Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Ustrój organów

ochrony prawnej

„Opracowanie pytań egzaminacyjnych dr Katarzyny Sychty”

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Wykaz pytań egzaminacyjnych

1. Pojęcie i funkcje ochrony prawnej (wykł.)
2. Rodzaje ochrony prawnej (wykł.)
3. Organy rozstrzygające (wykł.)
4. Organy kontroli legalności (wykł.)
5. Organy pomocy prawnej (wykł.)
6. Modele kontroli konstytucyjności prawa (wykł.)
7. Skład Trybunału Konstytucyjnego (wykł., art. 194 Konstytucji, art. 5 u. TK).
8. Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego (wykł., art. 188-189 Konstytucji), art. 2 u. TK).
9. Inicjowanie postępowania przez Trybunałem Konstytucyjnym (art. 191-193 Konstytucji, art.

32 u. TK).

10. Moc wiążąca orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego (wykł., art. 190 i 239 Konstytucji).
11. Skarga konstytucyjna (wykł., art. 79 Konstytucji).
12. Pojęcie i geneza odpowiedzialności konstytucyjnej (wykł.).
13. Skład i kadencja Trybunału Stanu (wykł., art. 199 Konstytucji).
14. Kompetencje Trybunału Stanu (wykł., art. 198 Konstytucji, art. l - 3 u. TS).
15. Kary orzekane przez Trybunał Stanu (wykł., art. 25 - 26 u. TS).
16. Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości (wykł., art. 175 Konstytucji).
17. Zasada prawa do sądu - geneza i treść (wykł., art. 45 ust. l, art. 77 ust. 2 Konstytucji).
18. Gwarancje prawa do sądu (wykł., art. 45 Konstytucji.
19. Zasada udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości (wykł., art.

182 Konstytucji).

20. Zasada niezawisłości sędziowskiej-treść i zakres (wykł., art. 178 Konstytucji(.
21. Gwarancje niezawisłości sędziowskiej (wykł., art. 178 ust. 3 Konstytucji).
22. Zasada jednoosobowego orzekania i zasada kolegialności (wykł.).
23. Zasada instancyjności (wykł., art. 176 ust. l, art. 236 ust. 2 Konstytucji).
24. Zasada obiektywizmu (wykł.).
25. Skład i kadencja Krajowej Rady Sądownictwa (wykł., art. 187 Konstytucji, art. 4 - 7 i 10 u.

KRS).

26. Kompetencje Krajowej Rady Sadownictwa (wykł., art. 186 Konstytucji, art. 2 - 3 u. KRS).
27. Organizacja Sadu Najwyższego (wyk., art. 183 ust. 3 Konstytucji, art. 3, 9-10, 13 15 u. SN).
28. Kompetencje Sądu Najwyższego (wykł., art. 183 ust. l i 2 Konstytucji, art. l u. SN).
29. Udzielanie wykładni w konkretnej sprawie (wykł., art. 59 u. SN).
30. Udzielanie wykładni przez Sąd Najwyższy niezwiązanej z konkretna sprawą (art. 60 - 61 u.

SN).

31. System sądów powszechnych (wyk., art. 177 Konstytucji, art. l i 10 u.s.p.).
32. Organizacja wewnętrzna sadów powszechnych (art. 11 i 43 u.s.p.).
33. Pomoc sądowa (art. 44 u.s.p.).
34. Wydziały w sądzie rejonowym (art. 12 u.s.p.).
35. Sady grodzkie (art. 13 u.s.p.).
36. Wydziały w sądzie okręgowym (art. 16 u.s.p.)
37. Wydziały w sądzie apelacyjnym (art. 18 u.s.p.).
38. Kolegium sadu apelacyjnego (art. 28 - 29 u.s.p.).
39. Kolegium sądu okręgowego (art. 30-31 u.s.p..).
40. Zgromadzenie ogólne sędziów apelacji (art. 33 - 34 u.s.p.).
41. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu (art. 35 - 36 u.s.p.).
42. Aplikacja sądowo - prokuratorska i asesorzy sądowi (wykł.).
43. Tryb powoływania sędziów (wykł., art. 179 Konstytucji, art. 55 - 60 u.s.p.).
44. Wymogi dotyczące kandydatów na stanowisko sędziego sądu rejonowego, okręgowego i

apelacyjnego (wykł., art. 61 - 64 u.s.p.).

45. Nieusuwalność sędziów i złożenie sędziów z urzędu (art. 180 ust. l - 2 Konstytucji, art. 68

u.s.p.).

46. Przeniesienie sędziego w stan spoczynku (art. 180 ust. 3-5 Konstytucji, art. 69 - 71, 73 - 74

u.s.p.).

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

47. Pojęcie i rodzaje immunitetów (wykł.).
48. Immunitet sędziowski (wykł., art. 80 - 81 u.s.p.).
49. Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów (art. 107 - 110 u.s.p.).
50. Inicjowanie postępowania dyscyplinarnego (art. 111-115 u.s.p.).
51. Przebieg postępowania dyscyplinarnego (art. 116 - 124 u.s.p.).
52. Referendarze sądowi (art. 149 - 150, 151 ust. 4-7, art. 152 u.s.p.).
53. Asystenci sędziów (art. 155 u.s.p.).
54. Ławnicy w sądach (art. 158 - 169 u.s.p.). _
55. Wojewódzkie sądy administracyjne (art. 6, 16 - 17, 19 u.s.a., art. 3 § 2, 13 § l p.s.a.).
56. Naczelny Sąd Administracyjny (art. 184-185 Konstytucji, art. 7, 31 u.s.a., art. 4, 15 § l p.s.a.).
57. Sądy wojskowe (wykł.).
58. Izby morskie (wykł., art. l - 3, 6 - 9 u. izb. mor.).
59. Sądy polubowne (wykł.).
60. Modele prokuratury (wykł.).
61. Zasady organizacyjne prokuratury (wykł.).
62. Zasady działania prokuratury (wykł.).
63. System prokuratury polskiej i propozycje jego zmian (wykł., art. 6 i 17 u. prok.).
64. Wymogi dotyczące kandydatów na stanowisko prokuratora (art. 15 u. prok.). '
65. Powołanie prokuratorów (art. 11-12, 14 u. prok.).
66. Odwołanie prokuratora (art. 16 u. prok.).
67. Autonomia prokuratora i polecenie przełożonego(wykł., art. 8 u. prok.).
68. Zakres działania prokuratury (art. 2,25, 32, 35, 40 i 42 u. prok.).
69. Immunitet prokuratorski (wykł., art. 54 i 66 u. prok.).
70. Odpowiedzialność dyscyplinarna prokuratora (art. 66 - 67, 70 u. prok.).
71. Zgromadzenie prokuratorów (art. 19 - 20 u. prok.).

72.

Kolegium prokuratury apelacyjnej (art 21 -22 u. prok.).

73. Kolegium prokuratury okręgowej (art. 22 u. prok.)
74. Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym (art. 23 - 24 u. prok.).
75. Organizacja Policji (art. 4 u. Poi.).
76. Komendant Główny Policji i terenowe organy Policji 5, 6 - 6d u. Poi.).
77. Uprawnienia Policji (art. 14-15 ust. l u. Poi.).
78. Zasady użycia środków przymusu bezpośredniego i broni palnej przez Policję (art. 16 i 17 u.

Poi.).

79. Pojęcie oraz istota instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich (art. l u. RPO).
80. Kompetencje Najwyższej Izby Kontroli (art. 202 - 204 Konstytucji, ART. 2 - 5 u. NIK).
81. Organizacja Najwyższej Izby Kontroli (art. 205 Konstytucji, art.13 - 14, 16 - 17, 21 -25 u.

NIK).

82. Tryb powoływania Rzecznika Prawa Obywatelskich i jego kadencja (art. 209 Konstytucji, art.

3 - 7 u. RPO).

83. Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich (art. 208 ust. l Konstytucji, art. l, 8 - 12 u.

RPO).

84. Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich przysługujące w toku rozpoznawania sprawy

(art. 13 u. RPO).

85. Uprawnienia przysługujące Rzecznikowi Praw Obywatelskich po zbadaniu sprawy (art. 14 -

17 u. RPO).

86. Wpis na listę adwokatów (art. 65 - 69 u. adw.).
87. Skreślenie z lisy adwokatów (art. 72 - 73 u. adw.).

88.

Zawód adwokata - istota, formy i zakazy wykonywania (art. 4 — 4b u. adw.).

89. Izba adwokacka i jej organy (art. 38 -40 u. adw.).
90. Naczelne organy adwokatury (art. 54, 56, 57, 63 ust. 3, 64 ust. l u. adw.).
91. Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów (art. 80 - 81, 90 u. adw.).
92. Immunitet adwokacki (wykł., art. 8 u. adw.).

93. Wpis na listę radców prawnych (art. 24 — 26, 31 u. rade. pr.).
94. Skreślenie z listy radców prawnych (art. 29 — 30 u. rade. pr.).

95. Wykonywanie zawodu radcy prawnego (art. 6 - 14 u. rade. pr.).

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

96. Izba radców prawnych (art. 49 — 50, 52 - 54 u. rade. pr.).
97. Krajowe organy samorządu radców prawnych (art. 55 - 57, 59, 61 — 62 u. rade. pr.).
98. Czynności notarialne (art. l — 3 u. not.).
99. Powołanie notariusza (art. 10-12 u. not.).
100.Obowiązki i prawa notariuszy (art. 17 - 19, 23 u. not.).
101.Izby notarialne (art. 27 - 28 , 30, 32 u. not.).
102.Władze krajowe samorządu notarialnego (art. 38 - 40 u. not.).

Skróty oznaczają:

wykł. - wykład
u. TK - ustawa z l sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym
u. TS - ustawa z 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu
U. KRS - ustawa z 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa
u. SN - ustawa z 23 stycznia 2002 r. o Sądzie Najwyższym
u.s.p. - ustawa z 27 lipca 2001 r. prawo o ustroju sądów powszechnych
u.s.a. - ustawa z 25 lipca 2002 r. prawo o ustroju sądów administracyjnych
p.s.a. -ustawa z 30 sierpnia 2002 r. prawo o postępowaniu przed sądami

administracyjnymi

u. izb. mor. - ustawa z l grudnia 1961 r. o izbach morskich
u. prok. - ustawa z 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze
u. Poi. - ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji
u. RPO - ustawa z 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich
u. NIK - ustawa z 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli
u. adw. - ustawa z 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze
u. rade. praw. - ustawa z 6 lipca 1982 i. radcach prawnych
u. not. - ustawa z 14 lutego 1991 r. prawo o notariacie

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

1. Pojęcie i funkcje ochrony prawnej (wykł.)

Ochrona prawna - działalność, która polega na ochronie prawa lub działalność, która jest podejmowana
dla ochrony prawnej.

Cele ochrony prawnej:

•

zapewnienie porządku prawnego (interes przedmiotowy),

•

ochrona interesów poszczególnych podmiotów (interes podmiotowy).

Ochrona prawna może mieć charakter (funkcje):

•

represyjny – prawo zostało naruszone, a celem jest zastosowanie środków przymusu, aby przywrócić
stan sprzed naruszenia normy prawnej; środki przymusy mogą być bardzo różne zależne od naruszonej
normy i powinny odstraszać (spełniać funkcje prewencyjną),

•

prewencyjnym:
 prawo jeszcze nie naruszono,
 istnieje stan zagrożenia dla normy prawnej,
 zabezpieczenie na przyszłość interesów pewnych podmiotów, które są stronami stosunków

prawnych (brak zagrożenia dla normy prawnej),

 odstraszanie osób od naruszenia normy prawnej,
 stosowanie zależy od stopnia rozpowszechnienia informacji o zastosowanych środkach przymusu i

od surowości zastosowanych represji.

Sytuacje między stronami stosunku prawnego:

a) sytuacja konfliktowa – gdy w określonym stosunku prawnym pomiędzy podmiotami tego stosunku

prawnego zaistniał spór wynikający z naruszenia prawa, bądź obowiązków jednego z podmiotów
(konflikt, co do wzajemnych praw i obowiązków podmiotów), np. stosunek cywilnoprawny pożyczki –
pożyczający powinien oddać pieniądze w określonym czasie, gdy nie odda dochodzi do sporu,

b) sytuacja niekonfliktowa – sytuacja niejasna, niepewna, co to tego, jakie prawo powinno być

zastosowane lub sytuacja na tyle poważna, wymagająca udziału organów ochrony prawnej.

2. Rodzaje ochrony prawnej (wykł.)

Rodzaje działalności ochrony prawnej:

1 )

rozstrzyganie – takie działanie, które polega na likwidowaniu konfliktów między stronami stosunku

prawnego po przez zastosowanie środków przymusu (uzależnione od złamanej normy).

Rodzaje:

•

środki przymusu: sankcje karne (kary i środki karne), sankcje egzekucyjne (zmuszenie podmiotu do
wykonania obowiązku: przymus osobisty, przynosowe wykonanie zastępcze), nieważność czynności
(nieważność wadliwej czynności prawnej),

•

środki wychowawcze (decyzja nie jest efektem orzeczenia organu państwowego, rozstrzygnięcie:
dobrowolne podporządkowanie stron stosunku prawnego),

•

funkcja pojednawcza (określony podmiot nakłania strony konfliktu do pojednania lub zawarcia
ugody; organy państwowe na początku nakłaniają do pojednania, jeśli jednak się nie uda, to stosują
środki przymusu; np. mediator realizuje funkcje pojednawczą, ale nierozstrzygającą),

•

wymiar

sprawiedliwości

definicje wymiaru sprawiedliwości:
a) podmiotowa: działalność sądów,
b) przedmiotowa: działalność polegająca na rozstrzyganiu spraw cywilnych, karnych i

administracyjnych [dominuje ta definicja],

c) podmiotowo-przedmiotowa: działalność sądów, ale tylko taka działalność, która polega na

rozstrzyganiu spraw cywilnych, karnych i administracyjnych.

Elementy definicji przedmiotowej:
- to, co jest przedmiotem wymiaru sprawiedliwości – konflikty powstające w stosunkach prawnych
w sprawach cywilnych, karnych i administracyjnych,
- sposób, w jaki konflikt zostaje rozstrzygnięty – ostateczne zlikwidowanie konfliktu przez
zastosowanie przepisów prawa.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Schemat stosowania prawa:

1. poczynienie ustaleń faktycznych: zgromadzenie i przeprowadzenie dowodów
2. wybór normy prawnej
3. wykładnia normy prawnej
4. subsumcja - ustalenie, że ta wykładnia opisuje stan faktyczny
5. zastosowanie sankcji określonej w normie prawnej

2 )

kontrola legalności – działalność, która polega na sprawdzaniu działalności określonego podmiotu, a tą

działalność sprawdza się pod kątem tego, czy jest ona zgodna z obowiązującymi przepisami; w przypadku
naruszenia podejmuje się odpowiednie środki.

Kontrola może mieć charakter:

•

nieograniczony – bada się wszystkie podmioty / przepisy

•

ograniczony – bada się niektóre podmioty / przepisy

Etapy kontroli:

•

badanie czy nastąpiło złamanie prawa – środki ujawniające

•

jeżeli naruszono prawo, to stosuje się środki reagowania – konsekwencje wynikające z naruszenia
prawa:

 nadzór (funkcja nadzorcza) – prawo wydawania wiążących dyspozycji i poleceń,
 kontrola legalności sensu largo – uprawnienie do tego, aby zwrócić się do innego

uprawnionego podmiotu o rozstrzygnięcie sprawy.

3 )

obsługa prawna – działalność polegająca na udzielaniu stronom stosunku prawnego porad prawnych

(opinie, działalność mająca zabezpieczyć prawo podmiotu).

3. Organy rozstrzygające (wykł.)

Organy ochrony prawnej – organy, które zostały powołane do ochrony prawnej.
Organy rozstrzygające:

a) organy sądowe

Sądy – organy państwowe, specjalnie powołane do ochrony prawnej, niezawisłe, wyroki zapadają w
imieniu państwa, jawnie sprawują jurysdykcje, proces w formie procesowej – możliwość ochrony
swoich praw.

•

sądy powszechne:

 rejonowe
 okręgowe
 apelacyjne

•

sądy szczególne:

 sądy wojskowe: Wojskowy Sąd Garnizonowy, Wojskowy Sąd Okręgowy
 sądy administracyjne: wojewódzkie sądy administracyjne, Naczelny Sąd Administracyjny

•

Sąd Najwyższy:

•

trybunały:

 Trybunał Konstytucyjny
 Trybunał Stanu
 trybunały międzynarodowe:



Europejski Trybunał Praw Człowieka



Europejski Trybunał Sprawiedliwości



Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich



Międzynarodowy Trybunał Karny

b)

organy quasi-sądowe

– powołane do rozstrzygania, ale nie mają cech organów sądowych, nie są

organami niezawisłymi.

•

Izby Morskie

•

sądy polubowne – charakter niepaństwowy, rozstrzygają sprawy cywilne, gdy strony sporu
zdecydowały się na taki sąd

•

arbitraż społeczny (przy sądach okręgowych i Sądzie Najwyższym) – spory pomiędzy pracodawcą,
a pracobiorcą

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

•

Urząd Patentowy RP – spory dotyczące ochrony przemysłowej i spraw patentowych (sprawy
dotyczące ochrony i rejestracji)

•

Samorządowe Kolegium Odwoławcze – indywidualne sprawy administracyjne

•

Komisja Prawa Autorskiego – ochrona praw autorskich, spory o stosowanie tabel wynagrodzenia
za wykonywanie utworów

c)

organy pozasądowe

– funkcja o charakterze ubocznym, prawo do realizacji funkcji rozstrzygającej;

„za” stosowaniem: specyficzne sytuacje, bardziej fachowe, postępowanie odformalizowane (szybsze
postępowanie), odciążenie sądów państwowych od spraw drobnych, niewielkiej wagi
„przeciw” stosowaniu: pozbawienie określonego podmiotu prawa do sądu (zawarte w Konstytucji RP).

4. Organy kontroli legalności (wykł.)

a) organy kontroli legalności sensu stricto:

•

prokuratura

•

Rzecznik Interesu Publicznego (zlikwidowany w 2007r.)

b) organy kontroli legalności sensu largo:

•

Najwyższa Izba Kontroli [NIK]

•

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych [GIODO]

•

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji [KRRiT]

•

Policja

•

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego

•

Agencja Wywiadu

•

Straż Graniczna

•

Straż Gminna i Miejska

•

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów [UOKiK]

•

Państwowa Inspekcja Pracy [PIP]

•

Państwowa Inspekcja Sanitarna [PIS]

•

Inspekcja Handlowa

•

Organy Kontroli Skarbowej

5. Organy obsługi prawnej (wykł.)

•

adwokatura

•

radcowie prawni

•

notariat

•

prawnicy zagraniczni, którzy świadczą w RP usługi porad prawnych (5.07.2002r. ustawa o
świadczeniu pomocy prawnej przez prawników zagranicznych w RP):
- członkowie Unii Europejskiej (UE) i nie-UE
- stała praktyka + usługi transgraniczne (porady prawne ad hoc i pojedyncze sprawy)

•

komornicy sądowi

•

rzecznicy patentowi

•

dorady

•

Rzecznik Praw Obywatelskich [RPO]

•

Rzecznik Praw Dziecka [RPD]

•

inne np.: Powiatowy Rzecznik Praw Konsumentów, Rzecznik Ubezpieczony, Konsul

6. Modele kontroli konstytucyjności prawa (wykł.)

a) wewnątrz parlamentarny

 istnieje zawsze
 badaniem konstytucyjności prawa zajmuje się parlament
 prawo tworzone przez organy posiadające inicjatywę ustawodawcza musi być zgodne z

konstytucją

b) pozaparlamentarny:

•

amerykański:

 zajmują się sądy
 rozpoznawanie i rozstrzyganie indywidualnych spraw

•

europejski:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

 zajmują się specjalnie organy w tym celu powołane
 kontrola prewencyjna – zapobieżenie wejścia w życie przepisów prawa sprzecznego z konstytucją
 kontrola restrykcyjna – uchylenie przepisów obowiązujących, ale sprzecznych z konstytucją
 kontrola uprzednia – opiniowanie aktów prawnych, które są na etapie tworzenia
 kontrola o charakterze następczym – dotyczy aktów już obowiązujących
 specjalny organ może być wyposażony w dodatkowe uprawnienia:

- badanie prawidłowości przebiegu referendum i wyborów
- rozpoznanie zarzutów przeciwko głowie państwa
- badanie tego czy działania partii politycznych jest zgodne z konstytucją
- rozstrzyganie sporów kompetencyjnych organów państwa

W Polsce obowiązuje model europejski.

7. Skład Trybunału Konstytucyjnego
art.194 Konst.:

Art. 194.



Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9
lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału
jest niedopuszczalny.



Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej
spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału
Konstytucyjnego.

art.5 ust. o TK:

Artykuł 5

c) W skład Trybunału wchodzi piętnastu sędziów Trybunału.
d) Sędziego Trybunału wybiera Sejm na 9 lat.
e) Sędzią Trybunału może być osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania

stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego.

f)

Kandydatów na stanowisko sędziego Trybunału przedstawia co najmniej 50 posłów lub Prezydium
Sejmu. Uchwała Sejmu w sprawie wyboru sędziego Trybunału zapada bezwzględną większością
głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.

g) Osoba wybrana na stanowisko sędziego Trybunału składa wobec Prezydenta Rzeczypospolitej

ślubowanie następującej treści:
"Ślubuję uroczyście przy wykonywaniu powierzonych mi obowiązków sędziego Trybunału
Konstytucyjnego służyć wiernie Narodowi, stać na straży Konstytucji, a powierzone mi obowiązki
wypełniać bezstronnie i z najwyższą starannością".
Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania "Tak mi dopomóż Bóg".

h) Odmowa złożenia ślubowania jest równoznaczna ze zrzeczeniem się stanowiska sędziego

Trybunału.

wykł. :

-obecny prezes – Jerzy Stępień

-obecny v-ce prezes – Janusz Niemcewicz

-w obecnym składzie są 3 kobiety ;)

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

8. Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego
art.2 ust. o TK:

Artykuł 2

c) Trybunał orzeka w sprawach:

1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała
uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją,
ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
4) skargi konstytucyjnej,
5) sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,
6) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.

d) Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej

podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.

e) Trybunał na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu

urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka
Sejmu o niemożności sprawowania urzędu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania
urzędu przez Prezydenta Trybunał powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie
obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.

art.188-9 Konst.

Art. 188.

Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja

wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją,

ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.

Art. 189.

Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami
państwa.

trybunal.gov.pl:

Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r. do właściwości Trybunału Konstytucyjnego zalicza cztery dziedziny:

1) kontrolę norm (abstrakcyjną i konkretną; a posteriori i a priori - art. 188 pkt 1-3, art. 122 ust. 3 i 4, art.

133 ust. 2 Konstytucji); szczególną procedurą kontroli norm jest rozpatrywanie skarg konstytucyjnych (art. 79 i
art. 188 pkt 5 Konstytucji);

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

2) rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa (art.

189 Konstytucji);

3) orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych (art. 188 pkt 4

Konstytucji);

4) uznawanie przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej (art. 131

ust. 1 Konstytucji).

Wyliczenie to ma charakter zupełny i należy uznać, że ustawodawca nie może rozszerzać kompetencji

Trybunału Konstytucyjnego w drodze ustaw.

Trybunał Konstytucyjny nie jest więc właściwy do rozstrzygania "wertykalnych" sporów kompetencyjnych -

nie jest to konieczne wobec unitarnej struktury państwa (organy samorządu terytorialnego mają możliwość
inicjować postępowanie przed Trybunałem w procedurze abstrakcyjnej kontroli norm). Trybunał Konstytucyjny
nie orzeka o ważności wyborów i referendów, bo dokonuje tego Sąd Najwyższy. Nie orzeka też o
odpowiedzialności osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie, bo dokonuje tego Trybunał Stanu.
Konstytucja z 1997 r. zlikwidowała instytucję powszechnie obowiązującej wykładni ustaw.

Spośród wskazanych wyżej czterech dziedzin właściwości Trybunału kontrola norm stanowi bez wątpienia

zadanie podstawowe. Istota kontroli norm polega na orzekaniu o hierarchicznej (pionowej) zgodności aktów
normatywnych (norm prawnych) niższego rzędu z aktami normatywnymi (normami prawnymi) wyższego rzędu
i na eliminowaniu tych pierwszych z systemu obowiązującego prawa w razie stwierdzenia braku zgodności.

Polski system kontroli norm daje zdecydowane pierwszeństwo kontroli a posteriori, czyli następczej, to

znaczy może dotyczyć tylko aktów normatywnych, które już zostały ustanowione albo już nabrały mocy
obowiązującej, albo znajdują się jeszcze w okresie vacatio legis. Tylko wyjątkowo kontrola norm może przybrać
charakter prewencyjny - a priori (uprzedni), a jedynym podmiotem uprawnionym do jej inicjowania jest
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.

