CENA DUALNA

ZMIANA WARTOŚCI FUNKCJI WYBORU NA SKUTEK ZWIĘKSZENIA

ILOŚCI ROZPORZĄDZALNEGO ZASOBU O JEDNOSTKĘ

Z czysto rachunkowego punktu widzenia:

Cena dualna zasobu (ograniczenia),

który nie jest w pełni wykorzystany równa jest zero.

Z praktycznego punktu widzenia:

-

Cena dualna nakładu produkcyjnego to koszt utraconych możliwości produkcyjnych

(opportunity cost) najlepszego alternatywnego zastosowania tego zasobu.

-

Cena dualna produktu to kwota o jaką zwiększy się narodowa funkcja wyboru

na skutek zwiększenia produkcji projektu o jednostkę

y

(max)

20

20

10

60

3

2

W

y

x

y

y

x

10

20

30

x

W=400

W=500

Ograniczenia w programie liniowym

(max)

20

20

10

120

4

3

60

3

2

W

y

x

y

y

x

y

x

x

y

20

10

30

30

40

W=400

W=500=max

(min)

)

10

(

60

20

3

20

2

2

1

2

1

1

K

u

u

u

u

u

1

u

2

u

10

(10,10)

-20

K=500 (min) =W(max)

Ceny ograniczeń

czyli

„ceny dualne”

(min)

)

10

(

120

60

20

4

3

20

3

2

3

2

1

3

2

1

2

1

K

u

u

u

u

u

u

u

u

Rozwiązanie problemu dualnego

K(min)=500 kiedy:

1 0

0

1 0

3

2

1

u

u

u

Ponieważ W(max)= K(min)

)

1

.

(

1

ogr

d

dW

u

)

2

.

(

2

ogr

d

dW

u

)

3

.

(

3

ogr

d

dW

u

NUMERAIRE

czyli

JEDNOSTKA W KTÓREJ DOKONUJEMY RACHUNKÓW

Będzie określona w oparciu o wybór:

• Jednostki waluty (krajowa czy zagraniczna)
• Wartość waluty (stała lub bieżąca)
• Aspekty czasu (dyskontowanie)
• Ceny (krajowe lub zagraniczne)
• Rodzaje dochodów, w których mierzymy korzyści

(konsumpcja lub inwestycje)

• Grupy społeczne uzyskujące korzyści

WYBÓR ELEMENTÓW CASH FLOW

DO KOREKTY CENAMI DUALNYMI

• Zasoby mające duże znaczenia dla kosztów lub korzyści projektu
• Takie dla których występują duże różnice między cenami rynkowymi

i cenami dualnymi (znaczne dystorsje rynku)

W praktyce są to odchylenia cen większe niż 5% i pozycje
ze znaczącym wpływem na cash flow. Prawie zawsze korygujemy:

-

Głowne produkty

-

Importowane materiały i takie które są przedmiotem

obrotu międzynarodowego

-

Główne nakłady pochodzenia krajowego

-

Niewykwalifikowana siła robocza

KLASYFIKACJA PRODUKTÓW I USŁUG

• Będące przedmiotem wymiany (traded)

• Mogące być będące przedmiotem wymiany (tradable)

gdyby nie istniały ograniczenia administracyjne

• Nie mogące być przedmiotem wymiany (non-tradedable)

ze względu na warunki produkcji i koszty transportu

• Nie będące przedmiotem wymiany (non-traded)

ze względu na ograniczenia administracyjne

PRODUKTY

– PRZEDMIOT WYMIANY

• Każdy wzrost produkcji pociąga za sobą wzrost

eksportu albo zmniejszenie importu

• Każdy wzrost konsumpcji/zużycia pociąga za sobą

wzrost importu albo zmniejszenie eksportu

NAKŁADY – PRZEDMIOT WYMIANY

Wartość ekonomiczną określa tzw. „odpowiednik ceny
na granicy” (border price). Wyznaczony w oparciu o cenę
CIF skorygowaną o:

-

cła, opłaty, podatki, subsydia

-

wewnętrzne koszty transportu od przejścia granicznego

do miejsca projektu

NAKŁADY –MOGĄCE BYĆ PRZEDMIOTEM WYMIANY

(określanie cen ekonomicznych)

-

lokalnie kupowane nakłady „eksportowalne” - cenę ekonomiczną

określi cena FOB skorygowana o lokalne koszty transportu

-

lokalnie kupowane nakłady, które mogły być importowane

-

import droższy, nakład powinien być traktowany jako

produkt lokalny (non-taded)

-

import tańszy tylko ze względu na przewartościowaną

walutę krajową – cena krajowa jest ceną ekonomiczną

-

nakłady mogące być przedmiotem wymiany – jeżeli przewidywane

występowanie ograniczeń także w przyszłości, powinny być
traktowane jak nakłady krajowe

NAKŁADY KRAJOWE (non-tradable)

(określanie cen ekonomicznych)

Takie, dla których międzynarodowe koszty transportu podnoszą
poziom odpowiednika ceny na granicy powyżej krajowych
kosztów wytworzania tego nakładu.

