapłaty



Przesłanką – wykazanie realizacji przedsięwzięcia które usunie przyczynę opłaty/ kary w
perspektywie maksymalnie 5letniej



Decyzja o odroczeniu określa

1)

jaka opłata/ kara (lub jej część) jest odroczona

2)

Jakie przedsięwzięcie

3)

Termin odroczenia

3.

Zmniejszenie kary



W razie terminowej realizacji przedsięwzięcia które doprowadziło do usunięcia przyczyny
wymierzenia opłaty/ kary



Ale gdy chodzi o odpady to umorzenie w całości

4.

Zapłata kary odroczonej



W drodze decyzji orzeczenie obowiązku zapłaty odroczonej kwoty + opłata prolongacyjna

5.

Kary w ustawie o ochronie przyrody



Gdy posiadacz podjął działania w celu zachowania żywotności drzewa lub krzewu to odroczenie
na 3 lata



Potem umorzenie(gdy zachowanie żywotności lub niezachowanie bez winy posiadacza) lub
zaplata w pełnej wysokości

96

XIV.

NIEKTÓRE

PROBLEMY

FINANSOWANIA

OCHRONY

ŚRODOWISKA

1.

Wprowadzenie

2.

Poluter Pay Principle tzw. Zasada zanieczyszczający płaci (art. 6-7 pr.ochr.środ.)
Art. 6. 1. Kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest
obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu.
2. Kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w
pełni rozpoznane, jest obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki
zapobiegawcze.
Art. 7. 1. Kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego
zanieczyszczenia.

3.

Zabezpieczenie roszczeń (niekiedy nawet obligatoryjne) w przypadku:

1)

Niektórych koncesji w prawie geologicznym i górniczym

2)

świadczenia usług turystycznych obejmujących polowania

3)

Niektórych zezwoleń na podstawie ustawy o odpadach

4)

Niektórych pozwoleń w prawie ochrony środowiska

5)

Międzynarodowego przemieszczania odpadów

4.

Obowiązki Skarbu Państwa w ponoszeniu kosztów – np. prawo geologiczne i górnicze: SP
odpowiada za szkody wyrządzone ruchem zakładu górniczego powstałe gdy nie istnieje już
przedsiębiorca który prowadził taki ruch ani jego następca prawny

2.

Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

1.

Są nimi:

1)

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (państwowa osoba

prawna) i Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej(samorządowa osoba
prawna) - mają z ustawy przyznaną osobowość prawną

2.

Struktura NFOŚiGW:



Rada Nadzorcza – powołuje minister właściwy ds. środowiska (2 przedstawicieli strony
samorządowej w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, 1 przedstawiciel
organizacji ekologicznych)



Zadania:

1)

Ustalanie kryteriów wyboru przedsięwzięć finansowanych

2)

Ustalanie zasad dot. Pożyczek

3)

Zatwierdza wnioski o pożyczkę min. 1mln euro

4)

Zatwierdza wnioski o dotację min. 0,5mln euro

5)

Kontroluje Zarząd



Zarząd (Prezes i zastępcy) – powołuje i odwołuje ich minister wł. ds. środowiska oraz nadzoruje
działalność NFOŚGW



Fundusze wojewódzkie – członków rad nadzorczych i zarządy powołuje/odwołuje sejmik
samorządowy województwa, fundusze te działają pod nadzorem województwa

3.

Przychody funduszy – wpływy z opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar
pieniężnych



Dodatkowo NFOŚiGW także w części opłaty:



Produktowej



Eksploatacyjne, quasi eksploatacyjne i podwyższone (na podst. Pr. geologicznego i
górniczego)



Inne źródła np. dobrowolne wpłaty, zapisy, świadczenia rzeczowe itp.

4.

Celem funduszy jest gromadzenie środków służących finansowaniu ochrony środowiska i
gospodarki wodnej, zwłaszcza w zakresie:
- gospodarki wodnej
- wspierania rozwoju odnawialnych źródeł energii

97

-finansowania odzysku niektórych odpadów
-finansowania działań inwestycyjnych w zakresie odzysku odpadów

5. część tych wpływów zasila budżety gmin i powiatów, gdyż z dniem 1 stycznia 2010 r.
uległy likwidacji państwowe oraz gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, a ich
prawa przejęły właśnie gminy i powiaty.
6. Gminy i powiaty mają obowiązek przekazywania nadwyżek, gdy przychody z opłat i kar
przekraczają dziesięciokrotność średniej krajowej przychodów za rok poprzedni na 1 mieszkańca do
właściwego funduszu wojewódzkiego w terminie do dnia 15.08 następującego po roku stwierdzenia
nadwyżki.

3. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych

1.

Zasady działania ustala minister wł. ds. rolnictwa wg ustawy o ochronie gruntów rolnych i lesnych

2.

Nie ma osobowości prawnej

3.

Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych

4.

Dochodami funduszu są związane z wyłączeniem z produkcji gruntów rolnych:
-należności
- opłaty roczne
-podwyższone opłaty i nalezności

Te środki przeznacza się na ochronę, rekultywację i poprawę jakości gruntów rolnych oraz wypłatę
niektórych odszkodowań.

Z dniem 1 stycznia 2011r. wspomniany fundusz zostanie zlikwidowany, a środki przypadną budżetom
województw.

4.Fundusz leśny

1.

Został utworzony na podstawie ust. o lasach i nie posiada osobowości prawnej. Dysponentem jest
Dyrektor Generalny „Lasów Państwowych”.

2.

Dochodami funduszu są m.in.:
-należności, opłaty, kary związane z wyłączeniem z produkcji gruntów leśnych
-odszkodowania z tytułu szkód wyrządzonych w lasach

3.

Środki dla nadleśnictw na wyrównanie niedoborów powstających przy realizacji gospodarki leśnej

4.

Można w jego ramach utworzyć tzw. fundusz stabilizacyjny , którego środki są przeznaczone na
usuwanie nadzwyczajnych zagrożeń dla lasów.

5. Niektóre pozostałe sposoby finansowania ochrony środowiska

1.

Znajdujemy je głównie w działalności organizacji pozarządowych np. „Fundacja Ekofundusz”
utworzona przez Ministra Finansów. Jej celem jest ekokonwersja polegająca na zamianie części
długów zagranicznych na wspieranie przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska o charakterze
ponadlokalnym. Do priorytetów Ekofunduszu należy m.in.:
-ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu ziemi
- ograniczenie trans granicznego transportu dwutlenku siarki
-ochrona różnorodności biologicznej

2.

Środki pomocowe Unii Europejskiej:

98



Fundusz Spójności- przeznaczony dla słabiej rozwiniętych krajów Unii, aby zmniejszyć różnice w
poziomie społeczno-gospodarczym krajów



Fundusze strukturalne- np. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz
Społeczny

3.

