EPIKA
Dzieła Homera stanowią pierwszy znany przykład utworów epickich. Oparte były na przekazach
oralnych. Cechują się (zabiegającym o maksymalną obiektywizację) narratorem („spadkobiercą”
aojdów), opisującym świat przedstawiony, składający się na fabułę oraz charakterystyczny dystans
epicki (czas dzielący płaszczyznę opowiadania od płaszczyzny świata przedstawionego,
związanego z mitycznym praczasem).
Świat przedstawiony jest dualistyczny (ludzkie i boskie). Utwory pisane są heksametrem, posiadają
stałe epitety i porównania homeryckie, często rozpoczynają się inwokacją.

LIRYKA
Jej narodziny związane są z obrzędami religijnymi (pogrzebowe). Jako pierwsza pojawiła się elegia
żałobna, tradycji której kontynuatorami były elegie polityczne czy okolicznościowe.
Wszystko działo się około VII w. p.n.e. (a więc po narodzinach epiki). Wynikało z zapotrzebowania
na subiektywizowany obraz przeżyć i faktów.
Pierwszy znany elegik, Kallinos z Efezu, pisał w celach politycznych. Podobnie jego następcy:
Tyrteusz (ukształtowanie tzw. poezji tyrtejskiej – patriotycznej) i Solon.
W VI w. p.n.e. poezja zaczęłą odchodzić od politycznych tematów: nastąpiła indywidualizacja liryki
(liryka eolska i liryka jońska).
Najpopularniejszym przedstawicielem liryki jońskiej jest Anakreont (anakreontyki – krótkie utwory
liryczne o specyficznej tematyce), dotykający tematu szeroko rozumianej rozrywki.
Eolię reprezentuje Safona, poruszająca sferę miłosnych uniesień, zazdrości, tęsknoty.
Zwraca się uwagę również na powstały tamże epigramat (twórca: Symonides z Keos) – lakoniczny
wiersz zamknięty pointą. Pierwotnie będąca napisami na grobie, stała się popularną formą
wypowiedzi satyrycznej.

DRAMAT
Rozwijał się od VI w. p.n.e. i był ściśle związany z obrzędamy religijnymi, tzw. Dionizjami.
Tragedia (gr. tragos – koźla, odos – pieśń) związana jest z poświęconym bogu wina zwierzęciem.
Tespis wprowadził na scenę pierwszego aktora, Ajschylos – drugiego, zaś Sofokles – trzeciego.
Pisarze mierzyli się w konkursach dramatycznych, odprawianych podczas Wielkich Dionizji,
przedstawiając trylogie tragiczne oraz jedna komedię.
Zasady pisania tragedii uformował Arystpteles w poetyce (decorum, mimesis, jedność iejsca, czasu,
akcji).
Trójka wielkich dramatopisarzy antycznych: Ajschylos (optymizm, „Prometeusz w okowach”,
„Oresta”), Sofokles (postulat bezwzględnego posłuszeństwa bogom; „Król Edyp”, „Antygona”),
Eurypides (analiza psychologiczna, pesymizm – odejście od religijnych źródeł).

Na przełomie V i IV w. p.n.e. wszytskie rodzaje literackie zyskały swój kształt. Literatura
uniezależniła się od religijnych korzeni, choć związek ten długo jeszcze im towarzyszył.

M. Hanczakowski, M. Kuziak, A. Zawadzi B. Żynis - „Epoki literackie” wyd. Park Edukacja

Bielsko-Biała 2001, s. 24-31

PORZĄDEK DORYCKI
Ciężki, surowy, monumentalny, funkcjonalny.
Wywodzi się najprawdopodobniej z budownictwa
drewnianego. Kolumna nie posiada bazy, głowica ma
prosty kształt. Zastosowany w Panteonie.

PORZĄDEK JOŃSKI
Ma dwie odmiany: jońską i małoazjatycką, różniące się belkowaniem.
Lekki. Baza oparta na dodatkowym podwyższeniu (plincie). Głowica – woluta (w kształcie
baranich rogów). Bogato zdobiony fryz. Stawiane na trzystopniowej podbudowie.

PANTEON

świątynia Nike Apteros

PORZĄDEK KORYNCKI
Bardzo ozdobny, kolumny smukłe. Charakterystyczna głowica ma kształt koszyka (kalatosu)
uformowanego z liści akatanu i pojedynczych wolut.

„Sztuka w zasięgu ręki” pod red. M. Kornackiego, wyd. MAC
Kielce 2003
zdjęcia: artfolie.wordpress.com

Świątynia Zeusa

Olimpijskiego w Atenach