ONTOLOGIA NAUKA O BYCIE

ONTOLOGIA – NAUKA O BYCIE

Idealizm i realizm ontologiczny

Pojęcie bytu

•

ONTOLOGIA – nauka o bycie

▫ To on – byt, logos – nauka

Parmenides z Elei

540 pne. – 470 pne

•

BYT – TO CO ISTNIEJE / JEST ISTNIEJĄCE

ISTNIEJĄCY POJEDYŃCZO / OGÓŁ RZECZY
STNIEJĄCYCH

•

SUBSTANCJA

PODŁOŻE INNYCH WŁĄSNOŚCI
NIEKIEDY UŻYWANE JAKO POJĘCIE TOŻSAME

Z BYTEM

Arystoteles

384-322 pne

Problem tożsamości i zmiany

•

Co decyduje, że byt jest ten sam,
mimo, że ulega ciągłym przemianom?

mimo, że ulega ciągłym przemianom?

•

Propozycja rozwiązania:

▫ Każdy byt posiada pewną ISTOTĘ:

cześć bytu stanowiącą o jego
tożsamości

Sokrates – nauczyciel Platona

•

Przeciwstawiał się sofistom

▫ SOFIŚCI – wędrowni nauczyciele i filozofowie,

nauczali przede wszystkim retoryki. Ich uczniowie

Sokrates

469-399 pne

nauczali przede wszystkim retoryki. Ich uczniowie
często zostawali władcami w polis

▫ PROTAGORAS – pierwszy z sofistów, jego główna

myśl to: „człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”

•

Sokrates chciał nauczać prawdziwej wiedzy
niezależnej od człowieka

Protagoras

480-410 pne

Metoda Sokratesa

•

Nie zostawił po sobie żadnych pism

▫ Jego myśl jest rekonstruowana dzięki tekstom

uczniów – przede wszystkim Platona i Ksenofonta

Sokrates

469-399 pne

•

W trakcie nauczania – starał się ustalić istotę
zjawisk np. pobożności lub dobra

•

Stosował metodę elenktyczną i majeutyczną

▫ M. ELENKTYCZNA – zbijanie w dialogu tez

rozwmócy

▫ M. MAIEUTYCZNA – doprowadzanie do odkrycia

prawdy przez rozmówcę

Intelektualizm Sokratesa

•

Nauczał cnoty – chciał poprawiać ludzi

▫ Ludzie postępują źle, bo nie wiedzą, co jest

właściwe

Sokrates

469-399 pne

właściwe

▫ Należy im to uświadomić – doprowadzić do

poznania prawdy o dobru i złu

▫ Poznanie prawdy spowoduje, że ludzie przestaną

czynić zło

•

Utożsamił cnotę z wiedzą o cnocie –
INTELEKTUALIZM ETYCZNY

Platon

•

Uczeń Sokratesa, jeden z najbardziej wybitnych
myślicieli w historii

Platon

427 – 347 pne

myślicieli w historii

•

Twórca systemu idealizmu obiektywnego,
koncepcji duszy nieśmiertelnej, wizji idealnego
państwa i wychowania człowieka

•

Wciąż oddziałuje na kulturę

Jaskinia Platona

Potem powiedziałem: - Przedstaw sobie obrazowo, jako następujący stan
rzeczy, naszą naturę ze względu na kulturę umysłową i jej brak.

Zobacz! Oto ludzie są niby w podziemnym pomieszczeniu na kształt ja-

skini. Do groty prowadzi od góry wejście zwrócone ku światłu, szerokie na

Platon

427 – 347 pne

skini. Do groty prowadzi od góry wejście zwrócone ku światłu, szerokie na
całą szerokość jaskini. W niej oni siedzą od dziecięcych lat w kajdanach;
przykute mają nogi i szyje tak, że trwają na miejscu i patrzą tylko przed
siebie; okowy nie pozwalają im obracać głów. Z góry i z daleka pada na
nich światło ognia, który się pali za ich plecami , a pomiędzy ogniem i ludź-
mi przykutymi biegnie górą ścieżka, wzdłuż której widzisz murek zbudowa-
ny równolegle do niej, podobnie jak u kuglarzy przed publicznością stoi
przepierzenie, nad którym oni pokazują swoje sztuczki.

W plik u nie można odnaleźć części obrazu z identy fik atorem relacji rId4.

