Ćw. 4 – Immunologiczne zróżnicowanie limfocytów. Test rozetkowy

Komórki immunologicznie kompetentne:

Linia mieloidalna:

 Erytrocyty
 Megakariocyty



Trombocyty (płytki krwi)

 Granulocyty – Granulocyty i makrofagi powstają ze wspólnych komórek prekursorowych

w szpiku, ale różnią się morfologią i funkcją. Wyróżnia się trzy rodzaje granulocytów, które
pełnią odmienne funkcje w reakcjach immunologicznych.



Eozynofile (granulocyty kwasochłonne) – po wywędrowaniu ze szpiku docierają do
krwi, w której przebywają około 30-60 minut, a następnie migrują do tkanek,
w których giną po kilku dniach. Eozynofile stanowią około 1-3% leukocytów krwi. Ich
liczba znacznie wzrasta w przewlekłych zapaleniach i w chorobach alergicznych.
Zasadniczą funkcją eozynofili jest

neutralizacja mediatorów

, które wytworzyły

bazofile i komórki tuczne oraz

ochrona organizmu przed infekcjami

, głównie przed

robaczycami (tasiemcami, włośniem krętym), chorobami bakteryjnymi (szkarlatyna)
czy chorobami wirusowymi (żółtaczka).



Bazofile (granulocyty zasadochłonne) – Bazofile pochodzące ze szpiku stanowią około
0,5-1% całej liczby leukocytów. Cytoplazma tych komórek zawiera liczne ziarnistości,
w skład których wchodzi między innymi heparyna. Jest to związek przeciwdziałający
krzepnięciu krwi, co zapobiega tworzeniu się zakrzepów, zwłaszcza wokół ognisk
zapalnych. Komórki te biorą udział w reakcjach alergicznych oraz w zapaleniach.



Neutrofile (granulocyty obojętnochłonne) – wędrują ze szpiku kostnego do krwi,
którą opuszczają po 6-24 godzinach, aby przejśd przez śródbłonek naczyniowy do
tkanek, gdzie giną w ciągu 1-3 dni. Neutrofile stanowią około 60% wszystkich
leukocytów.

Są pierwszą linią obrony organizmu

, gdyż jako pierwsze docierają do

miejsca uszkodzenia tkanek wywołanego inwazją drobnoustrojów, bądź innymi
czynnikami. Giną zazwyczaj w kilka godzin po przeprowadzonej fagocytozie. Duże
nagromadzenie się neutrofili i produktów ich rozpadu powoduje powstanie ropy.

 Monocyty



Makrofagi – są to komórki pochodzenia szpikowego, które po przejściu stadium
monocytu we krwi wędrują przez śródbłonek naczyo do tkanek. Ich cechą
charakterystyczną jest ruchliwośd i zdolnośd do fagocytozy.

Występują jako

makrofagi wolne, migrujące oraz osiadłe

. Makrofagi o różnej lokalizacji mogą różnid

się morfologią i pełnioną funkcją. Makrofagi śledziony, wątroby, płuc, otrzewnej,
nerek, skóry, szpiku, tkanki łącznej, mikrogleju mózgu czy osteoklasty kości
utworzyły, tzw. układ makrofagów. Pełnią one bardzo ważną funkcję w obronie
immunologicznej swoistej i nieswoistej. Dzięki temu, że

posiadają zdolnośd do

fagocytozy

, usuwają z organizmu komórki zużyte czy martwe.

W swoistej

odpowiedzi immunologicznej prezentują antygen limfocytom T

.

Uczestniczą także

w odpowiedzi typu komórkowego, zwłaszcza w cytotoksyczności komórkowej
zależnej od przeciwciał

.



Komórki dendrytyczne – Do komórek dendrytycznych zaliczane są dwa typy komórek
o podobnej morfologii, lecz o innym pochodzeniu.

 Pierwszym rodzajem komórek są

komórki pochodzenia szpikowego

znajdujące się w skórze oraz w strefach T-zależnych węzłów chłonnych
i śledziony. Należą do tej samej linii, co makrofagi i są szczególnie skuteczne
w prezentowaniu antygenów limfocytom T.

