1

Przedsiębiorstwo

w systemie gospodarczym

spo

ł

eczeństwa

Nauka o przedsiębiorstwie

Zajęcia I

dr Beata Majecka

Katedra Ekonomiki i Funkcjonowania
Przedsiębiorstw Transportowych

2

Cele przedsiębiorstwa

przetrwanie i rozwój

rozwój poprzez osiąganie zysku w d

ł

ugim

okresie i optymalizowanie wartości
rynkowej przedsiębiorstwa

podstawowe i cząstkowe

3

Cele podstawowe

maksymalizacja zysku

poprawa efektywności zarządzania
p

ł

ynnością

zwiększanie wartości przedsiębiorstwa

4

Cele cząstkowe

wewnętrzne:

– efektywnościowe (poprawa rentowności,

wygospodarowanie zysku)

– finansowe (utrzymanie p

ł

ynności, zdolności

kredytowej)

– spo

ł

eczne (wytwarzanie w

ł

aściwej atmosfery pracy,

szkolenie pracowników)

zewnętrzne:

– związane z rynkiem (np. wybór rynku docelowego,

dynamizowanie obrotów)

– prestiżowe (wizerunek przedsiębiorstwa,

niezależność, misja spo

ł

eczna)

– związane z ochroną środowiska (czystość środowiska

naturalnego)

5

Wspó

ł

zależność celów

cele finansowe i cele związane z rozwojem

cele cząstkowe a podstawowe

cele przedsiębiorstwa a cele spo

ł

eczne

6

Niezależność przedsiębiorstwa

uwarunkowania spo

ł

eczno-gospodarcze

uwarunkowania prawne

autonomia

versus

względność autonomii

2

7

Odrębności przedsiębiorstwa

odrębność prawna

odrębność ekonomiczna

odrębność techniczno-organizacyjna

8

Przedsiębiorstwo – system

autonomiczny

autonomia wewnętrzna – daje przedsiębiorstwu
wy

ł

ączne prawo do podejmowania decyzji

zarówno w sferze inwestycyjno-eksploatacyjnej,
jak też w sferze organizacji i zarządzania

autonomia zewnętrzna – samodzielność
przedsiębiorstwa w zakresie ustalania misji,
celów i zadań wynikających z uwarunkowań
rynkowych

9

Autonomiczne decyzje

w systemie strategicznym – decyzje
strategiczne

w systemie koordynacyjnym – decyzje
administracyjne

w systemie operacyjnym – decyzje
eksploatacyjne

10

Przejawy autonomii

samodzielność

samofinansowanie

samorządność

samorealizacja

racjonalność dzia

ł

ania

11

Zasady dzia

ł

ania przedsiębiorstwa

zasada optymalnego kszta

ł

towania

zależności między czynnikami produkcji

zasada przedsiębiorczości

zasada gospodarności

zasada rentowności

zasada konkurencyjności

12

Zasada optymalnego

kszta

ł

towania zależności między

czynnikami produkcji

czynniki produkcji muszą się uzupe

ł

niać

i wspomagać oraz pozostawać
w określonych zależnościach, które
przedsiębiorstwo powinno samodzielnie
ustalać pod kątem efektywnego ich
wykorzystania i umocnienia swej pozycji
na rynku

3

13

Zasada przedsiębiorczości

ostatecznym celem tej zasady jest
umacnianie pozycji konkurencyjnej
przedsiębiorstwa na rynku

oznacza gotowość do podejmowania
oraz twórczego rozwiązywania problemów,
umiejętność wykorzystania pojawiających
się nowych możliwości i elastycznego
przystosowania się do zmieniających się
warunków

14

Zasada gospodarności

wiąże się z racjonalnym wykorzystaniem
przez przedsiębiorstwo majątku
rzeczowego, finansowego i wartości
niematerialnych i prawnych – przy czym
ważna jest oszczędność w kosztach,
ale nie za wszelką cenę

zasadzie gospodarności musi
bezwzględnie towarzyszyć wysoka jakość
produkcji dóbr i us

ł

ug

15

Zasada rentowności

wymusza na przedsiębiorstwie aktywność
gospodarczą, która powinna sprzyjać
wypracowaniu określonych efektów
finansowych, będących gwarancją
zachowania przez przedsiębiorstwo
p

ł

ynności finansowej oraz zapewniających

jego rozwój

16

Zasada konkurencyjności

zasada ta jest swego rodzaju wypadkową
pozosta

ł

ych zasad, które tworzą podstawy

do jej dzia

ł

ania, bowiem konkurencyjności

muszą być podporządkowane wszelkie dzia

ł

ania

przedsiębiorstwa skoncentrowane przede
wszystkim na jakości produkcji, rozsądnej cenie,
kontroli kosztów, przewadze w czasie – są to
podstawowe czynniki poprawy konkurencyjności
przedsiębiorstwa na rynku

