OLEJKI ETERYCZNE
WODY AROMATYCZNE

Olejki eteryczne – Aetherolea



są to lotne, wonne mieszaniny różnych organicznych
związków chemicznych, głównie terpenów,
seskwiterpenów oraz ich tlenowych pochodnych,



otrzymane z różnych części roślin przeważnie przez
destylację z parą wodną, niekiedy przez
wytłaczanie,



są optycznie czynne

2

Olejki eteryczne – Aetherolea



w temperaturze pokojowej są płynne, rzadziej stałe,
przezroczyste



słabo rozpuszczalne w wodzie, mieszają się w
każdym stosunku z etanolem (760 g/l), eterem
etylowym i olejami tłustymi



Przykłady:

3

Olejek anyżowy – Anisi aetheroleum



olejek otrzymywany przez destylację z parą

wodną owoców Biedrzeńca anyżu – Pimpinella anisum



zawiera anetol



przechowywać w zamkniętych pojemnikach,
w temp 0°C - 5°C, chronić od światła



działanie wykrztuśne

4

Olejek cytrynowy – Citri aetheroleum



olejek otrzymywany przez wytłaczanie świeżych
owocni cytryny zwyczajnej – Citrus limon



zawiera cytral



przechowywać w zamkniętych pojemnikach,

w temp 5°C - 15°C, chronić od światła



stosowany w preparatach farmaceutycznych jako
substancja poprawiająca smak

5

Olejek eukaliptusowy – Eucalypti
aetheroleum



otrzymywany przez destylację z parą wodną
świeżych liści i ulistnionych gałązek Eucalyptus
globulus



zawiera 1,8 – cyneol



przechowywać w zamkniętych pojemnikach,

w temp. do 15°C, chronić od światła



stosowany do inhalacji, pobudza wydzielanie

śluzu, upłynnia gęstą wydzielinę z oskrzeli, również

przeciwbakteryjnie, zewnętrznie rozgrzewająco

6

Olejek kopru włoskiego – Foeniculi
aetheroleum



otrzymywany przez destylację z parą wodną
owoców kopru włoskiego – Foeniculum vulgare



zawiera anetol



przechowywać w zamkniętych pojemnikach,

w temp. do 15°C, chronić od światła



działanie wykrztuśne, reguluje trawienie

7

Olejek miętowy – Menthae piperitae
aetheroleum



otrzymywany przez destylację z parą wodną

ziela Mięty pieprzowej



zawiera mentol



przechowywać w zamkniętych pojemnikach,

w temp. do 15°C, chronić od światła



działa rozkurczająco w zaburzeniach trawiennych,
zewnętrznie – przeciwświądowo, do preparatów

farmaceutycznych

8

Olejek tymiankowy – Thymi
aetheroleum



otrzymywany przez destylację z parą wodną

kwitnącego ziela tymianku zwyczajnego – Thymus

vulgaris



zawiera tymol, karwakrol



przechowywać w zamkniętych pojemnikach,

w temp. do 15°C, chronić od światła



działanie odkażające, wykrztuśne (inhalacje)

9

- Aquae aromaticae

Wody aromatyczne

10

Wody aromatyczne - Aquae
aromaticae



to wodne rozcieńczone roztwory olejków
eterycznych



są bezbarwne, przezroczyste, niekiedy opalizujące,



układ składający się częściowo z roztworu
rzeczywistego i koloidalnego



sporządzane sporadycznie w niewielkich ilościach

11

Wody aromatyczne – metody
sporządzania



destylacja z parą wodną surowców roślinnych



rozpuszczanie olejku eterycznego w wodzie



w stosunku 1:1000



– bez korzystania z substancji pomocniczych



– po roztarciu z talkiem



– za pomocą pośredników rozpuszczania -



solubilizatorów

12

Destylacja z parą wodną surowców
roślinnych



w wyniku zastosowania tej metody otrzymuje

się głównie olejki eteryczne



woda, która pozostaje po oddzieleniu olejku od
destylatu to woda aromatyczna



można również destylować małą ilość surowca
roślinnego w celu otrzymania wody aromatycznej (a
nie olejku eterycznego)



