Barwa - wrażenie psychiczne wywoływane w mózgu widzialną częścią promieniowania
elektromagnetycznego za pomocą oczu
380 - 780 nm spektrum widzialne dla człowieka

Barwniki - substancje organiczne (laki) które mogą rozpuszczać się w spoiwie - SUBSTANCJA PŁYNNA

○ Bez substialu (czyste)

Z substialem (wypełniaczem ze szpaltem np. biel ołowiowa)

○

• Organiczne

○ Naturalne (pigmenty mineralne/ziemne)
○ Sztuczne

Nieorganiczne

•

• Metaliczne - silnie rozdrobnione metale

Pigmenty - (farby sproszkowane) nierozpuszczalne w spoiwach

Spoiwa - substancje tworzące z pigmentami zawiesinę a z barwnikami - przejrzyste lakowe warstwy

○ Zwierzęce / glutynowe/ - np. kostne, skórne, rybie - żelatyna, karuk (rozpuszczalny w

ciepłej wodzie - kąpiel wodna)

 Gumy - np. arabska, tragant, wiśniowa

Skrobia - np. krochmal, dekstryna (wyprażona skrobia 160stC)



○ Roślinne

Roztwory koloidalne (kleje)

•

○ Naturalne - np. mleko figowe, żółtko, jajko, mleko
○ Sztuczne - połączenie gum i klejów z olejami

• Emulsje - zarazem oleiste i wodne

○ Roślinne - np. olej lniany, makowy, konopny, orzechowy
○ Zwierzęce - np. wosk, łój barani (do farb drukarskich)
○ Mineralne - pochodzenia kopalnego - parafina

• Schnące ciecze (olej, żywica, wosk) - podział ze względu na pochodzenie

Podział ze względów fizycznych:

Kleje zwierzęce - silne - np. można za ich pomocą przenosić freski

50-60stC - gęstnieje
65stC - galaretowata, przezroczysta (klej)
Bardzo higroskopijna
Klej skrobiowy - introligatorstwo, sklejanie płócien

Skrobia

Środki dodawane do kleju, zapobiegające gniciu (konserwanty):
Tymon
Boraz
Ałun
Kwas salicylowy

Kazeina - uzyskiwana z twarogu

Właściwości pigmentów:

Grubości warstwy

•
• Właściwości optycznych pigmentu

Siła krycia różnych pigmentów zależy od:

• Stopnia zmielenia ↓
• Stanu zanieczyszczenia ↓
• Ilości domieszek obciążających ↑
• Rodzaju spoiwa

Siła krycia tego samego pigmentu zależy od:

Struktura pigmentu - wielkość cząsteczek
Tekstura pigmentu - twardość cząsteczek

Barwniki i pigmenty

2 października 2012

TA Strona 1

Jeżeli zbyt twarda pigment trudny w wykorzystaniu - konieczne wypełniacze

Tekstura pigmentu - twardość cząsteczek

○ Adhezja - przyleganie pigmentu do podłoża
○ Rysunek ołówkiem metalowym, grafitowym oraz węglem, kredą i sangwiną

• Spoiwo prawie nie występuje

 Technika kazeinowa
 Technika klejowa

Rysunek tuszem


 Techniki enkaustyczne
 Pastel woskowy

○ Pochodzenia zwierzęcego

 Akwarela

Gwasz


 Pastel
 Techniki skrobiowe
 Techniki olejne
 Techniki lakierowe
 Techniki żywiczno-olejne
 Techniki na odwrocie szkła (witrochromia, howitrochromia, polichromia)

Pochodzenia roślinnego

○

 Tempera

○ O spoiwach mieszanych

• Spoiwa organiczne naturalne

○ Akryl

• Spoiwa organiczne syntetyczne

Fresk mokry i suchy

○
○ Sgraffito
○ Mozaika
○ Stiuk
○ Techniki krzemianowe
○ Witraż

Niello

○

Techniki emalii na metalu

○

Techniki naszkliwne i podszkliwne na wyrobach ceramicznych

○

• Spoiwa nieorganiczne

Techniki malarskie ze względu na spoiwo:

PIGMENTY

1. Kreda
2. Biel ołowiowa
3. Biel cynkowa /biel chińska, biel śnieżna/
4. Biel tytanowa
5. Ugier/ochra
6. Żółcień neapolitańska /antymonowa/
7. Aurypigment /auripigment, złotołusk, żółcień królewska/
8. Realgar /sandarak(Arystoteles), arsenikon(Teofast)/
9. Glejta /masykot, żółcień ołowiowa/

10. Gumigutta
11. Szafran /lazur żółty szafranowy/
12. Żółcień kadmowa
13. Zieleń górska/malachitowa/
14. Ziemia zielona
15. Zieleń soczysta
16. Zieleń hiszpańska/aerugo, grynszpan, zieleń van Eycka/
17. Zieleń Veronesa/Veronese'a, szwajufurcka/
18. Zielony cynober

TA Strona 2

17. Zieleń Veronesa/Veronese'a, szwajufurcka/
18. Zielony cynober
19. Zieleń chromowa/chromoksyd kryjący/
20. Zieleń szmaragdowa/zieleń Guigneta, chromoksyd ognisty/
21. Błękit egipski/pompejański/
22. Błękit górski/lazuryt, citramarin, błękit niemiecki/
23. Smalta
24.

a. Błękit berliński/pruski/

b. Błękit paryski

Błękity żelazowo-cyjanowe

25. Błękit nieba /ceruleum, błękit Peligota/
26. Ultramaryna /lapis lazuli/
27. Ultramaryna sztuczna
28. Indygo
29. Błękit kobaltowy /błękit Thénarda/
30. Fiolet kobaltowy
31. Cynober
32. Czerwień żelazowa
33. Bolus /pulment, boliment/
34. Minia /róż Saturna/
35. Karmazyn
36. Karmin
37. Purpura
38. Smocza krew
39. Krap /lazur krapowy, alizaryna, kraplak/
40. Lazur czerwony alizarynowy
41. Czerwień kadmowa
42. Siena naturalna
43. Brąz kaselski / brąz van Dycka, kasselski, ziemia kolońska/
44. Umbra
45. Sepia
46. Bister /bist/
47. Czerń kostna
48. Czerń z winorośli /czerń roślinna, tryginon/
49. Czerń sadza

Węglan wapnia
Tekstura: miękka
Krycie: w oleju - złe, w spoiwach wodnych(rozpuszczalnych w wodzie np. kleje) - b dobre, w
połączniu ze spoiwem klejowym służy do sporządzania zapraw malarskich znanych od czasów
bizantyjskich pod nazwą leukas
Po zmieleniu na proszek "szlamujemy" - rozpuszczamy w wodzie
Zastosowanie: częściej jako zaprawa/grunt niż farba
W połączeniu z amoniakiem służy do oczyszczania metalu
Z olejem lub pokostem - kit szklany

Kreda

Zasadowy węglan ołowiawy
Od XIX w. wszechstronnie stosowana
Biel kremska - najlepsza

50% szpatu - biel wenecka
60-65% - biel hamburska
75-80% - biel holenderska

Z dodatkiem szpatu ciężkiego lub barytu ma nazwy:

W ciemności żółknie
Nie wolno mieszać z farbami zawierającymi siarkę (np. żółcień kadmowa, cynober) - czarnieje
Ogrzewana do 300-400stC zmienia się w minię - pigment o kolorze czerwonym

Biel ołowiowa

Tlenek cynku

Biel cynkowa /biel chińska, biel śnieżna/

TA Strona 3

Tlenek cynku
1786 odkryta przez Lourtois, 1840 wprowadzona przez Leclaira, 1854 Winsor&Newton
Struktura: drobnoziarnista
Tekstura: średnia
Schnie powoli
Zastosowanie: wszystkie techniki z wyjątkiem akwareli
Dobre grunty chude i chłonne