-pytania prawne – TK rozpatruje pod względem zgodności przepisu a nie orzeczenia sądu z Konstytucją

9. Inicjowanie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym
art. 191-193 Konst.

Art. 191.



Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego
wystąpić mogą:

1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady
Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes
Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby
Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,

2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,

3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,

4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze
organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,

5) kościoły i inne związki wyznaniowe,

6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.



Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt
normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 192.

Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 189, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent
Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu
Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.

Art. 193.

Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu
normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi
na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

art. 32 ust. o TK

Artykuł 32



Wniosek albo pytanie prawne powinny odpowiadać wymaganiom dotyczącym pism procesowych, a
ponadto zawierać:

1) wskazanie organu, który wydał kwestionowany akt normatywny,
2) określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części,
3) sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub
ustawą kwestionowanego aktu normatywnego,
4) uzasadnienie postawionego zarzutu, z powołaniem dowodów na jego poparcie.



Wniosek pochodzący od organu lub organizacji, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5
Konstytucji, powinien zawierać także powołanie przepisu prawa lub statutu, wskazującego, że
kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.



Pytanie prawne powinno także wskazywać, w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć
wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą pytanie zostało postawione, a ponadto
wymienić organ, przed którym toczy się postępowanie w sprawie oraz oznaczenie sprawy.

10. Moc wiążąca orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego
art. 190 i 239 Konst.:

Art. 190.

•

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są
ostateczne.

•

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają
niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był
ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

•

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak
Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu
normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o
ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. W przypadku
orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie
budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu
normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

•

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową
międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało
wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub
rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania,
uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w
przepisach właściwych dla danego postępowania.

•

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 239.



W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o
niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są
ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie Trybunału
Konstytucyjnego większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Trybunału
Konstytucyjnego.



Postępowanie w sprawach o ustalenie przez Trybunał Konstytucyjny powszechnie
obowiązującej wykładni ustaw wszczęte przed wejściem w życie Konstytucji podlega
umorzeniu.



Z dniem wejścia w życie Konstytucji uchwały Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustalenia
wykładni ustaw tracą moc powszechnie obowiązującą. W mocy pozostają prawomocne wyroki
sądu oraz inne prawomocne decyzje organów władzy publicznej podjęte z uwzględnieniem
znaczenia przepisów ustalonego przez Trybunał Konstytucyjny w drodze powszechnie
obowiązującej wykładni ustaw.

11. Skarga konstytucyjna
art. 79 Konst.:

Art. 79.

 Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na

zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w
sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie
którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub
prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

 Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56.

Art. 56.

 Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach

określonych w ustawie.

 Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed

prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi
Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.

wykł:

Warunki konieczne do zaistnienia możliwości wniesienia skargi:

- zapadł już ostateczny, prawomocny wyrok

- wykorzystano już wszystkie inne środki odwoławcze

- minęły maksymalnie 3 miesiące od dostarczenia wyroku prawomocnego

- wykazano jakie prawa i wolności ujęte w Konstytucji zostały naruszone przez wyrok

Procedura rozpatrywania skargi:

-tzw. przymus adwokacko-radcowski, tzn. jedynie radca prawny lub adwokat mają prawo sporządzenia ważnej
skargi konstytucyjnej

-jeżeli zainteresowanego nie stać na opłacenie adwokata lub radcy, może wystąpić do sądu rejonowego o
przyznanie go z urzędu

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

-przebieg:

12. Pojęcie i geneza odpowiedzialności konstytucyjnej
wykł:
Odpowiedzialność konstytucyjna – uprawnienie Izby Niższej Parlamentu do postawienia w stan oskarżenia osób
wskazanych w Konstytucji za naruszenie przepisów Konstytucji lub ustawy.
(!!!patrz pyt.14.!!!)

Francja:
13.07.1789 – ustawa o odpowiedzialności ministrów
27.04.1791 – ustawa o organizacji ministerstw
obie te ustawy przewidywały postawienie w stan oskarżenia ministrów za naruszenie prawa, bezpodstawne
naruszenie funduszy państwa etc.

13. Skład i kadencja Trybunału Stanu
art. 199 Konst.:

Art. 199.

•

Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków
wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy
przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni
mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.

•

Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

•

Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i
podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

wykł:

Wymagania wobec kandydata:
- wymagane obywatelstwo polskie

Katowice 2008

SKARGA -->

WSTĘPNE BADANIE -->

a)odmowa nadania dalszego biegu – gdy
stwierdzenie oczywistej bezzasadności
skargi lub nieuzupełnienie braków
formalnych w określonym terminie

b)zawieszenie, wstrzymanie wydania
wyroku, gdy wykonanie wyroku
powoduje nieodwracalne szkody dla
skarżącego lub narusza ważny interes
społeczny

ROZPRAWA PRZED TK

a)stwierdzenie zgodności z
Konstytucją, czyli odrzucenie
skargi

b)stwierdzenie niezgodności z
Konstytucją, czyli uznanie
skargi i uchylenie wadliwego
wyroku

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

- nie mogą być zatrudnieni w administracji rządowej
- mający pełnię praw publicznych
Zakończenie kadencji:
- można samemu zrzec się funkcji
- uznany za trwale niezdolnego do wykonywania obowiązków
- skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo
=> w tych przypadkach przedwczesny wybór uzupełniający skład TS
14. Kompetencje Trybunału Stanu
art. 198 Konst.:

Art. 198.

•

Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie
swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:
Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes
Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady
Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie
ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

•

Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i
senatorowie w zakresie określonym w art. 107.

•

Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.

art. 1-3 ust. o TS:

Art. 1. 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie
swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:
1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
2) Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,
3) Prezes Narodowego Banku Polskiego,
4) Prezes Najwyższej Izby Kontroli,
5) członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
6) osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,
7) Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.
2. W zakresie określonym w art. 107 Konstytucji odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ponoszą również
posłowie i senatorowie.

Art. 2. 1. Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za naruszenie
Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa.
2. W okresie sprawowania urzędu Prezydenta nie biegnie przedawnienie odpowiedzialności karnej za te
przestępstwa, za które osoba sprawująca ten urząd nie została postawiona w stan oskarżenia przed Trybunałem
Stanu.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, którzy tymczasowo
wykonują obowiązki Prezydenta.
4. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji
lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.
5. Osoby, o których mowa w ust. 4, mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej przed Trybunałem Stanu
za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem, jeżeli w uchwale Sejmu o pociągnięciu do
odpowiedzialności konstytucyjnej tych osób łączne pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej i karnej
uznano za celowe. W takim przypadku Trybunał Stanu przejmuje do łącznego rozpoznania sprawę, która toczy
się już przed sądem.

Art. 3. Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny, którymi osoby wymienione w art. 1 ust. 1, w
związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, chociażby nieumyślnie, naruszyły
Konstytucję lub ustawę.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

15. Kary orzekane przez Trybunał Stanu
art. 25-26 ust. o TS:

Art. 25. 1. Za czyny określone w art. 3, o ile nie wypełniają znamion przestępstwa, Trybunał Stanu wymierza
łącznie lub osobno następujące kary:
1) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta, do Sejmu, do Senatu oraz do organów
stanowiących jednostek samorządu terytorialnego,
2) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną
odpowiedzialnością w organach państwowych i w organizacjach społecznych,
3) utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich
uzyskania.
1a. Za naruszenie zakazów, o których mowa w art. 107 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Stanu orzeka pozbawienie
mandatu poselskiego.
2. Kary dotyczące utraty praw i zakazów, o których mowa w ust. 1, mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat.
3. W razie uznania przez Trybunał Stanu chociażby nieumyślnego popełnienia czynów określonych w art. 2 ust.
1 i art. 3 Trybunał orzeka odpowiednio w odniesieniu do Prezydenta - złożenie z urzędu, a w odniesieniu do
pozostałych osób, z zastrzeżeniem ust. 1a - utratę zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest
odpowiedzialność konstytucyjna.
4. Trybunał Stanu z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu lub szczególne okoliczności
sprawy może poprzestać na uznaniu winy oskarżonego.

Art. 26. Za czyny wypełniające znamiona przestępstwa Trybunał Stanu wymierza kary przewidziane w
ustawach karnych.

(Art. 32. k.k.

Karami są:

103.grzywna,
104.ograniczenie wolności,
105.pozbawienie wolności,
106.25 lat pozbawienia wolności,
107.dożywotnie pozbawienie wolności.

Art. 39. k.k.
Środkami karnymi są:

1) pozbawienie praw publicznych,
2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub
prowadzenia określonej działalności gospodarczej,
2a) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją
małoletnich lub z opieką nad nimi,
2b) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca
pobytu bez zgody sądu,
3) zakaz prowadzenia pojazdów,
4) przepadek,
5) obowiązek naprawienia szkody,
6) nawiązka,
7) świadczenie pieniężne,
8) podanie wyroku do publicznej wiadomości.)

16. Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości
art. 175 Konst.:

Art. 175.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

•

Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy
powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

•

Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.

17. Zasada prawa do sądu – geneza i treść
art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 Konst.:

Art. 45.

 Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej

zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Art. 77.

 Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności

lub praw.

wykł:
-prawo dostępu do sądu
-sprawę ma rozpoznać bezstronny, właściwy, niezależny, niezawisły sąd
-każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy przez w.w. sąd
-prawo do uzyskania przed sądem ostatecznego rozstrzygnięcia
Od 60lat dwojako rozumiana ustawa zas. prawa do sądu:
1.powierzenie spraw organom niesądowym, ale można się od tego organu odwołać do sądu właściwego (skarga)
2.w Konst. zakaz powierzania organom niesądowym wymiaru sprawiedliwości, ale wyj. musi istnieć- kontrola
sądu, postępowanie mandatowe, policja, straż miejska

18. Gwarancje prawa do sądu
art. 45 Konst.:

Art. 45.

•

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej
zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

•

Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo
państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny
ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.

19. Zasada udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości
art. 182 Konst.:

Art. 182.

Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.

wykł:

-art.4 Konst – Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio
- prawo o USP – obywatele biorą udział w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości poprzez uczestnictwo
ławników w sądzie 1szej inst. Chyba, że ustawa stanowi inaczej w post odwoławczym tylko fachowcy. Obecnie
obywatele uczestniczą w bardzo niewielkim zakresie spraw, wręcz jest to sytuacja wyjątkowa

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

- sprawy karne: wyłącznie zbrodnie-3osobowy skład (1sędzia zawodowy + 2ławników), zagrożone
dożywociem-5osobowy skład (2sędziów zawodowych + 3ławników)
- sprawy cywilne: prawo pracy-o nawiązanie i wygaśnięcie pracy, o wypowiedzenie, bezskuteczne sprawy o
przywrócenie na poprzednie stanowisko, sprawy o odszkodowanie w razie bezprawnego rozwiązania umowy o
pracę, sprawy ze stosunków rodzinnych-rozwód, separacja, rozwiązanie stosunków przysposobienia(adopcji),
unieważnienie uznania dziecka, o ograniczenie władzy rodzicielskiej, o przysposobienie.

20. Zasada niezawisłości sędziowskiej – treść i zakres
art. 178 Konst.:

Art. 178.

•

Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz
ustawom.

•

Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz
zakresowi ich obowiązków.

•

Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić
działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i
niezawisłości sędziów.

wykł:

-sędzia wydaje wyrok na podstawie własnego przekonania, Konstytucji i ustaw

-sędzia a rozporządzenia – obowiązek stosowania się do rozporządzeń pojawia się jedynie gdy owe
rozporządzenie jest zgodne z ustawą (wydane przez odpowiedni organ na podstawie delegacji w ustawie ),
zostało w należyty sposób opublikowane, nie jest sprzeczne z obowiązującymi ustawami ; obejmuje zarówno
sędziów zawodowych , jaki i ławników

Niezawisły, czyli:
-istnieje zakaz wpływania na decyzje sędziego, dot. kierunku rozpoznania sprawy i treści orzeczenia
-sędzia jest samodzielny w rozstrzyganiu wszelkich zagadnień faktycznych i prawnych
-samodzielnie podejmuje, wydaje wszelkie orzeczenia w toku postępowania (nikt nie może go zastąpić ani
zwolnić)
-sędzia nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej lub dyscyplinarnej za orzeczenie wydane zgodnie
z władnym przekonaniem, w granicach prawa i swobodnej oceny dowodów, ale obowiązują go zasady
logicznego rozumowania i wykładni prawa

Wyjątki od niezawisłości:
-sędziego karnego wiąże prawomocny wyrok (orzeczenie prawnokształtujące), np. sąd karny musi przyjąć, że na
podstawie orzeczenia sądu cywilnego np. zapadł rozwód między małżonkami
zapatrywanie prawne – sugestie interpretacji przepisu prawnego
wskazanie – określenie kierunku postępowania dowodowego
-jeśli do Sądu Najwyższego są kierowane pytania prawne – wiążą one odpowiedni organ (sąd) pytający w danej
sprawie
-wykładnia abstrakcyjna SN (nie dotyczząca konkretnej sprawy tylko przepisu) również wiąże, jeśli została
wpisana, uznana jako zasada prawna

21. Gwarancje niezawisłości sędziowskiej
art. 178. ust. 3 Konst: patrz wyżej

wykł:
Zakres przedmiotowy niezawisłości – dotyczy tylko sfery orzekania, nie dotyczy sfery administracyjnej
Przepisy urealniające niezawisłość to gwarancje niezawisłości sędziowskiej:
a) ustrojowo-organizacyjne
-odpowiedni poziom etyczno-moralny sędziego
-odpowiednie wykształcenie sędziego

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

-stałość zawodu sędziowskiego (brak kadencyjności)
-niepołączalność zawodu sędziowskiego z innymi zawodami (oprócz działalności dydaktycznej w szkole
wyższej)
-materialna niezależność sędziego
-immunitet sędziowski (zgoda sądu dyscyplinarnego)
-samorząd sędziowski (decydują o powołaniu sędziego)
b) gwarancje procesowe
-jawność rozprawy
-tajność narady sędziowskiej (brak wyjątków)
-kolegialność składu orzekającego
-zasada swobodnej oceny dowodów

22. Zasada jednoosobowego orzekania i zasada kolegialności
wykł.:
Zasada kolegialności:
-bardziej demokratyczna
-bardziej obiektywna
-większe uznanie
-wszechstronne rozpoznanie
-zmniejszenie liczby błędów
Zasada jednoosobowego orzekania:
-szybsze rozpoznanie sprawy
-bardziej ekonomiczne
-w sądach 1szej instancji
Art. 28. k.p.k. § 1. Na rozprawie głównej sąd orzeka w składzie jednego sędziego, jeżeli ustawa nie stanowi
inaczej. Sędzia ma prawa i obowiązki przewodniczącego.
§ 2. W sprawach o zbrodnie sąd orzeka w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.
§ 3. Ze względu na szczególną zawiłość sprawy sąd pierwszej instancji może postanowić o rozpoznaniu jej w
składzie trzech sędziów.
§ 4. W sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę dożywotniego pozbawienia wolności, sąd
orzeka w składzie dwóch sędziów i trzech ławników.
Art. 29. k.p.k. § 1. Na rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej sąd orzeka w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa
nie stanowi inaczej.
§ 2. Apelację lub kasację od wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności rozpoznaje sąd w
składzie pięciu sędziów.
Art. 30. k.p.k. § 1. Na posiedzeniu sąd rejonowy i sąd okręgowy orzeka jednoosobowo, a sąd apelacyjny i Sąd
Najwyższy - w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
§ 2. Sąd odwoławczy na posiedzeniu orzeka w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
Art. 47. k.p.c. § 1. W pierwszej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego, chyba że przepis
szczególny stanowi inaczej.
§ 2. W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników
rozpoznaje sprawy:
1) z zakresu prawa pracy o:

a) ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia

stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z
nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy
wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy,

b) naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane,
c) odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu;

2) ze stosunków rodzinnych o:

a) rozwód,
b) separację,
c) unieważnienie uznania dziecka,
d) rozwiązanie przysposobienia.

§ 3. Postanowienia poza rozprawą oraz zarządzenia wydaje przewodniczący.
§ 4. Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych, jeżeli uzna to za
wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

23. Zasada instancyjności

art. 176 ust.1, art. 236 ust. 2 Konst.:

Art. 176.

 Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.

Art. 236.

 Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania

przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia
wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy
dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Funkcje
-prewencyjna – samo istnienie systemu kontroli powoduje, że 1 instancja w obawie przed kontrola ze strony
2giej instancji wydaje wyroki słuszne, przemyślane
-represyjna – działalność organów może być reformowana (zmieniana lub uchylana) w toku instancji

Rodzaje kontroli
a) ściśle procesowa
-powierzenie kontroli organowi wyższego rzędu, lepiej wykwalifikowanemu
dewolutywność – przesunięcie sprawy do organu wyższego rzędu
Rodzaje dewolutywności
-> bezwzględna – zawsze przekazanie organowi wyższej instancji, np. apelacja w sprawach karnych
-> względna – istnieje możliwość uwzględnienia środka odwoławczego w toku Iszej instancji, np. uwzględnienie
zarzutów W CAŁOŚCI przez ten sam skład sędziowski, który wydał kwestionowaną decyzję
-> spłaszczona – zawsze na tym samym poziomie instancji, np. do prezesa tego sądu lub do innego składu
orzekającego tego samego sądu

zasada skargowości – sąd działa tylko na podstawie skargi wniesionej przez organ do tego uprawniony

b)administracyjno-nadzorcza
Minister Sprawiedliwości i prezesi poszczególnych sądów

Art. 78. Konstytucji

Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej
zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.

Art. 176. Konstytucji

1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.

24.Zasada obiektywizmu

wykł.:
Organy procesowe (sędziowie, organy prowadzące postępowanie przygotowawcze, oskarżyciele publiczni) są
zobowiązane do zachowania bezstronnego stosunku do stron, uczestników postępowania – nie mogą w
uprzywilejowany sposób traktować jedną ze stron, a do drugiej odnosić się w sposób niechętny.
Gwarancją bezstronności jest instytucja wyłączenia sędziego
• z mocy ustawy – osobisty stosunek sędziego do sprawy
• na wniosek – strony mogą wnioskować o wyłączenie sędziego z postępowania jeżeli istnieją uzasadnione
okoliczności świadczące o naruszeniu bezstronności przez sędziego od rozpoznania tej konkretnej sprawy
Sędziowie powinni uwzględniać dowody na korzyść i na niekorzyść oskarżonego.
Sąd w procesie karnym ma obowiązek aktywnego uczestniczenia w nim – zasada konstrukcyjności procesu
karnego.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Oskarżyciel publiczny na gruncie procesu karnego ma prawo do wnoszenia środków odwoławczych na
niekorzyść / korzyść oskarżonego.

25. Skład i kadencja Krajowej Rady Sądownictwa
art. 187 Konst.:

Art. 187.

•

Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:

1) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa
Naczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta
Rzeczypospolitej,

2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów
powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,

3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków
wybranych przez Senat spośród senatorów.

•

Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch
wiceprzewodniczących.

•

Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.

•

Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej
członków określa ustawa.

art. 4-7 i 10 ust. o KRS:
Art. 4.
1. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego
i Minister Sprawiedliwości są członkami Rady przez okres pełnienia tych
funkcji.
2. W przypadku niemożności uczestnictwa w posiedzeniu plenarnym Rady osoby
lub osób, o których mowa w ust. 1, na posiedzeniu plenarnym może być obecny
upoważniony przedstawiciel Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa
Naczelnego Sądu Administracyjnego albo Ministra Sprawiedliwości. [Przedstawiciel
może wyrażać stanowisko w każdej sprawie,] jednakże bez prawa głosu.
Ust. 2 w części obejmującej zaznaczone wyrazy niezgodny z Konstytucją - wyrok TK (Dz.U. z 2008 r. Nr
72, poz. 427).
Art. 5.
1. Osoba powołana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pełni swoje funkcje
w Radzie bez oznaczania okresu kadencji i może być odwołana w każdym czasie.
2. Mandat osoby powołanej przez Prezydenta wygasa najpóźniej w ciągu trzech
miesięcy po zakończeniu kadencji Prezydenta.
Art. 6.
1. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wybiera spośród posłów czterech członków Rady
na okres swojej kadencji.
2. Senat Rzeczypospolitej Polskiej wybiera spośród senatorów dwóch członków
Rady na okres swojej kadencji.
3. Kadencja członków Rady wybranych przez Sejm i Senat upływa najpóźniej w
ciągu trzech miesięcy po zakończeniu kadencji Sejmu i Senatu.
Art. 6a.
Sędzia może pełnić funkcję wybieranego członka Rady tylko dwie kadencje.

Art. 7.
1. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego wybiera spośród sędziów tego
Sądu dwóch członków Rady na okres kadencji.
2. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wspólnie z

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

przedstawicielami zgromadzeń ogólnych wojewódzkich sądów administracyjnych
wybiera spośród sędziów sądów administracyjnych dwóch członków Rady
na okres kadencji.
3. Zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów apelacji wybiera spośród
sędziów sądów apelacyjnych dwóch członków Rady na okres kadencji.
4. Zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów okręgów wybiera spośród
swego grona ośmiu członków Rady na okres kadencji.
5. Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych wybiera spośród swego grona jednego
członka Rady na okres kadencji.

26. Kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa

art. 186 Konst.:

Art. 186.



Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.



Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w
sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one
niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

art. 2-3 ust. o KRS:
Art. 2.
1. Rada wykonuje zadania określone w ustawach, a w szczególności:
1) podejmuje uchwały w sprawach wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego
o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej aktów normatywnych
w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów,
2) rozpatruje i ocenia kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach
sędziów Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego
oraz na stanowiska sędziowskie w sądach powszechnych, wojewódzkich
sądach administracyjnych i w sądach wojskowych,
3) przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wnioski o powołanie
sędziów w Sądzie Najwyższym, Naczelnym Sądzie Administracyjnym, sądach
powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i sądach wojskowych,
4) rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziego w stan spoczynku,
5) rozpatruje wystąpienia sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowisko
sędziowskie,
6) wybiera rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych,
7) wyraża opinie w sprawie powołania i odwołania prezesa albo wiceprezesa
sądu powszechnego albo sądu wojskowego,
8) uchwala zbiór zasad etyki zawodowej sędziów i czuwa nad ich przestrzeganiem.

2. Rada ponadto:
1) wypowiada się o stanie kadry sędziowskiej,
2) ustala kryteria oceny kandydatów na stanowiska sędziowskie, przeprowadzanej
przez prezesów sądów okręgowych i apelacyjnych,
pkt 2 niezgodny z Konstytucją - wyrok TK (Dz.U. z 2007 r. Nr 227, poz. 1680)
3) opiniuje projekty aktów prawnych w sprawach wynagrodzeń sędziowskich
oraz przedstawia wnioski w tym zakresie,
4) opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących sądownictwa i sędziów,
5) opiniuje programy szkolenia aplikantów sądowych, zakres i sposób prowadzenia
egzaminów sędziowskich i ustalania ich wyników,
6) opiniuje zasady oceny pracy asesorów sądowych,
7) wyraża stanowisko w sprawach dotyczących sądów i sędziów, wniesionych
pod obrady Rady przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz inne organy
władzy publicznej i organy samorządu sędziowskiego,
8) czuwa nad przestrzeganiem zasad etyki zawodowej i w przypadku uzyskania
wiarygodnej informacji o przewinieniu służbowym, w tym o oczywistej i

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

rażącej obrazie przepisów prawa i uchybieniu godności urzędu, występuje z
żądaniem podjęcia czynności dyscyplinarnych wobec sędziego,
9) opiniuje kandydatów na Dyrektora Krajowego Centrum Szkolenia Kadr Sądów
Powszechnych i Prokuratury spośród sędziów,
10) wskazuje 2 członków Rady Programowej Krajowego Centrum Szkolenia
Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury.