Innymi instrumentami finansowania ochrony środowiska mogą być niektóre linie kredytowe
Banku Ochrony Środowiska S.A. np. udzielenie kredytu preferencyjnego w celu finansowania
inwestycji służących ochronie środowiska, przyczyniając się w ten sposób np. do redukcji
pyłowych i gazowych zanieczyszczeń powietrza, redukcji skutków powodzi. Obecnie polityka
BOŚ obejmuje m.in. zadania związane z przedsięwzięciami zmierzającymi do oszczędności
energii o charakterze termomodernizacyjnym. Został utworzony Fundusz termomodernizacji i
Remontów, a jego środki przeznaczone są na:
-zmniejszenie zużycia energii cieplnej zwłaszcza w budynkach mieszkalnych
- zmianie konwencjonalnych źródeł energii na niekonwencjonalne

Jeżeli inwestor terminowo i zgodnie z prawem zrealizował przedsięwzięcie to przysługuje mu premia
termoizolacyjna polegająca na tym, że 25% kwoty kredytu spłaca Bank Gospodarstwa Krajowego
(Fundusz termomodernizacji i Remontów)

4.

Zadania z zakresu ochrony środowiska mogą być też finansowane ze środków budżetowych, co
wymaga jednak unormowania w ustawie.

XV. N

IEKTÓRE

RODZAJE

ODPOWIEDZIALNOŚCI

Odpowiedzialność cywilna (zasady ogólne)

Odpowiedzialność cywilnoprawna obejmuje przede wszystkim :



Obowiązek zapobieżenia grożącej szkodzie (odpowiedzialność prewencyjna)



Naprawę wyrządzonej szkody (odpowiedzialność odszkodowawcza) – dzieli się na tzw.

kontraktową (konsekwencja niewykonania/nienależytego wykonania zobowiązania) oraz
pozakontraktową (deliktową), która ma największe znaczenie z punktu widzenia szkód w
środowisku.

1. Immisje – zakaz zakłócania korzystania z sąsiedniej nieruchomości ponad przeciętną miarę
2. Szkoda
Wg prawa cywilnego to uszczerbek majątkowy w prawem chronionych dobrach należących do
poszkodowanego, za które odpowiedzialność ponosi inny podmiot. Z zasady obejmuje i lucrum
cessans (utracone korzyści) i damnum emergens (strata) - choć niekiedy ograniczenie ustawowe do
samego damnum emergens.



ustawa wprowadza czasem odpowiedzialność quasi-odszkodowawcza (np. prawo atomowe
art. 100 i n. – roszczenie przysługuje SP, a dotyczy kosztów środków zastosowanych do
przywrócenia stanu środow. naturalnego m.in. to składa się na pojęcie „szkody jądrowej”)



3. Związek przyczynowy:
- Między szkodą a zdarzeniem musi zachodzić normalny związek przyczynowy
- Podstawy odpowiedzialności
a. Odpowiedzialność na zasadzie winy przyczyna: zawinione zachowanie





Należy wykazać winę sprawcy (naganne zachowanie się, najczęściej: naruszenie nakazu lub

zakazu) lub niezachowanie należytej staranności,



Nie zawsze spełnia swoją rolę w prawie ochrony środowiska (często szkoda wynika z

zachowań dozwolonych (zgodne z prawem i niezawinione).
b. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka przyczyna: ruch przedsiębiorstwa/zakładu





Dotyczy prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwa (zakładu) wprawianego w ruch

za pomocą sił przyrody lub wytwarzający czy posługujący się materiałami wybuchowymi



Podmiot taki ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu powstałą wskutek

ruchu takiego zakładu chyba, że nastąpiła wskutek:



Siły wyższej



Wyłącznej winy poszkodowanego lub osoby trzeciej za którą prowadzący

przeds. odpowiedzialności nie ponosi



Ten model czasem ulega modyfikacjom na podst. przepisów szczególnych.

99

c. Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny przyczyna: wytworzenie tzw. produktu



niebezpiecznego



Dotyczy tego kto w zakresie działalności gospodarczej wytwarza produkt niebezpieczny



Odpowiada za szkodę wyrządzoną przez taki produkt (na mieniu tylko wśród rzeczy

przeznaczonych do osobistego użytku i tak z niej korzystał)



Produkt niebezpieczny to (przesłanki łączne):



Rzecz ruchoma, nawet połączona z inną rzeczą (w tym zwierzęta i energia

elektryczna)



Nie zapewnia bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać przy normalnym użyciu

(+ decydują okoliczności z chwili wprowadzenia go do obroty)

4. Sposób naprawienia szkody



Poszkodowany decyduje czy restytucja naturalna (nie można gdy niemożliwa lub pociągająca
za sobą nadmierne trudności lub koszty) czy restytucja pieniężna.

5. Roszczenie o zapobieżenie szkodzie –roszczenie prewencyjne
– skuteczne działania prewencyjne brak uszczerbków w środowisku



– koszt z reguły niższy niż usunięcia szkody
– art. 439 k.c.

Niektóre szczególne zasady odpowiedzialności odszkodowawczej

1. W prawie ochrony środowiska



Odesłanie do przepisów kodeksu cywilnego – art. 322 pr.o.ś. (zakres przedmiotowy: skutki tylko
takie oddziaływania na środowisko jakie jest przedmiotem prawa ochrony środowiska):

1)

To samo rozumienie szkody (ale może być rozszerzona o szkody w środowisku pojmowanym

jako „dobro wspólne” – art. 323 ust. 2 pr.o.ś)

2)

Te same podstawy odpowiedzialności



Rozszerzenie zakresu odpowiedzialności opartej na zasadzie ryzyka na szkody wyrządzone przez
zakłady o „zwiększonym ryzyku” lub „dużym ryzyku” (rozumienie z art. 248 pr.o.ś)



Nie ulega wyłączeniu, gdy działalność, która spowodowała szkodę jest prowadzona na podst.
wymaganej decyzji oraz w jej granicach (art. 325 pr.o.ś),



Obowiązki odszkodowawcze/prewencyjne mogą niekiedy wynikać z wyroku karnego lub decyzji
admin.



Jest to odpowiedzialność sprawcza (jeśli w dacie powstania szkody nie istnieje sprawca ani jego
następca prawny to roszczenie odszkodowawcze/prewencyjne nie powstaje)



Ale możliwa jest odpowiedzialność gwarancyjna innego podmiotu (np. SP za niektóre szkody
jądrowe – art. 103 pr.at)



odpowiedzialność cywilna nie wyklucza innych rodzajów odpowiedzialności (karna, admin.,
podwyższone opłaty za korzystanie ze środowiska, admin. kary pieniężne)



tryb dochodzenia roszczeń – w postępowaniu cywilnym (sprawy gospodarcze, gdy przeciw
przedsięb.)



organizacje ekologiczne mogą wstąpić do postępowania za zgodą powoda w każdym stadium



ułatwienia procesowe dla powoda – możliwość żądania w pozwie od pozwanego (z którego
działalnością wiąże się roszczenie) udzielenia informacji niezbędnych do ustalenia zakresu
odpowiedzialności (koszty ponosi pozwany, chyba, że roszczenie okaże się bezzasadne) – art. 327
pr.o.ś

2. W prawie geologicznym i górniczym



Przeważnie działalność regulowana tą ustawą powstawanie szkód tzw. „szkody górnicze”



(obecnie to określenie nie ma charakteru prawnego)



Przedsiębiorca odpowiada za szkodę (i w ruchomości i w nieruchomości) wyrządzoną ruchem
zakładu górniczego



Nie ma roszczenia negatoryjnego wobec ruchu zakładu zgodnego z ustawą, ale ma roszczenie o
naprawienie szkody wyrządzonej takim ruchem tzn. odpowiada na zasadzie ryzyka bez wzgl.



czy ruch jest prowadzony zgodnie czy niezgodnie z wymaganiami ustawy. Poza tym ustawa

100

odsyła do k.c.



