Żywienie kliniczne

22.11.2010r.

semestr V

Marskośd wątroby

Jest to choroba przewlekła, polegająca na zwyrodnieniu i martwicy komórek wątrobowych, w miejsce
których rozwija się tkanka łączna.

Główne przyczyny: Dieta uboga w białko, Przebyte WZW, Alkoholizm, Zaburzenia w odpływie żółci,
Toksyczne zatrucia lekami i innymi środkami toksycznymi, Choroby metaboliczne, zakaźne.

Objawy początkowe: Choroba początkowo rozwija się skrycie. Obserwuje się objawy takie jak: Brak
łaknienia, Osłabienie, Uczucie goryczy w ustach, Spadek masy ciała, Sennośd, Apatia, Ociężałośd,
Nietolerancja tłustych pokarmów i alkoholu, Zaparcia na przemian z biegunką.

Objawy typowe: Podżółtaczkowe zabarwienie skóry i twardówek oczu, Pajączki naczyniowe na
skórze, Skłonnośd do krwawieo z błon śluzowych, Płyn w jamie brzusznej.

Objawy w okresie schyłkowym: Skaza krwotoczna, Śpiączka wątrobowa, Obrzęki na skutek
zmniejszonego przepływu krwi przez wątrobę, Żylaki przełyku, odbytu, rozszerzenie żył powłok
brzusznych.

Powikłania: encefalopatia wątrobowa, niewydolnośd wątroby, wodobrzusze, żółtaczka, koagulopatia
(zaburzenia krzepnięcia krwi), niewydolnośd nerek, krwawienie z żylaków przełyku, zwiększona
wrażliwośd na zakażenia, rak wątroby.

Żywienie w przewlekłych chorobach wątroby bez cech encefalopatii

Energia - U chorych z prawidłową masą ciała 25-30 kcal/kg mc/dobę. Dla chorych niedożywionych 35-
40 kcal/kg mc/dobę (kcal pozabiałkowe).

Białko - W granicach 1,0-1,2g kg/mc/dobę to jest około 90 g/dobę. U chorych niedożywionych
zwiększyd do 1,5g/kg mc/dobę. Stymuluje odnowę komórek wątrobowych. Zmniejsza nacieczenia
tłuszczowe miąższu wątroby. Sprzyja syntezie albumin osocza. Ponad połowa białka powinna byd
pochodzenia zwierzęcego GŁÓWNIE Z PRODUKTÓW MLECZNYCH I RYB. Mniej zaleca się białka z
mięsa czerwonego, ze względu na dużą ilośd metioniny i aminokwasów aromatycznych

Tłuszcze - W wyrównanych chorobach wątroby, bez żółtaczki tłuszcze łatwo strawne (z mleka,
śmietanki, olejów, masła) są dobrze tolerowane, są źródłem NNKT, energii i niektórych witamin.
Takim pacjentom zaleca się 1 g/kg mc/dobę. U pacjentów z zaburzeniami wydzielania żółci (marskośd
żółciowa, objawy zastoju żółci, zaostrzone przewlekłe zapalenie wątroby) tłuszcze powinno się
ograniczyd poniżej normy fizjologicznej do 30-50g/dobę .

Węglowodany - Zaburzenia metaboliczne węglowodanów. Hiperinsulinizm. Hipoglikemia
poposiłkowa. U niektórych chorych jawna cukrzyca. Brak zdolności magazynowania glikogenu w
wątrobie, zaburzenie glukogenezy- po początkowej hiperglikemii następuje hipoglikemia.

Węglowodany. Spożycie w ciągu dnia powinno wynosid 200-300g W tym 50-70g cukrów łatwo
przyswajalnych. Nadmiar prowadzi do zwiększonej syntezy triglicerydów w wątrobie i nasilenia
stłuszczenia narządu.