Jaskinia Platona

- Widzę - powiada.
Więc zobacz, jak wzdłuż tego murku ludzie noszą

różnorodne wytwory, które sterczą ponad murek; i

posągi, i inne zwierzęta z kamienia i z drzewa, i

Platon

427 – 347 pne

posągi, i inne zwierzęta z kamienia i z drzewa, i

wykonane rozmaicie i oczywiście jedni z tych, co je

noszą, wydają głosy, a drudzy milczą.

- Dziwny obraz opisujesz i kajdaniarzy osobliwych.
- Podobnych do nas - powiedziałem. - Bo przede

wszystkim czy myślisz, że tacy ludzie mogliby z

siebie samych i z siebie nawzajem widzieć cokol-

wiek innego oprócz cieni, które ogień rzuca na

przeciwległą ścianę jaskini?

Jaskinia Platona

- Jakimże sposobem? - powiada - gdyby całe życie nie mógł żaden głową
poruszyć?
- A jeżeli idzie o te rzeczy obnoszone wzdłuż muru? Czy nie to samo?
- No, cóż.

Platon

427 – 347 pne

- No, cóż.
- Więc gdyby mogli rozmawiać jeden z drugim, to jak sądzisz, czy nie by-
liby przekonani , że nazwami określają to, co mają przed sobą, to, co widzą?
- Koniecznie.
- No, cóż? A gdyby w tym więzieniu jeszcze i echo szło od im przeciw-
ległej ściany, to, ile razy by się odzywał ktoś z przechodzących, wtedy, jak
myślisz? Czy oni by sądzili, że to się odzywa ktoś inny, a nie ten cień, który się

przesuwa?

Jaskinia Platona

- Na Zeusa, nie myślę inaczej - powiada.

- Więc w ogóle - dodałem - ci ludzie tam nie co innego braliby za praw-

dę, jak tylko cienie pewnych wytworów.
- Bezwarunkowo i nieuchronnie - powiada.

Platon

427 – 347 pne

- A rozpatrz sobie - dodałem - ich wyzwolenie z kajdan i uleczenie z nie-
świadomości. Jak by to było, gdyby im naturalny bieg rzeczy coś takiego przy-
niósł; ile razy by ktoś został wyzwolony i musiałby zaraz wstać i obrócić szyję,
i iść, i patrzeć w światło, cierpiałby robiąc to wszystko, a tak by mu w oczach
migotało, że nie mógłby patrzeć na te rzeczy, których cienie poprzednio oglą-
dał. Jak myślisz, co on by powiedział , gdyby mu ktoś mówił, że przedtem
oglądał ni to, ni owo, a teraz coś bliższego bytu, że zwrócił się do czegoś, co
bardziej istnieje niż tamto, więc teraz widzi słuszniej; i gdyby mu ktoś teraz po-
kazywał każdego z przechodzących i pytaniami go zmuszał, niech powie, co to
jest . Czy nie myślisz, że ten by może był w kłopocie i myślałby, że to, co
przedtem widział, prawdziwsze jest od tego, co mu teraz pokazują?
- Z pewnością - powiada.

Jaskinia Platona

- Nieprawdaż? A gdyby go ktoś zmuszał, żeby patrzał w samo światło, to
bolałyby go oczy, odwracałby się i uciekał od tych rzeczy, na które potrafi
patrzeć i byłby przekonany, że one są rzeczywiście jaśniejsze od tego, co
mu teraz pokazują?
- Tak jest - powiada.

Platon

427 – 347 pne

W plik u nie można odnaleźć części obrazu z identy fik atorem relacji rId4.

- Tak jest - powiada.
- A gdyby go ktoś - dodałem - gwałtem stamtąd pod górę wyciągał po ka-
mieniach i stromiznach ku wyjściu i nie puściłby go prędzej , ażby go wy-
wlókł na światło słońca, to czy on by nie cierpiał i nie skarżyłby się i nie
gniewał, że go wloką, a gdyby na światło wyszedł, to miałby oczy pełne bla-
sku i nie mógłby widzieć ani jednej z tych rzeczy, o których by mu teraz
mówiono, że są prawdziwe?
- No nie - powiada - tak nagle przecież.
- I myślę, że musiałby się przyzwyczajać, gdyby miał widzieć to, co na górze.

Naprzód by mu najłatwiej było dojrzeć cienie, potem w wodach odbicia

łudzi i innych przedmiotów, ciała niebieskie i niebo samo po nocy łatwiej by

mógł oglądać patrząc na światło gwiazd i księżyca, niż po dniu widzieć

słońce i światło słoneczne.