Odpowiedzialność sprawcza z modyfikacjami



Zasada- odpowiada sprawca (lub jego następca prawny)



Gdy nie można go ustalić – przedsiębiorca uprawniony w chwili ujawnienia szkody do
wydobywania kopaliny w granicach obszaru górniczego



Brak przedsiębiorcy / następcy prawnego – SP (reprezentuje go: organ nadzoru górniczego),
jego odpowiedzialność ma char. gwarancyjny.



Odpowiedzialność solidarna przedsiębiorcy i pozostałych sprawców oraz i podwykonawców
trudniących się zawodowo powierzonymi czynnościami (art. 93 ust. 2-3 p.g.g.)



Podstawowy sposób naprawienia szkody – restytucja naturalna (usunięcie uszkodzeń lub nowa
rzecz)



Poszkodowany nie może wybrać sposobu.



Gdy grunty rolne (leśne) rekultywacja (art. 94 ust. 1-3 p.g.g)





Możliwa ugoda na podstawie której poszkodowany sam wykona przywrócenie na koszt
przedsiębiorcy



Gdy szkoda polega na utracie przydatności wody lub jej zaniku przedsięb. Musi dostarczyć
bezpłatnie niezbędną ilość wody do czasu naprawy szkody (art. 98 ust. 1 p.g.g.)



Restytucja pieniężna tylko gdy naturalna (art. 95 ust. 1 p.g.g.)

1)

Jest niemożliwa

2)

Niesie ze sobą koszty rażąco przekraczające wysokość szkody



Zapobieganie skutkom – stosuje się odpowiednio przepisy o naprawie szkód (art. 99 p.g.g.)



W praktyce – roszczenie o zwrot zwiększonych kosztów budowy na terenie górniczym –
zwiększenie odporności obiektu na wpływ ruchu zakładu (np. wzmocnienia konstrukcji )
zmierzające do zapobieżenia szkodzie



Tryb dochodzenia roszczeń – modyfikacje k.p.c.:



Konieczność wyczerpania postępowania ugodowego (przedsięb. odmawia zawarcia ugody lub
milczenie po otrzymaniu jej oferty przez 30 dni) – art. 97 p.g.g.



Zwolnienie od kosztów sądowych powoda, tymczasowo ponosi je SP.

3. W prawie atomowym
Szkody jądrowe:

1.

Szkody na osobie i mieniu (także lucrum cessans)

2.

Szkody na środowisku (rozumiane jako „koszty zastosowania środków w celu przywrócenia
stanu środowiska, jako dobra wspólnego... chyba, że naruszenie jest nieznaczne” – art. 100
pr.at.) – termin nie jasny (wydaje się, że chodzi o elementy środowiska nie objęte cywilnymi
pr. podmiotowymi i utracone korzyści) roszczenie przysługuje SP (w jego imieniu min. wł. ds.
środowiska.

3.

Koszty zastosowania środków zapobiegawczych lub szkody spowodowane ich
zastosowaniem.



Zaostrzone ryzyko, wyłączenia tylko dla:

1.

Szkody bezpośrednio wskutek działań wojennych/konfliktu zbrojnego

2.

Umyślne przyczynienie się poszkodowanego (powstanie/zwiększenie szkody) – art. 100-101
pr.at.



Odpowiedzialność ograniczona do 150 mln SDR (fikcyjna jednostka) jak przekroczy dłużnik



może ustanowić fundusz ograniczenia odpowiedzialności (wg kodeksu morskiego – przepisy o
ograniczeniu odpow. za roszczenia morskie)



Eksploatujący urządzenie atomowe powinien ustanowić finansowe zabezpieczenie tej
odpowiedzialności. Jeśli nie mogą być z niego zaspokojone roszczenia z tytułu szkód na osobie



wypłatę gwarantuje SP



W sytuacjach nieuregulowanych w ustawie k.c.





Orzekają w zasadzie sądy okręgowe



Przedawnienie szkód



Na osobie – nie przedawniają się



W mieniu lub środowisku – 3 lata od dnia dowiedzenia się o szkodzie i osobie
odpowiedzialnej (nie więcej niż 10 lat od wypadku jądrowego) – art. 103 – 106 pr.at.

101

4. W ustawie o GMO – art. 57



Użytkownik GMO odpowiada za szkodę wyrządzoną wskutek zamkniętego użycia GMO lub
zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska (w tym wprowadzenia do obrotu), chyba, że
szkoda nastąpiła z winy poszkodowanego/osoby trzeciej za którą użytkownik GMO nie ponosi
odpowiedzialności Jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka





Gdy szkoda na środowisku jako dobru wspólnym to roszczenie mają:

1.

SP

2.

Jednostka samorządu terytorialnego

3.

Organizacja ekologiczna

5. W ustawie o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie



Ustawa te reguluje wyłącznie szkody w:

1.

Chronionych gatunkach oraz siedliskach przyrodniczych (te, które: objęto jakąś formą
ochrony przyrody, są obszarami Natura 2000, występują na nich gatunki chronione (zwierzęta,
rośliny, grzyby), są miejscami lęgu/ pierzenia/ zimowania/ zatrzymywania się ptaków
wędrownych) – art. 6 ust. 2

2.

Wodach,

3.

Powierzchni ziemi przez zanieczyszczeni gleby – art. 6 ust. 11.



Sprawca: tylko podmiot korzystający ze środowiska, który prowadzi działalność stwarzając
ryzyko szkody w środowisku lub inną dot. chronionych gatunków (siedlisk) jeżeli zawinił
powstaniu szkody (zagrożenia).