-

zużycie przez projekt zmniejsza zastosowanie tego nakładu

gdzie indziej

– cenę określi „gotowość do zapłacenia’’

-

wzrost popytu spowoduje zwiększenie produkcji lokalnej – cenę

określą koszty krańcowe jej wytworzenia

- dekompozycja kosztu

-

elementy na które można określić „border price”

-

płace według ich ceny dualnej

-

pozostałość wg. cen rynkowych („gotowość do zapłacenia”)

WYCENA OCRM

(substytucja importu)

GRANICA
PAŃSTWA

RYNEK

PROJEKT

Cena CIF

Transport z zakładu

do rynku

Transport od granicy

do rynku

WYCENA OCRM

(zużycie produktu dotychczas eksportowanego)

GRANICA
PAŃSTWA

PROJEKT

KOPALNIA

Cena FOB

Koszt transportu

do granicy

Koszt

transportu

do projektu

Ceny produkt

ów nie będących

przedmiotem wymiany

Gotowo

ść do zapłacenia ceny (WTP)

Generalnie zakłada się niedobory walut w czasie
całego okresu życia projektu

-

Wycena „ekonomicznego” kosztu nabycia walut

(koszt krańcowy a nie przeciętny);
-

Cena czarnorynkowa walut zwykle zawyża ich

wartość ze względu na ograniczoność rynku
(ograniczona podaż i specyficzny popyt) oraz premię
związaną z ryzykiem;
-

Parytet siły nabywczej (porównanie koszyków dóbr

mierzonych w walucie zagranicznej i krajowej, w
wyniku czego otrzymać można przybliżenie ceny
dualnej waluty)

Dualna cena waluty

-dualny kurs walutowy (1)

SER

OER

M

X

M

1

Dualna cena waluty

-dualny kurs walutowy (2)

Procentowa relacja deficytu obrotów bieżących do
wielkości importu stanowi przybliżenie
procentowej dewaluacji pieniądza krajowego
koniecznej dla zrównoważenia obrotów bieżących
handlu zagranicznego

SER

OER

M

T

M

X

S

X

M

X

(

(

)

(

)

Dualna cena waluty

-dualny kurs walutowy (3)

Gdzie:
M- import
X-eksport
T

M

–cła i podatki importowe

S

x

– subwencje eksportowe

SER , OER – odpowiednio dualny i oficjalny kurs waluty krajowej

Projekt szkoli nowych pracowników (koszty szkolenia);

Zatrudnieni pozyskani z innych źródeł zmniejszają dochód w
poprzednim miejscu zatrudnienia (koszt alternatywny);

Koszty przemieszczenia robocizny do rejonu projektu (z
rodzinami);

Koszty dodatkowej niezbędnej infrastruktury;

Koszty migracji wynikających z realizacji projektu

Szacowanie „ekonomicznego”

kosztu zatrudnienia

Cena dualna pracy

(niewykwalifikowanej)

• Podaż pracy niewykwalifikowanej zwykle wyższa od popytu

• Krańcowa produktywność bezrobotnych (teoretycznie)= zero

• Formuła szacowania dualnej ceny pracy:

Utracony produkt z tytułu zmiany rodzaju zatrudnienia
+ społeczny koszt netto zwiększonej konsumpcji
+ społeczny koszt netto utraty czasu wolnego

Stopa dyskontowa konsumenta CRI = ng+p

Gdzie:

g tempo zmian dochodu na głowę mieszkańca

p czysta preferencja czasowa

y, c odpowiednio dochód i konsumpcja

elastyczność krańcowej
użyteczności dochodu

Dualna stopa dyskontowa

y

y

c

c

n

/

/

DMP -

Domestic market price

WMP -

World market price

OCSCL -

Opportunity cost of scarce labor

OCSL -

Opportunity cost of surplus labor

SCF -

Standard conversion factor

SERF -

Shadow exchange rate factor

Specific conversion factors

(Asian Development Bank)

Investment Project Preparation and Appraisal Seminar

JICA Tokyo Aug.3 –
Aug. 26, 2009

Adjustment

Traded goods

60

SERF

1

Surplus labor

10

OCSL

OCSL*SCF

Scarce labor

10

OCSCL

OCSCL*SCF

Net taxes

10

0

0

Domestic resources

10

1

SCF

Total

100

DMP adjusted

WMP adjusted

Domestic

Price Level

Numeraire

World

Price Level

Numeraire

Proportion %

(example)

0

T

Czas

Koszt

C

1

C

2

Premia

Koszt zasobów wyczerpywalnych

C

1

Koszt wydobycia zasobu wyczepywalnego (CS

t

)

C

2

Cena substytutu po wyczerpaniu się zasobu(PS

T

)

T

t

t

T

t

r

r

CS

PS

DP

)

1

(

)

1

(

*

)

(

t

T

t

T

t

r

CS

PS

DP

)

1

(

)

(

lub

Premia w okresie wyczerpywania zasobu

Gdzie: DP

t

- premia wyczerpywalności w okresie (roku) t

PS

T

- cena substytutu po całkowitym wyczerpaniu zasobu w roku T

CS

t

– koszt wydobycia (zkładany stały) w okresie eksploatacji zasobu

T – liczba lat do całkowitego wyczerpani zasobu

„Ekonomiczna” cena ziemi

Wiekszość projektów wymaga dodatkowej ziemi;

Cena ziemi jest oparta o korzyści uzyskiwane z tej ziemi przy
poprzednim (alternatywnym) jej wykorzystaniu;

Koszt alternatywny ziemi w każdym przypadku będzie różny;

Sposób wyceny zależy od rodzaju działalności już prowadzonej
na tej ziemi;

„Ekonomiczna” cena korzystania z ziemi

ZIEMIA ROLNA

EPL

t

= NB

0

* (1+g)

t

gdzie: EPL

t

cena (czynsz) korzystania z hektara

NB

0

– roczne korzyści netto uzyskiwane z hektara

g - oczekiwany roczny przyrost korzyści

CELE WYPOCZYNKOWE – gotowość do zapłacenia ceny

DZIAŁALNOŚĆ KOMERCYJNA, TERENY MIESZKANIOWE,
DROGI – zależy skąd i dokąd przemieszczane