Żywienie kliniczne

22.11.2010r.

semestr V

Błonnik - Ze względu na skłonności do wzdęd i biegunek należy unikad potraw bogatych w błonnik. Z
diety należy wykluczyd także: Pokarmy wzdymające, Ostre przyprawy, Używki (alkohol, kawa, mocna
herbata, kakao).

Witaminy i minerały - W chorobach wątroby ze względu na upośledzone wchłanianie często
dochodzi do niedoborów witamin i soli mineralnych. Potas- 1000-1500mg na 1000kcal. Sód- dobowe
zapotrzebowanie pokrywa 5 g soli kuchennej. Wapo- 1,0- 1,5 g/dobę. Wit. z gr.B- do 50g na dobę.
Czasem konieczna jest suplementacja witamin dożylnie.

Technologia przyrządzania potraw - Potrawy powinny byd lekkostrawne, przyrządzane metodami:
gotowania na parze, gotowania tradycyjnego, pieczenia w folii, Smażenie i pieczenie jest zabronione.

Zaleca się posiłki małe objętościowo, spożywane 5-7 razy w ciągu dnia o temperaturze około 40 st C.
Z powodu skłonności do hipoglikemii zaleca się posiłek późnym wieczorem.

Produkty zalecane – Napoje: Mleko poniżej 2% tłuszczu, kawa zbożowa z mlekiem, herbata z
mlekiem, herbata owocowa, ziołowa, soki owocowe i warzywne, woda niegazowana, kefir, jogurt,
serwatka. Pieczywo: Pszenne, bułko, biszkopt, cukiernicze. Dodatki do pieczywa: Masło, chudy
twaróg, mięso gotowane, chude wędliny. Zupy i sosy: Rosół jarski, jarzynowa, ziemniaczana, sosy-
koperkowy, cytrynowy, owocowe. Dodatki do zup: Bułka, grzanki, kasza manna, jęczmienna, ryż,
ziemniaki, lane ciasto, makaron nitki. Mięso, drób, ryby: Chuda cielęcina, kurczak, indyk, młoda
wołowina, chude ryby (dorsz, sola, sandacz). Potrawy półmięsne i bezmięsne: Budynie z kasz,
warzyw, makaronu, mięsa, risotto, kluski biszkoptowe. Tłuszcze: Dodawane na surowo, olej sojowy,
słonecznikowy, rzepakowy, oliwa, masło. Warzywa: Młode, soczyste, marchew, dyna, seler, pomidor
bez skórki, przetarte. Ziemniaki: Gotowane, pieczone. Owoce: Dojrzałe, soczyste, jagodowe,
cytrusowe, dzikiej róży, brzoskwinie, banany, jabłka. Przyprawy: Sok z cytryny, cukier, koperek,
majeranek, melisa.

Produkty zabronione – Napoje: Alkohol, mocna kawa, mocna herbata, woda gazowana, coca-cola.
Pieczywo: Żytnie świeże, razowe, z otrębami. Dodatki do pieczywa: Tłuste wędliny, konserwy,
salceson, smalec, tłuste sery dojrzewające. Zupy i sosy: Tłuste, zawiesiste, na wywarach mięsnych,
kostnych, grzybowych, zasmażane, ostre. Dodatki do zup: Kluski kładzione, makarony grube, łazanki,
jaja gotowane na twardo. Mięso, drób, ryby: Tłuste, wieprzowina, gęsi, kaczki, tłuste ryby: węgorz,
łosoś, sum. Potrawy półmięsne i bezmięsne: Smażone- placki ziemniaczane, kotlety oraz bigos,
fasolka. Tłuszcze: Smalec, słonina, boczek, łój. Warzywa: Kapustne, cebula, czosnek, strączkowe,
rzepa, rzodkiewka. Ziemniaki: Smażone- frytki, talarki. Owoce: Daktyle, czereśnie, kawon,
marynowane. Przyprawy: Ostre: ocet, pieprz, chilli, curry, musztarda, ziele angielskie, liśd laurowy,
gałka muszkatołowa.