Działalność stwarzająca ryzyko szkody:



Określone ustawą rodzaje działalności zw. z odpadami (w tym komunalnymi)



Eksploatację instalacji wymagającą pozwolenia zintegrowanego/ pozwolenia na

wprowadzanie gazów lub pyłów do powierzchni



Wymagającą pozwolenia wodnoprawnego (wprowadzenie ścieków do wód/ziemi, pobór oraz

odprowadzanie wód powierzchniowych/podziemnych, retencjonowanie śródlądowych wód
powierzchniowych)



Zamknięte użycie GMO, zamierzone uwolnienie GMO do środowiska, wprowadzanie

produktów GMO do obrotu



Międzynarodowy obrót odpadami



Poza tym przyczynami szkody w środowisku mogą być:



Produkcja, wykorzystanie, przechowywanie, przetwarzanie, składowanie, uwalnianie do

środow., transport: substancji i preparatów niebezpiecznych, środków ochrony roślin, produktów
biobójczych



Transport towarów i materiałów niebezpiecznych



Obowiązki:



Zaistnienie bezpośredniego zagrożenia szkodą podjęcie zadań zapobiegawczych





Powstanie szkody działania ja ograniczające i działania naprawcze + niezwłoczne



powiadomienie organu ochrony środowiska (regionalny dyrektor ochrony środowiska) oraz
wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska



Czasem obowiązek działań zapobiegawczych/ naprawczych spoczywa na organach admin:



Gdy nie da się zidentyfikować zobowiązanego do podjęcia działań



Wszczęcie postępowania egzekucyjnego jest niemożliwe/ egzekucja jest nieskuteczna



Konieczne jest wszczęcie natychmiastowych działań ze wzgl. na zagrożenie życia, zdrowia,

możliwość nieodwracalnych szkód.

Ochrona środowiska a prawo własności

1. Ochrona konstytucyjna własności (art. 21) podlega ograniczeniom

1.

Wymagania ochrony środowiska mogą uzasadniać ograniczenie ale w stopniu nie
naruszającym istoty prawa własności

2.

Ochrona środowiska może być celem publicznym (w rozumieniu przepisów ustawy o gospod.
nieruchomościami) uzasadniający wywłaszczenie

102

3.

Odszkodowanie z tytułu takich ograniczeń przysługuje tylko, gdy przewiduje je przepis
ustawy.

2. Wykup i odszkodowanie w ustawie prawo ochrony środowiska:



Gdy wskutek wymagań ochrony środowiska (będących aktami generalnymi) korzystanie z
nieruchomości stało się niemożliwe lub istotnie utrudnione



Roszczenie posiadacza prawa rzeczowego do nieruchomości (przez 2 lata od dnia wejścia w życie
aktu generalnego – termin zawity)



Dotyczy tylko ochrony środowiska przez:

1)

Ustanowienie obiektów i obszarów podlegających ochronie w trybie ustawy o ochronie przyrody

2)

Ustalenie warunków korzystania z regionu wodnego lub zlewni oraz ustanowienie obszarów

ochronnych zbiorników wód śródlądowych w trybie pr. wodnego

3)

Wyznaczenia obszarów cichych (i na terenie aglomeracji i poza nią)



Odszkodowanie na wniosek. Orzeka starosta: Niezaskarżalna decyzja, w ciągu 30 dni powództwo
do sądu powszechnego (tak samo gdy 3 miesiące bezczynności starosty)



Jeżeli przedmiotem wywłaszczenia jest tylko cześć nieruchomości, a pozostała część nie nadaje
sięz powodu wywłaszczenia do prawidłowego wykorzystywania żądanie właściciela/



użytkownika wieczystego do nabycia jej (umowa) przez SP/ jednostkę sam. teryt. (gdy się
uchylają możliwość wydania zastępczego oświadczenia woli przez sąd) – art. 113 ust. 3 ustawy o
gosp. nieruchom.



Skarb Państwa reprezentuje wojewoda (gdy ograniczenie wynika z rozporządzenia Rady
ministrów, ministra, wojewody) lub dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej (gdy on
wydał rozporządzenie)

3. Roszczenie w razie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania



Roszczenie o odszkodowanie lub wykup kieruje się w stosunku do podmiotu, którego
działalność spowodowała konieczność ustanowienia obszaru

4. sprawy sporne orzekają sądy powszechne



5. odrębne zasady obszary Natura 2000



Odpowiedzialność administracyjna

1. Ustalone przez organ administracyjny nakazy/ zakazy:

1.

Wstrzymanie działalności

2.

Cofnięcie/ ograniczenie zakresu decyzji zezwalającej na oznaczony sposób korzystania z zasobów

środowiska

3.

Wykonania stosownych urządzeń ochronnych, usunięcie uchybień lub ich następstw

2. Największe znaczenie w odniesieniu do ochrony środowiska maja decyzje określane jako:



Naprawcze



Interwencyjne



Wstrzymujące działalność



Nakładające sankcję finansową

Postępowanie zmierzające do ich podjęcia z urzędu – art. 375 pr.o.ś.



3. Decyzja naprawcza



Nakaz:

1)

Ograniczenia oddziaływania na środowisko/ zagrożeń powstałych w jego wyniku

2)

Przywrócenia środowiska do właściwego stanu



Ew. obowiązek zapłaty na rzecz gminny „kwoty pieniężnej odpowiadającej wysokości

szkód” art. 326 pr.o.ś.





Decyzje wydaje zasadniczo starosta (wyjątkowo marszałek) – art. 378 pr.o.ś.



W decyzji naprawczej można określić (art. 326 pr.o.ś):



Zakres ograniczenia oddziaływań na środowisko



Stan do jakiego ma być ono przywrócone



Czynności zmierzające do ograniczania oddziaływania na środowisko (przywrócenia do

właściwego stanu)



Termin wykonania tych obowiązków

4. Decyzja interwencyjna

103



Dot. tego, kto w ramach tzw. zwykłego korzystanie ze środowiska (nie trzeba zezwolenia)
eksploatuje instalację/ urządzenie wójt nakazał wykonanie w określonym czasie czynności



zmierzających do ograniczenia negatywnych oddziaływań zobowiązany się do nich nie



zastosował decyzja wstrzymująca funkcjonowanie instalacji/ urządzenia.





Podjęcie działalności – po ustaniu przyczyny. Wymaga zgody wójta.

5. Decyzja wstrzymująca działalność naruszającą wymagania ochrony środowiska/ uciążliwej
dla środowiska



Wojewódzki inspektor ochrony środowiska (w przypadku ruchu zakładu górniczego – organ
nadzoru górniczego)



Niekiedy konieczne wcześniejsze wezwanie do usunięcia (art. 367 pr.o.ś.)



Nakaz wstrzymania działalności obligatoryjny w razie pogorszenia stanu środowiska w znacznych
rozmiarach, zagrożenia zdrowia lub życia ludzi – decyzję wydaje WIOŚ (zakres: niezbędny do
zapobieżenia pogarszaniu stanu środowiska)



Przesłanki uznaniowe



Decyzja ma rygor natychmiastowej wykonalności



Podjęcie działalności po ustaniu przyczyny naruszeń i za zgodą wojewódzkiego inspektora

ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

- WIOŚ obowiązkowo nakazuje wstrzymanie użytkowania instalacji eksploatowanej bez wymaganego
pozwolenia lub przez okres ponad 6 miesięcy z naruszeniem tego pozwolenia.
- awarie przemysłowe: naruszenie przepisów stwarzające ryzyko wystąpienia awarii decyzje
nakazujące usunięcie uchybień, wstrzymujące użytkowanie instalacji podejmuje właściwy organ
Państwowej Straży Pożarnej.
6. Inne instrumenty nadzoru:
- rozwiązania z prawa budowlanego,
- decyzja ustalająca zakres i sposób realizacji obowiązku wynikającego wprost z ustawy, gdy
zobowiązany się uchyla
- formy odpowiedzialności administracyjnej: admin. kary pieniężne i opłaty podwyższone z tytułu
korzystania ze środowiska bez wymaganej decyzji/ niezgodnie z jej treścią.
- Organ ochrony środowiska może nakazać prowadzącemu instalację sporządzenie i przedłożenie
przeglądu ekologicznego

5. Przestępstwa i wykroczenia przeciwko środowisku

1.