3. Rada przedstawia Sejmowi, Senatowi i Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej,
nie później niż do 31 maja roku następnego, informację z rocznej działalności
Rady oraz postulaty co do aktualnych problemów i potrzeb wymiaru sprawiedliwości.
Nad informacją w Sejmie i Senacie nie przeprowadza się głosowania.
[Art. 2a.
1. Do zadań Rady należy także inspirowanie i wspieranie działań mających na celu
ujednolicanie wykładni prawa w orzecznictwie sądów.
2. Informację o podejmowanych działaniach na rzecz ujednolicania wykładni prawa
w orzecznictwie sądów, Rada zamieszcza w informacji, o której mowa w art.
2 ust. 3.]
Art. 2a niezgodny z Konstytucją - wyrok TK (Dz.U. z 2008 r. Nr 72, poz. 427).
<Art. 2b.
Rozpatrując wniosek o powołanie sędziego sądu rejonowego na stanowisko sędziego
sądu okręgowego w sądzie rejonowym albo sędziego sądu okręgowego na
stanowisko sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym, Rada może odmówić
przedstawienia kandydatury Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej
dodany art. 2b wchodzi w życie z dn. 1.07.2008 r. (Dz.U. z 2007 r. Nr 136, poz. 959).
wyłącznie w razie stwierdzenia, że kandydat nie spełnia warunków, wymaganych
na podstawie art. 63a i 64a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju
sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, z późn. zm.1)).>
Art. 3.
1. Rada może zarządzić przeprowadzenie:
1) wizytacji sądu albo jego jednostki organizacyjnej,
2) lustracji działalności sądu w określonym zakresie,
3) lustracji pracy sędziego, którego indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu
przez Radę.

2. Czynności, o których mowa w ust. 1, nie mogą wkraczać w dziedzinę, w której
sędziowie są niezawiśli.
3. Czynności, o których mowa w ust. 1, mogą być przeprowadzane przez członków
Rady lub przez sędziów delegowanych do Biura Rady na podstawie odrębnych
przepisów.
4. Przeprowadzenie czynności, o których mowa w ust. 1, Rada może zarządzić z
urzędu lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości, Pierwszego Prezesa Sądu
Najwyższego lub Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.

27. Organizacja Sądu Najwyższego (wykł. art.183 ust.3 Konstytucji art. 3, 9-10, 13-15 u. SN)

Art. 183.

3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na

sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie
Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

Art. 3.

§1. Sąd Najwyższy dzieli się na Izby:

1) Cywilną;
2) Karną;
3) Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych;
4) Wojskową.

§2. Wewnętrzną organizację Sądu Najwyższego, szczegółowy podział spraw między

izby oraz zasady wewnętrznego postępowania określa regulamin Sądu

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Najwyższego, uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

§3. Regulamin Sądu Najwyższego podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym

Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
.

Art. 9.

Organami Sądu Najwyższego są: Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Sądu
Najwyższego, Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, zgromadzenie
sędziów izby Sądu Najwyższego i Kolegium Sądu Najwyższego.

Art. 10.

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jest powoływany przez Prezydenta Rzeczypospo-litej Polskiej na
sześcioletnią kadencję spośród sędziów Sądu Najwyższego w stanie czynnym.

Art. 13.

§1. Prezes Sądu Najwyższego jest zastępcą Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego

i kieruje pracą poszczególnej izby.

§2. Prezesa Sądu Najwyższego powołuje i odwołuje, na wniosek Pierwszego Prezesa

Sądu Najwyższego, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej spośród sędziów Sądu Najwyższego w
stanie czynnym.

Art. 14.

Samorząd stanowią wszyscy sędziowie Sądu Najwyższego w stanie czynnym. W skład samorządu nie
wchodzą sędziowie delegowani do pełnienia czynności sędziowskich w Sądzie Najwyższym.

Art. 15.

Organami samorządu są: Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, zgromadzenie sędziów
izby Sądu Najwyższego oraz Kolegium Sądu Najwyższego.

Wykład:

Skład SN:

1. Pierwszy Prezes SN
2. Prezesi SN (w liczbie 4)
3. Izby SN
4. Organy kolegialne (samorządowe) SN
5. Sędziowie SN

1.Pierwszy Prezes SN



6 letnia kadencja



powołany przez prezydenta spośród 2 kandydatów zaproponowanych przez Zgromadzenie Ogólne
Sędziów SN



reprezentuje SN



przełożony sędziów SN



przygotowuje projekt informacji o działalności SN



ma prawo zasygnalizować parlamentowi luki w prawie



przedstawia prezydentowi i KRS sprawozdanie z całorocznej pracy SN

2. Prezesi SN (w liczbie 4)



wybierani i powoływani przez prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez Pierwszego
Prezesa SN



kierują izbami SN



projekt informacji o pracy izby SN



zwoływanie posiedzeń składów sędziowskich w danej izbie

3. Izby SN

1. Izba cywilna SN:



nadzór nad działalnością sądów w sprawach cywilnych i gospodarczych

2. Izba karna SN:



nadzór nad sprawami karnymi które należą do właściwosci sądów powszechnych

3. Izba pracy ubezpieczeń społecnzych i spraw publicznych:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji



nadzór nad działalnościa orzeczniczą z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

4. Izba wojskowo SN:



nadzór nad działalnościa orzeczniczą sądów wojskowych

4. Organy kolegialne (samorządowe) SN:
Sędziowie delegowani do SN nie mają prawa uczestniczyc w organach kolegialnych.

6. Zgromadzenie ogólne sędziów SN
7. Zgromadzenie ogólne sędziów izb SN
8. Kolegium SN

5. Sędziowie SN:



88 etatów



5 etatów prezesów (w tym 1 prezes)

Aby zostać sędzią SN:



obywatelstwo polskie



pelnia praw publicznych



wykształcenie prawnicze – mgr. Prawa



wysoki poziom wiedzy prawniczej



doświadczenie, min. 10 letni staż pracy na stanowisku sędziego bądź prokuratora, adwokata, notariusza,
radcy prawnego



nieskazitelny charakter



pełna zdolność do czynności prawnych

Kancelaria I Prezesa SN



wykonywanei funkcji administracyjno-gospodarczych, finansowych, SN



szef kancelarii powoływany przez I prezesa

Biuro studiów i analiz



piecza nad zgodnościa z prawem i jednolitością orzecznictwa sądów



czuwanie nad spójnościa i jednolitością prawa stosowanego przez sądy



publikacja orzeczeń SN

28. Kompetencje Sądu Najwyższego (wykł., art 183 ust. 1 i 2 Konstytucji, art. 1 u. SN)

Art. 183.

1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych

w zakresie orzekania.

2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.

Art. 1.

Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym do:

1) sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez:

a) zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości

orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych przez rozpoznawanie
kasacji oraz innych środków odwoławczych,

b) podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne,
c) rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawach;

2) rozpoznawania protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów

do Sejmu i Senatu oraz wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a
także ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego;

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

2a) rozpoznawania protestów wyborczych w wyborach do Parlamentu Europejskiego;

3) opiniowania projektów ustaw i innych aktów normatywnych na podstawie

których orzekają i funkcjonują sądy, a także innych ustaw w zakresie, w
którym uzna to za celowe;

4) wykonywania innych czynności określonych w ustawach.

Wykład:
Każdy sąd odwoławczy moze przekazać SN zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni prawa



można pozostawić pytanie prawne bez rozpoznania gdy :
1. zwrócił się z nim organ nieuprawniony
2. nie dotyczy ono kwestii prawnych



można przyjąć tą sprawę do rozpoznania przez SN



SN może przedstawić zagadnienie prawne szerszemu składowi (7os.)



SN może wydać uchwałę (udzuelic odp.) która dotyczy interpretacji prawa



SN może odmówić interpretacji, jeżeli uzna, iz ten przepis nie budzi wątpliwości interpretacyjnych



SN może umorzyć postępowanie, jeżeli wykładnia okaże się zbędna

29. Udzielanie wykładni w konkretnej sprawie (wykł., art. 59 u. SN)

Art. 59.

Jeżeli Sąd Najwyższy, rozpoznając kasację lub inny środek odwoławczy, poweźmie
poważne wątpliwości co do wykładni prawa, może odroczyć rozpoznanie sprawy i
przedstawić zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów tego
Sądu.

Wykład:
3sędziów -> 7sędziów -> izba -> 2 izby połączone lub większa ilość izb połączonych -> cały skład

SN

30. Udzielanie wykładni przez Sąd Najwyższy nie związanej z konkretną sprawą (art. 60-61
u. SN)

Art. 60.

§1. Jeżeli w orzecznictwie sądów powszechnych, sądów wojskowych lub Sądu

Najwyższego ujawnią się rozbieżności w wykładni prawa, Pierwszy Prezes Sądu
Najwyższego może przedstawić wniosek o ich rozstrzygnięcie Sądowi Najwyższemu
w składzie siedmiu sędziów lub innym odpowiednim składzie.

[§2. Z wnioskiem, o którym mowa w § 1, mogą wystąpić również Rzecznik Praw

Obywatelskich, Prokurator Generalny oraz, w zakresie swojej właściwości,
Rzecznik Ubezpieczonych.]

<§ 2. Z wnioskiem, o którym mowa w § 1, mogą wystąpić również Rzecznik

Praw Obywatelskich i Prokurator Generalny oraz, w zakresie swojej właściwości,

Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego i Rzecznik Ubezpieczonych.>

Art. 61.

§1. Jeżeli skład Sądu Najwyższego uzna, że przedstawione zagadnienie wymaga

wyjaśnienia, a rozbieżności - rozstrzygnięcia, podejmuje uchwałę, w przeciwnym
razie odmawia jej podjęcia, a jeżeli podjęcie uchwały stało się zbędne -
umarza postępowanie.

§2. Jeżeli skład siedmiu sędziów uzna, że znaczenie dla praktyki sądowej lub powaga

występujących wątpliwości to uzasadniają, może zagadnienie prawne lub
wniosek o podjęcie uchwały przedstawić składowi izby, natomiast izba - składowi
dwóch lub więcej izb albo pełnemu składowi Sądu Najwyższego.

§3. O posiedzeniu pełnego składu Sądu Najwyższego, składu izby (izb) zawiadamia

się Prokuratora Generalnego. Udział Prokuratora Generalnego lub jego zastępcy
w tym posiedzeniu jest obowiązkowy. W posiedzeniach pozostałych

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

składów Sądu Najwyższego może brać udział prokurator Prokuratury Krajowej,
natomiast w Izbie Wojskowej - prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej.

§4. O posiedzeniu Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów, wyznaczonym

w celu rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego przedstawionego w konkretnej
sprawie, zawiadamia się ponadto obrońców oraz pełnomocników w osobach
adwokatów i radców prawnych, a także osoby uprawnione do sporządzania kasacji
w sprawach cywilnych. Prezes Sądu Najwyższego może ich zobowiązać
do przedstawienia na piśmie przed posiedzeniem wniosków co do kierunku
rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia.

§5. Postanowienie o przedstawieniu zagadnienia prawnego, wniosek o podjęcie

uchwały oraz uchwała Sądu Najwyższego wymagają pisemnego uzasadnienia.

§6. Uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu

całej izby z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych. Skład siedmiu
sędziów może postanowić o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej.

31. System sądów powszechnych (wykł., art 177 Konstytucji, art. 1 i 10 u.s.p.)

Art. 177.

Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z wyjątkiem
spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.

Art. 1.

§1. Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy okręgowe oraz sądy apelacyjne.
§2. Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości w zakresie nienależącym do sądów

administracyjnych, sądów wojskowych oraz Sądu Najwyższego.

§3. Sądy powszechne wykonują również zadania z zakresu ochrony prawnej, powierzone w drodze

ustaw.

§4. Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o sądach bez bliższego ich określenia, rozumie się przez to

sądy powszechne.

Art. 10.

§1. Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin; w uzasadnionych przypadkach

może być utworzony więcej niż jeden sąd rejonowy w obrębie tej samej gminy.

§2. Sąd okręgowy tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych, zwanego

dalej "okręgiem sądowym".

§3. Sąd apelacyjny tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch okręgów sądowych,

zwanego dalej "obszarem apelacji".

32. Organizacja wewnętrzna sądów powszechnych ( art. 11 i 43 u.s.p.)

Art. 11.

§1. Sądy dzielą się na wydziały.
§2. Wydziałem kieruje przewodniczący wydziału, którym jest prezes albo wiceprezes sądu lub inny

sędzia.

§3. Funkcję przewodniczącego wydziału w sądzie apelacyjnym i okręgowym powierza sędziemu prezes

tego sądu, a w sądzie rejonowym, na wniosek prezesa tego sądu, prezes przełożonego sądu
okręgowego. Przed powierzeniem funkcji przewodniczącego wydziału prezes zasięga opinii
właściwego kolegium sądu.

§4. W tym samym trybie prezes sądu zwalnia sędziego z funkcji przewodniczącego wydziału.

Art. 43.

§1. Sąd może pełnić czynności poza swoją siedzibą, a w razie konieczności także poza obszarem swojej

właściwości, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości lub jeżeli przez to nastąpi znaczne
zmniejszenie kosztów.

§2. Minister Sprawiedliwości może zarządzić odbywanie stałych posiedzeń sądów poza siedzibą sądu.

33. Pomoc sądowa (art. 44 u.s.p.)

Art. 44.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

§1. W przypadkach przewidzianych w ustawach sądy są obowiązane wykonywać poszczególne

czynności sądowe na żądanie innych sądów oraz innych organów.

§2. Sądy są obowiązane udzielać pomocy sądowej również na żądanie sądów zagranicznych, jeżeli

wzajemność jest zapewniona; żądanie pomocy sądowej, skierowane przez Ministra
Sprawiedliwości, jest wiążące dla sądu wezwanego.

§3. Sądy są obowiązane wykonywać czynności dowodowe, w zakresie przewidzianym w przepisach o

postępowaniu cywilnym, na wniosek organów orzekających w przypadkach innych niż wymienione
w § 1 i 2, jeżeli wniosek został skierowany przez Ministra Sprawiedliwości.

§4. O wykonanie czynności wymienionych w § 3 należy zwrócić się do sądu rejonowego, w którego

obszarze właściwości czynność ma być wykonana.

34. Wydziały w sądzie rejonowym (art. 12 u.s.p.)

Art. 12.

§1. Sąd rejonowy dzieli się na wydziały:

1) cywilny - do spraw z zakresu prawa cywilnego,
2) karny - do spraw z zakresu prawa karnego, w tym do spraw o wykroczenia rozpoznawanych w

drugiej instancji,

3) rodzinny i nieletnich (sąd rodzinny) - do spraw:

a) z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego,
b) dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich,
c) dotyczących leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków odurzających i

psychotropowych,

d) należących do sądu opiekuńczego na podstawie odrębnych ustaw,

4) pracy (sąd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy,
5) ksiąg wieczystych - do prowadzenia ksiąg wieczystych oraz do innych spraw cywilnych z zakresu

postępowania wieczystoksięgowego.

§2. W sądzie rejonowym mającym siedzibę w mieście będącym siedzibą sądu okręgowego, w którym

jest utworzony wydział ubezpieczeń społecznych albo wydział pracy i ubezpieczeń społecznych, w
miejsce wydziału, o którym mowa w § 1 pkt 4, tworzy się wydział pracy i ubezpieczeń społecznych
do spraw z zakresu prawa pracy oraz do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, należących do
właściwości sądów rejonowych w tym samym okręgu sądowym.

§3. W sądzie rejonowym mającym siedzibę w mieście będącym siedzibą sądu okręgowego lub w

mieście na prawach powiatu tworzy się wydział gospodarczy albo wydziały gospodarcze (sąd
gospodarczy) - do spraw z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego, powierzonych sądom
gospodarczym (spraw gospodarczych).

§4. Do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 1 pkt 4, wyznacza się sędziów i ławników

wykazujących szczególną znajomość problematyki spraw pracowniczych, a do orzekania w
jednostkach, o których mowa w § 2, także sędziów i ławników wykazujących szczególną znajomość
celów ubezpieczenia i potrzeb osób ubezpieczonych.

§5. Do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 3, wyznacza się sędziów wykazujących

szczególną znajomość problematyki gospodarczej.

35. Sądy grodzkie (art. 13 u.s.p.)

Art. 13.

§1. W sądzie rejonowym mogą być tworzone, w jego siedzibie lub poza jego siedzibą, sądy grodzkie

jako wydziały lub wydziały zamiejscowe sądów rejonowych.

§2. Sądom grodzkim powierza się rozpoznawanie spraw:

1) o wykroczenia w pierwszej instancji,
2) o wykroczenia skarbowe i przestępstwa skarbowe zagrożone karą grzywny do 360 stawek

dziennych lub zagrożone karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do lat 2,

3) o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, z wyjątkiem spraw podlegających rozpoznaniu
z

udziałem ławników,

4) o pozostałe przestępstwa, podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym,
5) cywilnych podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym oraz dotyczących

depozytów sądowych i przepadku rzeczy.

§3. Sądy grodzkie tworzy i znosi Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia.W rozporządzeniu

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

o utworzeniu sądu grodzkiego należy określić jego siedzibę, obszar właściwości w granicach
obszaru właściwości sądu rejonowego oraz zakres spraw przekazanych do rozpoznawania sądowi
grodzkiemu, spośród spraw wymienionych w § 2. Przy tworzeniu i znoszeniu sądów grodzkich
należy kierować się ilością spraw wpływających do sądów oraz względami ekonomii postępowania
sądowego.

36. Wydziały w sądzie okręgowym (art. 16 u.s.p.)

Art. 16.

§1. Sąd okręgowy dzieli się na wydziały:

1) cywilny - do rozpoznawania w pierwszej instancji spraw cywilnych i rodzinnych oraz do

rozpoznawania w drugiej instancji spraw cywilnych oraz spraw należących do właściwości
sądów
rodzinnych, z wyjątkiem spraw przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego, jeżeli wobec
nieletniego zastosowano środek poprawczy lub gdy środek odwoławczy zawiera wniosek o
orzeczenie środka poprawczego,

2) karny - do spraw z zakresu prawa karnego w pierwszej i drugiej instancji oraz do spraw

rozpoznawanych w drugiej instancji przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego, jeżeli
wobec nieletniego zastosowano środek poprawczy lub gdy środek odwoławczy zawiera wniosek
o orzeczenie środka poprawczego,

3) penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych - do spraw penitencjarnych i

nadzoru nad sądowym postępowaniem wykonawczym w sprawach z zakresu prawa karnego,

4) pracy (sąd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy oraz wydział ubezpieczeń społecznych (sąd

ubezpieczeń społecznych) - do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych,

5) gospodarczy (sąd gospodarczy) - do spraw gospodarczych.

§2. W sądzie okręgowym, w którym wpływ spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

jest niewielki, zamiast odrębnych wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych tworzy się wydział
pracy i ubezpieczeń społecznych (sąd pracy i ubezpieczeń społecznych).

§3. Do orzekania w jednostkach organizacyjnych, o których mowa w § 1 pkt 4 oraz w § 2, wyznacza się

sędziów i ławników wykazujących szczególną znajomość problematyki spraw pracowniczych oraz
celów ubezpieczenia i potrzeb osób ubezpieczonych.

§4. Do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 1 pkt 5, wyznacza się sędziów wykazujących się

szczególną znajomością problematyki gospodarczej.

§5. W Sądzie Okręgowym w Warszawie działają ponadto jako wydziały:

1) odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki,

telekomunikacji i transportu kolejowego (sąd antymonopolowy),

2) odrębna jednostka organizacyjna do spraw rejestrowych powierzonych temu sądowi na podstawie

odrębnych przepisów.

37. Wydziały w sądzie apelacyjnym (art. 18 u.s.p.)

Art. 18.

§1. Sąd apelacyjny dzieli się na wydziały:

1) cywilny - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa cywilnego,

gospodarczego oraz rodzinnego i opiekuńczego,

2) karny - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa karnego,
3) pracy i ubezpieczeń społecznych - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa

pracy i ubezpieczeń społecznych.

§2. W Sądzie Apelacyjnym w Warszawie działa ponadto Wydział Lustracyjny.

38. Kolegium sądu apelacyjnego (art. 28-29 u.s.p.)

Art. 28.

§1. Kolegium sądu apelacyjnego składa się z trzech do pięciu członków, wybieranych przez

zgromadzenie ogólne sędziów apelacji spośród sędziów sądu apelacyjnego, a także z prezesa i
wiceprezesów sądu apelacyjnego. Liczbę członków kolegium pochodzących z wyboru ustala
zgromadzenie ogólne sędziów apelacji.

§2. Przewodniczącym kolegium sądu apelacyjnego jest prezes sądu apelacyjnego, a w razie jego

nieobecności - najstarszy służbą wiceprezes tego sądu.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

§3. Kadencja kolegium sądu apelacyjnego trwa dwa lata.
§4. Do podjęcia uchwał jest wymagana obecność co najmniej dwóch trzecich składu kolegium sądu

apelacyjnego. Uchwały zapadają większością głosów, a w razie równej liczby głosów przesądza
głos przewodniczącego.

§5. Kolegium sądu apelacyjnego zbiera się w zależności od potrzeb, co najmniej jednak raz na kwartał.

Posiedzenia kolegium zwołuje prezes sądu apelacyjnego z własnej inicjatywy lub na wniosek jednej
trzeciej liczby członków kolegium.

§6. W posiedzeniach kolegium uczestniczy z głosem doradczym dyrektor sądu apelacyjnego w

przypadku, o którym mowa w art. 29 § 1 pkt 9.

Art. 29.

§1. Kolegium sądu apelacyjnego realizuje zadania określone w ustawie, a w szczególności:

1) na wniosek prezesa sądu apelacyjnego ustala podział czynności w sądzie apelacyjnym, określa

zasady zastępstw sędziów, a także zasady przydziału spraw poszczególnym sędziom, chyba że
ustawa stanowi inaczej,

2) przedstawia zgromadzeniu ogólnemu sędziów apelacji opinię o kandydatach na stanowiska

sędziów,

3) wyraża opinię o kandydacie na wiceprezesa sądu apelacyjnego,
4) wyraża opinię o kandydatach do pełnienia w sądzie apelacyjnym funkcji przewodniczących

wydziałów, wizytatorów, kierownika szkolenia oraz funkcji albo stanowiska rzecznika
prasowego,

5) rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji sądów,
6) rozpatruje odwołania od rozstrzygnięcia prezesa sądu apelacyjnego, odmawiającego zgody na

podjęcie dodatkowego zatrudnienia przez sędziego,

7) wybiera zastępcę rzecznika dyscyplinarnego,
8) wyraża opinię w innych sprawach osobowych dotyczących sędziów,
9) wyraża opinię o projekcie planu finansowego, o którym mowa w art. 178 § 1,
10)wyraża opinię w innych sprawach przedstawionych przez prezesa sądu apelacyjnego, Krajową

Radę Sądownictwa oraz Ministra Sprawiedliwości,

11)wyraża zgodę na delegowanie sędziego sądu okręgowego przez prezesa sądu apelacyjnego,
12)wypowiada się w przypadkach zachowań sędziów naruszających zasady etyki.

§2. Podział czynności na następny rok kalendarzowy ustala kolegium sądu apelacyjnego najpóźniej w

listopadzie każdego roku, opierając się na projekcie przedstawionym przez prezesa tego sądu.

39. Kolegium sądu okręgowego (art. 30-31 u.s.p.)

Art. 30.

§1. Kolegium sądu okręgowego składa się z czterech do ośmiu członków wybieranych przez

zgromadzenie ogólne sędziów okręgu spośród jego członków, w tym w połowie spośród sędziów
sądu okręgowego, a ponadto z prezesa i wiceprezesów sądu okręgowego.

§2. Do kolegium sądu okręgowego stosuje się odpowiednio przepisy art. 28 § 2-6.

Art. 31.

§1. Kolegium sądu okręgowego realizuje zadania określone w ustawie, a w szczególności:

1) na wniosek prezesa sądu okręgowego ustala podział czynności w sądzie, określa zasady zastępstw

sędziów i referendarzy sądowych, a także zasady przydziału spraw poszczególnym sędziom oraz
referendarzom sądowym, chyba że ustawa stanowi inaczej,

2) przedstawia zgromadzeniu ogólnemu sędziów okręgu opinię o kandydatach na stanowiska

sędziów sądów rejonowych i okręgowych,

3) wyraża opinię o kandydatach na wiceprezesa sądu okręgowego oraz prezesów i wiceprezesów

sądów rejonowych,

4) wyraża opinię o kandydatach do pełnienia w sądzie okręgowym funkcji przewodniczących

wydziałów, wizytatorów, kierownika szkolenia oraz funkcji albo stanowiska rzecznika
prasowego, a także funkcji przewodniczących wydziałów w sądach rejonowych i wyraża opinię
w sprawie zwolnienia z pełnienia tych funkcji,

5) rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji sądów,
6) rozpatruje odwołania od rozstrzygnięcia prezesa sądu okręgowego, odmawiającego zgody na

podjęcie dodatkowego zatrudnienia przez sędziego,

7) wybiera zastępcę rzecznika dyscyplinarnego,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

8) wyraża opinię o projektach planów finansowych, o których mowa w art. 178 § 1,
9) wyraża opinię w sprawach przedstawionych przez prezesa sądu okręgowego, prezesa sądu

apelacyjnego, Krajową Radę Sądownictwa oraz Ministra Sprawiedliwości,

10)wyraża opinię o kandydacie na stanowisko asesora sądowego oraz wyraża zgodę na powierzenie

asesorowi sądowemu pełnienia czynności sędziowskich w sądzie rejonowym,

11)wyraża zgodę na delegowanie sędziego sądu rejonowego albo sędziego sądu okręgowego przez

prezesa sądu okręgowego,

12)wypowiada się w przypadkach zachowań sędziów naruszających zasady etyki.