praktycznie nie stosowana metoda

13

Rozpuszczanie olejku eterycznego bez
korzystania z substancji pomocniczych



olejek eteryczny miesza się ze świeżo
przegotowaną i ostudzoną (40-50°C) wodą
oczyszczoną w stosunku 1,0:1000,0



wytrząsa się kilkakrotnie w ciągu godziny



pozostawia do odstania na 24h (temp. pokojowa)



roztwór sączy się przez bibułę



woda różana (Rosae aqua)

14

Rozpuszczanie olejku eterycznego po
roztarciu z talkiem



olejek eteryczny rozetrzeć w moździerzu z talkiem
(1,0:10,0)



zmieszać ze świeżo przegotowaną i ostudzoną (40-
50°C) wodą oczyszczoną



(stosunek olejku do wody wynosi 1,0:1000,0)



wytrząsać kilkakrotnie (3-4) po 10 min.



przesączyć przez bibułę do uzyskania



przezroczystej wody aromatycznej

15

Rozpuszczanie olejku eterycznego po
roztarciu z talkiem



woda koprowa - Foeniculi aqua – stosowana

do leków regulujących trawienie



woda miętowa - Menthae piperitae aqua –

corrigens (korygująca) smaku i zapachu do płynnych

postaci leku, w zaburzeniach przewodu
pokarmowego, w chorobach wątroby i dróg
żółciowych

16

Rozpuszczanie olejku eterycznego za
pomocą pośredników rozpuszczania



z wykorzystaniem tenzydów (najczęściej
wykorzystywany jest polisorbat)



tworzą się micele, do środka których wnikają
cząsteczki olejku (słabo rozpuszczalne w wodzie)



stężenie olejku jest 10 razy większe – Aqua
aromatica concentrata



należy ją przed użyciem rozcieńczyć

17

Rozpuszczanie olejku eterycznego za
pomocą pośredników rozpuszczania

18

Rozpuszczanie olejku eterycznego za
pomocą pośredników rozpuszczania

Przykład

Olejek mięty pieprzowej

0,5 cz.

Polisorbat 80

5,0 cz.

Etanol

4,5 cz.

Woda oczyszczona

90,0 cz.

Olejek mięty pieprzowej miesza się z Polisorbatem
80, a następnie dodaje się etanol. Do mieszaniny
dodaje się przegotowaną i ostudzoną wodę

oczyszczoną.

19

Modyfikacje olejków



wykorzystanie cyklodekstryn, tworzenie
kompleksów – olejki w postaci stałej, bez
charakterystycznego zapachu, lecz uwalniające go
w środowisku wodnym



zamknięcie olejków w mikrokapsułkach (100-

500 μm)

20

Aquae minerales

Wody mineralne

21

Wody mineralne Aquae minerales



są biologicznie czynne – właściwości zależą od
składu,



pochodzenia naturalnego,



są przebadane, oznaczona zawartość jonów



wzbogacone w znacznym stopniu solami
mineralnymi (1 g/l) lub jonami pierwiastków (ze
skał, przez które przepływała woda)



mogą zawierać rozpuszczone gazy pochodzenia
naturalnego (dwutlenek węgla, siarkowodór)

22

Wody mineralne Aquae minerales



dzielimy na:



izotoniczne,



hipertoniczne,



hipotoniczne



wody hipertoniczne działają drażniąco,

powodują rozrzedzanie treści jelita grubego

(ułatwiają wypróżnienia)



wody hipotoniczne działają moczopędnie, ułatwiają
diurezę

23

Woda ciepła

Opóźnia opróżnianie, a rozszerzając naczynia

krwionośne przewodu pokarmowego ułatwia wsysanie
się pokarmów oraz produktów powstających przy
nieżycie.

Woda zimna działa przeciwnie.
Bezwodnik kwasu węglowego wzmaga wydzielanie

soków żołądkowych oraz pobudza ruchy przewodu
pokarmowego.