Środki karne z kk istotne w prawie środowiska:

1)

Przepadek przedmiotów na rzecz SP

2)

Obowiązek naprawienia szkody

3)

Nawiązka, zwłaszcza na cel związany z ochroną środowiska

2.

Kodeks karny zawiera rozdział przestępstwa przeciwko środowisku

1)

Powodowanie zanieczyszczeń (przestępstwo potencjalnego zagrożenia)

2)

Związanie z odpadami i substancjami (potencjalnego zagrożenia)

3)

Związane z materiałami jądrowymi i źródłami promieniowania

4)

Brak dbałości o urządzenia ochronne

5)

Naruszenie wymagań prawnej ochrony obiektu



Pozakodeksowe przepisy karne:

1)

Prawo wodne

2)

Prawo geol. i górn.

3)

Prawo łowieckie

4)

Ustawa o odpadach

5)

Ustawa o ochronie zwierząt

6)

Ustawa o GMO

3.

Wykroczenia przeciwko środowisku:

1)

Postępowania ze zwierzętami (drażnienie, płoszenie, niezachowanie środków

bezpieczeństwa)

2)

szkodnictwo leśne, polne lub ogrodowe

3)

Naruszenie niektórych wymagań związanych z gospodarką wodną

104

4)

Ochrona przeciwpożarowa

5)

Ochrony przyrody

Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych

za czyny zabronione pod groźbą kary

1.

Podmiot zbiorowy – osoba prawna lub jednostka organizacyjna bez osobowości prawnej



Nie są nimi:

1)

SP

2)

J.s.t. i ich związki

3)

Organy państwowe i samorządowe

2.

Podmiot zbiorowy odpowiada za przynoszący(mogący przynieść) jej korzyść czyn zabroniony
osoby fizycznej:

1)

Działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach prawa do

reprezentacji

2)

Dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia obowiązków przez osobę

uprawnioną do reprezentacji

3)

Działającej w imieniu lub interesie podmiotu zbiorowego za zgoda osoby uprawnionej

do reprezentacji



Przesłanki odpowiedzialności:

1)

Popełnienie przestępstwa przez osobę fizyczną lub

2)

Co najmniej brak staranności w wyborze lub

3)

Co najmniej brak należytego nadzoru

3.

Sankcje:



Kara –1 000 do 20 000 000 nie więcej niż 10% przychodu osiągniętego w roku obrotowym (gdy
brak korzyści to możliwe odstąpienie)



Przepadek:



Przedmiotu pośrednio z czynu zabronionego



Korzyści majątkowej z czynu zabronionego (nawet pośrednio)



Równowartość przedmiotów pochodzących chociaż pośrednio z czynu zabronionego



Zakazy:

1)

Reklamy

2)

Korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowanego ze środków

publicznych

3)

Korzystania z pomocy międzynarodowej

4)

Ubiegania się o zamówienia publiczne

5)

Prowadzenia określonej działalności



Podanie wyroku do publicznej wiadomości

4.

Orzekają SR w zasadzie w trybie kpk + ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych

Zbieg podstaw odpowiedzialności

1.

Możliwe są zbiegi podstaw kilku odpowiedzialności

Możliwe także ponoszenie odpowiedzialności na wszystkich podstawach obok siebie (np. w
przypadku odpadów

Rozdział XVI

ZADANIA NIEKTÓRYCH ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ ORAZ

ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA

1. Uwagi ogólne
Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. Winny one prowadzić politykę
zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu społeczeństwu i przyszłym pokoleniom
(art. 74 ust. 1 i 3 Konstytucji). Realizacja omawianego obowiązku powinna polegać m.in. na
podejmowaniu przez władze Rzeczypospolitej Polskiej działań w zakresie:

105

1. stanowienia prawa zapewniającego ochronę środowiska,

2. stosowania wymagań prawa ochrony środowiska (w tym przez kontrolę przestrzegania jego

wymagań, wdrażanie mechanizmów regulacyjnych itp.),

3. podejmowania działań o charakterze organizatorskim,
4. wspierania inicjatyw społecznych związanych z ochroną środowiska.

Władze publiczne mogą działać tylko na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji). W
odniesieniu do organów administracji publicznej orzekających w sprawach indywidualnych, zasadę tę
przewiduje również kodeks postępowania administracyjnego (art. 6). Zadania w zakresie ochrony
środowiska powierzono niemal wszystkim organom administracji publicznej zarówno rządowej, jak i
samorządowej. Te ostatnie realizują wspomniane zadania jako:
- własne (tj. realizowane na własny koszt i na własną odpowiedzialność),
- rządowe (finansowane ze środków rządowych oraz pozostające pod nadzorem administracji
rządowej).

Niektóre organy administracji rządowej w zakresie ochrony środowiska

Naczelnym organem administracji rządowej jest w tym zakresie minister właściwy do spraw
środowiska. Stosownie do ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej

do jego

zadań należą m.in. sprawy:

1. ochrony i kształtowania środowiska oraz racjonalnego wykorzystywania jego zasobów,
2. ochrony przyrody, w tym w parkach narodowych, krajobrazowych i rezerwatach przyrody,

oraz ochrony gatunków roślin i zwierząt, prawem chronionych lasów, zwierzyny i innych
tworów przyrody,

3. geologii i gospodarki zasobami naturalnymi,,
4. ochrony lasów i gruntów leśnych,

Sprawuje on nadzór nad m.in:
- Prezesem Państwowej Agencji Atomistyki,
- Prezesem Wyższego Urzędu Górniczego,
- Prezesem Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej,
- Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
- Państwowym Gospodarstwem Leśnym „Lasy Państwowe", a podlegają mu:
Główny Inspektor Ochrony Środowiska,
Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska.

Minister właściwy do spraw środowiska wykonuje zadania z zakresu:
administracji geologicznej - przy pomocy Głównego Geologa Kraju (art. 101pr.g.g.),
ochrony przyrody - przy pomocy Głównego Konserwatora Przyrody (art. 92 u.o.p.).
przedstawianie propozycji i wniosków, zmierzających do tworzenia warunków zrównoważonego
rozwoju i ochrony środowiska oraz do zachowania lub poprawy jego stanu.