§2. W sprawach istotnych dla danego sądu rejonowego kolegium sądu okręgowego może zasięgnąć

opinii sędziów tego sądu, wyrażonej na zebraniu sędziów.

§3. Podział czynności na następny rok kalendarzowy ustala kolegium sądu okręgowego najpóźniej w

listopadzie każdego roku, opierając się na projekcie przedstawionym przez prezesa sądu
okręgowego, po zasięgnięciu opinii prezesów sądów rejonowych co do podziału czynności w tych
sądach.

40. Zgromadzenie ogolne sędziów apelacji (art. 33-34 u.s.p.)

Art. 33.

§1. Zgromadzenie ogólne sędziów apelacji składa się z sędziów sądu apelacyjnego.
§2. Przewodniczącym zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji jest prezes sądu apelacyjnego. W razie

nieobecności prezesa sądu, obowiązki przewodniczącego pełni najstarszy służbą wiceprezes tego
sądu.

§3. Członkowie zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji są obowiązani brać udział w posiedzeniach

zgromadzenia. Delegowanie do pełnienia czynności na podstawie art. 77 nie zwalnia członka
zgromadzenia od tego obowiązku.

§4. Sędziowie niebędący członkami zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji mogą brać udział w

posiedzeniu tego zgromadzenia, bez prawa głosu i wyboru.

§5. Do podjęcia uchwał zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji jest wymagana obecność

przynajmniej dwóch trzecich liczby jego członków. Uchwały zapadają bezwzględną większością
głosów. Głosowanie jest tajne w sprawach, o których mowa w art. 34 pkt 1-5, a ponadto jeżeli
żądanie takie zgłosi chociażby jeden z obecnych członków zgromadzenia.

§6. Zgromadzenie ogólne sędziów apelacji zbiera się co najmniej raz w roku; posiedzenia zgromadzenia

zwołuje prezes sądu apelacyjnego z własnej inicjatywy lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości,
kolegium sądu apelacyjnego albo jednej piątej liczby członków zgromadzenia.

Art. 34.

Zgromadzenie ogólne sędziów apelacji realizuje zadania określone w ustawach, a w szczególności:

1) przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na stanowiska sędziów sądu

apelacyjnego spośród osób zaopiniowanych przez kolegium właściwego sądu,

2) wybiera przedstawicieli na zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów sądów

apelacyjnych,

3) wyraża opinię o kandydatach na prezesa sądu apelacyjnego,
4) wybiera członków kolegium sądu apelacyjnego,
5) wybiera kandydata na rzecznika dyscyplinarnego,
6) wysłuchuje informacji prezesa sądu apelacyjnego o działalności sądów oraz wyraża opinię w tym

zakresie,

7) rozpatruje sprawozdania z działalności kolegium sądu apelacyjnego oraz omawia kierunki jego

pracy.

41. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu (art. 35-36 u.s.p.)

Art. 35.

§1. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu składa się z sędziów sądu okręgowego oraz delegatów

sędziów sądów rejonowych działających na obszarze właściwości sądu okręgowego, w liczbie
dwóch trzecich liczby sędziów sądu okręgowego. Delegatów wybiera zebranie sędziów danego sądu
rejonowego w głosowaniu tajnym, na okres dwóch lat. Zebraniu sędziów przewodniczy prezes sądu.
Liczbę delegatów sędziów dla każdego sądu rejonowego ustala kolegium sądu okręgowego
proporcjonalnie do liczby sędziów w danym sądzie.

§2. Jeżeli zgromadzenie ogólne sędziów okręgu utworzone na podstawie § 1 miałoby liczyć więcej niż

stu pięćdziesięciu członków, jego funkcje wykonuje zgromadzenie przedstawicieli.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

§3. W przypadku, o którym mowa w § 2, w sądach rejonowych okręgu i w sądzie okręgowym dokonuje

się wyboru przedstawicieli. Przedstawicieli wybiera zebranie sędziów danego sądu w głosowaniu
tajnym, na okres dwóch lat. Zebraniu sędziów przewodniczy prezes sądu. Liczbę przedstawicieli
ustala kolegium sądu okręgowego. Liczbę tę ustala się dla każdego sądu rejonowego przez
podzielenie liczby sędziów tego sądu przez liczbę sędziów najmniejszego sądu w okręgu. Jeżeli
wynik ten stanowi liczbę niecałkowitą, podwyższa się ją do liczby całkowitej w górę. Liczba
przedstawicieli wszystkich sądów rejonowych okręgu jest równa dwóm trzecim liczby
przedstawicieli sądu okręgowego.

§4. Przewodniczącym zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu jest prezes sądu okręgowego. W razie

nieobecności prezesa sądu obowiązki przewodniczącego pełni najstarszy służbą wiceprezes tego
sądu.

§5. Członkowie zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu są obowiązani brać udział w posiedzeniach

zgromadzenia. Delegowanie do pełnienia czynności na podstawie art. 77 nie zwalnia członka
zgromadzenia od tego obowiązku.

§6. Sędziowie niebędący członkami zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu mogą brać udział w

posiedzeniu tego zgromadzenia, bez prawa głosu i wyboru.

§7. Do podjęcia uchwał zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu jest wymagana obecność przynajmniej

dwóch trzecich liczby jego członków. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów.
Głosowanie jest tajne w sprawach, o których mowa w art. 36 pkt 1-4, a ponadto jeżeli żądanie takie
zgłosi chociażby jeden z obecnych członków zgromadzenia.

§8. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu zbiera się co najmniej raz w roku; posiedzenia zgromadzenia

zwołuje prezes sądu okręgowego z własnej inicjatywy lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości,
kolegium sądu okręgowego, jednej piątej liczby członków zgromadzenia albo jednej piątej liczby
sędziów danego obszaru sądu okręgowego.

§9. Przepisy § 4-7 oraz art. 36 stosuje się odpowiednio do zgromadzeń przedstawicieli.

Art. 36.

Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu realizuje zadania określone w ustawach, a w szczególności:

1) przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa, po uzyskaniu opinii kolegium sądu, kandydatów na

stanowiska sędziów,

2) wybiera przedstawicieli na zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów,
3) wyraża opinię o kandydatach na prezesa sądu okręgowego,
4) ustala liczbę i wybiera członków kolegium sądu okręgowego,
5) wysłuchuje informacji prezesa sądu okręgowego o działalności sądów oraz wyraża opinię w tym

zakresie,

6) rozpatruje sprawozdania z działalności kolegium sądu okręgowego oraz omawia kierunki jego

pracy.

42. Aplikacja sądowo-prokuratorska i asesorzy sądowi (wykł.)

Aplikacja:

1. Ogłoszenie naboru na aplikacje przez ministra sprawiedliwości, liczba miejs jest z góry ustalona
2. (Test preselekcyjny)
3. Konkurs



częśc pisemna (test / praca pisemna)

+ badanie predyspozycji do zawodu



część ustna (test psychologiczny)

(udzielanie odpowiedzi na wylosowany zestaw pytań)

4. Lista klasyfikacyjna
5. Zaciągnięcie informacji o os. z listy w policji i krajowym rejestrze skazanych
6. Ostateczna decyzja co do os. przyjętych podejmowana przez centrum skzolenia kadr sądów

powszechnych

Przebieg aplikacji sądowo prokuratorkiej:
1 rok – wspólne zajęcia (1 IX – 31 VII) kończy się kolokwium (część pisemna i ustna) minister sprawiedliwości
określa próg minimum który nalezy przekrocyzć

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Następuje wybór specjalizacjie (sedziowska bądź prokuratorska)

2 i 3 rok rozpoczyna się 1 IX i kończy 31 VII w ostatnim miesiącu aplikacji (na 3 roku) odbywa się egzamin
(sedziowski bądź prokuratorski):



częśc pisemna 2 dni (2x6h) – opracowanie orzeczenia na podstawie akt sądowych (wraz z
uzasadnieniem)



część ustna (warunkiem dopuszczenia jest zdanie części pisemnej) wybrane pytania z róznych części
prawo: cywywilne materialne, rzeczowe i opiekuńcze. Postępowanie cywilne wraz z postępowaniem
administracyjnym i elementami prawa egzekucyjnego.
Prawo pracy oraz ubezpieczeń społecznych, prawo gospodarcze, prawo karne materialne, postępowanie
karne, prawo o ustroju sądów powszechnych, innych organów ochrony prawnej, prawo europejskie.

Na postawie wyników (z egzaminu końcowego i z kolokwium) tworzy sie ostateczną listę aplikantów i w
zalezności od zajętego na niej miejsca otrzymuje się możliwość pracy:



asesora



referendarza sądowego



pomocnika sędziego

Asesor:



os. ktora zdała egzamin sędziowski



tylko do 5 lat p ozdaniu egzaminu



mianuje go minister sprawiedliwości



wykonuje obowiązki sędziego sądu rejonowego



ma swojego opiekuna – sedizego konsultanta- sędzia sądu okręgowego



powołany na czas określony nie dłuższy niz 4 lata

24.X. 2007r. Wyrok TK, brzmiacy iż asesura jest niezgodna z konstytucją(sprzeczne z prawem do sądu, asesorzy
nei są niezawiśli). Wykonanie wyroku oddalone na 18 miesięcy – wejdzie w życie 6 V 2009

43. Tryb powoływania sędziów (wykł., art. 179 Konstytucji, art. 55-60 u.s.p.)

Art. 179.

Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej
Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.

Art. 55.

§1. Sędziów sądów powszechnych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powołuje Prezydent

Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

§2. Sędziowie sądów powszechnych są powoływani na stanowiska:

1)sędziego sądu rejonowego,
2)sędziego sądu okręgowego,
3)sędziego sądu apelacyjnego.

§3. Powołując do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

wyznacza miejsce służbowe (siedzibę) sędziego. Zmiana miejsca służbowego sędziego może być
dokonana bez zmiany stanowiska w przypadkach i w trybie określonych w art. 75.

Art. 56.

§1. Minister Sprawiedliwości ustala corocznie liczbę wolnych stanowisk sędziowskich dla

poszczególnych sądów i obwieszcza o tym w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej
"Monitor Polski", najpóźniej do dnia 1 czerwca każdego roku.

§2. W razie zwolnienia stanowiska sędziowskiego, Minister Sprawiedliwości obwieszcza o tym w

Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", najpóźniej w ciągu dwóch
miesięcy od zwolnienia stanowiska.

§3. O zwolnieniu stanowiska sędziowskiego nie obwieszcza się, jeżeli jego obsadzenie następuje w

drodze przeniesienia służbowego sędziego równorzędnego sądu.

Art. 57.

§1. Każdy, kto spełnia warunki do objęcia stanowiska sędziego sądu powszechnego, może zgłosić

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

swoją kandydaturę na jedno wolne stanowisko sędziowskie, w ciągu miesiąca od obwieszczenia, o
którym mowa w art. 56. Zgłaszający swoją kandydaturę wypełnia w dwóch egzemplarzach kartę
zgłoszenia kandydata na wolne stanowisko sędziowskie oraz dołącza do niej informację z
Krajowego Rejestru Karnego, dotyczącą jego osoby, i zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny,
ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego.

§2. Kandydaturę zgłasza się prezesowi sądu okręgowego - gdy zgłoszenie dotyczy stanowiska sędziego

sądu rejonowego albo sędziego sądu okręgowego, a prezesowi sądu apelacyjnego - gdy zgłoszenie
dotyczy stanowiska sędziego sądu apelacyjnego.

§3. Prezes sądu, po stwierdzeniu spełniania warunków przez kandydata, przedstawia jego kandydaturę

właściwemu kolegium sądu, wraz z oceną jego kwalifikacji, oraz określa termin zgromadzenia
ogólnego sędziów, na którym będzie prezentowana kandydatura, wraz z opinią kolegium o
kandydacie.

§4. O zgłoszeniu każdego kandydata na wolne stanowisko sędziowskie właściwy prezes sądu

zawiadamia Ministra Sprawiedliwości, przekazując wypełnioną kartę zgłoszenia kandydata.

§5. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, określi, w drodze

rozporządzenia, wzór karty zgłoszenia na wolne stanowisko sędziowskie. Karta zgłoszenia powinna
zawierać informacje dotyczące warunków wymaganych przez ustawę od kandydatów na stanowisko
sędziowskie.

§6. Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, po

zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy
zakres i sposób przeprowadzania badań kandydatów do objęcia urzędu sędziego, w tym badań
lekarskich i psychologicznych, oraz kwalifikacje wymagane od lekarzy i psychologów
uprawnionych do przeprowadzania tych badań i wydawania zaświadczeń o zdolności do pełnienia
obowiązków sędziego.

Art. 58.

§1. Jeżeli na wolne stanowisko sędziowskie zostanie zgłoszona więcej niż jedna kandydatura,

rozpatrzenie wszystkich kandydatur odbywa się na tym samym posiedzeniu zgromadzenia.

§2. Zgromadzenie ogólne sędziów ocenia zgłoszonych kandydatów w drodze głosowania i przekazuje

prezesowi właściwego sądu wszystkie zgłoszone kandydatury, ze wskazaniem liczby uzyskanych
głosów.

§3. Kandydatury ocenione w sposób, o którym mowa w § 2, prezes właściwego sądu przekazuje

Krajowej Radzie Sądownictwa, za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości.

§4. Minister Sprawiedliwości zasięga od właściwego organu Policji informacji o każdym z kandydatów

do objęcia pierwszego stanowiska sędziowskiego, a następnie przedstawia kandydatury Krajowej
Radzie Sądownictwa, wyrażając o każdym z kandydatów opinię oraz przekazując informację
uzyskaną od organu Policji.

§5. Przedstawiając informację, o której mowa w § 4, organ Policji przekazuje Ministrowi

Sprawiedliwości wszystkie zebrane materiały, służące do sporządzenia informacji.

§6. O treści informacji uzyskanej od organu Policji oraz wyrażonej o kandydacie opinii Minister

Sprawiedliwości zawiadamia kandydata najpóźniej z przedstawieniem kandydatury Krajowej
Radzie Sądownictwa.

§7. Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych,

określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób i tryb oraz zakres uzyskiwania i sporządzania
informacji przez organy Policji o kandydacie do objęcia pierwszego stanowiska sędziowskiego,
mając na względzie sprawność uzyskiwania informacji, dbałość o ochronę dóbr osobistych
kandydatów oraz ich praw i wolności chronionych konstytucyjnie, a także potrzebę oceny spełnienia
przez kandydatów warunku nieskazitelności charakteru.

Art. 59.

Na każde wolne stanowisko sędziowskie może zgłosić Krajowej Radzie Sądownictwa kandydata także
Minister Sprawiedliwości. Art. 58 § 1-3 nie stosuje się. Do informacji przedstawianych przez kandydata
na urząd sędziego w karcie zgłoszenia przepis art. 57 stosuje się.

Art. 60.

Krajowa Rada Sądownictwa rozpatruje kandydatury na stanowiska sędziów sądów powszechnych, w
trybie określonym w odrębnej ustawie.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

44. Wymogi dotyczące kandydatów na stanowisko sedziego sądu rejonowego, okręgowego i
apelacyjego (wykł., art. 61-64 u.s.p.)

Art. 61.

§1. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto:

1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w

Polsce,

4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,
5) ukończył 29 lat,
6) złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski,
7) pracował w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego co najmniej trzy lata lub

referendarza sądowego przez okres pięciu lat.

§2. Wymagania określone w § 1 pkt 6 i 7 nie dotyczą tego, kto przed powołaniem:

1) zajmował stanowisko sędziego sądu administracyjnego lub sądu wojskowego,
2) zajmował stanowisko prokuratora,
3) pracował w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-

badawczym lub innej placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy
doktora habilitowanego nauk prawnych,

4) wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza - co najmniej przez trzy lata.

§3. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto spełnia wymagania

określone w § 1 pkt 1-5, zajmował stanowisko asystenta sędziego lub referendarza sądowego co
najmniej przez sześć lat i złożył egzamin sędziowski.

§4. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto zajmował jedno ze stanowisk

określonych w § 1 pkt 7 oraz w § 2 i § 3 w okresie 3 lat przed powołaniem.

Art. 62.

Profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w Polskiej Akademii
Nauk oraz w instytutach naukowo-badawczych i innych placówkach naukowych może być powołany
na stanowisko sędziego sądu powszechnego, w niepełnym, nie mniejszym niż połowa, wymiarze czasu
pracy.

Art. 63.

§1. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany sędzia sądu rejonowego oraz sędzia

wojskowego sądu garnizonowego, który posiada co najmniej czteroletni okres pracy na stanowisku
sędziego sądu rejonowego lub sędziego wojskowego sądu garnizonowego lub na stanowisku
prokuratora.

§2. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany także ten, kto spełnia wymagania

określone w art. 61 § 1 pkt 1-4, jeżeli:
1) wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza - co najmniej przez sześć lat,
2) pracował na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w polskiej

szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-badawczym lub innej
placówce
naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk
prawnych,

3) zajmował stanowisko sędziego wojskowego sądu okręgowego.

§3. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany ten, kto wykonywał zawód lub

zajmował stanowisko określone w § 2 w okresie 3 lat przed powołaniem.

Art. 64.

§1. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany sędzia sądu powszechnego i sądu

wojskowego, który posiada co najmniej sześcioletni okres pracy na stanowisku sędziego lub
prokuratora, w tym co najmniej trzyletni okres pracy na stanowisku sędziego sądu okręgowego,
sędziego wojskowego sądu okręgowego lub prokuratora prokuratury okręgowej.

§2. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany także ten, kto spełnia wymagania

określone w art. 61 § 1 pkt 1-4, jeżeli:
1) wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza co najmniej przez osiem lat,
2) pracował na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w polskiej

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-badawczym lub innej
placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora
habilitowanego nauk prawnych.

§3. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany ten, kto wykonywał zawód lub

zajmował stanowisko określone w § 2 w okresie 3 lat przed powołaniem.

45)Nieusuwalność sędziów i złożenie sędziów z urzędu.

Art. 180 ust. l - 2 Konstytucji

1. Sędziowie są nieusuwalni.

2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby

lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu
i tylko w przypadkach określonych w ustawie.

Art. 68 u.s.p.

§ 1. Stosunek służbowy sędziego rozwiązuje się z mocy prawa, jeżeli sędzia zrzekł się urzędu. Zrzeczenie się
urzędu jest skuteczne po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia na ręce Ministra Sprawiedliwości
oświadczenia, chyba że na wniosek sędziego Minister Sprawiedliwości określi inny termin. O zrzeczeniu się
urzędu przez sędziego Minister Sprawiedliwości zawiadamia Krajową Radę Sądownictwa i Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 2. Prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o złożeniu sędziego z urzędu oraz prawomocne orzeczenie
sądu skazujące na środek karny pozbawienia praw publicznych lub zakazu zajmowania stanowiska sędziego
pociąga za sobą, z mocy prawa, utratę urzędu i stanowiska sędziego; stosunek służbowy sędziego wygasa z
chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.
§ 3. Stosunek służbowy sędziego wygasa z dniem utraty przez niego obywatelstwa polskiego.

46) Przeniesienie sędziego w stan spoczynku.

Art. 180 ust. 3-5 Konstytucji

3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu
sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania
się do sądu określa ustawa.

4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan
spoczynku.

5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do
innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.

Art. 69 - 71, 73 - 74 u.s.p.

Art. 69. § 1. Sędzia przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 roku życia, chyba że Krajowa Rada
Sądownictwa na wniosek sędziego, po zasięgnięciu opinii kolegium właściwego sądu, wyrazi zgodę na dalsze
zajmowanie stanowiska, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez sędziego 70 roku życia.
§ 2. Sędzia przechodzi na swój wniosek w stan spoczynku, z zachowaniem prawa do uposażenia określonego w
art. 100 § 2, po ukończeniu 55 lat przez kobietę, jeżeli przepracowała na stanowisku sędziego nie mniej niż 25
lat, a 60 lat przez mężczyznę, jeżeli przepracował na stanowisku sędziego nie mniej niż 30 lat.
§ 3. Wniosek, o którym mowa w § 1, składa się do Krajowej Rady Sądownictwa najpóźniej na sześć miesięcy
przed ukończeniem przez sędziego 65 roku życia. W razie niezakończenia postępowania związanego z
rozpoznaniem wniosku, sędzia pozostaje w służbie do czasu zakończenia postępowania, w tym postępowania
przed Sądem Najwyższym.

Art. 70. § 1. Sędziego przenosi się w stan spoczynku na jego wniosek albo na wniosek właściwego kolegium
sądu, jeżeli z powodu choroby lub utraty sił uznany został przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 71. § 1. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku, na wniosek kolegium właściwego sądu, jeżeli z
powodu choroby lub płatnego urlopu dla poratowania zdrowia nie pełnił służby przez okres roku. Do okresu
tego wlicza się okresy poprzedniej przerwy w pełnieniu służby z powodu choroby lub płatnego urlopu dla
poratowania zdrowia, jeżeli okres czynnej służby nie przekroczył 30 dni.
§ 2. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku, jeżeli bez uzasadnionej przyczyny nie poddał się badaniu,
o którym mowa w art. 70 § 2, jeżeli z żądaniem badania wystąpiło kolegium sądu albo Minister
Sprawiedliwości.
§ 3. Sędzia może być również przeniesiony w stan spoczynku, na wniosek Ministra Sprawiedliwości, w razie
zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych, jeżeli nie został przeniesiony do innego sądu.

Art. 73. § 1. W sprawach przeniesienia sędziego w stan spoczynku, o których mowa w art. 70 i 71, podejmuje
decyzję Krajowa Rada Sądownictwa, na wniosek sędziego, kolegium właściwego sądu albo Ministra
Sprawiedliwości.
§ 2. Od decyzji Krajowej Rady Sądownictwa w sprawach, o których mowa w art. 69 § 3, art. 70 i 71,
przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego.
§ 3. Odwołanie wnosi się, za pośrednictwem Krajowej Rady Sądownictwa, w terminie miesiąca od doręczenia
skarżącemu decyzji. Odwołanie przysługuje sędziemu i prezesowi właściwego sądu, a w sprawach, w których
wniosek został złożony przez kolegium sądu albo przez Ministra Sprawiedliwości - także temu kolegium albo
Ministrowi Sprawiedliwości.

Art. 74. § 1. Sędzia przeniesiony w stan spoczynku z przyczyn, o których mowa w art. 71 § 3, ma prawo
powrócić na stanowisko zajmowane poprzednio albo otrzymać stanowisko równorzędne poprzednio
zajmowanemu, jeżeli ustały przyczyny będące podstawą przeniesienia w stan spoczynku.
§ 2. W celu wykonania prawa, o którym mowa w § 1, sędzia zgłasza zamiar powrotu na stanowisko zajmowane
poprzednio albo wniosek o wyznaczenie mu stanowiska równorzędnego do Krajowej Rady Sądownictwa, która
w terminie miesiąca wydaje w tej sprawie decyzję. W razie decyzji negatywnej sędziemu przysługuje odwołanie
do Sądu Najwyższego.

47) Pojęcie i rodzaje immunitetów (wykł.).

IMMUNITETY - formy ochrony osób zajmujących najważniejsze stanowiska państwowe albo
międzynarodowe. Immunitety mają chronić je przed możliwością wpływu na ich postępowanie przez
wszczynanie postępowań karnych opartych na fałszywych zeznaniach.

Immunitety:

1. materialne - wyłączają odpowiedzialność karną np. poselski lub senatorski (nie mogą być pociągnięci do
odpowiedzialności za działania wchodzące bezpośrednio w zakres sprawowania ich funkcji, zakaz ten trwa w
trakcie oraz po ustaniu mandatu parlamentarzysty i nie może zostać uchylony. Immunitet w znaczeniu
materialnym nie zwalnia jednak parlamentarzysty z odpowiedzialności za naruszenie praw innych osób (Art.105
Konstytucji), wszystkie immunitety materialne są bezwzględne- nie mogą być uchylone

2.

procesowe/formalne nazwany jest również immunitetem osobistym - wył. możliwość postępowania
karnego (proces), wył. możliwość zatrzymania (nie może być pociągnięta do odpowiedzialności karnej,
aresztowana) :

(kryterium jest czas podczas którego immunitet ogranicza odpowiedzialność osoby)

- trwałe – chronią osobę w czasie i po zakończeniu pełnienia przez nią funkcji

- nietrwałe – chronią na okres trwania funkcji

(przepisy umożliwiają jednak likwidacje ograniczeń w odpowiedzialności prawnej po spełnieniu określonych
dodatkowych warunków (tzw. pozbawienie immunitetu))

- względne – zakaz ścigania, prowadzenia postępowania, zatrzymania albo tymczasowego aresztowania może
być uchylony, ale uprawniony organ może ten immunitet uchylić np. Immunitet sędziowski

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

- bezwzględne – żaden organ państwowy nie może uchylić zakazu ścigania, prowadzenia postępowania,
zatrzymania albo tymczasowego aresztowania

48) Immunitet sędziowski (wykł. art. 80 - 81 u.s.p.).