17

Otoczenie przedsiębiorstwa

zbiór elementów nie wchodzących w sk

ł

ad

systemu, lecz pozostających w jakichś relacjach

w stosunku do niego

zbiór różnego rodzaju uwarunkowań spo

ł

eczno-

politycznych, ekonomiczno-prawnych,

organizacyjnych, techniczno-technologicznych,

kulturowych oraz demograficznych,

o charakterze krajowym i międzynarodowym,

oddzia

ł

ywujących w sposób bezpośredni

i pośredni na zachowanie się podmiotów

gospodarczych, stwarzających szanse

ich rozwoju jednocześnie narzucających pewne

ograniczenia

18

Podzia

ł

y otoczenia

makrootoczenie i otoczenie konkurencyjne

otoczenie bezpośrednie (bliższe) i ogólne (pośrednie, dalsze)

tradycyjna przestrzeń rynkowa, sk

ł

adająca się

z otoczenia wewnętrznego i otoczenia zewnętrznego
(celowego, bezpośredniego i ogólnego, czyli makrootoczenia)
i internetowa przestrzeń rynkowa tworzona przez internetową
przestrzeń informacji, komunikacji, dystrybucji i transakcji

otoczenie wewnętrzne – zasoby czynników produkcji
znajdujące się w samym przedsiębiorstwie i tworzące jego
wnętrze, prezentują one podmiot o odpowiednim potencjale
i strukturze i otoczenie zewnętrzne – otoczenie krajowe
i międzynarodowe

4

19

Cykl życia przedsiębiorstwa

okres, w którym zachodzą wszelkie zmiany
dotyczące dzia

ł

alności przedsiębiorstwa

przebiegające od momentu jego
utworzenia do zaprzestania dzia

ł

alności

cykl życia przedsiębiorstwa dzieli się
na fazy

20

Fazy cyklu życia przedsiębiorstwa

utworzenie

rozwój

dojrza

ł

ość

schy

ł

ek

zaprzestanie dzia

ł

alności

21

Aspekty tworzenia przedsiębiorstwa

formalny – związany z zarejestrowaniem
danej jednostki

rzeczowy – dotyczący utworzenia nowego
organizmu gospodarczego zdolnego do
wytwarzania nowych produktów i us

ł

ug

22

Faza rozwoju przedsiębiorstwa

trwa kilka lub więcej lat i wiąże się ze
zwiększeniem wielkości sprzedaży produktów
i us

ł

ug; wzrasta też udzia

ł

przedsiębiorstwa

w rynku (rynek się powiększa w aspekcie
geograficznym, jak i w wymiarze przedmiotowym,
związanym z ilością produktów lub us

ł

ug

przeznaczonych dla różnych grup odbiorców)

faza ta wymaga odpowiednich narzędzi
i umiejętności zarządczych – nieopanowanie tej
sztuki może prowadzić do fazy dojrza

ł

ości,

a nawet schy

ł

kowej

23

KRYZYS

PRZYWÓDZTWA

KRYZYS AUTONOMII

KRYZYS

DECENTRALIZACJI

KRYZYS BIUROKRATYZMU

KRYZYS „IZOLACJI”

WIELKO

ŚĆ

ORGANIZACJI

WIEK ORGANIZACJI

WZROST PRZEZ

FORMALIZACJ

Ę

WZROST PRZEZ
KREATYWNO

ŚĆ

WZROST PRZEZ

DELEGACJ

Ę

UPRAWNIE

Ń

WZROST PRZEZ

KOORDYNACJ

Ę

WZROST PRZEZ

WSPÓŁDZIAŁANIE

24

Faza dojrza

ł

ości

cechuje się względną stagnacją wielkości
sprzedaży i udzia

ł

u przedsiębiorstwa

w rynku

w tej fazie może pojawić się kolejna (lub nawet
kilka) faza rozwojowa – do tego potrzebna jest
jednakże udana restrukturyzacja

w fazie dojrza

ł

ości może dojść do stagnacji,

potem kryzysu i jeżeli przedsiębiorstwo nie jest
w stanie (lub też nie chce) tego opanować
następuje zaprzestanie dzia

ł

alności

5

25

Faza schy

ł

kowa

wyraźnie zmniejsza się wielkość produkcji,
najczęściej wiąże się to ze zmniejszeniem udzia

ł

u

sprzedaży w rynku – przedsiębiorstwo zazwyczaj nie
jest zdolne do konkurowania z dynamicznie
rozwijającymi się rywalami
powodem tej fazy może być schy

ł

kowość branży,

w której dzia

ł

a przedsiębiorstwo lub wprowadzenie

restrykcyjnych regulacji na rynkach, na których dzia

ł

a

przedsiębiorstwo
próby przezwyciężenia niezdolności przedsiębiorstwa
do regulowania swoich zobowiązań przez uk

ł

ady

z wierzycielami (czy to mających charakter
indywidualny, czy też nadzorowany przez sąd)

26

Zaprzestanie dzia

ł

alności

decyzja podjęta przez w

ł

aścicieli

przedsiębiorstwa lub przez sąd w postaci
og

ł

oszenia upad

ł

ości przedsiębiorstwa

z likwidacją jego majątku