Przewodniczącego PROŚ, jego zastępców, sekretarza oraz członków (w liczbie do 30) na okres 5 lat
powołuje (odwołuje) minister spośród przedstawicieli nauki, środowisk zawodowych, organizacji
ekologicznych oraz przedstawicieli samorządu gospodarczego (art. 387 i n. pr.o.ś.).

Z kolei do zadań Państwowej Rady Ochrony Przyrody (PROP) należy m.in.
- ocena stanu przyrody,
-opiniowanie strategii, planów i programów dotyczących przyrody,
- ocena realizacji krajowej strategii ochrony przyrody,
Członków PROP (w liczbie do 40) na okres 5 lat powołuje (odwołuje) minister spośród działających
na rzecz ochrony przyrody przedstawicieli nauki, praktyki oraz organizacji społecznych;
przewodniczącego i zastępców powołuje rada (art. 96 u.o.p.).

106

Organem doradczym ministra właściwego do spraw środowiska jest także Krajowa Komisja do
Spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko.
Do jej zadań należy m.in.:
- wydawanie opinii w niektórych sprawach przedłożonych przez ministra
- monitorowanie systemu ocen oddziaływania na środowisko,
- opiniowanie projektów akt dotyczących ocen oddziaływania na środowisko.
Ustawa nie przewiduje na rzecz tej komisji żadnych kompetencji w postępowaniu dotyczącym ocen
oddziaływania na środowisko.

Centralnym organem administracji rządowej nadzorowanym przez ministra właściwego do
spraw środowiska, powołanym do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz
badania jego stanu, jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Powołuje (odwołuje) go Prezes
Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw środowiska.
Inspektor wojewódzki jest powoływany przez wojewodę i w jego imieniu wykonuje zadania
(kompetencje) inspekcji.

Do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska należą zwłaszcza:
- kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym wykorzystywaniu zasobów
przyrody, (w tym decyzji ustalających warunki korzystania ze środowiska, na przykład dotyczących
opakowań, odpadów opakowaniowych, )
- udział w postępowaniach dotyczących ustalania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu
dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko
- kontrola eksploatacji instalacji i urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,

Organem I instancji jest w zasadzie wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Jeżeli Główny
Inspektor uzna to za celowe ze względu na wagę lub zawiłość sprawy, może on podejmować wszelkie
czynności należące do właściwości wojewódzkiego inspektora (art. 22).

Uprawnienia kontrolne organów inspekcji ochrony środowiska obejmują m.in.:
- całodobowy wstęp na teren wraz z pracownikami pomocniczymi, rzeczoznawcami i z niezbędnym
sprzętem oraz do środków transportu (bez względu czy jest tam prowadzona działalność gospodarcza),
- pobieranie próbek,
-przeprowadzanie niezbędnych badań lub wykonywanie innych czynności kontrolnych w celu
ustalenia na terenie kontrolowanej nieruchomości (w obiekcie lub jego części) stanu środowiska oraz
jego oceny w świetle przepisów o ochronie środowiska oraz decyzji administracyjnych określających
warunki wykonywania działalności wpływającej na środowisko,

Obowiązkiem kontrolowanego jest umożliwienie przeprowadzenia kontroli, a w szczególności
opisanych wyżej czynności (art. 9).

W razie stwierdzenia nieprawidłowego postępowania organów administracji publicznej (rządowej,
samorządowej) organy inspekcji mogą domagać się:
- wszczęcia postępowania administracyjnego,
- dopuszczenia ich do udziału w toczącym się postępowaniu administracyjnym (art. 16 u.i.o.ś.).
W tej ostatniej sytuacji organom inspekcji przysługują prawa strony, także w postępowaniu
sądowoadministracyjnym.

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska jest m.in. upoważniony do:

-

wydania zarządzenia pokontrolnego (które nie jest decyzją administracyjną), skierowanego do

kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub osoby fizycznej;
- podjęcia decyzji administracyjnej, jednak tylko wówczas, gdy pozwalają na to odrębne przepisy
(zob. np. art. 364-365 pr.o.ś.),

107

- wszczęcia egzekucji w odniesieniu do obowiązku wynikającego z prawa bądź decyzji
administracyjnej (art. 12 u.i.o.ś.),
- nakładania administracyjnych kar pieniężnych z tytułu naruszenia wymagań określonych
pozwoleniem emisyjnym, rozkładania tych kar na raty, zawieszania i umarzania (w granicach
przewidzianych odrębnymi przepisami, zob. np. art. 316 i n. pr.o.ś.).
Jeżeli zachodzi bezpośrednie zagrożenie zdrowia (życia) bądź środowiska w znacznym rozmiarach,
inspektor może wstrzymać działalność, powodującą naruszenie wymagań ochrony środowiska.
Dotyczy to również oddania do użytku obiektu budowlanego (zespołu obiektów, instalacji) nie
spełniających wymagań ochrony środowiska (art. 12 u.i.o.ś.).

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska (GDOŚ) jest centralnym organem administracji
rządowej, do zadań którego należą m.in.:
1) współudział w realizacji polityki ochrony środowiska w zakresie ochrony przyrody i kontroli
procesu inwestycyjnego,
2)kontrola odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku
i naprawę szkód w środowisku,
3)gromadzenie danych i sporządzanie informacji o sieci Natura 2000 i innych obszarach chronionych
oraz o ocenach oddziaływania na środowisko,
4)współpraca z właściwymi organami ochrony środowiska innych państw i organizacjami
międzynarodowymi oraz Komisją Europejską,

Organy, które przeprowadziły ocenę oddziaływania na środowisko (przedsięwzięcia, strategiczną)
corocznie, w terminie do końca pierwszego kwartału, przekazują GDOŚ informacje o
przeprowadzonych ocenach (art. 127 i n. u.u.i.ś.).

Organem opiniodawczo-doradczym GDOŚ w sprawach dotyczących ocen oddziaływania na
środowisko jest „Krajowa Komisja do spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko"
Regionalnych dyrektorów ochrony środowiska powołuje GDOŚ. Regionalni dyrektorzy ochrony
środowiska, do ich zadań należy m.in.:
- przeprowadzanie ocen oddziaływania na środowisko,
- udział w ocenach oddziaływania na środowisko,
- tworzenie i likwidacja niektórych form ochrony przyrody,
- współpraca z organizacjami ekologicznymi.

Organem doradczym regionalnego dyrektora jest regionalna rada ochrony przyrody.
Zadaniem Inspekcji Sanitarnej

jest przede wszystkim sprawowanie zapobiegawczego i bieżącego

nadzoru sanitarnego, zwłaszcza w zakresie:
- higieny środowiska, a w szczególności wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi
- utrzymania należytego stanu higienicznego nieruchomości,np.: zakładów pracy, instytucji,
- warunków produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży żywności oraz warunków żywienia
zbiorowego,
- warunków zdrowotnych produkcji i obrotu wyrobami przeznaczonymi do kontaktu np.: z żywnością,
- wprowadzania do obrotu produktów biobójczych i substancji czynnych oraz ich stosowania w
działalności zawodowej.