Tlenek tytanu
Otrzymywana z minerałów - ilmenit, anataz, rutyl
Odkryta na przełomie XIX-XX w., wprowadzona na początku XX w.
Z anatazu (wyłącznie w pierwszej połowie XX w.) - niska siła krycia, nietrwała
Z rutylu - drobnoziarnista, dobra siła krycia, średnio twarda tekstura
Zawsze w wypełniaczem
Z powodu szarego zabarwienia zawsze zawiera domieszkę innego barwnika białego
Zastosowanie: wszystkie techniki

Biel tytanowa

Naturalna ziemia
Znane od starożytności, najlepsze pochodzą z terenów Francji
Otrzymywana przez sedymentację, mielenie i pławienie
Im więcej zawiera kwasu krzemowego → bardziej przezroczysty
Im więcej zawiera wodorotlenku żelazowego → intensywniejsza barwa
Im więcej zawiera glinki (tłuste) →kryjące
Im więcej zawiera węglanu wapnia (chude) → gorzej kryją
Podczas prażenia zmienia odcień na czerwony, aż do czerwieni wpadającej w brąz (tzw. ugier
palony)
Zastosowanie: wszystkie techniki

Ugier/ochra

Piroantymonian ołowiawy
Otrzymywana: połączenie tlenku ołowiu i antymonu
Barwa: od jasnej do ciemnej żółci
Historia: w Babilonii 3000 p.n.e. jako barwnik podszkliwny, jako farba malarska XII w. w Persji
(XV w. w Italii)
Właściwości: silnie trująca, duża siła krycia, drobnoziarnista struktura
Zastosowanie: wszystkie techniki (lepiej olejowe)

Żółcień neapolitańska /antymonowa/

Trójsiarczek arsenu
Historia: w XIX w. wyparty przez związki chromowe
Właściwości: trujący, w połączeniu z olejem szarzeje, na tynku czernieje
Zastosowanie: był stosowany jako środek przeciwgnilny do spoiw białkowych

Aurypigment /auripigment, złotołusk, żółcień królewska/

Dwusiarczek arsenu
Barwa: pomarańczowo-czerwony
Właściwości: trujący, słabo kryje, jaśnieje pod wpływem światła
Zastosowanie: był stosowany jako środek przeciwgnilny

Realgar /sandarak(Arystoteles), arsenikon(Teofast)/

Tlenek ołowiany
Otrzymywana: przez topienie ołowiu na powietrzu w 800stC
Po szybkim oziębieniu → glejta srebrna o barwie żółtej
Po wolnym oziębieniu → glejta złota o barwie czerwono-złotej
Historia: znana od starożytności
Właściwości: odporna na światło, wrażliwa na kwasy, znaczna siła krycia, tekstura miękka
Zastosowanie: do malowania ciał na freskach

Glejta /masykot, żółcień ołowiowa/

Gumożywica (barwnik) z drzewa z rodzaju Garcina (Indie, Cejlon)
Właściwości: emulsja rozpuszczalna w alkoholu, trująca, lepiej działa w farbach olejnych
Zastosowanie: chętnie stosowana w XVII w. przez malarzy flamandzkich do laserunku, używana
również w pozłotnictwie na białej folii dla uzyskania imitacji folii złotej

Gumigutta

TA Strona 4

również w pozłotnictwie na białej folii dla uzyskania imitacji folii złotej

Otrzymywana: z szafranu (krokusa)
Historia: znany co najmniej od X w. w Bizancjum, do Europy trafił za pośrednictwem Arabów
Właściwości: rozpuszcza się w tłuszczach, olejach i żywicach, wrażliwy na światło
Zastosowanie: malarstwo książkowe, lub jako laserunek

Szafran /lazur żółty szafranowy/

Siarczek kadmu
Otrzymywana: strącenie kwaśnego roztworu soli kadmowej siarkowodorem lub siarczkiem
alkalicznym
Barwa: od jasnożółtego do nasyconego oranżu
Historia: odkryta w 1817 przez Stromeyera i Hermanna, wprowadzona w połowie XIX w.
Właściwości: siła krycia jasnych odcieni niższa niż ciemnych
Zastosowanie: wszystkie techniki o spoiwach organicznych, najlepiej olejne, temperowe lub
akwarelowe