24

Wody mineralne Aquae minerales



wysycone dwutlenkiem węgla wzmagają
wydzielanie soku żołądkowego orazwzmacniają
perystaltykę



wody mineralne pozyskiwane są m. in. w



Ciechocinku - „Krystynka”, „Ciechocinka”,



Krynicy - „Zuber”, „Jan”, „Józef”



nazwa miejsca pozyskania wody jest zawsze
podawana

25

Woda mineralna „Zuber”

26

Woda lecznicza „Zuber”



substancje czynne - szczawy alkalicznoziemne,

dwutlenek węgla, tlenek siarki, wodorowęglany,



przyjmowana przed posiłkiem hamuje wydzielanie
soku żołądkowego.



pita w trakcie posiłku przyspiesza pasaż pokarmu z
żołądka do dwunastnicy.



działa żółciopędnie,



alkalizuje i rozrzedza wydzielinę dróg
oddechowych, co ułatwia jej wydalanie,

27

Woda mineralna „Zuber” -
zastosowanie



choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,



nadkwasota żołądka, choroby dróg



żółciowych, cukrzyca, nadczynność gruczołu
tarczycy (pomocniczo!),



znaczna zawartość jonów sodu może podwyższać
ciśnienie krwi,



pita w rozcieńczeniu

28

Woda mineralna „Jan”

29

Woda mineralna „Jan”



działa moczopędnie, usuwanie złogów piasku,
złuszczonych nabłonków i bakterii,



zmniejsza kwasowość moczu – łatwiejsze
rozpuszczanie i wydalanie niektórych krystaloidów
(kwasu moczowego i cysteiny)



łagodnie pobudza trawienie,



wziewnie nawilża drogi oddechowe,



rozrzedza wydzielinę z dróg oddechowych i
ułatwia jej odkrztuszanie

30

Woda mineralna „Jan” -
zastosowanie

31



w kamicy nerkowej, chorobach dróg moczowych i
nerek,



w zaburzeniach przemiany materii,



pita 3-4 razy dziennie po 2 szklanki,

Polanica



Woda ze zdroju Wielka Pieniawa



woda zawierająca szczawy alkaliczno- ziemne oraz

znaczną ilość jonów potasu i wapna.



zobojętnienie kwasu żołądkowego ze względu na

dużą zawartość wapnia



Działa przeciwzapalnie oraz uszczelnia ściany naczyń

krwionośnych.



działanie rozluźniające mięśnie gładkie przewodu

pokarmowego zmniejsza perystaltykę jelit .



Dzięki zawartości tlenku siarki woda ma działanie

żółciopędne.



działa przeciwzapalnie i znieczulająco.



Działanie moczopędne



Regularne picie Wielkiej Pieniawy korzystnie wpływa

na układ krążenia zalecana jest w chorobach :

cukrzycy, zapaleniach przewodu pokarmowego

zwłaszcza z nadkwasotą żołądka , w zaparciach,

kamienicy moczowej oraz nerwicach.

32

Borowina

33



Produkt butwienia roślin, glonów, planktonu i innych
organicznych części roślin i zwierząt (rodzaj toru)



odbywa się przy nadmiarze wilgoci i zmniejszonym
dostępie powietrza



Zawiera:



Cenne składniki min. substancje typu folikuliny i
andosteronu



Jest złym przewodnikiem ciepła, po podgrzaniu długo
utrzymuje swą temp.

Na lecznicze właściwości borowiny
składają się czynniki:

34



Czynnik cieplny



Czynnik chemiczny



Działanie zawartych w niej związków i substancji
typu hormonalnego



Mechanizmy ucisku okładu borowinowego oraz
procesy elektrochemiczne zachodzące między skórą
chorego a masą okładu



W handlu znajduje się tzw. Kostka borowinowa
„Iwonka”

Kostka borowinowa „Iwonka”

35



Jest mieszaniną borowiny, mułu iwonickiego i soli
jodobromowej



Kostki przygotowuje się do użycia przez ugniecenie
ich na masę z niewielką ilością wody oraz następnie
podgrzanie na parze wodnej do żądanej temp. Z
tak przygotowanej papki robi się okłady i
zawijania.