Żywienie w okresie niewydolności wątroby- encefalopatia wątrobowa

Niewydolnośd wątroby, objawy: Nudności, Wymioty, Brak łaknienia, Nadciśnienie wrotne, Puchlina
brzuszna, Obrzęki, Żółtaczka, Zmniejszone stężenie albumin we krwi, Zwiększone stężenie amoniaku,
Zmniejszona synteza mocznika, Zwiększona ilośd metioniny i aminokwasów aromatycznych
(fenyloalaniny, tyrozyny, tryptofanu) w surowicy krwi, Zmniejszone stężenie argininy, leucyny,
izoleucyny waliny.

Energia: Zapotrzebowanie kaloryczne wynosi: 25-35 kcal/kg mc/dobę (kcal pozabiałkowe).

Żywienie kliniczne

22.11.2010r.

semestr V

Tłuszcze - Podaż tłuszczu zależy od indywidualnej tolerancji pacjenta. Można podawad masło,
śmietankę, olej.

Białko - W miarę nasilenia się objawów maleje tolerancja na białko i zwiększa się stężenie amoniaku
we krwi. Należy wówczas stosowad dietę niskobiałkową. Zaleca się 0,5g/kg mc/dobę białka z
pożywienia. Białko uzupełnia się przez dożylne podanie aminokwasów rozgałęzionych (leucyna,
izoleucyna, walina) w ilości 0,25g/kg mc/dobę. Korzystne jest łączenie białek dostarczanych z diety z
odżywkami przemysłowymi zawierającymi wcześniej wymienione aminokwasy. Ich dodatek zwiększa
tolerancje na białko, wyrównuje ujemny bilans azotowy a także zmniejsza stężenie amoniaku we
krwi. Składnik ten powinien znajdowad się w 5-6 posiłkach. Jednorazowe spożycie białka w zbyt dużej
ilości spowoduje zwiększenie amoniaku we krwi a także ciśnienia wrotnego, które zwiększa
krwawienie z żylaków przełyku które towarzyszą tej chorobie.

Witaminy i minerały - Często zachodzi koniecznośd suplementacji witamin rozpuszczalnych w
wodzie. W przypadku występowania cholestazy mogą też występowad niedobory witamin
rozpuszczalnych w tłuszczach. Obserwuje się także niedobory cynku i selenu.

Encefalopatia III i IV stopnia- stany przedśpiączkowe

Wskazane jest żywienie dojelitowe przez sondę nosowo-żołądkową lub dożylne. W żywieniu przez
sondę zaleca się stosowanie diet przemysłowych, wysokoenergetycznych, o zmodyfikowanym
składzie aminokwasów, typu HEPAR. W żywieniu pozajelitowym chory powinien otrzymad 25-
30kcal/kg mc/dobę (kcal pozabiałkowe), białka 0,5-1,2g kg mc/dobę w postaci roztworu Hepar. Jeżeli
stan chorego nie wymaga żywienia przez sondę, przez kilka dni stosujemy dietę bez białkową.
Podajemy wówczas: słodzone soki owocowe, miód, kisiele, galaretki, ryż z masłem, ziemniaki puree z
masłem. Ponieważ jednak dieta bezbiałkowa prowadzi do niedożywienia w chwili poprawy stanu
chorego należy zwiększyd podaż tego składnika do 40g/dobę. W przypadku wystąpienia puchliny
brzusznej zaleca się zmniejszoną podaż płynów i sodu. Należy zwiększyd ilośd potasu, którego dobrym
źródłem są soki z owoców i warzyw czy ziemniaki gotowane w łupinkach. Dieta powinna byd łatwo
strawna, przyrządzona metodą gotowania, mied konsystencję papkowatą. Jest to szczególnie ważne
jeśli występują żylaki przełyku. 5-6 posiłków na dobę.