Żółcień kadmowa

Zasadowy węglan miedzi
Otrzymywana: zmielenie malachitu
Historia: znana od prahistorii (najstarszy zielony pigment)
Właściwości: trująca, odporna na działanie światła i zasad, wrażliwa na kwasy, tekstura twarda,
średnia siła krycia
Zastosowanie: najlepiej tempera i gwasz

Zieleń górska/malachitowa/

Krzemian glinowo - magnezowy
Barwa: od blado do niebieskawo-zielonego (tzw. ziemia weroneńska)
Historia: znana od czasów staroegipskich
Właściwości: tekstura twarda, mała siła krycia(zwłaszcza w oleju), trwały we wszystkich
technikach, odporny na światło i słabe kwasy i zasady, po wyprażeniu brązowieje
Zastosowanie: używany do pozłoty(jako zaprawa daje się polerować)

Ziemia zielona

Naturalny barwnik organiczny
Otrzymywana: z soku jagód szakłaku
Właściwości: nie jest odporna na swiatło
Zastosowanie: w średniowiecznym malarstwie książkowym i do laserunków, w malarstwie
holenderskim i flamandzkim w XVII w.

Zieleń soczysta

Zasadowy octan miedziowy
Otrzymywana: przez działanie kwasem na powierzchnię miedzi
Barwa: błękitno-zielona
Historia: znana od starożytności
Właściwości: trująca, nietrwała (ciemnieje pod wpływem siarkowodoru)
Zastosowanie: w średniowieczu w iluminatorstwie i malarstwie tablicowym, w XVIII w.
używana przez Watteau, służyła do sporządzania sztucznej patyny i zielonych laserunków
Grynszpan - naturalna patyna pokrywająca miedź (np. dachy)

Zieleń hiszpańska/aerugo, grynszpan, zieleń van Eycka/

Arsenooctan miedziowy
Historia: odkryty w 1781 przez Scheele'go, produkcja fabryczna w Schweienfurcie od 1814
(Russ i Sattler)
Właściwości: tektura miękka, duża siła krycia, silnie trująca, odporna na światło, wrażliwa na
siarkę i kwasy (wytwarza arsenowodór)
Obecnie zastępowana mieszaniną farb nietrujących i trwałych

Zieleń Veronesa/Veronese'a, szwajufurcka/

Otrzymywana: przez zmieszanie barwników niebieskich/zielonych z żółtymi
Właściwości: znaczna siła krycia, nie odporny na światło (nieco ciemnieje), ograniczone
możliwości mieszania z innymi pigmentami
Zastosowanie: w malarstwie XIX w.

Zielony cynober

Tlenek chromu

Zieleń chromowa/chromoksyd kryjący/

TA Strona 5

Tlenek chromu
Barwa:
Historia: odkryta w 1809 przez Vauquelina, używana do końca XIX w.
Właściwości: odporna na światło i czynniki atmosferyczne, nie zmienia się w technikach
wapiennych, tekstura miękka, średnia siła krycia
Zastosowanie: wszystkie techniki (ceramiczne i malarskie)

Wodorotlenek chromowy
Historia: odkryta w 1851 przez Pennetiera
Właściwości: odporna na światło i czynniki atmosferyczne
Zastosowanie: wszystkie techniki malarskie i ceramiczne

Zieleń szmaragdowa/zieleń Guigneta, chromoksyd ognisty/

Krzemian wapniowo-miedziowy
Otrzymywana: poprzez prażenie mieszaniny soli miedzi, piasku z dużą zawartością krzemionki,
wapna i sody
Historia: znana już w XV w p.n.e. w starożytnym Egipcie
Właściwości: struktura krystaliczna, tekstura twarda, średnia siła krycia, bardzo odporny na
działanie światła, kwasów i zasad
Zastosowanie: raczej w spoiwach temperowych i gwaszowych, lepiej do fresku niż malarstwa
olejnego
Obecnie nie wytwarzany