 Drugim typem są

pęcherzykowate komórki dendrytyczne

zlokalizowane

w grudkach rozrodczych tkanek limfatycznych. Komórki te są zdolne do
długotrwałego

utrzymywania

na

swojej

powierzchni

antygenów

w kompleksie z przeciwciałami.

 Komórki tuczne (mastocyty) – Mastocyty powstają w szpiku kostnym, jednak do krążenia

docierają jako niedojrzałe prekursory. W dojrzałe komórki tuczne różnicują się dopiero w
tkankach obwodowych, gdzie przebywają do kilkunastu miesięcy. Występują w pobliżu
naczyo krwionośnych, głównie w tkance łącznej i tłuszczowej oraz w skórze i pod błonami
śluzowymi. W przeciwieostwie do bazofili, które są już komórkami koocowo zróżnicowanymi,
mastocyty mogą się dalej dzielid. Cytoplazma tych komórek zawiera liczne ziarnistości, w
skład których wchodzi między innymi heparyna. Jest to związek przeciwdziałający krzepnięciu
krwi, co zapobiega tworzeniu się zakrzepów, zwłaszcza wokół ognisk zapalnych. Komórki te
biorą udział w reakcjach alergicznych oraz w zapaleniach.

Linia limfoidalna:

 Limfocyty B – powstają w czerwonym szpiku kostnym, są

grasiczoniezależne

(gdyż nie

przechodzą przez grasicę),

wytwarzają immunoglobuliny

, które biorą udział w

odporności

typu humoralnego

; Limfocyty B żyją krótko, bo około 4 - 10 dni.



Plazmocyty (komórki plazmatyczne) – powstają w wyniku różnicowania się
limfocytów B pod wpływem antygenu. Są to jądrzaste komórki z dużą ilością
zasadochłonnej cytoplazmy oraz mocno rozwiniętą siateczką endoplazmatyczną,
w której zachodzi synteza przeciwciał. Należą do komórek efektorowych odpowiedzi
humoralnej o długości życia od kilku do kilkunastu tygodni. W przeciwieostwie do
limfocytów B nie mają na swojej powierzchni receptorów immunoglobulinowych.

 Przeciwciała

 Limfocyty T – powstają w czerwonym szpiku kostnym, skąd następnie wędrują do grasicy,

w której proliferują i nabywają cechy immunologiczne, są

grasiczozależne

(gdyż przechodzą

przez grasicę), następnie przedostają się do innych narządów limfatycznych, są

odpowiedzialne za wykrywanie i unieszkodliwianie czynników obcych dla organizmu

, czyli

biorą udział w

odporności typu komórkowego

; Limfocyty T żyją nawet 10 lat.



Tc (cytotoxic) – są to limfocyty cytotoksyczne



Th (helper) – są to limfocyty pomocnicze, które wydzielają cytokiny pobudzające
i podtrzymujące odpowiedź immunologiczną



Treg (regulatory) – limfocyty regulatorowe, które wydzielają cytokiny hamujące
odpowiedź immunologiczną

 Komórki K i NK – częśd komórek podobnych morfologicznie do limfocytów nie posiada na

swojej powierzchni markerów limfocytów T i B oraz charakterystycznych dla tych komórek
receptorów antygenowych, dlatego nazwane zostały "komórkami zerowymi". Pod względem
morfologicznym są to duże, żyjące około tygodnia komórki z licznymi ziarnistościami
cytoplazmatycznymi. Wśród nich wyróżnia się komórki K i NK.



Komórki K (Killer, czyli zabójca) są formą rozwojową komórek NK.

Mają one zdolnośd

do zabijania komórek oznaczonych przeciwciałami skierowanymi przeciwko ich
antygenom powierzchniowym

. Taki proces zabijania nazywa się

cytotoksycznością

komórkową zależną od przeciwciał

(Antibody Dependent Cellular Cytotoxicity –

ADCC).



