Podstawy Prawa

Administracyjnego

mgr Aleksandra Matukin-Szumlińska

Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska

Rok akademicki 2013/2014

Agenda na dzisiaj

1. Zagadnienia wprowadzające i ogólne, czyli

administracja publiczna w Polsce – ciąg

dalszy

– źródła prawa administracyjnego
– zasady prawa administracyjnego

2

ŹRÓDŁA PRAWA

ADMINISTRACYJNEGO

3

Źródła prawa

• definicja:

– sensu

stricto:

akty

stanowienia

prawa,

wskazane

i

wyodrębnione

przez

Konstytucję

jako

powszechnie

obowiązujące

– sensu largo: akty prawa wewnętrznego, nie tylko wymienione

przez Konstytucję; różnorakie fakty prawotwórcze dopełniające

konstytucyjne katalog źródeł prawa

• Źródła prawa administracyjnego:
1. konstytucyjne źródła powszechnie

obowiązującego prawa administracyjnego

2. prawo wewnętrzne
3. tzw. swoiste kategorie źródeł prawa administracyjnego
4. niezorganizowane źródła prawa administracyjnego

4

Konstytucyjne źródła powszechnie

obowiązującego prawa administracyjnego

Art. 87 ust. 1 Konstytucji RP:
• Źródłami powszechnie obowiązującego prawa

Rzeczypospolitej Polskiej są:

– Konstytucja,
– ustawy,
– ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz
– rozporządzenia.

• są to zewnętrzne źródła prawa

5

Konstytucja RP

• jest najwyższym aktem w hierarchii źródeł prawa,

determinującym funkcjonowania państwa i porządku

prawnego w nim obowiązującego

• uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu

2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum

konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana

przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu

16 lipca 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z

późn. zm.)

6

Konstytucja RP

• co określa? co zawiera?

– Preambuła
– Rozdział I (Art. 1-29) Rzeczpospolita
– Rozdział II (Art. 30-86) Wolności, Prawa i Obowiązki Człowieka i Obywatela
– Rozdział III (Art. 87-94) Źródła Prawa
– Rozdział IV (Art. 95-125) Sejm i Senat
– Rozdział V (Art. 126-145) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
– Rozdział VI (Art. 146-162) Rada Ministrów i Administracja Rządowa
– Rozdział VII (Art. 163-172) Samorząd Terytorialny
– Rozdział VIII (Art. 173-201) Sądy i Trybunały
– Rozdział IX (Art. 202-215) Organy Kontroli Państwowej i Ochrony Prawa
– Rozdział X (Art. 216-227) Finanse Publiczne
– Rozdział XI (Art. 228-234) Stany Nadzwyczajne
– Rozdział XII (Art. 235) Zmiana Konstytucji
– Rozdział XIII (Art. 236-243) Przepisy Przejściowe i Końcowe

7

Ustawa

• znaczenie

ustawy

–

podstawowy

powszechnie

obowiązujący akt normatywny regulujący życie społeczne

• materia ustawowa:

– podział terytorialny państwa
– ograniczenie wolności działalności gospodarczej
– przepadek rzeczy
– ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich
– ograniczenie

wolności

i

ochrony

tajemnicy

komunikowania się

– przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu
– zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji

prywatnych – ochrona danych osobowych

8

Ustawa

– ograniczenia

wolności

poruszania

się,

swoboda

opuszczania terytorium RP

– koncesja radiowa, telewizyjna
– ograniczenia wolności wyznania
– ograniczenie wolności
– ustanowienie monopolu
– nakładanie

podatków,

innych

danin

publicznych,

określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i

stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i

umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od

podatków

9

Ustawa

– art. 31 ust. 3 Konst.: Ograniczenia w zakresie

korzystania z konstytucyjnych wolności i praw

mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko

wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym

państwie

dla

jego

bezpieczeństwa

lub

porządku publicznego, bądź dla ochrony

środowiska, zdrowia i moralności publicznej,

albo

wolności

i

praw

innych

osób.

Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty

wolności

i

praw

(tzw.

zasada

proporcjonalności

).

10

Ratyfikowane Umowy

Międzynarodowe

• Art. 89 ust. 1 Konst.: Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą

Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie

wymaga

uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie

, jeżeli

umowa dotyczy:

1) pokoju,

sojuszy,

układów

politycznych

lub

układów

wojskowych,

2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w

Konstytucji,

3) członkostwa

Rzeczypospolitej

Polskiej

w

organizacji

międzynarodowej,

4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja

wymaga ustawy.

11

Ratyfikowane Umowy

Międzynarodowe

• art.

91

ust.

1

Konst.:

Ratyfikowana

umowa

międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw

Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku

prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej

stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

• art. 91 ust. 2 Konst.: Umowa międzynarodowa

ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma

pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się

pogodzić z umową.