Platon, Państwo, ks. 7

Jaskinia Platona

Platon

427 – 347 pne

Idealizm Platona

•

Idee są wieczne, niezmienne, niematerialne,
niezależne od świata materialnego

•

Idee są hierarchiczne

Platon

427 – 347 pne

•

Idee są hierarchiczne

•

Najwyższą ideą jest idea Dobra/Piękna

•

Tylko o Ideach można mieć Wiedzę

•

Świat zmysłowy jest zmienny, niestały,
materialny

•

O świecie zmysłowym można jedynie mniemać –
Prawda dotyczy świata idei

Własności idei

•

Idee są Prawdziwym Bytem

▫ Byty materialne są odbiciem idei
▫ Byty materialne uczestniczą w ideach

Platon

427 – 347 pne

▫ Byty materialne uczestniczą w ideach

•

Idee istnieją w świecie idealnym – również
stałym i niezmiennym

•

Idee istnieją poza czasem

•

Idee stanowią wzorce dla bytów zmysłowych –
bóg (Demiurg), gdy stwarzał świat, stwarzał go
według idei

Sposób poznania idei

Bo widzisz — powiada — właściwy rozwój miłości tak wyglądać powinien: Już za
młodu chodzi człowiek za ładnymi ciałami i jeśli go tylko dobrze przewodnik prowadzi,
kocha jedno z tych ciał i tam płodzi myśli piękne; niedługo jednak spostrzega, że piękność
jakiegokolwiek ciała i piękność innych ciał, to niby siostry rodzone, i że jeśli ma gonić za
istotą piękną, to musi dobrze oczy otworzyć i widzieć, że we wszystkich ciałach jedna i ta

Platon

427 – 347 pne

istotą piękną, to musi dobrze oczy otworzyć i widzieć, że we wszystkich ciałach jedna i ta
sama piękność tkwi. A kiedy to zobaczy, zaczyna wszystkie piękne ciała kochać; tamten
gwałtowny żar ku jednemu. ciału przygasać w nim zaczyna, wydaje mu się lichy i mały. A
potem więcej zaczyna cenić piękność ukrytą w duszach niż tę, która w ciele mieszka; toteż
jeśli w kim duszę zdrową znajdzie, choćby nawet jej ciało nieszczególnie kwitło, wystarcza
mu to, i kochać zaczyna, i troszczy się, i znowu takie myśli płodzi, i szuka, kto by też
młodego człowieka rozwinąć potrafił; z czasem musi zobaczyć piękno ukryte w czynach i
prawach i znowu pozna, że i ono w każdym jest jedno i to samo. Wtedy mu się piękno ciał
zacznie wydawać czymś małym i znikomym.

Od czynów przejdzie do nauk, a kiedy całą ich piękność
zobaczy, kiedy na takie skarby piękna spojrzy, nie będzie już
niewolniczo wisiał u jednostkowej formy jego, nie będzie ślepo

Platon

427 – 347 pne

niewolniczo wisiał u jednostkowej formy jego, nie będzie ślepo
kochał piękności jednego tylko chłopaka albo człowieka
jednego, albo dążenia; nie, on na pełne morze piękna już
wpłynął i kiedy się na nim rozglądnie, płodzić zacznie słowa i
myśli wielkie i wspaniałe, gnany nienasyconym dążeniem do
prawdy; aż kiedy sił w tej pracy nabierze i hartu, jedyna mu

się wiedza ukaże, która naprawdę mówi o tym, co piękne

Sposób poznania idei

Ten, kto aż dotąd zaszedł w szkole Erosa, kolejne stopnie piękna prawdziwie
oglądając, ten już do końca drogi miłości dobiega. I nagle mu się cud odsłania: piękno samo
w sobie, on samo w swojej istocie. Otwiera się przed nim to, do czego szły wszystkie jego
trudy poprzednie; on ogląda piękno wieczne, które nie powstaje i nie ginie, i nie rozwija się
ani nie więdnie, ani nie jest z jednej strony piękne, a z drugiej szpetne, ani raz tylko takie, a

Platon

427 – 347 pne

ani nie więdnie, ani nie jest z jednej strony piękne, a z drugiej szpetne, ani raz tylko takie, a
drugi raz odmienne, ani takie w porównaniu z czymkolwiek, a z czym innym inne, ani też dla
jednego piękne, a dla drugiego szpetne. I nie ukaże mu się piękno niby twarz albo ręce jakie,
lub jakakolwiek cząstka cielesna, ani jako słowo, ni wiedza jakakolwiek, ani jako cecha
jakiegoś, powiedzmy, stworzenia, ni ziemi, ni nieba, ani czegokolwiek innego, tylko piękno
samo w sobie niezmienne i wieczne, a wszystkie inne przedmioty piękne uczestniczą w nim
jakoś w ten sposób, że podczas gdy same powstają i giną, ono ani się pełniejszym nie staje,
ani uboższym, ani go żadna w ogóle zmiana nie dotyka.