Art. 80 - 81 u.s.p.

Art. 80. § 1. Sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej sądowej lub
administracyjnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania w razie ujęcia
sędziego na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego
toku postępowania. Do czasu wydania uchwały zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności
karnej sądowej lub administracyjnej wolno podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki.
§ 2. O zatrzymaniu sędziego niezwłocznie powiadamia się prezesa sądu apelacyjnego właściwego ze względu na
miejsce zatrzymania. Może on nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego sędziego. O fakcie
zatrzymania sędziego prezes sądu apelacyjnego niezwłocznie zawiadamia Krajową Radę Sądownictwa i
Ministra Sprawiedliwości.
§ 3. W terminie siedmiu dni od doręczenia uchwały odmawiającej zezwolenia na pociągnięcie sędziego do
odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej, organowi lub osobie, która wniosła o zezwolenie, oraz
rzecznikowi dyscyplinarnemu przysługuje zażalenie do sądu dyscyplinarnego drugiej instancji. W tym samym
terminie sędziemu przysługuje zażalenie na uchwałę zezwalającą na pociągnięcie go do odpowiedzialności
karnej sądowej. Poza tym do postępowania przed sądem dyscyplinarnym w sprawach o zezwolenie na
pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej stosuje się przepisy o
postępowaniu dyscyplinarnym.
§ 4. Orzekając w sprawie, o której mowa w § 1, sąd dyscyplinarny może poprzestać na oświadczeniu sędziego,
że wnosi o wydanie uchwały o zezwoleniu na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej sądowej lub
administracyjnej.

Art. 81. Za wykroczenia sędzia odpowiada wyłącznie dyscyplinarnie.

−

(w ciągu 7 dni) przy odmowie
uchylenia immunitetu prawo
zażalenia ma oskarżyciel i rzecznik
dyscyplinarny (rozpatrywane przez
sąd II instancji)

Uchwała Sądu Dyscyplinarnego --------------> doręczenie uchwały
(14 dni)

−

(w ciągu 7 dni) przy zezwoleniu na
uchylenie immunitetu
prawo zażalenia ma sędzia
(rozpatrywane przez sąd II instancji)

- do momentu uchylenia immunitetu można wykonywać tylko czynności niecierpiące zwłoki tzn. Takie, których
nie będzie można powtórzyć

Art. 181 Konstutucji

Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do
odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub
aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie
jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie
powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe
zwolnienie zatrzymanego.

- immunitet formalny (o charakterze względnym) sędziego ma zapobiec sytuacji odsunięcia go od
sprawy ze względu na wszczęte przeciw niemu postępowanie

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

- immunitet materialny sędziego powoduje, że za wykroczenia sędzia odpowiada tylko na drodze dyscyplinarnej,
nie odpowiada przed sądem karnym

49) Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów.

Art. 107 - 110 u.s.p.

Art. 107. § 1. Za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia
godności urzędu (przewinienia dyscyplinarne), sędzia odpowiada dyscyplinarnie.
§ 2. Sędzia odpowiada dyscyplinarnie także za swoje postępowanie przed objęciem stanowiska, jeżeli przez nie
uchybił obowiązkowi piastowanego wówczas urzędu państwowego lub okazał się niegodnym urzędu sędziego.

Art. 108. § 1. Po upływie trzech lat od chwili czynu nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego.
§ 2. W razie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przed upływem terminu, o którym mowa w § 1,
przedawnienie dyscyplinarne następuje z upływem pięciu lat od chwili czynu. Jeżeli jednak przed upływem
terminu, o którym mowa w § 1, sprawa nie została prawomocnie zakończona, sąd dyscyplinarny orzeka o
popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego, umarzając postępowanie w zakresie wymierzenia kary
dyscyplinarnej.
§ 3. W zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej za wykroczenie przedawnienie dyscyplinarne następuje
jednocześnie z przedawnieniem przewidzianym dla wykroczeń.
§ 4. Jeżeli jednak przewinienie dyscyplinarne zawiera znamiona przestępstwa, przedawnienie dyscyplinarne nie
może nastąpić wcześniej niż przedawnienie przewidziane w przepisach Kodeksu karnego.

Art. 109. § 1. Karami dyscyplinarnymi są:
1) upomnienie,
2) nagana,
3) usuniecie z zajmowanej funkcji,
4) przeniesienie na inne miejsce służbowe,
5) złożenie sędziego z urzędu.
§ 2. Sąd może podać prawomocne orzeczenie dyscyplinarne do wiadomości publicznej.
§ 3. Wymierzenie kary określonej w § 1 pkt 3 lub 4 pociąga za sobą pozbawienie możliwości awansowania na
wyższe stanowisko sędziowskie przez okres pięciu lat, niemożność udziału w tym okresie w kolegium sądu,
orzekania w sądzie dyscyplinarnym oraz uzyskania utraconej funkcji.
§ 4. Wymierzenie kary określonej w § 1 pkt 5 pociąga za sobą utratę możliwości ponownego powołania
ukaranego do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim.
§ 5. W przypadku przewinienia dyscyplinarnego lub wykroczenia mniejszej wagi, sąd dyscyplinarny może
odstąpić od wymierzenia kary.

Art. 110. § 1. Sądami dyscyplinarnymi w sprawach dyscyplinarnych sędziów są:
1) w pierwszej instancji - sądy apelacyjne,

2) w drugiej instancji – Sąd Najwyższy.

§ 2. Sądy dyscyplinarne są ponadto właściwe do orzekania w sprawach, o których mowa w art. 75 § 2 pkt 3 oraz
w art. 80.
§ 3. Do rozpoznania spraw wymienionych w § 1 i 2 właściwy miejscowo jest sąd dyscyplinarny, w okręgu
którego pełni służbę sędzia objęty postępowaniem. Jeżeli jednak sprawa dotyczy sędziego sądu apelacyjnego
albo sędziego sądu okręgowego, właściwy jest inny sąd dyscyplinarny wyznaczony, na wniosek rzecznika
dyscyplinarnego, przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.
§ 4. Sądy dyscyplinarne orzekają w składzie trzech sędziów. Do orzekania w sądzie dyscyplinarnym są
uprawnieni wszyscy sędziowie danego sądu dyscyplinarnego, z wyjątkiem prezesa sądu, wiceprezesów sądu
oraz rzecznika dyscyplinarnego.
§ 5. Sąd dyscyplinarny pierwszej instancji może orzekać na sesjach wyjazdowych w sądzie okręgowym, na
obszarze właściwości którego obwiniony zajmuje stanowisko sędziego, chyba że sprzeciwia się temu dobro
wymiaru sprawiedliwości.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

50) Inicjowanie postępowania dyscyplinarnego.

(art. 111-115 u.s.p.)

Art. 111. § 1. Skład sądu dyscyplinarnego wyznacza się w drodze losowania, z listy wszystkich sędziów danego
sądu, z tym że w składzie sądu zasiada przynajmniej jeden sędzia stale orzekający w sprawach karnych.
Składowi sądu dyscyplinarnego przewodniczy sędzia stale orzekający w sprawach karnych, najstarszy służbą.
§ 2. Protokolantem może być tylko sędzia wyznaczony przez prezesa sądu dyscyplinarnego w porozumieniu z
prezesem właściwego sądu.

Art. 112. § 1. Uprawnionym oskarżycielem przed sądem dyscyplinarnym, w sprawach sędziów sądów
apelacyjnych, a także prezesów oraz wiceprezesów sądów okręgowych, jest rzecznik dyscyplinarny, w sprawach
zaś pozostałych sędziów - zastępca rzecznika dyscyplinarnego.
§ 2. Rzecznika dyscyplinarnego wybiera, spośród kandydatów zgłoszonych przez zgromadzenia ogólne sędziów
apelacji, Krajowa Rada Sądownictwa. Rzecznik dyscyplinarny działa przy Krajowej Radzie Sądownictwa.
Kadencja rzecznika dyscyplinarnego trwa cztery lata.
§ 3. Zgromadzenia wymienione w § 2 wybierają spośród sędziów sądu apelacyjnego po jednym kandydacie na
rzecznika dyscyplinarnego i wybranych kandydatów zgłaszają Krajowej Radzie Sądownictwa, najpóźniej na trzy
miesiące przed upływem kadencji rzecznika dyscyplinarnego albo w ciągu miesiąca po jego ustąpieniu.
§ 4. Zastępców rzecznika dyscyplinarnego wybierają dla każdej apelacji kolegia sądów apelacyjnych, a dla
każdego okręgu kolegia sądów okręgowych spośród sędziów danego sądu. Kadencja zastępców rzecznika trwa
dwa lata.
§ 5. Rzecznik dyscyplinarny i jego zastępcy są związani wskazaniem organu uprawnionego, w zakresie
przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.
§ 6. Rzecznik dyscyplinarny jest uprawniony do przejęcia każdej sprawy prowadzonej przez zastępcę rzecznika
dyscyplinarnego, jeżeli uzna to za uzasadnione interesem wymiaru sprawiedliwości.
§ 7. W razie niemożności prowadzenia sprawy przez właściwego zastępcę rzecznika dyscyplinarnego, rzecznik
dyscyplinarny wyznaczy do jej prowadzenia zastępcę rzecznika dyscyplinarnego z innego okręgu.
§ 8. W razie przeszkód w pełnieniu obowiązków przez rzecznika dyscyplinarnego, jego obowiązki przejmuje
najstarszy służbą sędziowską zastępca rzecznika dyscyplinarnego, do czasu ustania przeszkody.
§ 9. Do zastępców rzecznika dyscyplinarnego stosuje się odpowiednio przepisy o rzeczniku dyscyplinarnym.

Art. 113. Obwiniony może ustanowić obrońcę spośród sędziów lub adwokatów.

Art. 114. § 1. Rzecznik dyscyplinarny podejmuje czynności dyscyplinarne na żądanie Ministra Sprawiedliwości,
Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, prezesa sądu apelacyjnego lub okręgowego oraz kolegium sądu
apelacyjnego lub okręgowego, Krajowej Rady Sądownictwa, a także z własnej inicjatywy, po wstępnym
wyjaśnieniu okoliczności koniecznych do ustalenia znamion przewinienia, a także złożeniu wyjaśnień przez
sędziego, chyba że złożenie tych wyjaśnień nie jest możliwe.
§ 2. Po przeprowadzeniu postępowania, o którym mowa w § 1, jeżeli zachodzą podstawy do wszczęcia
postępowania dyscyplinarnego, rzecznik dyscyplinarny wszczyna postępowanie dyscyplinarne i przedstawia
sędziemu na piśmie zarzuty. Jednocześnie w sprawach, o których mowa w art. 110 § 3 zdanie drugie, rzecznik
dyscyplinarny zwraca się do Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego o wyznaczenie właściwego sądu
dyscyplinarnego do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji. Wyznaczenie tego sądu powinno nastąpić w
terminie siedmiu dni.
§ 3. Po przedstawieniu zarzutów obwiniony, w terminie czternastu dni, może złożyć wyjaśnienia i zgłosić
wnioski o przeprowadzenie dowodów.
§ 4. Po upływie terminu, o którym mowa w § 3, a w razie potrzeby po przeprowadzeniu dalszych dowodów,
rzecznik dyscyplinarny składa wniosek o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej do właściwego sądu
dyscyplinarnego. Wniosek powinien zawierać dokładne określenie czynu, który jest przedmiotem postępowania,
oraz uzasadnienie.
§ 5. Jeżeli rzecznik dyscyplinarny nie znajduje podstaw do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego na żądanie
uprawnionego organu, wydaje postanowienie o odmowie jego wszczęcia. Odpis postanowienia doręcza się
organowi, który złożył wniosek o wszczęcie postępowania, kolegium odpowiednio sądu okręgowego lub
apelacyjnego i obwinionemu.
§ 6. W terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia, o którym mowa w § 5, organowi, który złożył
wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego i właściwemu kolegium służy zażalenie do sądu
dyscyplinarnego.
§ 7. Zażalenie powinno być rozpoznane w terminie dwóch tygodni od dnia wniesienia zażalenia do sądu.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 115. § 1. Po wpłynięciu wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej prezes sądu dyscyplinarnego
wyznacza rozprawę.
§ 2. Pomiędzy wpływem wniosku a terminem rozprawy nie powinno upłynąć więcej niż miesiąc.
§ 3. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo obwinionego lub jego obrońcy nie wstrzymuje rozpoznania sprawy.

51. Przebieg postępowania dyscyplinarnego (art. 116 – 124 u.s.p)

Art. 116 u.s.p.
§ 1. Postępowanie dyscyplinarne jest jawne.
§ 2. Sąd dyscyplinarny może wyłączyć jawność postępowania dyscyplinarnego ze względu na moralność,
bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny
ważny interes prywatny.
§ 3. W razie wyłączenia jawności postępowania dyscyplinarnego orzeczenie ogłaszane jest publicznie.

Art. 117 u.s.p
Jeżeli w toku rozprawy ujawni się inne przewinienie, oprócz objętego wnioskiem o rozpoznanie sprawy
dyscyplinarnej, sąd może wydać co do tego przewinienia wyrok tylko za zgodą rzecznika dyscyplinarnego i
obwinionego lub jego obrońcy; w razie braku zgody rzecznik dyscyplinarny prowadzi w tym zakresie odrębne
postępowanie dyscyplinarne.

Art. 118 u.s.p
W razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku służbowego sędziego w toku postępowania dyscyplinarnego,
postępowanie to toczy się nadal. Jeżeli obwiniony podjął pracę w urzędzie państwowym, adwokaturze lub jako
radca prawny albo notariusz, sąd przesyła wyrok odpowiednio temu urzędowi, Naczelnej Radzie Adwokackiej
lub Krajowej Radzie Radców Prawnych albo Krajowej Radzie Notarialnej.

Art. 119 u.s.p.
Jeżeli przewinienie zawiera znamiona przestępstwa, sąd dyscyplinarny z urzędu rozpoznaje sprawę w zakresie
zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej i wydaje uchwałę, o której mowa w art. 80 §
1, co nie wstrzymuje biegu postępowania dyscyplinarnego.

Art. 120 u.s.p.
§ 1. Po prawomocnym zakończeniu postępowania karnego przeciwko sędziemu, sąd lub prokurator przesyła akta
sprawy właściwemu rzecznikowi dyscyplinarnemu. Jeżeli postępowanie dyscyplinarne nie było wszczęte,
rzecznik dyscyplinarny podejmuje czynności dyscyplinarne, choćby w postępowaniu karnym został wydany
wyrok uniewinniający.
§ 2. Jeżeli przeciwko sędziemu zapadł prawomocny wyrok pociągający za sobą, w myśl ustawy, utratę
stanowiska, sąd dyscyplinarny zawiadamia o tym Ministra Sprawiedliwości, który zarządza złożenie ukaranego
sędziego z urzędu, chociażby wykonano już wyrok dyscyplinarny skazujący na karę łagodniejszą niż złożenie z
urzędu.

Art. 121 u.s.p.
§ 1. Od wyroku sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji przysługuje odwołanie obwinionemu i rzecznikowi
dyscyplinarnemu, a także Krajowej Radzie Sądownictwa i Ministrowi Sprawiedliwości.
§ 2. Odwołanie powinno być rozpoznane w terminie dwóch miesięcy od dnia jego wpłynięcia do sądu
dyscyplinarnego drugiej instancji.

Art. 122 u.s.p.
Od wyroku sądu dyscyplinarnego drugiej instancji kasacja nie przysługuje.

Art. 123 u.s.p.
§ 1. Jeżeli orzeczona została kara złożenia sędziego z urzędu, a sąd dyscyplinarny wcześniej nie zawiesił
sędziego w czynnościach służbowych, wyrok wywołuje zawieszenie sędziego w czynnościach służbowych, z
jednoczesnym obniżeniem do 50% jego wynagrodzenia na czas trwania zawieszenia. Art. 129 § 3 stosuje się
odpowiednio.
§ 2. Przewodniczący sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji przesyła odpis prawomocnego wyroku sądu
dyscyplinarnego Krajowej Radzie Sądownictwa i Ministrowi Sprawiedliwości, a ponadto - prezesowi
właściwego sądu i kolegium tego sądu.
§ 3. Wykonanie wyroku należy do Ministra Sprawiedliwości co do kar wymienionych w art. 109 § 1 pkt 4 i 5, a
co do kar wymienionych w art. 109 § 1 pkt 3 - do prezesa sądu okręgowego oraz do prezesa sądu apelacyjnego
w stosunku do sędziów tego sądu.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 124 u.s.p.
§ 1. Odpis prawomocnego wyroku skazującego na karę dyscyplinarną dołącza się do akt osobowych
obwinionego.
§ 2. Po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się wyroku orzekającego karę przewidzianą w art. 109 § 1 pkt
1-4 Minister Sprawiedliwości zarządza usunięcie odpisu wyroku z akt osobowych, jeżeli w tym okresie nie
wydano przeciwko ukaranemu innego wyroku skazującego.

52. Referendarze sądowi (art. 149 – 150, 151 ust, 4 – 7, art. 152 u.s.p)

Art. 149 u.s.p.
§ 1. Na stanowisko referendarza sądowego może być mianowany ten, kto:
1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
4) ukończył 24 lata,
5) odbył aplikację referendarską i złożył egzamin referendarski albo odbył aplikację sądową, prokuratorską,
notarialną, adwokacką lub radcowską i złożył odpowiedni egzamin, albo złożył egzamin referendarski.
§ 2. Aplikacja referendarska trwa rok i kończy się egzaminem referendarskim.

Art. 150 u.s.p
§ 1. Stosunek pracy z referendarzem sądowym nawiązuje się na podstawie mianowania, z dniem określonym w
akcie mianowania.
§ 2. Referendarza sądowego mianuje i rozwiązuje z nim stosunek pracy Minister Sprawiedliwości na wniosek
prezesa sądu okręgowego. Prezes sądu okręgowego przed wystąpieniem z wnioskiem o mianowanie
referendarza sądowego zasięga informacji o kandydacie z Krajowego Rejestru Karnego.
§ 3. Przed podjęciem pracy referendarz sądowy składa ślubowanie wobec prezesa sądu okręgowego według
następującej roty:
"Ślubuję uroczyście na powierzonym mi stanowisku referendarza sądowego służyć wiernie Rzeczypospolitej
Polskiej, sumiennie i starannie wykonywać obowiązki urzędowe, przestrzegać prawa, kierować się zasadami
godności i uczciwości oraz dochować tajemnicy państwowej i służbowej."; składający ślubowanie może dodać
na końcu zwrot: "Tak mi dopomóż Bóg."
§ 4. Referendarz sądowy w zakresie wykonywanych obowiązków jest niezależny.
§ 5. Rozwiązanie stosunku pracy z referendarzem sądowym może nastąpić w drodze wypowiedzenia w razie:
1) otrzymania ujemnej oceny kwalifikacyjnej, potwierdzonej ponowną ujemną oceną, dokonaną nie wcześniej
niż po upływie 3 miesięcy,
2) zniesienia sądu lub jego reorganizacji, powodującej utratę możliwości dalszego zatrudnienia referendarza
sądowego,
3) uznania przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia
obowiązków referendarza sądowego,
4) nabycia prawa do emerytury.
§ 6. W razie rozwiązania stosunku pracy z referendarzem sądowym na podstawie § 5 pkt 2, w okresie między
ustaniem zatrudnienia w likwidowanym lub reorganizowanym sądzie a podjęciem pracy lub działalności
gospodarczej, referendarzowi przysługuje świadczenie pieniężne ze środków budżetu państwa przez okres nie
dłuższy niż 6 miesięcy, obliczone jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy; świadczenie to nie
przysługuje referendarzowi sądowemu mianowanemu, który nabył prawo do emerytury.
§ 7. Referendarz sądowy może wypowiedzieć stosunek pracy.
§ 8. Okres wypowiedzenia wynosi trzy miesiące.
§ 9. Stosunek pracy z referendarzem sądowym może być rozwiązany za porozumieniem stron.
§ 10. W razie utraty obywatelstwa polskiego stosunek pracy z referendarzem rozwiązuje się bez wypowiedzenia.
Stosunek pracy z referendarzem może być rozwiązany bez wypowiedzenia z przyczyn określonych w art. 53
Kodeksu pracy.

Art. 151 ust. 4 – 7 u.s.p.
§ 4. Za naruszenie swoich obowiązków, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienie
godności stanowiska, referendarz sądowy ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną.
§ 5. Karami dyscyplinarnymi są:
1) nagana,
2) nagana z ostrzeżeniem,
3) nagana z obniżeniem wynagrodzenia zasadniczego o 10% na okres dwóch lat,
4) wydalenie z pracy.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

§ 6. W sprawach dyscyplinarnych referendarzy orzekają komisje dyscyplinarne.
§ 7. Komisje dyscyplinarne powołują prezesi sądów okręgowych do rozpatrywania w pierwszej instancji spraw
dyscyplinarnych referendarzy zatrudnionych w okręgu sądowym.

Art. 152 u.s.p.
§ 1. Referendarze sądowi zatrudnieni w sądach rejonowych na obszarze tego samego sądu okręgowego co
najmniej raz w roku odbywają zebranie referendarzy sądowych okręgu.
§ 2. Zebranie referendarzy sądowych okręgu zajmuje stanowisko we wszystkich sprawach istotnych dla
wykonywania zadań przez referendarzy sądowych, wybiera na okres kadencji przedstawiciela, reprezentuje
referendarzy sądowych okręgu wobec organów sądu okręgowego. Przewodniczącym zebrania referendarzy
sądowych okręgu jest referendarz sądowy najstarszy wiekiem.
§ 3. W sprawach nieuregulowanych w ustawie do referendarzy sądowych stosuje się odpowiednio przepisy o
pracownikach sądów i prokuratury.

53. Asystenci sędziów (art. 155 u.s.p)

Art. 155 u.s.p.

§ 1. Asystent sędziego wykonuje samodzielnie czynności administracji sądowej oraz czynności przygotowania
spraw sądowych do ich rozpoznania.
§ 2. Na stanowisku asystenta sędziego może być zatrudniony ten, kto:
1) jest obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
4) ukończył 24 lata,
5) przepracował rok na stanowisku praktykanta.
§ 3. Przed zatrudnieniem asystenta sędziego prezes sądu zasięga informacji o kandydacie z Krajowego Rejestru
Karnego.
§ 4. Asystentowi sędziego przysługuje wynagrodzenie zasadnicze. Poza tym do asystentów sędziego stosuje się
przepisy ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury (Dz. U. Nr 162, poz. 1125).
§ 5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres i sposób wykonywania
czynności przez asystentów sędziów, mając na uwadze zasady sprawności, racjonalności, ekonomicznego i
szybkiego działania, zapewniając rzetelne wykonywanie powierzonych zadań.
§ 6. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wysokość wynagrodzenia asystentów sędziów,
uwzględniając poziom wynagrodzeń sędziów, referendarzy sądowych i urzędników sądowych oraz zasadę
różnicowania wynagrodzenia asystentów sędziów w zależności od tego, czy zatrudnieni są w sądzie rejonowym,
okręgowym czy apelacyjnym.
§ 7. Asystent sędziego po przepracowaniu sześciu lat na tym stanowisku może zgłosić prezesowi przełożonego
sądu apelacyjnego zamiar przystąpienia do egzaminu sędziowskiego. W takim przypadku asystent sędziego
dopuszczany jest do egzaminu sędziowskiego w najbliższym terminie przewidzianym dla aplikantów sądowych.
Art. 140 § 3 i 4 stosuje się odpowiednio.

54. ławnicy w sądach (art. 158 – 169 u.s.p)

Art. 158 u.s.p

§ 1. Ławnikiem może być wybrany ten, kto:
1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył 30 lat,
4) jest zatrudniony lub zamieszkuje w miejscu kandydowania co najmniej od roku,
5) nie przekroczył 65 lat.
§ 2. Do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych ławnikiem powinna być
wybrana osoba wykazująca szczególną znajomość spraw pracowniczych oraz celów ubezpieczenia i potrzeb
osób ubezpieczonych.