Błękit egipski/pompejański/

Zasadowy węglan miedziowy
Otrzymywana: z azurytu (minerał ze zwietrzałych rud miedzi)
Barwa: zależy od zanieczyszczenia
Historia: od V w. p.n.e. , najczęściej stosowany pigment błękitny w XV-XVII w.
Właściwości: struktura drobnoziarnista, średnio twarda tekstura, mierna siła krycia, odporny
na działanie światła i zasad, wrażliwy na kwasy (otrzymywany sztucznie zielonkawy i mniej
odporny)
Zastosowanie: najlepiej tempera

Błękit górski/lazuryt, citramarin, błękit niemiecki/

Krzemian potasowo-kobaltowy
Otrzymywana: mielone szkło zabarwione tlenkiem kobaltu
Historia: znana w starożytnym Egipcie, w Europie stosowana od XV w.
Właściwości: słaba siła krycia, szarzeje i jaśnieje pod wpływem wilgoci i kwasu węglowego

Smalta

Błękit berliński/pruski/ żelazocyjanek żelazowy
Błękit paryski żelazocyjanek żelazawy
Historia: odkryte w 1704 przez Diesbacha (Berlin)
Właściwości: bardzo drobnoziarniste, miękka tekstura, bardzo duża siła krycia, odporne na
światło ale rozkładają się pod wpływem alkalidów (nie mogą być używane do fresków, techniki
wapiennej, krzemianowej i kazeinowej)
Zastosowanie: wszystkie techniki o spoiwach organicznych, najlepiej akwarela, gwasz,
tempera

Błękity żelazowo-cyjanowe

Cynian kobaltowy
Zawiera domieszki gipsu i kwasu krzemowego
Historia: odkryty w 1805 przez Hüpfnera, wszedł do handlu od 1860
Właściwości: miękka tekstura, dobra siła krycia, trwały, dość trujący
Pliniusz nazywa wszystkie pigmenty niebieskie - ceruleum

Błękit nieba /ceruleum, błękit Peligota/

Glinokrzemian sodowy
Otrzymywana: przez rozdrobnienie lazurytu
Historia: znana już w starożytnym Egipcie i Azji Środkowej
Właściwości: odporna na światło
Zastosowanie: lepsza z temperami i gwaszami (niższy współczynnik załamania światła niż olej)

Ultramaryna /lapis lazuli/

Skład chemiczny identyczny z naturalną

Ultramaryna sztuczna

TA Strona 6

Skład chemiczny identyczny z naturalną
Historia: wyprodukowana w 1828, w handlu od 1829
Właściwości: jednorodna i drobnoziarnista (odmiennie niż naturalna), tekstura miękka, dobra
siła krycia, odporna na światło, wrażliwa na kwasy i wilgoć
Zastosowanie: wszystkie techniki poza stereochromią
Nie łączyć z farbami pochodzenia miedzianego i ołowianego
Przez redukcję można uzyskać ultramarynę czerwoną (1874), fioletową (1859) lub zieloną
(1861)
Choroba ultramarynowa - szarzenie w malarstwie olejnym

Otrzymywana: przez fermentację liści rośliny - z rodzaju Indigofera (Indie), z urzetu (Europa)
Historia: syntetyczną indygotynę (główny składnik) wytwarza się od 1870
Właściwości: słabo kryje, w świetle jaśnieje
Zastosowanie: najlepsze do spoiw wodnych i emulsyjnych, w oleju średnio trwałe

Indygo

Glinian kobaltowy
Historia: odkryty w 1777 przez Gahna, udoskonalony (intensywniejsza barwa) w 1802 przez
Thénarda
Właściwości: miękka tekstura, mała siła krycia, duża trwałość w świetle, odporny na kwasy i
czynniki atmosferyczne
Zastosowanie: wszystkie techniki (najczęściej w spoiwie olejnym i akwarelowym)