• art. 91 ust. 3 Konst.: Jeżeli wynika to z ratyfikowanej

przez

Rzeczpospolitą

Polską

umowy

konstytuującej

organizację

międzynarodową,

prawo

przez

nią

stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając

pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

12

Prawo Unii Europejskiej

• prawo pierwotne:

– TFUE z 1957 r.
– Traktat z Maastricht z 1992 r.
– Traktat Lizboński z 2007 r.
– aneksy i protokoły do traktatów
– Karta Praw Podstawowych UE z Nicei z 2000 r.
– umowy akcesyjne
– ogólne zasady prawa unijnego*

13

Prawo Unii Europejskiej

• prawo pochodne:

– rozporządzenia – tzw. unijne

ustawy

– dyrektywy – wiążą co do celu,

problem z implementacją

(pełna, niepełna, spóźniona)

– decyzje – unijne ustawy

skierowane do konkretnych

adresatów

– zalecenia
– opinie

• ustawodawcze,
• delegowane,
• wykonawcze

14

Prawo Unii Europejskiej

• zasada pierwszeństwa

• zasada bezpośredniego skutku

• zasada interpretacji prawa krajowego

w świetle prawa unijnego

• zasada efektywności

15

Rozporządzenia

• art. 92 Konst.

– są

wydawane

przez

organy

wskazane

w Konstytucji, tj.:

• Prezydenta,
• Prezesa RM, RM,
• ministra,
• przewodniczącego komitetu wchodzącego

w skład RM,

• KRRiT

16

Rozporządzenia

– są wydawane na podstawie szczegółowego

upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej

wykonania, które winno określać:

• organ właściwy do wydania rozporządzenia
• zakres spraw przekazanych do uregulowania

oraz

• wytyczne dotyczące treści aktu

– UWAGA: organ upoważniony do wydania

rozporządzenia nie może przekazać ww.

kompetencji innemu organowi

17

Rozporządzenia z mocą ustawy

Art. 234 ust. 1 i 2 Konstytucji:
• Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na

posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów

wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach

określonych w art. 228 ust. 3-5 Konstytucji, tj.:

– zasad działania organów władzy publicznej oraz w zakresie, w jakim

mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela

w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych;

– podstaw, zakresu i trybu wyrównywania strat majątkowych

wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i

praw człowieka i obywatela;

– ww. działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego

muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak

najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa;

• podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu
• mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa

18

Akty prawa miejscowego

• Art.

87

ust.

2

Konst.:

Źródłami

powszechnie

obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na

obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty

prawa miejscowego.

• są to zewnętrzne źródła prawa
• przykład decentralizacji procesu prawotwórczego
• konieczność ich istnienia podyktowana jest przede

wszystkim warunkami i potrzebami lokalnymi

• dają możliwość szybkiej reakcji na różne zdarzenia losowe

19

Akty prawa miejscowego

• kategorie:

– samoistne – zob. ustawy samorządowe, np. uchwała rady

gminy, jej statut

– „wykonawcze” – np. ochrona środowiska, oświata
– porządkowe – tylko wtedy, gdy coś nie jest uregulowane

aktem wyższego rzędu i tylko wtedy jeżeli jest to niezbędne do

ochrony życia lub zdrowia, zapewnienia porządku, spokoju i

bezpieczeństwa publicznego

• art. 94 Konst.:

Organy samorządu terytorialnego

oraz

terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w

granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty

prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych

organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego

określa ustawa. (



)

20

Akty prawa miejscowego - ustawy

• USTAWA:

• z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj.

Dz. U. z 2013 r. poz. 594)

• z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie

powiatowym (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 595)

• z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie

wojewódzkim (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 596)

• z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie

i administracji rządowej w województwie (Dz. U. z

2009 r. Nr 31, poz. 206 z późn. zm.)

21

Akty prawa miejscowego w GMINIE

Art. 40 ustawy o samorządzie gminny:

1.

Na podstawie upoważnień ustawowych

gminie

przysługuje prawo

stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze

gminy.

2.

Na podstawie niniejszej ustawy

organy gminy

mogą wydawać akty

prawa miejscowego w zakresie:

1)

wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych;

2)

organizacji urzędów i instytucji gminnych;

3)

zasad zarządu mieniem gminy;

4)

zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności

publicznej.

3.

W zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach

powszechnie obowiązujących

rada gminy

może wydawać przepisy

porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia

obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa

publicznego.

4.

Przepisy porządkowe, o których mowa w ust. 3, mogą przewidywać za ich

naruszanie karę grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych

w

prawie

o wykroczeniach.

22

Akty prawa miejscowego w POWIACIE

Art. 40 ustawy o samorządzie powiatowym:
1. Na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w

ustawach

rada powiatu

stanowi akty prawa miejscowego

obowiązujące na obszarze powiatu.

2. Akty prawa miejscowego stanowione są w szczególności w

sprawach:

1) wymagających uregulowania w statucie;
2) porządkowych, o których mowa w art. 41 (gdy przyczyny

występują więcej niż na obszarze jednej gminy);

3) szczególnego trybu zarządzania mieniem powiatu;
4) zasad i trybu korzystania z powiatowych obiektów i urządzeń

użyteczności publicznej.