Art. 159. u.s.p
§ 1. Ławnikami nie mogą być:
1) osoby zatrudnione w sądach powszechnych i innych sądach oraz w prokuraturze,
2) osoby wchodzące w skład organów, od których orzeczenia można żądać skierowania sprawy na drogę
postępowania sądowego,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

3) funkcjonariusze Policji oraz inne osoby zajmujące stanowiska związane ze ściganiem przestępstw i
wykroczeń,
4) adwokaci i aplikanci adwokaccy,
5) radcy prawni i aplikanci radcowscy,
6) duchowni,
7) żołnierze w czynnej służbie wojskowej,
8) funkcjonariusze Służby Więziennej.
§ 2. Nie można być ławnikiem jednocześnie w więcej niż jednym sądzie.

Art. 160. u.s.p
§ 1. Ławników do sądów okręgowych oraz do sądów rejonowych wybierają rady gmin, których obszar jest
objęty właściwością tych sądów - w głosowaniu tajnym.
§ 2. Wybory przygotowują gminy jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej.

Art. 161. u.s.p
§ 1. Liczbę ławników wybieranych przez poszczególne rady gmin do wszystkich sądów działających na
obszarze właściwości sądu okręgowego, w tym także liczbę ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa
pracy i ubezpieczeń społecznych, ustala kolegium sądu okręgowego; liczbę ławników do poszczególnych sądów
rejonowych ustala się po zasięgnięciu opinii prezesów tych sądów.
§ 2. Prezes sądu okręgowego podaje liczbę ławników do wiadomości poszczególnym radom gmin najpóźniej na
trzydzieści dni przed upływem terminu zgłaszania kandydatów.

Art. 162. u.s.p
§ 1. Kandydatów na ławników zgłaszają radom gmin prezesi sądów, stowarzyszenia, organizacje i związki
zawodowe, zarejestrowane na podstawie przepisów prawa, oraz co najmniej dwudziestu pięciu obywateli
mających czynne prawo wyborcze, zamieszkujących stale na danym terenie, w terminie do dnia 31 lipca
ostatniego roku kadencji, w trybie, który określi Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 2. Kandydatów na ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
zgłaszają w równej liczbie terenowe organy administracji rządowej, związki zawodowe oraz organizacje
pracodawców.
§ 3. O kandydatach na ławników rady gmin zasięgają informacji z Krajowego Rejestru Karnego oraz od
właściwych organów Policji.

Art. 163. u.s.p
§ 1. Wybory ławników odbywają się najpóźniej w październiku roku kalendarzowego, w którym upływa
kadencja dotychczasowych ławników.
§ 2. Przed przystąpieniem do wyborów rada gminy powołuje zespół, który przedstawia radzie gminy na sesji
swoją opinię o zgłoszonych kandydatach.

Art. 164. u.s.p
§ 1. Listę wybranych ławników wraz z dotyczącymi ich danymi rady gmin, które dokonały ich wyboru,
przesyłają prezesom właściwych sądów, najpóźniej do końca listopada. Spośród ławników znajdujących się na
tej liście rady gmin wskazują ławników wybranych do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy i
ubezpieczeń społecznych, wymieniając oddzielnie ławników spośród kandydatów zgłoszonych przez terenowe
organy administracji rządowej oraz przez związki zawodowe.
§ 2. Prezes sądu wręcza ławnikom zawiadomienie o wyborze i odbiera od nich ślubowanie według roty ustalonej
dla sędziów, z odpowiednią zmianą.
§ 3. Po odebraniu ślubowania prezes sądu wpisuje ławnika na listę ławników, którzy mogą być wyznaczani do
orzekania, i wydaje mu legitymację.

Art. 165. u.s.p
§ 1. Kadencja ławników sądów okręgowych i rejonowych trwa cztery lata kalendarzowe następujące po roku, w
którym dokonano wyborów, jednak mandat ławnika wybranego dodatkowo wygasa z upływem kadencji ogółu
ławników.
§ 2. Po upływie kadencji ławnik może brać udział jedynie w rozpoznawaniu sprawy rozpoczętej wcześniej z
jego udziałem, do czasu jej zakończenia.

Art. 166. u.s.p
§ 1. Mandat ławnika wygasa w razie orzeczenia prawomocnym wyrokiem pozbawienia go praw publicznych.
Wygaśnięcie mandatu z tego powodu stwierdza rada gminy, która wybrała ławnika.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

§ 2. Rada gminy, która wybrała ławnika, może go odwołać na wniosek prezesa właściwego sądu, w razie:
1) skazania go prawomocnym wyrokiem w przypadku innym niż określony w § 1,
2) niewykonywania obowiązków ławnika,
3) zachowania godzącego w powagę sądu,
4) niezdolności do wykonywania obowiązków ławnika.
§ 3. Przed upływem kadencji mandat ławnika wygasa z dniem doręczenia mu zawiadomienia prezesa sądu o
skreśleniu z listy ławników wskutek zrzeczenia się mandatu z ważnych przyczyn lub odwołania ławnika przez
radę gminy.

Art. 167. u.s.p
§ 1. W czasie trwania kadencji nie powołuje się ławnika do pełnienia obowiązków w razie ujawnienia
okoliczności, które nie pozwalały na jego wybór, oraz w razie wszczęcia postępowania karnego przeciwko
ławnikowi, do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy.
§ 2. W razie zniesienia sądu, ośrodka zamiejscowego lub wydziału zamiejscowego - ławnicy tych jednostek stają
się ławnikami sądów, które przejmują kompetencje zniesionych jednostek.

Art. 168. u.s.p
W razie potrzeby, zwłaszcza z powodu zmniejszenia się w czasie kadencji liczby ławników, rada gminy na
wniosek prezesa sądu okręgowego dokonuje uzupełnienia listy, wybierając nowych ławników w sposób
określony w ustawie.

Art. 169. u.s.p
§ 1. W zakresie orzekania ławnicy są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
§ 2. Ławnik nie może przewodniczyć na rozprawie i naradzie ani też wykonywać czynności sędziego poza
rozprawą, chyba że ustawy stanowią inaczej.

55. Wojewódzkie sądy administracyjne (art. 6, 16 – 17, 19 u.s.a., art. 2 par. 2, 13 par. 1 p.s.a)

Art. 6 u.s.a
§ 1. Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego może być powołany
ten, kto:
1) ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,
5) ukończył 35 lat życia,
6) wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa
administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej,
7) pozostawał co najmniej osiem lat na stanowisku sędziego lub prokuratora albo przynajmniej przez osiem
lat wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza albo przez dziesięć lat pozostawał w
instytucjach publicznych na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego
lub pracował w charakterze asesora sądowego w wojewódzkim sądzie administracyjnym co najmniej dwa lata.
§ 2. Wymagania, o których mowa w § 1 pkt 7, nie dotyczą osób z tytułem naukowym profesora lub ze stopniem
naukowym doktora habilitowanego nauk prawnych.
§ 3. W wyjątkowych przypadkach Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady
Sądownictwa, może powołać kandydata na stanowisko sędziego mimo krótszych, niż określone w § 1 pkt 7,
okresów pozostawania na stanowiskach wymienionych w tym punkcie lub wykonywania zawodu adwokata,
radcy prawnego lub notariusza.
§ 4. Osoby, o których mowa w § 2, mogą być zatrudnione na stanowisku sędziego również w niepełnym
wymiarze czasu pracy.

Art. 16. u.s.a
§ 1. Wojewódzki sąd administracyjny tworzy się dla jednego województwa lub dla większej liczby województw.
§ 2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, w drodze
rozporządzenia, tworzy i znosi wojewódzkie sądy administracyjne oraz ustala ich siedziby i obszar właściwości,
a także może tworzyć, poza siedzibą sądu, i znosić wydziały zamiejscowe tych sądów.

Art. 17 u.s.a
§ 1. Wojewódzki sąd administracyjny dzieli się na wydziały, które tworzy i znosi Prezes Naczelnego Sądu
Administracyjnego.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

§ 2. Wydziałem w wojewódzkim sądzie administracyjnym kieruje prezes lub wiceprezes sądu albo wyznaczony
sędzia.

Art. 19 u.s.a
Organami wojewódzkiego sądu administracyjnego są: prezes sądu, zgromadzenie ogólne sędziów
wojewódzkiego sądu administracyjnego, zwane dalej "zgromadzeniem ogólnym", oraz kolegium
wojewódzkiego sądu administracyjnego, zwane dalej "kolegium sądu".

Art. 2 p.s.a
Do rozpoznawania spraw sądowoadministracyjnych powołane są sądy administracyjne.

Art. 13 par 1 p.s.a
§ 1. Wojewódzkie sądy administracyjne rozpoznają wszystkie sprawy sądowoadministracyjne z wyjątkiem
spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego.

56. Naczelny Sąd Administracyjny (art. 184 -185 Konstytucji, art. 7, 31 u.s.a, art. 4, 15 par. 1 p.s.a)

Art. 184 Konstytucji RP
Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie,
kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami
uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

Art. 185 Konstytucji RP
Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję
spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu
Administracyjnego.

Art. 7 u.s.a
§ 1. Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego może być powołany ten,
kto spełnia wymagania określone w art. 6 § 1 pkt 1-4 i 6, jeżeli ukończył 40 lat oraz pozostawał co najmniej
dziesięć lat na stanowisku sędziego lub prokuratora albo przynajmniej przez dziesięć lat wykonywał zawód
adwokata, radcy prawnego lub notariusza. Wymaganie ukończenia 40 lat nie dotyczy sędziego, który co
najmniej przez trzy lata pozostawał na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego.
§ 2. Do powołania na stanowisko sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego stosuje się także przepisy art. 6
§ 2-4.

Art. 31 u.s.a
Organami Naczelnego Sądu Administracyjnego są: Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Zgromadzenie
Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego i Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 4 p.s.a
Sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i
między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory
kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.

Art. 15 par 1 p.s.a
§ 1. Naczelny Sąd Administracyjny:
1) rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, stosownie do
przepisów ustawy;
2) podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało
rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;
3) podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w
konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej;
4) rozstrzyga spory, o których mowa w art. 4;
5) rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych
ustaw.

58. Izby morskie (wykł., art. 1 - 3, 6 - 9 u. izb. Mor.)

Art. 1. u. izb. Mor.
1. Do właściwości izb morskich należy:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

1) orzekanie w sprawach z wypadków morskich,
2) rozpoznawanie innych spraw przekazanych izbom morskim odrębnymi przepisami.
2.

(1)

Wypadkami morskimi w rozumieniu niniejszej ustawy są zdarzenia na morzu lub wodach z nim

połączonych, na których statki morskie uprawiają żeglugę, polegające na:
1) zatonięciu, zaginięciu lub utraceniu statku w inny sposób,
2) opuszczeniu statku,
3) zderzeniu statków,
4) zetknięciu statku z dnem, podwodną lub nawodną przeszkodą,
5) uderzeniu statku w budowlę, urządzenie lub instalację, w następstwie którego statek spowodował ich
uszkodzenie lub doznał uszkodzenia,
6) powstaniu pożaru lub wybuchu na statku,
7) zanieczyszczeniu środowiska w następstwie utraty lub uszkodzenia statku,
8) zagrożeniu albo ograniczeniu bezpieczeństwa statku lub znajdujących się na nim osób, na skutek:
a) uszkodzenia lub niesprawności konstrukcji, urządzeń albo innych elementów wyposażenia statku,
b) zmian w zakresie stateczności statku,
9) zaginięciu człowieka przebywającego na statku,
10) śmierci lub uszczerbku na zdrowiu człowieka w związku z pracą lub pobytem na statku, zachowaniem się
statku, działaniem lub stanem jego urządzeń albo innych jego elementów lub właściwościami ładunku statku.

Art. 2. u. izb. Mor.

(2)

1. Izby morskie rozpoznają wypadki morskie:
1) statków o polskiej przynależności,
2) statków o obcej przynależności, jeżeli wypadek nastąpił na polskich morskich wodach wewnętrznych lub
polskim morzu terytorialnym albo jeżeli z wnioskiem o wszczęcie postępowania wystąpił armator lub kapitan
takiego statku.
1a.

(3)

Izby morskie rozpatrują również sprawy wypadków morskich promów pasażerskich typu ro-ro oraz

szybkich statków pasażerskich, jeżeli wypadek nastąpił na obszarze innym niż polskie wody wewnętrzne lub
polskie morze terytorialne, w przypadku gdy ostatnim portem zawinięcia statku był port Rzeczypospolitej
Polskiej.
2. Sprawy wypadków morskich, w których uczestniczyły jednostki pływające Marynarki Wojennej, Straży
Granicznej lub Policji, izby morskie rozpoznają, w odniesieniu do tych jednostek, za zgodą Dowódcy Marynarki
Wojennej, Komendanta Głównego Straży Granicznej lub Komendanta Głównego Policji.

Art. 3. u. izb. Mor.
Sprawy należące do właściwości izb morskich rozpoznają:
1) w pierwszej instancji - Izba Morska w Gdańsku i Izba Morska w Szczecinie,
2) w drugiej instancji - Odwoławcza Izba Morska.

Art. 3a. u. izb. Mor.

(4)

1. Ilekroć w ustawie jest mowa o szybkim statku pasażerskim należy przez to rozumieć statek określony w
prawidle 1 rozdziału X Konwencji SOLAS, przewożący więcej niż 12 pasażerów; szybkim statkiem pasażerskim
nie jest uprawiający pasażerską żeglugę krajową statek pasażerski klasy B, C lub D, którego wyporność na
projektowej wodnicy pływania jest mniejsza od 500 m

3

, a maksymalna prędkość jest niższa niż 20 węzłów.

2. Ilekroć w ustawie jest mowa o promie pasażerskim typu ro-ro, należy przez to rozumieć prom pasażerski typu
ro-ro, o którym mowa w art. 5 pkt 1a ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. z
2006 r. Nr 99, poz. 693 oraz z 2007 r. Nr 107, poz. 732 i Nr 176, poz. 1238).

Art. 6. u. izb. Mor.

(6)

1. Izba Morska w Szczecinie działa przy sądzie Okręgowym w Szczecinie, a Izba Morska w Gdańsku i
Odwoławcza Izba Morska działają przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku.
2. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej może
określić, w drodze rozporządzenia, uwzględniając podział terytorialny państwa, siedzibę izby morskiej poza
siedzibą sądu okręgowego, przy którym działa izba morska.

Art. 7. u. izb. Mor.
W skład izby morskiej wchodzi przewodniczący oraz jeden lub więcej wiceprzewodniczących i ławnicy.

Art. 8. u. izb. Mor.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

1.

(7)

Przewodniczącego i wiceprzewodniczących powołuje i odwołuje Minister Sprawiedliwości w porozumieniu

z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej spośród sędziów sądów powszechnych posiadających
znajomość zagadnień morskich w zakresie spraw należących do właściwości izb morskich.
2. Pozostałych pracowników izb morskich przyjmuje i zwalnia przewodniczący właściwej izby morskiej.

Art. 9. u. izb. Mor.
1. Przewodniczący i wiceprzewodniczący izb morskich zachowują stanowiska sędziowskie oraz, z
zastrzeżeniem odmiennych przepisów ustawy, prawa i obowiązki przewidziane w przepisach dotyczących
sędziów.
2.

(8)

Do pozostałych pracowników izb morskich mają odpowiednie zastosowanie przepisy o pracownikach

sądów i prokuratury.

USTAWA z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o izbach morskich

1) w art. 1 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2. Wypadkami morskimi w rozumieniu niniejszej ustawy są zdarzenia na morzu lub wodach z nim
połączonych, na których statki morskie uprawiają żeglugę, polegające na:
1) zatonięciu, zaginięciu lub utraceniu statku w inny sposób,
2) opuszczeniu statku,
3) zderzeniu statków,
4) zetknięciu statku z dnem, podwodną lub nawodną przeszkodą,
5) uderzeniu statku w budowlę, urządzenie lub instalację, w następstwie którego statek spowodował
ich uszkodzenie lub doznał uszkodzenia,
6) powstaniu pożaru lub wybuchu na statku,
7) zanieczyszczeniu środowiska w następstwie utraty lub uszkodzenia statku,
8) zagrożeniu albo ograniczeniu bezpieczeństwa statku lub znajdujących się na nim osób, na skutek:
a) uszkodzenia lub niesprawności konstrukcji, urządzeń albo innych elementów wyposażenia statku,
b) zmian w zakresie stateczności statku,
9) zaginięciu człowieka przebywającego na statku,
10) śmierci lub uszczerbku na zdrowiu człowieka w związku z pracą lub pobytem na statku,
zachowaniem się statku, działaniem lub stanem jego urządzeń albo innych jego elementów lub
właściwościami ładunku statku.";

2) art. 2 otrzymuje brzmienie:

"Art. 2. 1. Izby morskie rozpoznają wypadki morskie:
1) statków o polskiej przynależności,
2) statków o obcej przynależności, jeżeli wypadek nastąpił na polskich morskich wodach
wewnętrznych lub polskim morzu terytorialnym albo jeżeli z wnioskiem o wszczęcie postępowania
wystąpił armator lub kapitan takiego statku.
2. Sprawy wypadków morskich, w których uczestniczyły jednostki pływające Marynarki Wojennej,
Straży Granicznej lub Policji, izby morskie rozpoznają, w odniesieniu do tych jednostek, za zgodą
Dowódcy Marynarki Wojennej, Komendanta Głównego Straży Granicznej lub Komendanta Głównego
Policji.";

4) w art. 6:

a) w ust. 1 użyty dwukrotnie wyraz "Wojewódzkim" zastępuje się wyrazem "Okręgowym",
b) ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki
morskiej może określić, w drodze rozporządzenia, uwzględniając podział terytorialny państwa,
siedzibę izby morskiej poza siedzibą sądu okręgowego, przy którym działa izba morska.";

 użyte w art. 8 w ust. 1, w art. 12 w ust. 1, w art. 15 w ust. 1 i 2 oraz w art. 17 w ust. 1 pkt 2 w

różnych przypadkach wyrazy "Minister Żeglugi" zastępuje się użytymi w odpowiednich
przypadkach wyrazami "minister właściwy do spraw gospodarki morskiej";

6) w art. 9 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

"2. Do pozostałych pracowników izb morskich mają odpowiednie zastosowanie przepisy o
pracownikach sądów i prokuratury.";

59. Sądy polubowne (wykł.)

Sąd polubowny (arbitrażowy) – sąd nie państwowy, powoływany na podstawie woli, na mocy porozumienia
stron. Jest związany w skutkach z wyrokiem sądu państwowego, ale dopiero wtedy, gdy sąd państwowy uzna
wyrok sądu polubownego oraz wykonalność tego orzeczenia. Podstawą rozstrzygania spraw przed sądem
polubownym jest zapis na sąd polubowny.

ZAPIS – uznawany za umowę cywilnoprawną o skutkach procesowych, gdyż zawieraną poza procesem przed
podmioty nie będące jeszcze jego stronami, charakter procesowy ma dopiero powołanie się przez strony na jej
istnienie w procesie przed sądem.

Zapis:

 Kompromis – umowa poddająca własności sądu polubownego spór już powstały
 Klauzula arbitrażowa – oddanie sądowi polubownemu sporu, który jeszcze nie istnieje ale może

zaistnieć aby potencjalny spór mógł rozstrzygać sąd polubowny

Granice przedmiotowe zapisu na sąd polubowny określa art. 1157 u.p.c., który przewiduje możliwość poddania
właściwości sądów polubownych sporów o prawa majątkowe lub niemajątkowe – mogących być przedmiotem
ugody sądowej z wyjątkiem spraw o alimenty (w tym już istniejących sporów z zakresu prawa pracy).

i. Zapis na sąd polubowny musi być w formie pisemnej

ii. Jeżeli strony zgodziły się na zapis bo skutkiem tego jest wyłączenie właściwości sądu państwowego

iii. Jeżeli strona mimo zapisu zdecydowała się oddać rozstrzygnięcie sprawy do sądu państwowego to strona

oskarżona może zwrócić się do sądu z zapisem zarzutu. Zarzut zostaje odrzucony i sprawa trafia
powrotem do sądu polubownego. Będzie tak tylko pod warunkiem, kiedy zostanie to zgłoszone przed
wdaniem się w spór.

Sądy polubowne
Ad hoc (ad casum)
(Do rozpoznania, do konkretnej sprawy)

Stałe sądy polubowne
(funkcjonują przy sądach gospodarczych)
* Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej
w Warszawie
* Sąd Polubowny przy Regionalnej Izbie Handlu i
Przemysłu w Bielsku - Białej
* Sąd Polubowny przy Związku banków Polskich
* Stały Sąd Polubowny Gospodarczy Wielkopolskiej
Izby Przemysłowo – Handlowej

W sądach polubownych orzekają tzw. arbitrzy.

Arbiter – może być nim każda osoba fizyczna, niezależnie od posiadanego obywatelstwa ( z wyjątkiem sędziego
sądu państwowego, w stanie czynnym służby) posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych oraz pełnię
praw obywatelskich.

•

Jeżeli strony w zapisie nie ustalą składu sądzącego to będą sądzić trzej sędziowie. Jeżeli strony
zaniedbały określenie zasad powołania arbitrów to określają to przepisy prawa

•

Jeżeli sąd orzeka w składzie nieparzystym to każda strona powołuje równą liczbę arbitrów,
następnie arbitrzy spoza swego grona powołują przewodniczącego

•

Jeżeli strona w ciągu miesiąca nie powoła arbitra albo arbitrzy nie dokonują wyboru
przewodniczącego to dokonuje tego sąd

•

Jeżeli sąd orzeka w składzie parzystym to każda strona powołuje równą liczbę arbitrów, następnie
arbitrzy spośród swego grona powołują przewodniczącego

•

Jeżeli strona ustaliła że arbitrów wybierze osoba trzecia a ta osoba nie dokona wyboru w ciągu
miesiąca to dokonuje tego sąd

•

Każda ze stron, niezależnie od ustaleń ma prawo do powoływania różnych dowodów

Podstawy Uchylenia Wyroku:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

 Brak zapisu na sąd polubowny
 Zapis był nieważny bądź utracił moc
 Strona nie była powiadomiona w sposób właściwy o powołaniu arbitra
 Strona została pozbawiona praw w sądzie
 Wyrok dotyczy sporu nie objętego zapisem
 Sąd polubowny orzekł w zakresie szerszym niż przewiduje zapis
 Naruszenie przepisów w powoływaniu arbitrów
 Naruszenie w sądzie polubownym podstawowych reguł procesowania np. te które osoby ustaliły w zapisie

na sąd polubowny

 Kiedy wyrok został wydany na podstawie przestępstwa
 Wyrok oparty na podrobionym dokumencie
 Zapis dotyczył sprawy, która nie może być rozstrzygana przez sąd polubowny
 Wyrok sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego obowiązującego w RP

Po złożeniu skargi konstytucyjnej:

•

Sąd może oddalić skargę jeżeli nie była zasadna

•

Sąd może uchylić wyrok i przekazać sprawę sądowi polubownemu do ponownego rozstrzygnięcia

60. Modele prokuratury (wykł.)

•

Prokuratura powiązana z władzą ustawodawczą
Przejawem powiązania – Prokurator Generalny powoływany przez Parlament i tylko przed nim ponosi
odpowiedzialność.
Przyjęty na Węgrzech i Szwecji.

•

Prokuratura powiązana z władzą wykonawczą (obowiązujący w Polsce)

i. Prokuratura jako organ państwowy (rządowy)

ii. Prokuratura podporządkowana Ministrowi Sprawiedliwości, który wchodzi w skład rządu

•

Prokuratura nie związana z władzą wykonawczą, stanowi składnik władzy sądowej
Prokurator Generalny powoływany jest przez Samorząd Sędziowski.
Przyjęty we Włoszech.

•

Prokuratura całkowicie autonomiczna (niezależna)
Przyjęty np. w Portugalii.

61. Zasady organizacyjne prokuratury (wykł.)

Zasady organizacji prokuratury w Polsce:

•

Zasada jednolitości (niepodzielności) – jedna prokuratura w skład której wchodzą poszczególne
jednostki organizacyjne.

•

Zasada centralizmu – wszystkie jednostki organizacyjne prokuratury są podporządkowane tylko
jednemu centralnemu organowi – Prokuratorowi Generalnemu.

•

Zasada jednoosobowego kierownictwa – na czele prokuratury jak i poszczególnych jednostek
organizacyjnych prokuratury stoi organ jednoosobowy

•

Zasada hierarchicznego podporządkowania – prokurator niższego szczebla jest podporządkowany
prokuratorowi wyższego szczebla, w ramach tej samej zasady prokurator jest podporządkowany
swojemu zwierzchnikowi służbowemu.

•

Zasada niezależności prokuratorskiej – prokurator ani organizacyjnie ani kiedy wykonuje
poszczególne zadania nie podlega organom państwowym.

Prokurator podejmując działania w konkretnej sprawie nie jest zależny od organów administracji
rządowej i samorządowej ale jest podporządkowany swojemu przełożonemu służbowemu.