Błękit kobaltowy /błękit Thénarda/

Pirofosforan kobaltowy/arsenian kobaltowy
Historia: 1859 Salvetat
Arsenian - drogi i trujący
Pirofosforan - ciemniejszy, średnia tekstura, średnia siła krycia, bardzo trwały, odporny na
światło
Zastosowanie: nadaje się tylko jako farba laserunkowa (z gumą, białkiem, olejem lub
werniksem)

Fiolet kobaltowy

Siarczek rtęciowy
Otrzymywany sztucznie: na dwa sposoby - na sucho (prażenie rtęci z siarką) i mokry (strącenie)
Barwa: jasne i średnie (sztuczne), ciemne (bywają pochodzenia naturalnego)
Historia: sztuczny cynober odkryty prawdopodobnie przez Greków w VIII w.
Właściwości: znaczna siła krycia, trwały ale pod bezpośrednim działaniem światła słonecznego
ciemnieje
Zastosowanie: raczej w spoiwach wodnych i emulsyjnych

Cynober

Tlenek żelaza bezwodny - odcień ciemny, niemal purpurowy
Tlenek żelaza uwodniony - barwa zależy od zanieczyszczeń (od ciemnożółtej do
ceglastoczerwonej)
Otrzymywana: z naturalnych złóż rudy żelaza (hematyt) lub sztucznie - przez prażenie soli
żelazowych
Barwa: od jasnoczerwonych do fioletowych
Odmiany:
Naturalne - czerwień perska, hiszpańska, błyszcz żelazowy, czerwony ugier, pucola(pozzuola),
bolus, ziemia sieneńska palona, ugry palone
Sztuczne - róż angielski, róż niemiecki, róż indyjski, czerwień pompejańska, caput mortuum,
czerwień Marsa
Właściwości: dość dobra siła krycia, bardzo miałka struktura, średnia tekstura, należy do
najtrwalszych, odporna na światło i czynniki atmosferyczne
Zastosowanie: wszystkie techniki

Czerwień żelazowa

krzemoglinian
Barwa: zależy od zawartości tlenków (biel - żółty - brunatny)
Zastosowanie: w zaprawach pod pozłoty połyskowe i w kitach malarskich

Bolus /pulment, boliment/

Tlenek ołowiu

Minia /róż Saturna/

TA Strona 7

Tlenek ołowiu
Otrzymywana: przez ogrzewanie glejty lub metalicznego ołowiu do 480stC
Właściwości: drobnoziarnista struktura, bardzo miękka tekstura, duża siła krycia, silnie trująca,
pod wpływem światła i siarkowodoru ciemnieje(wymaga izolacji w postaci
werniksu/laserunku)
Zastosowanie: w malarstwie olejnym i akwarelowym, znakomity izolator żelaza przed korozją,
nie nadaje się do technik malarstwa ściennego

Otrzymywany: przez podbarwienie minii barwnikiem organicznym (np. eozyną, erytrozyną,
floksyną itp. ) utartym z dekstryną
Zastosowanie: w akwareli

Karmazyn

Kwas karminowy
Otrzymywany: w Ameryce i Azji z samic koszenili(mszyce żerujące na kaktusach), w Europie z
czerwców
Po wysuszeniu gotuje się, barwnik wytrąca się ałunem
Właściwości: nieodporny na światło
Zastosowanie: w akwareli i do laserunku w technice olejnej

Karmin

Otrzymywana: ze ślimaka z rodzaju rozkolców (Morze Śródziemne) - strącano ałunem,
dodawano kredy, glinki lub bolusa dla uzyskania żywszych barw
Właściwości: niezwykle trwała, odporna na kwasy i zasady, nierozpuszczalna w większości
rozpuszczalników organicznych

Purpura

Otrzymywana: barwnik, z żywicy palmy kalmusowej (Azja Wschodnia)
Barwa: ciemnoczerwona
Właściwości: trująca, wrażliwa na światło, dobrze rozpuszcza się w alkoholu, rozpuszczalnikach
organicznych i balsamach
Zastosowanie: głównie do laserunku oraz do powlekania instrumentów drewnianych (werniks
skrzypcowy)