Realizacja tych zadań następuje nadto przez:
- uzgadnianie projektów planów zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy oraz ustalanie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu pod względem
wymagań higienicznych i zdrowotnych,
- uzgadnianie dokumentacji projektowej w zakresie wymagań higienicznych i zdrowotnych
dotyczących budowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektów (budowlanych, statków morskich,
żeglugi śródlądowej, statków powietrznych), nowych materiałów i procesów technologicznych przed
ich zastosowaniem w produkcji lub budownictwie,

108

- uczestniczenie w dopuszczeniu do użytku obiektów budowlanych, statków morskich, żeglugi
śródlądowej i statków powietrznych oraz środków komunikacji lądowej,
- inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie zapobiegania negatywnym
wpływom czynników i zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie ludzi,
- sprawowanie nadzoru i kontroli.

Zadania inspekcji sanitarnej wykonują m.in.:
- Główny Inspektor Sanitarny, będący centralnym organem administracji rządowej, powoływanym
(odwoływanym) przez Prezesa Rady Ministrów, nadzorowany przez ministra właściwego do spraw
zdrowia,
- wojewoda przy pomocy inspektora wojewódzkiego, będącego kierownikiem inspekcji
wojewódzkiej, wchodzącej w skład zespolonej administracji wojewódzkiej,
- powiatowy inspektor sanitarny, będący kierownikiem inspekcji powiatowej, wchodzącej w skład
zespolonej administracji powiatowej,
- graniczny inspektor sanitarny dla obszarów przejść granicznych, drogowych, kolejowych,
lotniczych, rzecznych i morskich, portów lotniczych i morskich oraz jednostek pływających na
obszarze wód terytorialnych.

Wykonując ustalenia niezbędne w związku z wykonywaną kontrolą, inspektorzy sanitarni m.in. mają
prawo do:
- całodobowego wstępu na teren zakładów pracy, obiektów użyteczności publicznej, obiektów
handlowych, ogrodów działkowych, środków transportu, obiektów będących w trakcie budowy,
- żądania informacji, wzywania i przesłuchiwania osób, okazywania dokumentów, udostępniania
danych,
- pobierania próbek.

Prawo wstępu do mieszkań przysługuje tylko w razie podejrzenia choroby zakaźnej, zagrożenia
zdrowia spowodowanego czynnikami środowiskowymi, a także w razie prowadzenia tam działalności
produkcyjnej (usługowej).
W razie stwierdzenia naruszenia wymagań higienicznych i zdrowotnych inspektor w drodze decyzji
nakazuje usunięcie stwierdzonych uchybień. Jeżeli zaś takie naruszenie spowodowało bezpośrednie
zagrożenie życia (zdrowia), inspektor nakazuje odpowiednio unieruchomienie zakładu pracy,
zamknięcie obiektu użyteczności publicznej itp. Jeśli z powodu nieuwzględnienia wymagań
higienicznych i zdrowotnych określonych przepisami mogłoby dojść do zagrożenia życia (zdrowia)
ludzi, przysługuje mu prawo zgłoszenia sprzeciwu przeciwko uruchomieniu wybudowanego
(przebudowanego) zakładu pracy (innego obiektu budowlanego), wprowadzeniu nowych technologii
bądź dopuszczeniu do obrotu materiałów stosowanych w budownictwie.

Do działu (administracji rządowej) „gospodarka wodna" zaliczono m.in. sprawy:
- kształtowania, ochrony i racjonalnego wykorzystywania zasobów wodnych,
- utrzymywania śródlądowych wód powierzchniowych stanowiących własność Skarbu Państwa wraz
ze związaną z nimi infrastrukturą, obejmującą budowle i urządzenia wodne, a także budowy,
modernizacji oraz utrzymywania śródlądowych dróg wodnych,
- ochrony przeciwpowodziowej (w tym budowy, modernizacji oraz utrzymywania urządzeń wodnych,
zabezpieczeń przed powodzią, a także koordynacji przedsięwzięć służących osłonie i ochronie
przeciwpowodziowej państwa),

Sprawy te są objęte zadaniami Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Jest on centralnym organem administracji rządowej właściwym w zakresie gospodarowania wodami,
powoływanym (odwoływanym) przez Prezesa Rady Ministrów, a nadzorowany przez ministra
właściwego do spraw środowiska. Szczegóły określa prawo wodne. Należą do nich zwłaszcza:
opracowywanie planów gospodarowania wodami dla obszaru państwa z uwzględnieniem podziału na
obszary dorzeczy,

109

przygotowywanie projektów planu ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania skutkom
suszy na obszarze państwa,
zatwierdzanie projektu warunków korzystania z wód regionu wodnego,
prowadzenie katastru wodnego dla obszaru państwa z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy,
nadzór nad działalnością dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej, a w szczególności
kontrola ich działania, zatwierdzanie planów działalności oraz sprawozdań z ich wykonania,

-

nadzór nad funkcjonowaniem państwowej służby hydrologiczno-me-teorologicznej oraz

państwowej służby hydrogeologicznej.
Organem terenowej rządowej administracji niezespolonej właściwym w sprawach gospodarowania
wodami w regionie wodnym jest dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. W sytuacjach
przewidzianych ustawą wydaje on m.in. rozporządzenia będące aktami prawa miejscowego (np. w
sprawie utworzenia obszaru ochronnego zbiornika wód podziemnych bądź strefy ochronnej ujęcia
wody).
Organami opiniodawczo-doradczymi w zakresie gospodarki wodnej są odpowiednio:
Krajowa Rada Gospodarki Wodnej,
rady gospodarki wodnej regionów wodnych (art. 89 i n. pr.wod.).

Niektóre zadania wojewodów
Rządową administrację zespoloną w województwie sprawują wojewodowie oraz działający pod ich
zwierzchnictwem kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży. Tytułem przykładu można
wskazać, że w zakresie regulowanym przepisami o inspekcji ochrony środowiska w imieniu
wojewody działa wojewódzki inspektor ochrony środowiska, sanitarnej zaś - wojewódzki inspektor
sanitarny.
Między innymi przysługuje mu prawo:
- wydawania poleceń obowiązujących wszystkie organy administracji rządowej (w niektórych
sytuacjach nadzwyczajnych - także organy samorządu terytorialnego),
- wglądu w tok każdej sprawy prowadzonej na obszarze województwa przez organy administracji
rządowej, a w sprawach prowadzonych przez organy samorządu terytorialnego w zakresie zadań
zleconych.
De lege lata zakres zadań wojewody odnoszących się do ochrony środowiska jest dość skromny i
obejmuje np.:
- kontrolę przestrzegania przepisów o ochronie przyrody w trakcie gospodarczego wykorzystania
zasobów i składników przyrody (art. 123 u.o.p.),
- tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania wokół obiektów jądrowych (art. 38 pr.at),
- nadzór nad uchwałami organów stanowiących samorządu terytorialnego w przedmiocie ich
zgodności z prawem (zob. np. art. 89-90 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym).