Komórki NK (Natural Killer, czyli wrodzony zabójca) są to komórki, które

mają

zdolnośd do uszkadzania, bez wcześniejszej immunizacji, niektórych komórek
nowotworowych i komórek, które nie są nowotworowe i są słabo zróżnicowane

.

W chorobach, takich jak białaczka, szpiczak mnogi czy policytemia, czyli w chorobach,
w których zaburzeniu ulega funkcja szpiku zaobserwowano obniżoną aktywnośd
komórek NK.

Limfocyty T

 limfocyty T można podzielid na:



T

C

, T

H

, T

REG



różnice w budowie TCR:

 Tαβ (ok 90 %)
 Tγδ (ok 10 %, mogą rozpoznawad antygeny wolne, powstają wcześniej w

ontogenezie, zalicza się je do pierwotnej odpowiedzi)

1) Limfocyty T

C

 zdolne do cytotoksyczności są:



lim. Tαβ CD8

+



lim. Tαβ CD4

+



lim. Tγδ



lim. NKT



kom. NK

 limfocyty T

C

CD8

+

:



zabijają komórki rozpoznając allogeniczne MHC kl. I lub Ag połączone z
autogenicznymi MHC kl. I



T

C1

, T

C2

2) Limfocyty T

H

 wspomagają odpowiedź humoralną i komórkową, zarówno przez bezpośredni kontakt jak i

wydzielanie cytokin

 ułatwiają aktywację, proliferację i różnicowanie lim. B, prekursorów lim. T

C

, oraz pobudzają

makrofagi

 mają na powierzchni CD4 i rozpoznają Ag prezentowany przez MHC kl. II
 limfocyty T

H1

wytwarzają:



IL-2 (stymuluje aktywnośd limfocytów), IFN-γ (aktywuje Mφ)



wspomagają odpowiedź komórkową

 limfocyty T

H2

wytwarzają:



IL-4, IL-5, IL-10, IL-13 (czynniki wzrostu i różnicowania lim.B)



wspomagają odpowiedź humoralną

3) Limfocyty T

REG

 są zdolne do czynnego zabezpieczania przed autoagresją
 lim. T CD4

+

CD25

+

Foxp3

+

 tzw. naturalne T

REG

 lim. T

R1

(wydzielają IL-10, TGF-β), lim. T

H3

(wydzielają TGF-β)  tzw. indukowane T

REG

 funkcje regulatorowe spełniają również – lim. T

H2

, niektóre lim. T CD8

+

, niektóre lim. Tγδ

DOJRZEWANIE LIMFOCYTÓW T:

Limfocyty B

 limfocyty B można podzielid na:



limfocyty B1

 limfocyty występujące we krwi w ilości 20%, ale w płodach są dominujące
 lim. B1a – mają w swej błonie cząsteczką CD5
 lim. B1b – nie posiadają cząsteczki CD5



limfocyty B2

DOJRZEWANIE LIMFOCYTÓW B:

Testy rozetkowe

1) Rozetki bezpośrednie E

 ok. 70% limfocytów krwi obwodowej tworzą rozetki spontaniczna

(E) z erytrocytami barana (dzięki obecności receptorów dla tych
erytrocytów w błonie limfocytów T – antygen CD

2

 Liczba komórek tworzących rozetki E ulega obniżeniu w

przebiegu chorób nowotworowych, niektórych wirusowych oraz
leczeniu środkami immunosupresyjnymi

2) Rozetki pośrednie EA

 Powstają przez łączenie się fragmentu Fc immunoglobuliny (opłaszczającej erytrocyty) z

receptorami Fc (występującymi na powierzchni limfocytów B

 Nie jest to test rozpoznający jedynie limfocyty B, gdyż receptory Fc posiadają także makrofagi

i neutrofile

 Rozetki EA tworzy ok. 30% leukocytów krwi

3) Rozetki pośrednie EAC

 Powstają przez połączenie kompleksu erytrocyt-przeciwciało-dopełniacz z obecnym na

limfocytach B receptorem dla składnika C3 dopełniacza

 Receptory dla składnika C3 dopełniacza posiadają także monocyty i neutrofile
 Rozetki EAC tworzy 10-20% leukocytów