Smocza krew

Otrzymywany: barwnik, ze zmielonego korzenia marzanny barwierskiej, obecnie ze smoły
pogazowej
Właściwości: zawiera alizarynę i purpurynę(przez co jest nieodporny na światło)
Zastosowanie: do wszystkich technik poza wapienną, kazeinową i krzemianową, jako farba
laserunkowa do technik sztalugowych

Krap /lazur krapowy, alizaryna, kraplak/

Otrzymywana: syntetycznie z antracenu (smoły pogazowej)
Barwa: od jasnej po purpurową
Historia: odkryty w 1924
Właściwości: w świetle zachowuje się bez zarzutu
Zastosowanie: w technikach o spoiwach organicznych

Lazur czerwony alizarynowy

Selenosiarczek kadmu
Barwa: od pomarańczowej po karmazynowy ( zależy od proporcji)
Historia: odkryta w 1892 przez Welza
Właściwości: dobra siła krycia, drobnoziarnista struktura, miękka tekstura
Zastosowanie: wszystkie techniki ALE: we freskach brunatnieje, z farbami miedziowymi
ciemnieje
Nie mieszać z farbami ołowianymi

Czerwień kadmowa

Otrzymywana: z minerału (getyt) zawierającego związki żelaza, krzemu, manganu i glinkę
Właściwości: półprzejrzysty (dobry do laserunku), ciemniejsze tonacje trwalsze
Zastosowanie: wszystkie techniki

Siena naturalna

Otrzymywany: pochodzenia organicznego z węgla brunatnego
Historia: znany od średniowiecza
Właściwości: nieodporny na światło

Brąz kaselski / brąz van Dycka, kasselski, ziemia kolońska/

TA Strona 8

Właściwości: nieodporny na światło
Zastosowanie: w malarstwie zastosowanie małe bo zawiera asfalt (źle wpływa na trwałość
mieszanin), używany głównie do laserunków olejnych

Mumia - barwnik otrzymywany ze sproszkowanych szczątków mumii egipskich

Otrzymywana: z naturalnej pławionej (przepłukanej) ziemi złożonej z krzemionki, tlenku żelaza
i manganu
Barwa: w odcieniach żółtawym, czerwonawym i zielonkawym
Właściwości: struktura niejednorodna, twarda tekstura, średnia siła krycia, bardzo trwała,
można łączyć ze wszystkimi pigmentami
Zastosowanie: wszystkie techniki

Umbra

Sól magnezowo-wapniowa
Barwa: od brązu do czerni
Właściwości: dość odporna na działanie światła i czynników atmosferycznych
Zastosowanie: laserunek ze spoiwami organicznymi, w technikach akwareli, do wyrobu tuszów

Sepia

Otrzymywany: przez zmielenie na mokro sadzy z silnie żywicznego drzewa (przeważnie buk)
Barwa: brązowo-czarna
Historia: znana od XV w.
Właściwości: barwą i składem zbliżony do asfaltu
Zastosowanie: w rysunku i akwareli

Bister /bist/

Otrzymywana: z kości słoniowej (zwęglenie w piecach bez tlenu)
Właściwości: drobnoziarnista struktura, miękka tekstura, dobra siła krycia, wydajna i trwała
Zastosowanie: do wszystkich technik, zwłaszcza akwareli (nie zawiera tłuszczu)

Czerń kostna

Właściwości: bardzo miękka tekstura, średnia siła krycia, dobra siła barwienia
Zastosowanie: we wszystkich technikach, szczególnie wodnych, tusze
Nie do olejnych - spowalnia proces schnięcia oleju

Czerń z winorośli /czerń roślinna, tryginon/

Czerń hiszpańska - od XVI w. - z odpadków korka

Otrzymywana: dawniej z mocno żywicznych drzew, obecnie z substancji mineralnych z dużą
zawartością węgla
Właściwości: znaczna siła krycia i barwienia, najbardziej drobnoziarnisty pigment, pozbawiona
zanieczyszczeń mineralnych
Zastosowanie: wszystkie techniki
W grafice do wyrobu farb drukarskich, tuszów i kredek litograficznych

Czerń sadza

TA Strona 9