Platon, Uczta

Poznanie idei

•

Droga abstrakcji

▫ Należy najpierw obserwować byty zmysłowe
▫ Odnaleźć w nich wspólną cechę

Platon

427 – 347 pne

▫ Odnaleźć w nich wspólną cechę
▫ Uznać, że cecha ta jest taka sama we wszystkich

bytach ją posiadających

▫ Skoro dana cech jest taka sama – musi być jednym

bytem

▫ Jest jednym bytem, niezależnym od swoich

egzemplifikacji

▫ Jest więc ideą.

Poznanie idei

•

Anamneza – druga droga poznania idei

▫ Platon uważał, że dusze przed wcieleniem istnieją

w świecie, gdzie mogą poznać idee

Platon

427 – 347 pne

w świecie, gdzie mogą poznać idee

▫ W trakcie wcielenia, wiedza duszy zostaje zakryta
▫ Można sobie przypomnieć wiedzę sprzed wcielenia
▫ Anamnezę umożliwia metoda maieutyczna –

naprowadzania na odpowiedzi za pomocą pytań.

Wiedza a mniemanie

•

Wiedza - dotyczy idei

▫ Prawdę można poznać wyłącznie dzięki ideom
▫ Wiedza o ideach jest stała, niezmienna, pewna

Platon

427 – 347 pne

▫ Wiedza o ideach jest stała, niezmienna, pewna
▫ Drogą do poznania idei jest matematyka

•

Mniemanie – wiedza pozorna

▫ Mniemanie dotyczy świata zmysłowego
▫ Mniemanie zmienia swoją zawartość
▫ Jest niekiedy mylone z wiedzą – najczętszy błąd

ludzi „nieoświeconych”

Trudności w koncepcji Platona

•

„Trzeci człowiek”

▫ Jan uczestniczy w idei człowieka.
▫ Uczestniczenie – są w jakiś sposób podobne do

Platon

427 – 347 pne

▫ Uczestniczenie – są w jakiś sposób podobne do

idei człowieka

▫ Gdzie leży źródło owego podobieństwa?
▫ Jeżeli nie ma go w Janie i w idei – musi być w

innej idei- „trzeciego człowieka”

▫ Konsekwentne przeprowadzenia rozumowania

grozi regresem w neiskończoność

Trudności w koncepcji Platona

•

Uczestnictwo w wielu ideach

▫ Marta może jednocześnie uczestniczyć w idei

człowieka, kobiety, córki, żony, matki, kierowcy,

Platon

427 – 347 pne

człowieka, kobiety, córki, żony, matki, kierowcy,
prezesa…

▫ W jaki sposób zmienia się uczestnictwo w ideach?
▫ Jak można wytłumaczyć nabywanie nowych

własności i utratę starych?

Cechy idealizmu platońskiego

•

Byt jest niezmienny i umożliwia zaistnienie
bytom pozornym (zmysłowym)

•

Radykalny dualizm świata idei i świata bytów

Platon

427 – 347 pne

•

Radykalny dualizm świata idei i świata bytów
zmysłowych

•

Nadrzędność idei nad bytami zmysłowymi

•

Rozwiązuje problem tożsamości – byty
zmysłowe są tożsame dzięki ideom, idee są
niezmienne

•

Możliwe jest poznanie idei – wiedza o bytach
zmysłowych to jedynie pozór wiedzy

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
1 rok, filozofia1, A) ONTOLOGIA - nauka o bycie (metafizyka)
Arystoteles, Filozofia jako nauka o bycie
Arystoteles Filozofia jako nauka o bycie
Arystoteles filozofia jako nauka o bycie
Arystoteles filozofia jako nauka o bycie
Filozofia jako nauka o bycie
Epidemiologia jako nauka podstawowe założenia
Nauka chodu
socjologia jako nauka
NAUKA O ORGANIZACJI(1)
Prezentacja Nauka o polityce zaj 3
NAUKA WPŁYWANIA
Prezentacja Nauka o polityce zaj 4

więcej podobnych podstron