23

Akty prawa miejscowego w

WOJEWÓDZTWIE

Art. 89 ustawy o samorządzie województwa:
1. Na podstawie tej ustawy oraz na podstawie upoważnień

udzielonych w innych ustawach i w ich granicach

sejmik

województwa

stanowi

akty

prawa

miejscowego

obowiązujące na obszarze województwa lub jego części.

2. Przewodniczący sejmiku województwa podpisuje akty

prawa miejscowego, przyjęte przez sejmik województwa,

niezwłocznie po ich uchwaleniu i kieruje je do publikacji w

wojewódzkim dzienniku urzędowym.

3. Publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym podlega

także uchwała budżetu województwa oraz sprawozdanie z

wykonania budżetu województwa.

24

Akty prawa miejscowego w

WOJEWÓDZTWIE

Art. 59 o wojewodzie i administracji rządowej w

województwie :
1. Na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w

ustawach

wojewoda

oraz

organy niezespolonej

administracji

rządowej

stanowią

akty

prawa

miejscowego obowiązujące w województwie lub jego części.

2. Organy niezespolonej administracji rządowej działające w

województwie są obowiązane do uzgadniania z wojewodą

projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te

organy na podstawie odrębnych przepisów.

25

Prawo wewnętrzne

Art. 93 Konst.:
• ust. 1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia

Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter

wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie

podległe organowi wydającemu te akty.

• ust. 2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie

ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji

wobec obywateli, osób prawnych oraz innych

podmiotów.

• ust. 3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich

zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

26

Swoiste kategorie źródeł prawa

administracyjnego

• akty

planowania

–

np.

miejscowy

plan

zagospodarowania przestrzennego

• statuty i regulaminy – statuty województw,

powiatów i gmin + statuty ich urzędów, zob. także

prawo zakładowe

• normy techniczne – np. ustawa o normalizacji

(ustawa z dnia 12 września 2002 r. Dz. U. z 2002 r. Nr

169, poz. 1386 z późn. zm.)

27

Miejscowy plan zagospodarowania

przestrzennego

• stanowi podstawę planowania przestrzennego w gminie, ponieważ

określa przeznaczenie, warunki zagospodarowania i zabudowy

terenu, a także rozmieszczenie inwestycji celu publicznego

• ustanawia przepisy powszechnie obowiązujące na danym terenie,

będące podstawą wydawania decyzji administracyjnych (w

przeciwieństwie do studium, które wyraża jedynie politykę

przestrzenną gminy); w planie dokonuje się również zmiany

przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i

nieleśne; ustalenia planu wraz z innymi przepisami, kształtują

sposób wykonywania prawa własności nieruchomości

• składa się z:

– części tekstowej (uchwała) oraz
– graficznej (załącznik do uchwały)

28

Miejscowy plan zagospodarowania

przestrzennego

• przyjmowany w formie uchwały rady gminy (radę miasta)

i ogłaszany przez wojewodę w wojewódzkim dzienniku

urzędowym,

• organem sporządzającym plan miejscowy jest odpowiednio:

– wójt (w gminach wiejskich),
– burmistrz (w miejskich lub miejsko-wiejskich),
– prezydent miasta (w miastach liczących powyżej 100000

mieszkańców lub będących siedzibą województwa przed 1

stycznia 1999 roku)

• ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospoda-

rowaniu przestrzennym (tj. Dz. U. z 2012 r. poz. 647 z późn.

zm.)

29

30

Niezorganizowane źródła prawa

administracyjnego

• zwyczaj

–

pozaprawny

nawyk

postępowania,

przestrzegany faktycznie w obrębie danej struktury

(jednostki) organizacyjnej administracji, w podobnych

sytuacjach i w określonym czasie

• prawo sędziowskie – tworzy się poprzez orzeczenia

sądów administracyjnych, które dokonują wykładni

norm prawa administracyjnego, a także pokazują, jakie

normy i w jaki sposób mają być zastosowane

w konkretnym przypadku

31

Publikacja i promulgacja źródeł prawa

• Art. 88 ust. 1 Konst.: Warunkiem wejścia w życie ustaw

(tzw. promulgacji), rozporządzeń oraz aktów prawa

miejscowego jest ich ogłoszenie (tzw. publikacja).

• Art. 88 ust. 2: Zasady i tryb ogłaszania aktów

normatywnych (w tym także aktów prawa miejscowego oraz

wydawania wojewódzkiego dziennika urzędowego) określa

ustawa.

– ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów

normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (j.t. Dz. U. z

2011 r. Nr 197, poz. 1172 z późn. zm.)

• Art. 88 ust. 3: Umowy międzynarodowe ratyfikowane za

uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie

wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów

międzynarodowych określa ustawa.

32

Gdzie szukać prawa?

http://dziennikustaw.gov.pl/

33

Gdzie szukać prawa?

http://www.monitorpolski.gov.pl/

34

Gdzie szukać prawa?

http://isap.sejm.gov.pl/search.jsp

35

Dziękuję za uwagę.