62. Zasady działania prokuratury (wykł.)



Zasada legalizmu – obowiązek podejmowania działań i stosowania środków przewidzianych w
przepisach prawa w razie stwierdzenia naruszenia bądź zagrożenia prawa

 Zasada bezstronności i równego traktowania

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji



Zasada działania z urzędu – podejmuje działania z własnej inicjatywy w razie popełnienia bądź
podejrzenia popełnienia przestępstwa

 Zasada współpracy z innymi organami
 Zasada substytucji, dewolucji i indyferencji

Substytucja – prokurator wyższego rzędu może przekazać prokuratorowi szczebla niższego
uprawnienia, które zgodnie z prawem należą do jego kompetencji z wyjątkiem, kiedy to przepis prawa
określa, że tylko i wyłącznie prokurator dla którego przewidziano daną kompetencje

Dewolucja – prokurator wyższego rzędu może przejąć każdą czynność, która w myśl obowiązujących
przepisów należy do kompetencji prokuratora niższego rzędu.

Indyferencja – niezależnie od tego który z prokuratorów dokonał danej czynności to jest ona ważna,
ponieważ każdy prokurator działa w imieniu całej prokuratury.



Zasada jednoosobowego podejmowania czynności – działania wykonywane są jednoosobowo.

63. System prokuratury polskiej i propozycje jego zmian (wykł., art. 6 i 17 u. prok.)

Art. 6 u. prok.

•

Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy
Prokuratury Krajowej, prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych.

•

Prokuratorami wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Naczelnej
Prokuratury Wojskowej, wojskowych prokuratur okręgowych i wojskowych prokuratur
garnizonowych.

•

Prokuratorami Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu są prokuratorzy Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
Instytutu Pamięci Narodowej oraz prokuratorzy oddziałowych komisji ścigania zbrodni
przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej

Art. 17. u. prok.

1. Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są: Prokuratura Krajowa oraz prokuratury

apelacyjne, okręgowe i rejonowe.

1

1

. (uchylony).

2. Prokurator Generalny jest przełożonym prokuratorów powszechnych i wojskowych jednostek

organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni
przeciwko Narodowi Polskiemu.

2a. Prokuraturą Krajową, w zakresie określonym przez Prokuratora Generalnego, kieruje Prokurator

Krajowy. Prokurator Krajowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów Prokuratury Krajowej.

2b. Prokuraturą apelacyjną kieruje prokurator apelacyjny. Prokurator apelacyjny jest prokuratorem

przełożonym prokuratorów prokuratury apelacyjnej, prokuratorów prokuratur okręgowych oraz prokuratorów
prokuratur rejonowych na obszarze działania prokuratury apelacyjnej.

2c. Prokuraturą okręgową kieruje prokurator okręgowy. Prokurator okręgowy jest prokuratorem

przełożonym prokuratorów prokuratury okręgowej oraz prokuratorów rejonowych i prokuratorów prokuratur
rejonowych na obszarze działania prokuratury okręgowej.

3. Prokuraturą rejonową kieruje prokurator rejonowy. Prokurator rejonowy jest prokuratorem

przełożonym prokuratorów prokuratury rejonowej.

4. Prokuratura Krajowa wchodzi w skład Ministerstwa Sprawiedliwości. Prokuraturę apelacyjną tworzy

się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur okręgowych. Prokuraturę okręgową tworzy się dla
obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur rejonowych. Prokuraturę rejonową tworzy się dla jednej lub
większej liczby gmin; w uzasadnionych przypadkach może być utworzona więcej niż jedna prokuratura
rejonowa w obrębie tej samej gminy.

5. Minister Sprawiedliwości, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi prokuratury apelacyjne, okręgowe i

rejonowe oraz ustala ich siedziby i obszary właściwości.

6. Minister Sprawiedliwości, w drodze rozporządzenia, może tworzyć poza siedzibą prokuratury, a także

znosić, ośrodki zamiejscowe prokuratur okręgowych lub rejonowych.

6a. Pracownicy zniesionego ośrodka zamiejscowego przechodzą do prokuratury, której ośrodek

zamiejscowy został zniesiony.

7. (uchylony).

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

8. Wojskowymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są: Naczelna Prokuratura Wojskowa,

wojskowe prokuratury okręgowe oraz wojskowe prokuratury garnizonowe. W miarę potrzeby mogą być
tworzone inne rodzaje wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury.

8a. Naczelną Prokuraturą Wojskową kieruje Naczelny Prokurator Wojskowy. Naczelny Prokurator

Wojskowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów Naczelnej Prokuratury Wojskowej oraz pozostałych
prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury.

8b. Wojskową prokuraturą okręgową kieruje wojskowy prokurator okręgowy. Wojskowy prokurator

okręgowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów wojskowej prokuratury okręgowej oraz wojskowych
prokuratorów garnizonowych i prokuratorów wojskowych prokuratur garnizonowych na obszarze działania
wojskowej prokuratury okręgowej.

8c. Wojskową prokuraturą garnizonową kieruje wojskowy prokurator garnizonowy. Wojskowy

prokurator garnizonowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów wojskowej prokuratury garnizonowej.

9. Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości tworzy i znosi wojskowe

jednostki organizacyjne prokuratury oraz ustala ich siedziby i terytorialny zakres działania.

Piony Prokuratury:

•

Powszechne jednostki organizacyjne
1. Rejonowa – tworzona dla jednej gminy bądź większej ilości gmin
2. Okręgowa – tworzone dla dwóch lub większej ilości Prokuratur Rejonowych
3. Apelacyjna – tworzone dla dwóch lub większej ilości Prokuratur Okręgowych
4. Krajowa – wchodzi w skład

•

Wojskowe jednostki organizacyjne

f)

Wojskowa Prokuratura Garnizonowa

g) Wojskowa Prokuratura Okręgowa
h) Naczelna Prokuratura Wojskowa

•

Jednostki organizacyjne instytutu pamięci narodowej

 Główna Komisja ścigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
 Oddziałowe Komisje ścigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu


Projekt zmian – 28.04.2008 r

6. Prokurator Generalny powoływany przez prezydenta na wniosek Ministra Sprawiedliwości
7. Oddzielenie prokuratora generalnego od ministra sprawiedliwości
8. Po jednym kandydacie przedstawia KRS i KRP
9. Kadencja trwa 6 lat
10. Prokurator nie może zostać powołany 2 razy na kadencje
11. Po zakończeniu kadencji prokurator może przejść w stan spoczynku
12. Prokuratorem Generalnym – sędzia 10 lat doświadczenia lub sędzia który był co najmniej 10 lat

w stanie czynnym

64. Wymogi dotyczące kandydatów na stanowisko prokuratora (art. 14 u. prok.)

Art. 14 u. prok.

1. Prokuratorem może być powołany ten, kto:

1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora,
5) ukończył 26 lat,
6) złożył egzamin prokuratorski lub sędziowski,
7) pracował w charakterze asesora prokuratorskiego lub sądowego co najmniej rok albo odbył w wojskowych
jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby przewidziany w przepisach o służbie wojskowej
żołnierzy zawodowych.

2. Na prokuratora w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury może być powołany tylko

oficer zawodowy lub oficer służby okresowej.

3. Wymagania, o których mowa w ust. 1 pkt 6 i 7, nie dotyczą:

1) profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w Polskiej Akademii
Nauk oraz w instytutach naukowo-badawczych i innych placówkach naukowych,
2) sędziów oraz oficerów, którzy w sądach wojskowych zajmowali stanowiska sędziów,
3) adwokatów oraz radców prawnych, którzy wykonywali ten zawód co najmniej trzy lata.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

4. Wymagania, o których mowa w ust. 1 pkt 7, nie dotyczą notariuszy.

Ust. z 29 marca 2007 r. o zmianie ustawy o prokuraturze

W art. 14:

a) ust. 2 otrzymuje brzmienie

„2. Na prokuratora w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury może być powołany oficer
zawodowy, oficer służby okresowej, zwani dalej „oficerem”, lub prokurator powszechnej jednostki
organizacyjnej prokuratury.”

b) w ust. 3 pkt 2 otrzymuje brzmienie:

„2) sędziów,”

65. Powołanie prokuratorów (art. 11 – 12, 13 u. prok.)

Art. 11 u. prok.

1. Prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury powołuje Prokurator Generalny, a

prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury - Prokurator Generalny na wniosek Ministra
Obrony Narodowej.

2. Kandydat na stanowisko prokuratorskie przedstawia informację z Krajowego Rejestru Karnego

dotyczącą jego osoby i zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia
obowiązków prokuratora, z zastrzeżeniem ust. 4. Wydanie zaświadczenia oraz badanie kandydata na stanowisko
prokuratorskie odbywa się na zasadach dotyczących kandydata na stanowisko sędziowskie.

3. Prokurator Generalny zasięga od właściwego organu Policji informacji o każdym z kandydatów do

objęcia stanowiska prokuratorskiego, z zastrzeżeniem ust. 4. Informacje o kandydacie do objęcia stanowiska
prokuratorskiego uzyskuje się i sporządza na zasadach określonych dla informacji o kandydacie do objęcia
stanowiska sędziowskiego.

4. Przedstawianie informacji i zaświadczenia, o których mowa w ust. 2, a także zasięganie informacji, o

której mowa w ust. 3, nie dotyczy kandydatów zajmujących stanowisko prokuratora oraz stanowisko sędziego
sądu powszechnego, administracyjnego lub wojskowego.

5. Przedstawiając informację, o której mowa w ust. 3, organ Policji przekazuje Prokuratorowi

Generalnemu wszystkie zebrane materiały służące do sporządzenia informacji.

6. Prokurator Generalny, przed rozpatrzeniem kandydatury, zawiadamia kandydata na stanowisko

prokuratorskie o treści informacji uzyskanej od organu Policji.

Art. 12 u. prok.

1. Prokuratora Krajowego jako zastępcę Prokuratora Generalnego oraz innych zastępców Prokuratora

Generalnego powołuje, spośród prokuratorów Prokuratury Krajowej, i odwołuje z tych stanowisk - Prezes Rady
Ministrów na wniosek Prokuratora Generalnego.

2. Jednym z zastępców Prokuratora Generalnego jest Naczelny Prokurator Wojskowy, którego powołuje,

spośród prokuratorów Naczelnej Prokuratury Wojskowej, i odwołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek
Prokuratora Generalnego zgłoszony w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej. Naczelny Prokurator
Wojskowy kieruje w zastępstwie Prokuratora Generalnego działalnością wojskowych jednostek organizacyjnych
prokuratury.

Art. 13 u. prok.

1. (skreślony).
2. Do pełnienia funkcji prokuratora apelacyjnego, okręgowego i rejonowego, a także do pełnienia

pozostałych funkcji w prokuraturze, z zastrzeżeniem ust. 3-5 oraz art. 111, powołuje spośród prokuratorów i
odwołuje z pełnienia tych funkcji Prokurator Generalny.

3. Do pełnienia funkcji zastępcy Naczelnego Prokuratora Wojskowego, wojskowego prokuratora

okręgowego i wojskowego prokuratora garnizonowego, a także do pełnienia pozostałych funkcji w wojskowych
jednostkach organizacyjnych prokuratury, powołuje, spośród prokuratorów wojskowych, i odwołuje z pełnienia
tych funkcji Prokurator Generalny, w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej.

4. Prokurator Generalny może określić funkcje w prokuraturach apelacyjnych, okręgowych i rejonowych,

na które powołuje prokuratorów i odwołuje z pełnienia tych funkcji prokurator apelacyjny.

5. Prokurator Generalny, w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, może określić funkcje w

wojskowych prokuraturach okręgowych i wojskowych prokuraturach garnizonowych, na które powołuje
prokuratorów i odwołuje z pełnienia tych funkcji Naczelny Prokurator Wojskowy.

66. Odwołanie prokuratora (art. 16 u. prok.)

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 16 u. prok.

1. Prokurator Generalny może odwołać prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury,

jeżeli prokurator, mimo dwukrotnego ukarania przez sąd dyscyplinarny karą wymienioną w art. 67 ust. 1 pkt 2-4,
popełnił przewinienie służbowe, a w tym dopuścił się oczywistej obrazy przepisów prawa lub uchybił godności
urzędu prokuratorskiego; przed podjęciem decyzji Prokurator Generalny wysłuchuje wyjaśnień prokuratora,
chyba że nie jest to możliwe, oraz zasięga odpowiednio opinii zebrania prokuratorów Prokuratury Krajowej albo
opinii właściwego zgromadzenia prokuratorów w prokuraturze apelacyjnej.

2. Prokurator Generalny może odwołać prokuratora wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury na

wniosek Ministra Obrony Narodowej w wypadkach, gdy przepisy o służbie wojskowej przewidują zwolnienie z
zawodowej służby wojskowej.

3. Prokurator Generalny odwołuje prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury, jeżeli

zrzekł się stanowiska prokuratora.

4. Stosunek służbowy prokuratora wygasa po upływie trzech miesięcy od doręczenia zawiadomienia o

odwołaniu, chyba że na wniosek zainteresowanego prokuratora określono krótszy termin.

5. Prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby prokuratorskiej, z zastrzeżeniem

art. 83 ust. 2, oraz prawomocne orzeczenie sądu skazujące prokuratora na karę dodatkową pozbawienia praw
publicznych, zakazu zajmowania stanowiska prokuratora lub na karę degradacji pociąga za sobą z mocy prawa
utratę stanowiska prokuratora; stosunek służbowy prokuratora wygasa z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.

5a. Stosunek służbowy prokuratora wygasa z dniem utraty przez niego obywatelstwa polskiego.
6. (skreślony).

Ust. z 29 marca 2007 r. o zmianie ustawy o prokuraturze

W art. 16:

a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:

„1. Prokurator Generalny może odwołać prokuratora jednostki organizacyjnej, jeżeli prokurator, mimo
dwukrotnego ukarania przez sąd dyscyplinarny karą wymienioną w art. 67 ust. 1 pkt 2-4 lub art. 113 pkt
2-4, popełnił przewinienie służbowe, a w tym dopuścił się oczywistej obrazy przepisów prawa lub
uchybił godności urzędu prokuratorskiego; przed podjęciem decyzji Prokurator Generalny wysłuchuje
wyjaśnień prokuratora, chyba że nie jest to możliwe, oraz zasięga odpowiednio opinii zebrania
prokuratorów Prokuratury Krajowej lub Naczelnej Prokuratury Wojskowej albo opinii właściwego
zgromadzenia prokuratorów w prokuraturze apelacyjnej.

b) ust. 3 otrzymuje brzmienie:

„3. Prokurator Generalny odwołuje prokuratora jednostki organizacyjnej prokuratury, który zrzekł się
stanowiska prokuratora.

c) po ust. 3 dodaje się ust. 3a i 3b w brzmieniu:

„3a. Na wniosek prokuratora wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury, nie będącego oficerem,
który zrzekł się stanowiska prokuratora, Prokurator Generalny powołuje go na stanowisko równorzędne
w powszechnej jednostce organizacyjnej prokuratury, niezależnie od liczby stanowisk prokuratorskich,
chyba że nie spełnia on warunków wymaganych do powołania na stanowisko prokuratora.

3b. W razie odmowy powołania, o którym mowa w ust. 3a. zainteresowanemu służy skarga do Sądu
Najwyższego.”

67. Autonomia prokuratora i polecenie przełożonego (wykł., art. 8 u. prok.)
Art. 8 u. prok.

1. Prokurator przy wykonywaniu czynności określonych w ustawach jest niezależny, z zastrzeżeniem

przepisów ust. 2-5.

2. Prokurator jest obowiązany wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenia przełożonego prokuratora.

Polecenie dotyczące treści czynności procesowej prokurator przełożony wydaje na piśmie, a na żądanie
prokuratora - wraz z uzasadnieniem. W razie przeszkody w doręczeniu polecenia w formie pisemnej
dopuszczalne jest przekazanie polecenia ustnie, z tym że przełożony jest obowiązany niezwłocznie potwierdzić
je na piśmie.

3. Jeżeli prokurator nie zgadza się z poleceniem, może żądać zmiany polecenia lub wyłączenia go od

wykonania czynności albo od udziału w sprawie. O wyłączeniu rozstrzyga ostatecznie prokurator bezpośrednio
przełożony nad prokuratorem, który wydał polecenie.

4. Żądanie, o którym mowa w ust. 2 i 3, prokurator zgłasza na piśmie wraz z uzasadnieniem

przełożonemu, który wydał polecenie.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

5. Polecenie dotyczące treści czynności procesowej, wydane przez prokuratora przełożonego innego niż

prokurator bezpośrednio przełożony, nie może obejmować sposobu zakończenia postępowania
przygotowawczego i postępowania przed sądem.

6. W przypadku gdy w postępowaniu sądowym ujawnią się nowe okoliczności, prokurator samodzielnie

podejmuje decyzje związane z dalszym tokiem tego postępowania.

7. Prokurator przełożony w razie stwierdzenia oczywistej obrazy prawa przy prowadzeniu sprawy

wytyka, niezależnie od innych uprawnień, właściwemu prokuratorowi uchybienie, po uprzednim zażądaniu - w
razie potrzeby - wyjaśnień. Stwierdzenie i wytknięcie uchybienia nie wpływa na rozstrzygnięcie sprawy. Art. 68
ust. 1 stosuje się odpowiednio.

7a. Prokurator, któremu wytknięto uchybienie może, w terminie siedmiu dni, złożyć pisemne zastrzeżenie

do prokuratora przełożonego, który wytknął uchybienie. W razie wniesienia zastrzeżenia, prokurator przełożony
uchyla wytknięcie uchybienia albo przekazuje sprawę do rozpoznania sądowi dyscyplinarnemu.

7b. W przypadku przewidzianym w ust. 7a sąd dyscyplinarny wydaje postanowienie po wysłuchaniu

rzecznika dyscyplinarnego oraz prokuratora, któremu wytknięto uchybienie, chyba że nie jest to możliwe. Na
postanowienie odmawiające uwzględnienia zastrzeżenia prokuratorowi przysługuje zażalenie. Zażalenie
rozpatruje ten sam sąd dyscyplinarny w innym równorzędnym składzie.

8. W razie stwierdzenia oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa, prokurator przełożony jest

obowiązany żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko prokuratorowi, który obrazy się
dopuścił.

68. Zakres działania prokuratury (art. 2, 25, 32, 35, 40 i 42 u. prok.)

Art. 2 u. prok.

Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw.

Art. 25 u. prok.

1. Prokurator, stosownie do przepisów ustaw, wszczyna i prowadzi postępowanie przygotowawcze albo

zleca wszczęcie lub prowadzenie takiego postępowania innemu uprawnionemu organowi.

2. W toku postępowania przygotowawczego prokurator stosuje, w wypadkach przewidzianych w

ustawach, środki zapobiegawcze wobec podejrzanych.

3. (skreślony).

Art. 32 u. prok.

1. Prokurator wykonuje czynności oskarżyciela publicznego przed wszystkimi sądami. Może również

wykonywać te czynności w sprawach wniesionych do sądu przez innych oskarżycieli.

2. W razie gdy wyniki postępowania sądowego nie potwierdzają zarzutów oskarżenia, prokurator

odstępuje od oskarżenia.

3. Prokurator wnosi, w wypadkach przewidzianych w ustawach, środki zaskarżenia od orzeczeń

sądowych.

Art. 35 u. prok.

Prokurator sprawuje, w granicach przewidzianych ustawami, nadzór nad wykonywaniem postanowień o

tymczasowym aresztowaniu i decyzji o pozbawieniu wolności.

Art. 40 u. prok.

1. Jeżeli wyniki badań to uzasadniają, Prokurator Generalny występuje z wnioskiem do właściwego

organu o podjęcie odpowiednich środków, w tym również o wydanie lub zmianę określonych przepisów, w celu
przeciwdziałania przestępczości.

2. Zadania określone w ust. 1 wykonują również prokuratorzy okręgowi i rejonowi w stosunku do

wojewodów i terenowych organów administracji niezespolonej oraz innych o terenowym zakresie działania.

3. Organ, do którego zwrócił się prokurator, jest obowiązany, w terminie trzydziestu dni od daty

otrzymania wniosku, zawiadomić prokuratora o podjętych środkach, o których mowa w ust. 1.

Art. 42. u. prok.

Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w

innych postępowaniach określają odrębne ustawy.

69. Immunitet prokuratorski (wykł., art. 54 i 66 u. prok.)

Art. 54 u. prok.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

1. Prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu

dyscyplinarnego ani zatrzymany bez zgody przełożonego dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na
gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do wydania zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do
odpowiedzialności karnej wolno przedsięwziąć tylko czynności niecierpiące zwłoki, zawiadamiając o tym
niezwłocznie prokuratora przełożonego.

2. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności

karnej sąd dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie prokuratora zatrzymanego na gorącym uczynku.

2a. Wniosek o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej, jeżeli nie pochodzi

od prokuratora, powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata albo radcę prawnego będącego
pełnomocnikiem.

2b. Jeżeli wniosek o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej nie odpowiada

warunkom formalnym pisma procesowego określonym w Kodeksie postępowania karnego lub jest oczywiście
bezzasadny, przewodniczący sądu dyscyplinarnego odmawia jego przyjęcia. Na zarządzenie o odmowie
przyjęcia wniosku przysługuje zażalenie do sądu dyscyplinarnego właściwego do rozpoznania wniosku.

2c. Orzeczenie zezwalające na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej można wydać,

jeżeli zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez niego przestępstwa.

3. Od orzeczenia sądu dyscyplinarnego odmawiającego zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do

odpowiedzialności karnej przysługuje organowi lub osobie, która wnosiła o zezwolenie, oraz rzecznikowi
dyscyplinarnemu odwołanie do odwoławczego sądu dyscyplinarnego w terminie 7 dni od daty jego ogłoszenia.
W tym samym terminie prokuratorowi przysługuje odwołanie od orzeczenia zezwalającego na pociągnięcie tego
prokuratora do odpowiedzialności karnej.

4. Za wykroczenie prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.

Art. 66 u. prok.

1. Prokurator odpowiada dyscyplinarnie za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę

przepisów prawa i uchybienia godności urzędu prokuratorskiego.

2. Za nadużycie wolności słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych, stanowiące ściganą z

oskarżenia prywatnego zniewagę strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub
tłumacza, prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.

70. Odpowiedzialność dyscyplinarna prokuratora (art. 66 – 67, 70 u. prok.)

Art. 66
j/w
Art. 67 u. prok.

1. Karami dyscyplinarnymi są:

1) upomnienie,
2) nagana,
3) usunięcie z zajmowanej funkcji,
4) przeniesienie na inne miejsce służbowe,
5) wydalenie ze służby prokuratorskiej.

2. Wymierzenie kary określonej w ust. 1 pkt 2-4 pociąga za sobą pozbawienie możliwości awansowania

przez okres trzech lat oraz niemożność udziału w tym okresie w kolegium prokuratury okręgowej, w kolegium
prokuratury apelacyjnej i w zgromadzeniu prokuratorów, w Radzie Prokuratorów i w sądzie dyscyplinarnym
oraz uzyskania utraconego stanowiska.

Art. 70 u. prok.

1. W sprawach dyscyplinarnych orzekają sądy dyscyplinarne:

1) dla prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury działające przy Prokuratorze
Generalnym:
a) w pierwszej instancji - Sąd Dyscyplinarny,
b) w drugiej instancji - Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny,
2) dla prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury - Sąd Dyscyplinarny w Naczelnej
Prokuraturze Wojskowej.

1a. Sądy dyscyplinarne są ponadto właściwe do orzekania w sprawach, o których mowa w art. 8 ust. 7a

oraz w art. 54.

2. Sądy dyscyplinarne, o których mowa w ust. 1 pkt 1, ze swego grona wybierają przewodniczących i

zastępców przewodniczących sądów dyscyplinarnych. Kadencja sądów dyscyplinarnych trwa cztery lata.

3. Przewodniczącego, zastępcę przewodniczącego i czternastu członków Sądu Dyscyplinarnego w

Naczelnej Prokuraturze Wojskowej powołuje, na okres czterech lat, Prokurator Generalny w porozumieniu z

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Ministrem Obrony Narodowej spośród kandydatów wybranych przez prokuratorów wojskowych jednostek
organizacyjnych prokuratury.

4. Członkowie sądów dyscyplinarnych są w zakresie orzekania niezawiśli i podlegają tylko ustawom.

71. Zgromadzenie prokuratorów (art. 19 – 20 u. prok.)

Art. 19 u. prok.

1. W prokuraturze apelacyjnej działa zgromadzenie prokuratorów, które składa się z prokuratorów

prokuratury apelacyjnej oraz delegatów prokuratorów prokuratur okręgowych i rejonowych działających na
obszarze właściwości prokuratury apelacyjnej. Delegatów prokuratorów prokuratur okręgowych i rejonowych, w
liczbie równej liczbie prokuratorów prokuratury apelacyjnej, wybierają na okres dwóch lat, po połowie, zebrania
prokuratorów prokuratur okręgowych i zebrania prokuratorów prokuratur rejonowych; Minister Sprawiedliwości
ustala regulamin wyboru delegatów.