Organami rządowej administracji niezespolonej, właściwymi m.in. w sprawach ochrony środowiska,
przede wszystkim są:
- dyrektorzy okręgowych i specjalistycznych urzędów górniczych,
- dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej,
- regionalni dyrektorzy ochrony środowiska,
- dyrektorzy urzędów morskich,
- dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej.

Działają oni w zróżnicowanych formach prawnych, przeważnie w drodze decyzji administracyjnych,
wyjątkowo (jeżeli ustawa tak stanowi) w drodze aktów generalnych.

Niektóre zadania organów samorządu terytorialnego

Sejmik województwa, działając w drodze uchwały m.in.:
- określa strategię rozwoju województwa oraz plan zagospodarowania przestrzennego województwa
(art. 39 i n. u.p.z.p.),
- wprowadza wojewódzki program ochrony środowiska (art. 18 pr.o.ś.),

110

- wprowadza program ochrony powietrza (art. 91 ust. 3 pr.o.ś.),
- tworzy strefy przemysłowe (art. 136d pr.o.ś.),
- tworzy obszary chronionego krajobrazu (art. 23 ust. 1 u.o.p.).

Marszałek województwa jest organem ochrony środowiska w rozumieniu prawa ochrony środowiska
i wykonuje wynikające stąd kompetencje, z wyjątkiem zastrzeżonych do właściwości innych organów
(art. 376 pr.o.ś.), a nadto może występować jako oskarżyciel publiczny w sprawach o wykroczenia
przeciwko przepisom o ochronie środowiska (art. 379 ust. 4 pr.o.ś.).
Jest on m.in. właściwy w sprawach:
- opiniowania projektu polityki ekologicznej państwa (art. 15 pr.o.ś.),
- opłat za korzystanie ze środowiska (art. 288 pr.o.ś.),
- wykonywania praw właścicielskich do niektórych wód publicznych stanowiących własność Skarbu
Państwa (art. 11 ust. 1 pkt 4 pr.wod.),

Rada powiatu, działając w drodze uchwały m.in:
- wprowadza powiatowy program ochrony środowiska (w tym gospodarki odpadami, art. 17-18
pr.o.ś.),
- w razie potrzeby ochrony przed hałasem ogranicza (zakazuje) używania jednostek pływających
(niektórych ich rodzajów) na określonych ciekach (zbiornikach wodnych), z wyjątkiem wód
żeglownych, kiedy to w zasadzie wymagane jest rozporządzenie ministra właściwego do spraw
środowiska (art. 116 pr.o.ś.),
- wyznacza obszary ciche (art. 118b pr.o.ś.),

Starosta jest organem ochrony środowiska w rozumieniu prawa ochrony środowiska i wykonuje
wynikające stąd kompetencje, z wyjątkiem zastrzeżonych do właściwości innych organów (art. 376
pr.o.ś.), a nadto może występować jako oskarżyciel publiczny w sprawach o wykroczenia przeciwko
przepisom o ochronie środowiska (art. 379 ust. 4 pr.o.ś.).
Jest on m.in. właściwy w sprawach:
- wyłączenia gruntów rolnych (leśnych) z dotychczasowego wykorzystania oraz ustala związane z tym
należności i opłaty oraz orzeka w sprawach rekultywacji gruntów rolnych i leśnych (zadania rządowe),
art. 5 i n. u.g.r.l.),
- zezwoleń na posiadanie i utrzymywanie chartów i ich mieszańców (art. 10 pr.łow.),
- nadzoru nad spółkami wodnymi i związkami wałowymi (art. 164 i n. pr.wod.),
- usunięcia drzew (krzewów) z wałów przeciwpowodziowych oraz znajdujących się u
stopy takiego wału (at. 85 pr.wod.),
- ochrony drzew, krzewów, terenów zieleni w odniesieniu do nieruchomości będących
własnością gminy (art. 90 u.o.p.).

Rada gminy podejmuje min. uchwały w sprawach:
- studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (art. 12 u.p.z.p.),
- miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (art. 20 u.p.z.p.),
- programu ochrony środowiska w gminie (w tym gospodarki odpadami, art. 18 pr.o.ś.),
- planu gospodarki na zdegradowanych gruntach rolnych (art. 16 u.g.r.l.),
- uznania za park gminny (art. 81 u.o.p.),
- utworzenia parku kulturowego (art. 16 ustawy o ochronie zabytków).

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest organem ochrony środowiska w rozumieniu prawa
ochrony środowiska i wykonuje wynikające stąd kompetencje, z wyjątkiem zastrzeżonych do
właściwości innych organów (art. 376 pr.o.ś.), a nadto może występować jako oskarżyciel
publiczny w sprawach o wykroczenia przeciwko przepisom o ochronie środowiska' (art. 379
ust. 4 pr.o.ś.).
Podejmuje m.in. decyzje administracyjne w sprawach:
- ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu (art. 50 i n. u.p.z.p.),

111

- opłat z tytułu zbycia nieruchomości, której wartość uległa zwiększeniu skutkiem wejścia w
życie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (renta planistyczna, art. 36
u.p.z.p.),
- hodowli i utrzymywania psów ras uznawanych za agresywne (art. 10 u.o.z.),
- usuwania drzew (krzewów) oraz związanych z tym opłat i kar (z wyjątkiem nieruchomości
wpisanych do rejestru zabytków oraz znajdujących się na nieruchomościach stanowiących
własność gminy, art. 83 u.o.p.),
Jest on nadto właściwy w sprawach współdziałania:
w postępowaniu koncesyjnym prowadzonym na podstawie prawa geologicznego i
górniczego (opiniowanie, uzgadnianie, art. 16 pr.g.g.), a także m.in. w niektórych sprawach
związanych z ruchem zakładu górniczego bądź utratą mocy koncesji (art. 29 pr.g.g.),
przy podejmowaniu niektórych decyzji dotyczących postępowania z odpadami (np. art. 19 i
n. u.odp.).

Zadania niektórych organizacji społecznych
Organizacje społeczne, jeżeli jest to uzasadnione interesem społecznym oraz celem
działania takiej organizacji, na prawach strony mogą uczestniczyć w postępowaniach
administracyjnych bądź przedstawiać organom administracji swoje stanowiska w sprawie.
Ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców
i organizacji zawodowych mogą występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie
zgodności:
- ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
- ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej
zgody wyrażonej w ustawie,
- przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe (rozporządzenia), z Konstytucją,
ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami (art. 191 Konstytucji).

Rada powiatu może utworzyć Społeczną Straż Rybacką bądź może wyrazić zgodę na jej utworzenie
„przez zainteresowane organizacje społeczne lub uprawnionych do rybactwa".
Odrębne zadania ustawy powierzyły organizacjom społecznym zajmującym się problematyką ochrony
zwierząt oraz Polskiemu Związkowi Łowieckiemu (zob. rozdział ósmy)

112