Inne przykłady

Uzdrowisko Rymanów-Zdrój
– "Celestynka" – izotoniczna, likwiduje objawy zmęczenia,

ułatwia trawienie, w leczeniu przewlekłych nieżytów

górnych dróg oddechowych,

Uzdrowisko Szczawno-Zdrój
– "Mieszko" - pobudza apetyt, ułatwia trawienie,

pozytywnie



wpływa na pracę nerek, działa moczopędnie, rozrzedza

wydzielinę w drogach oddechowych,

– nieżyt dróg oddechowych, stany po przebytym zapaleniu

płuc, pylica płuc i dychawica oskrzelowa,

– w przewlekłych nieżytach żołądka, jelit i dróg żółciowych,

36

„Sztuczne” wody mineralne

Sól emska - Sal Ems – w tabletkach/tabletkach



musujących, po rozpuszczeniu roztwór ma skład zbliżony do
naturalnej wody emskiej (źródła w pobliżu kurortu Bad Ems)
(3 x dz. 1-2 tabl.)



środek o działaniu wykrztuśnym i alkalizującym,



stosowany w nieżytach dróg oddechowych i astmie
oskrzelowej.



skład: siarczany i chlorki sodu i magnezu oraz węglan sodu,



drażni błony śluzowe dróg oddechowych - pobudza



do wydzielania śluzu, po czym alkalizuje i rozrzedza
wydzielinę,

37

„Sztuczne” wody mineralne

Sól Vichy – Sal Vichy – tabletki musujące, jest



mieszaniną soli alkalicznych (wodorowęglan sodu, chlorek sodu,

fosforan sodu, benzoesan sodu)



zobojętnia kwaśną treść żołądka, działa żółciopędnie i

żółciotwórczo, zapobiega tworzeniu kamieni żółciowych



wpływa na wydzielanie gruczołów oskrzelowych,



alkalizuje wydzielinę (zmniejsza kwaśność) i ułatwia wykrztuszanie,



w nadkwasocie żołądka, w kamicy żółciowej, w przewlekłym

zapaleniu dróg żółciowych.



stosuje się 1-2 tabletki 3 razy dziennie na szklankę letniej wody



7g sztucznej soli Vichy w 1 litrze

38

Sól gorzka – siarczan magnezu



występuje on w przyrodzie jako minerał sztuczny
siarczan magnezu MgSO4 w postaci tabletek lub
proszku stosowany jest



jako środek przeczyszczający

39

sól Karlsbadzka - Sal Carolinum

40



Biały proszek, gorzki smak



Roztwór 6 g/1000 ml wody odpowiada wodzie mineralnej

naturalnej. W XIX wieku podawano doustnie rano na czczo

8-15 g/500 ml wody jako środek

przeczyszczający, odtruwający i czyszczący drogi żółciowe,

oczyszczający wątrobę poprzez wpływ żółciopędny. W I

połowie XX wieku wprowadzono do handlu tabletki 1 g

musujące do rozpuszczania w wodzie. Wcześniej sól w

formie proszku sprzedawano w słojach oraz w torebkach.



Sól Karlsbadzka zalecana była przy zaparciach, kamicy

żółciowej, otyłości i zastojach żółci, chorobie Crohna.

Ponadto podawano przy chorobie wrzodowej., artretyzmie i

cukrzycy.

41



płynna postać leku przeznaczona do

podawania doustnego,



charakteryzuje się słodkim smakiem,

zwiększoną lepkością i gęstością,



są to stężone roztwory sacharozy (co najmniej 45%
m/m), innych cukrów albo alkoholi
wielowodorotlenowych w wodzie,

wyciągach roślinnych, sokach owocowych lub ich

mieszaninach,

42