2. Przewodniczącym zgromadzenia prokuratorów jest prokurator apelacyjny.
3. Posiedzenie zgromadzenia prokuratorów zwołuje prokurator apelacyjny z inicjatywy własnej lub

Prokuratora Generalnego, kolegium prokuratury apelacyjnej albo jednej piątej liczby członków zgromadzenia.

Art. 20 u. prok.

Zgromadzenie prokuratorów:

1) wysłuchuje informacji prokuratora apelacyjnego o działalności prokuratur i pracy prokuratorów oraz wyraża
opinię w tym zakresie,
2) ustala liczbę i wybiera dwie trzecie liczby członków kolegium prokuratury apelacyjnej,
3) wybiera przedstawiciela do Rady Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym,
4) wybiera członków sądów dyscyplinarnych,
5) rozpatruje sprawozdania z działalności kolegiów prokuratury apelacyjnej,
6) wyraża opinie o kandydatach na prokuratora apelacyjnego, prokuratorów okręgowych i prokuratorów
rejonowych,
7) wyraża opinie w innych sprawach przedstawionych przez prokuratora apelacyjnego lub kolegium prokuratury
apelacyjnej.

72. Kolegium prokuratury apelacyjnej (art. 21 – 22 u. prok.)

Art. 21 u. prok.

1. Kolegium prokuratury apelacyjnej składa się z czterech do dziesięciu członków, wybieranych w dwóch

trzecich przez zgromadzenie prokuratorów, a w jednej trzeciej powołanych przez prokuratora apelacyjnego
spośród prokuratorów. Przewodniczącym kolegium prokuratury apelacyjnej jest prokurator apelacyjny.

2. Kadencja kolegium prokuratury apelacyjnej trwa dwa lata.
3. Posiedzenia kolegium prokuratury apelacyjnej zwołuje prokurator apelacyjny z własnej inicjatywy lub

na wniosek jednej trzeciej liczby członków kolegium.

Art. 22 u. prok.

Kolegium prokuratury apelacyjnej:

1) rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji prokuratur,
2) wyraża opinię o kandydatach na prokuratorów prokuratury apelacyjnej i okręgowej,
3) wyraża opinię w przedmiocie odwołania prokuratora prokuratury apelacyjnej i okręgowej,
4) wyraża opinię w innych sprawach przedstawionych przez prokuratora apelacyjnego.

73. Kolegium prokuratury okręgowej (art. 22a i 22b u. prok.)

Art. 22a u. prok.

1. Kolegium prokuratury okręgowej składa się z czterech do dziesięciu członków wybieranych w dwóch

trzecich przez zebranie prokuratorów prokuratury okręgowej oraz delegatów prokuratorów prokuratur
rejonowych, a w jednej trzeciej powołanych przez prokuratora okręgowego spośród podległych mu
prokuratorów. Przewodniczącym kolegium prokuratury okręgowej jest prokurator okręgowy.

2. Prokurator Generalny ustala regulamin wyboru delegatów, o których mowa w ust. 1.
3. Kadencja kolegium prokuratury okręgowej trwa dwa lata.
4. Posiedzenie kolegium prokuratury okręgowej zwołuje prokurator okręgowy z własnej inicjatywy lub

na wniosek jednej trzeciej liczby członków kolegium.

Art. 22b u. prok.

Kolegium prokuratury okręgowej:

1) rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji prokuratur,
2) wyraża opinię o kandydatach na asesorów prokuratorskich oraz prokuratorów prokuratur rejonowych,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

3) wyraża opinię w przedmiocie odwołania prokuratora prokuratury rejonowej,
4) wyraża opinię w innych sprawach przedstawionych przez prokuratora okręgowego.

74. Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym (art. 23 – 24 u. prok.)

Art. 23 u. prok.

1. Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym składa się: z trzech przedstawicieli wybranych

przez zebranie prokuratorów Prokuratury Krajowej, przedstawiciela wybranego przez zebranie prokuratorów
Naczelnej Prokuratury Wojskowej, przedstawiciela wybranego przez zebranie prokuratorów Instytutu Pamięci
Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, przedstawicieli wybranych przez
zgromadzenia prokuratorów w prokuraturach apelacyjnych - po jednym z każdej prokuratury apelacyjnej - oraz
trzech prokuratorów powołanych przez Prokuratora Generalnego. Wybory prokuratorów na zebraniach
odbywają się według regulaminów uchwalonych przez te zebrania. Przewodniczącym Rady jest Prokurator
Generalny.

2. Kadencja Rady trwa dwa lata.
3. Posiedzenia Rady zwołuje Prokurator Generalny z własnej inicjatywy lub na wniosek jednej trzeciej

liczby członków Rady.

4. Rada działa na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu.

Art. 24 u. prok.

1. Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym wyraża opinię w sprawach podejmowanych z

własnej inicjatywy lub przedstawionych przez Prokuratora Generalnego, a w szczególności dotyczących:
1) projektów wytycznych i zarządzeń Prokuratora Generalnego,
2) stanu i rozwoju kadry prokuratorskiej oraz kierunków szkolenia prokuratorów, asesorów i aplikantów,
3) okresowych ocen realizacji zadań prokuratury,
4) kierunków działań w celu doskonalenia kwalifikacji zawodowych prokuratorów oraz poziomu ich pracy.

2. Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym ustala także ogólną liczbę członków sądów

dyscyplinarnych oraz wskazuje liczbę członków sądów dyscyplinarnych wybieranych przez zebranie
prokuratorów Prokuratury Krajowej i zgromadzenia prokuratorów w prokuraturach apelacyjnych.

75. Organizacja Policji art. 4 u. Pol

Art. 4. 1. Policja składa się z następujących rodzajów służb: kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej
działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym.
2. W skład Policji wchodzi policja sądowa. Szczegółowy zakres zadań i zasady organizacji policji sądowej
określa, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw wewnętrznych, w porozumieniu z ministrem
właściwym do spraw sprawiedliwości.
3. W skład Policji wchodzą również:
1) Wyższa Szkoła Policji, ośrodki szkolenia i szkoły policyjne,
2) wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne,
3) jednostki badawczo-rozwojowe.
4. Komendant Główny Policji, za zgodą ministra właściwego do spraw wewnętrznych, może powoływać, w
uzasadnionych przypadkach, inne niż wymienione w ust. 1 rodzaje służb, określając ich właściwość terytorialną,
organizację i zakres działania.

Art. 4a. Pracownicy na stanowiskach administracyjnych, technicznych i gospodarczych w komendach i
komisariatach Policji, z wyjątkiem stanowisk określonych przez Komendanta Głównego Policji, są zatrudniani
na zasadach określonych w przepisach o pracownikach urzędów państwowych.

76.

Komendant Główny Policji i terenowe organy Policji 5, 6 - 6d u. Pol.).

Art. 5. 1. Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi
oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, jest Komendant Główny Policji, podległy ministrowi
właściwemu do spraw wewnętrznych.
2. Komendant Główny Policji jest przełożonym wszystkich funkcjonariuszy Policji, zwanych dalej
"policjantami".
3. Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego
do spraw wewnętrznych.
4. Zastępcę Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na
wniosek Komendanta Głównego Policji.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

5. W razie zwolnienia stanowiska Komendanta Głównego Policji, minister właściwy do spraw wewnętrznych,
do czasu powołania nowego komendanta, powierza pełnienie obowiązków Komendanta Głównego Policji, na
okres nie dłuższy niż 3 miesiące, jednemu z jego zastępców.
6. W razie czasowej niemożności sprawowania funkcji przez Komendanta Głównego Policji, minister właściwy
do spraw wewnętrznych, do czasu ustania przeszkody w sprawowaniu tej funkcji przez dotychczasowego
komendanta, jednak na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, powierza pełnienie obowiązków Komendanta
Głównego Policji jednemu z jego zastępców.

Art. 6. 1. Organami administracji rządowej na obszarze województwa w sprawach, o których mowa w art. 5 ust.
1, są:
1) wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego Policji działającego w jego imieniu albo komendant
wojewódzki Policji działający w imieniu własnym w sprawach:

a) wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych i czynności z zakresu ścigania

wykroczeń,

b) wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, jeżeli ustawy tak stanowią,

2) komendant powiatowy (miejski) Policji,
3) komendant komisariatu Policji.
2. Terytorialny zasięg działania organów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, odpowiada zasadniczemu
podziałowi administracyjnemu Państwa, z zastrzeżeniem ust. 3-5.
3. Wyłącza się z terytorialnego zasięgu działania komendanta wojewódzkiego Policji właściwego dla
województwa mazowieckiego obszar:
1) powiatu warszawskiego oraz powiatów: grodziskiego, legionowskiego, otwockiego, piaseczyńskiego,
pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego i wołomińskiego,
2) innych powiatów lub gmin przyłączonych do Warszawskiego Zespołu Miejskiego w trybie określonym
przepisami ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy - z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 8 czerwca
2001 r. o zmianie ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy

(2)

.

4. Komendant Stołeczny Policji wykonuje na obszarze, o którym mowa w ust. 3, zadania i kompetencje
odpowiadające zadaniom i kompetencjom komendanta wojewódzkiego Policji w stosunku do komendantów
powiatowych w powiatach, o których mowa w ust. 3.
5. Komenda Stołeczna Policji stanowi aparat pomocniczy Komendanta Stołecznego Policji, wykonujący swoje
zadania na obszarze, o którym mowa w ust. 3.

Art. 6a. 1. W postępowaniu administracyjnym, w sprawach związanych z wykonywaniem zadań i kompetencji
Policji, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, organem właściwym jest komendant powiatowy (miejski) Policji.
2. W postępowaniu administracyjnym w sprawach, o których mowa w ust. 1, organami wyższego stopnia są:
1) w stosunku do komendanta powiatowego (miejskiego) Policji - komendant wojewódzki Policji,
2) w stosunku do komendanta wojewódzkiego Policji - Komendant Główny Policji.

Art. 6b. 1. Komendanta wojewódzkiego Policji powołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na
wniosek Komendanta Głównego Policji złożony za zgodą wojewody.
2. Komendant Główny Policji na wniosek komendanta wojewódzkiego Policji powołuje i odwołuje I i II
zastępcę komendanta wojewódzkiego Policji.
3. Na stanowisko komendanta wojewódzkiego Policji oraz I i II zastępcy komendanta wojewódzkiego Policji
powołuje się oficerów Policji. Kandydaci na stanowisko komendanta wojewódzkiego Policji zostają wytypowani
w drodze konkursu.
4. W razie zwolnienia stanowiska komendanta wojewódzkiego Policji, Komendant Główny Policji, do czasu
powołania nowego komendanta, powierza pełnienie obowiązków komendanta wojewódzkiego Policji, na okres
nie dłuższy niż 6 miesięcy, jednemu z jego zastępców lub wyznaczonemu oficerowi.
5. W razie czasowej niemożności sprawowania funkcji przez komendanta wojewódzkiego Policji, zakres jego
zadań i kompetencji rozciąga się na I zastępcę komendanta wojewódzkiego Policji.
6. Komendanta Stołecznego Policji powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek
Komendanta Głównego Policji złożony za zgodą wojewody mazowieckiego. Do konkursu na stanowisko
Komendanta Stołecznego Policji stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące konkursu na stanowisko
komendanta wojewódzkiego Policji.

Art. 6c. 1. Komendanta powiatowego (miejskiego) Policji powołuje, z zastrzeżeniem ust. 6 i art. 6h ust. 3,
komendant wojewódzki Policji w porozumieniu ze starostą. Przepisu art. 35 ust. 3 pkt 1 ustawy o samorządzie
powiatowym nie stosuje się.
2. Komendant wojewódzki Policji, na wniosek komendanta powiatowego (miejskiego) Policji, powołuje I i
pozostałych zastępców komendanta powiatowego (miejskiego) Policji.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

3. Na stanowisko komendanta powiatowego (miejskiego) Policji i zastępcy komendanta powiatowego
(miejskiego) Policji powołuje się oficerów Policji. Kandydaci na stanowisko komendanta powiatowego
(miejskiego) Policji zostają wytypowani w drodze konkursu.
4. W razie zwolnienia stanowiska komendanta powiatowego (miejskiego) Policji komendant wojewódzki
Policji, do czasu powołania nowego komendanta, powierza pełnienie obowiązków komendanta powiatowego
(miejskiego) Policji, na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, jednemu z jego zastępców lub wyznaczonemu
oficerowi.
5. W razie czasowej niemożności sprawowania funkcji przez komendanta powiatowego (miejskiego) Policji,
zakres jego zadań i kompetencji rozciąga się na I zastępcę komendanta powiatowego (miejskiego) Policji.
6. W razie braku porozumienia, o którym mowa w ust. 1, komendant wojewódzki Policji, po upływie 30 dni od
dnia przedstawienia kandydatów do uzgodnienia ze starostą, powołuje na stanowisko komendanta powiatowego
(miejskiego) oficera Policji wskazanego przez wojewodę.

Art. 6d. 1. Komendanta komisariatu Policji powołuje komendant powiatowy (miejski) Policji po zasięgnięciu
opinii właściwego terytorialnie wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) lub wójtów. Opiniowanie to nie
dotyczy komendanta komisariatu specjalistycznego.
2. Zastępców komendanta komisariatu Policji powołuje komendant powiatowy (miejski) Policji na wniosek
komendanta komisariatu Policji.
3. Na stanowisko komendanta komisariatu Policji i zastępcy komendanta komisariatu Policji powołuje się
oficerów lub aspirantów Policji.
4. W razie zwolnienia stanowiska komendanta komisariatu Policji, komendant powiatowy (miejski) Policji, do
czasu powołania nowego komendanta, powierza, po zasięgnięciu opinii wójta (burmistrza lub prezydenta miasta)
lub wójtów, pełnienie obowiązków komendanta komisariatu Policji, na okres nie dłuższy niż 3 miesiące,
jednemu z jego zastępców, a w razie braku zastępców - innemu policjantowi.
5. W razie czasowej niemożności sprawowania funkcji przez komendanta komisariatu Policji, komendant
powiatowy (miejski) Policji, do czasu ustania przeszkody w sprawowaniu tej funkcji przez dotychczasowego
komendanta, powierza pełnienie obowiązków komendanta komisariatu Policji jednemu z jego zastępców, a w
razie braku zastępców - innemu policjantowi.

77.

Uprawnienia Policji (art. 14-15 ust. l u. Pol).

Art. 14. 1. W granicach swych zadań Policja w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i
wykroczeń wykonuje czynności: operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-
porządkowe.
2. Policja wykonuje również czynności na polecenie sądu, prokuratora, organów administracji państwowej i
samorządu terytorialnego w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych ustawach.
3. Policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz
przestrzegania i ochrony praw człowieka.
4. Policja w celu realizacji ustawowych zadań może korzystać z danych o osobie, w tym również w formie
zapisu elektronicznego, uzyskanych przez inne organy, służby i instytucje państwowe w wyniku wykonywania
czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz przetwarzać je w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o
ochronie danych osobowych (Dz. U. Nr 133, poz. 883, z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 50, poz. 580 i Nr 116, poz.
1216 oraz z 2001 r. Nr 42, poz. 474, Nr 49, poz. 509 i Nr 100, poz. 1087), bez wiedzy i zgody osoby, której dane
te dotyczą.
5. Administrator danych, o których mowa w ust. 4, jest obowiązany udostępnić dane osobowe, z zastrzeżeniem
ust. 7, na podstawie imiennego upoważnienia Komendanta Głównego Policji, komendantów wojewódzkich
Policji lub uprawnionego policjanta, okazanego przez policjanta wraz z legitymacją służbową. Fakt
udostępnienia tych danych podlega ochronie na podstawie ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie
informacji niejawnych (Dz. U. Nr 11, poz. 95, z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i Nr 39, poz. 462 oraz z 2001 r. Nr 22,
poz. 247, Nr 27, poz. 298, Nr 56, poz. 580, Nr 110, poz. 1189, Nr 123, poz. 1353 i Nr 154, poz. 1800).
5a.

(3)

Policja może, w zakresie koniecznym do wykonywania jej ustawowych zadań, korzystać z informacji

kryminalnej zgromadzonej w Krajowym Centrum Informacji Kryminalnych.
6. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wzór upoważnienia, o którym mowa w ust. 5,
uwzględniając wyłącznie niezbędne dane upoważnionego policjanta oraz szczegółowe warunki wydania
upoważnień w imieniu Komendanta Głównego Policji lub komendantów wojewódzkich Policji innym
policjantom.
7. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, zakres, warunki i tryb przekazywania Policji
informacji o osobie, uzyskanych przez organy uprawnione do wykonywania czynności operacyjno-
rozpoznawczych w czasie wykonywania tych czynności, uwzględniając wymagania wynikające z przepisów o
ochronie informacji niejawnych.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 15. 1. Policjanci wykonując czynności, o których mowa w art. 14, mają prawo:
1) legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości,
2) zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i
innych ustaw,
2a) zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły
areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego,
3) zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia
ludzkiego, a także dla mienia,
4) przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu
postępowania karnego i innych ustaw,
5) dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i
na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego
podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary,
5a) obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych,
a w przypadku czynności operacyjno-rozpoznawczych i administracyjno-porządkowych podejmowanych na
podstawie ustawy - także i dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom,
6) żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu
terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej;
wymienione instytucje, organy i jednostki obowiązane są, w zakresie swojego działania, do udzielenia tej
pomocy, w zakresie obowiązujących przepisów prawa,
7) zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, jak
również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach
obowiązujących przepisów prawa.
2. Osobie zatrzymanej na podstawie ust. 1 pkt 3 przysługują uprawnienia przewidziane dla osoby zatrzymanej w
Kodeksie postępowania karnego.
3. Zatrzymanie osoby może być zastosowane tylko wówczas, gdy inne środki okazały się bezcelowe lub
nieskuteczne.
4. Osoba zatrzymana, o której mowa w ust. 1 pkt 3, może być okazywana, fotografowana lub daktyloskopowana
tylko wtedy, gdy jej tożsamości nie można ustalić w inny sposób.
5. Osobę zatrzymaną należy niezwłocznie poddać - w razie uzasadnionej potrzeby - badaniu lekarskiemu lub
udzielić jej pierwszej pomocy medycznej.
6. Czynności wymienione w ust. 1 powinny być wykonywane w sposób możliwie najmniej naruszający dobra
osobiste osoby, wobec której zostają podjęte.
7. Na sposób prowadzenia czynności, o których mowa w ust. 1, przysługuje zażalenie do miejscowo właściwego
prokuratora.
8. Szczegółowy tryb działań, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2a, 3 i 5-7, określa w drodze rozporządzenia Rada
Ministrów.
9. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia,
określi, w drodze rozporządzenia, tryb przeprowadzania badań lekarskich, o których mowa w ust. 5,
uwzględniając przypadki uzasadniające potrzebę niezwłocznego udzielenia osobie zatrzymanej pierwszej
pomocy medycznej lub potrzebę poddania jej niezbędnym badaniom lekarskim, czas i organizację tych badań
oraz sposób ich dokumentowania.
10. Minister właściwy do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, warunki, jakim powinny
odpowiadać pomieszczenia w jednostkach organizacyjnych Policji przeznaczone dla osób zatrzymanych lub
doprowadzonych w celu wytrzeźwienia, oraz regulamin pobytu osób w tych pomieszczeniach, uwzględniając ich
lokalizację i wyposażenie, niezbędne części składowe oraz warunki techniczne pomieszczeń i ich wyposażenia.

78. Zasady użycia środków przymusu bezpośredniego i broni palnej przez Policję (art. 16 i 17 u.
Pol.).

Art. 16. 1. W razie niepodporządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom organów Policji lub jej
funkcjonariuszy, policjanci mogą stosować następujące środki przymusu bezpośredniego:
1) fizyczne, techniczne i chemiczne środki służące do obezwładniania bądź konwojowania osób oraz do
zatrzymywania pojazdów,
2) pałki służbowe,
3) wodne środki obezwładniające,
4) psy i konie służbowe,
5) pociski niepenetracyjne, miotane z broni palnej.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

2. Policjanci mogą stosować jedynie środki przymusu bezpośredniego odpowiadające potrzebom wynikającym z
istniejącej sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom.
3. (skreślony).
4. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe przypadki oraz warunki i sposoby użycia
środków przymusu bezpośredniego, o których mowa w ust. 1.

Art. 17. 1. Jeżeli środki przymusu bezpośredniego, wymienione w art. 16 ust. 1, okazały się niewystarczające
lub ich użycie, ze względu na okoliczności danego zdarzenia, nie jest możliwe, policjant ma prawo użycia broni
palnej wyłącznie:
1) w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność policjanta lub innej
osoby oraz w celu przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do takiego zamachu,
2) przeciwko osobie niepodporządkowującej się wezwaniu do natychmiastowego porzucenia broni lub innego
niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu, zdrowiu lub wolności policjanta albo innej
osoby,
3) przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń palną policjantowi lub innej osobie
uprawnionej do posiadania broni palnej,
4) w celu odparcia niebezpiecznego bezpośredniego, gwałtownego zamachu na obiekty i urządzenia ważne
dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, na siedziby naczelnych organów władzy, naczelnych i centralnych
organów administracji państwowej albo wymiaru sprawiedliwości, na obiekty gospodarki lub kultury narodowej
oraz na przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzędy konsularne państw obcych albo organizacji
międzynarodowych, a także na obiekty dozorowane przez uzbrojoną formację ochronną utworzoną na podstawie
odrębnych przepisów,
5) w celu odparcia zamachu na mienie, stwarzającego jednocześnie bezpośrednie zagrożenie dla życia,
zdrowia lub wolności człowieka,
6) w bezpośrednim pościgu za osobą, wobec której użycie broni było dopuszczalne w przypadkach
określonych w pkt 1-3 i 5, albo za osobą, wobec której istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia zabójstwa,
zamachu terrorystycznego, uprowadzenia osoby w celu wymuszenia okupu lub określonego zachowania,
rozboju, kradzieży rozbójniczej, wymuszenia rozbójniczego, umyślnego ciężkiego uszkodzenia ciała,
zgwałcenia, podpalenia lub umyślnego sprowadzenia w inny sposób niebezpieczeństwa powszechnego dla życia
albo zdrowia,
7) w celu ujęcia osoby, o której mowa w pkt 6, jeśli schroniła się ona w miejscu trudno dostępnym, a z
okoliczności towarzyszących wynika, że może użyć broni palnej lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego
użycie zagrozić może życiu lub zdrowiu,
8) w celu odparcia gwałtownego, bezpośredniego i bezprawnego zamachu na konwój ochraniający osoby,
dokumenty zawierające wiadomości stanowiące tajemnicę państwową, pieniądze albo inne przedmioty
wartościowe,
9) w celu ujęcia lub udaremnienia ucieczki osoby zatrzymanej, tymczasowo aresztowanej lub odbywającej
karę pozbawienia wolności, jeśli:

a) ucieczka osoby pozbawionej wolności stwarza zagrożenie dla życia albo zdrowia ludzkiego,
b) istnieje uzasadnione podejrzenie, że osoba pozbawiona wolności może użyć broni palnej, materiałów

wybuchowych lub niebezpiecznego narzędzia,

c) pozbawienie wolności nastąpiło w związku z uzasadnionym podejrzeniem lub stwierdzeniem popełnienia

przestępstw, o których mowa w pkt 6.
2. W działaniach oddziałów i pododdziałów zwartych Policji użycie broni palnej może nastąpić tylko na rozkaz
ich dowódcy.
3. Użycie broni palnej powinno następować w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą szkodę osobie,
przeciwko której użyto broni, i nie może zmierzać do pozbawienia jej życia, a także narażać na
niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia innych osób.
4. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowo warunki i sposób postępowania przy użyciu
broni palnej, a także zasady użycia broni palnej przez jednostki wymienione w ust. 2.

79. Pojęcie oraz istota instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich (art. l u. RPO).

Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO)- jednoosobowy urząd centralny, pełniący funkcję ombudsmana. Urząd ten
powstał w Polsce z dniem 1 stycznia 1988 roku. Pierwszym rzecznikiem została prof. Ewa Łętowska. Obecnie
działalność RPO reguluje Konstytucja RP i Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich.
Rzecznik wypełnia 4 funkcje:
- prewencyjną
- diagnostyczną
- kontrolną

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

- kreującą
ZADANIA I MOŻLIWOŚCI RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH:
Rzecznik, któremu pomagają jego zastępcy oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, stoi na straży wolności,
praw człowieka i obywatela. Kontroluje a także podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu
celowego działania lub zaniechania przez organa, organizacje albo instytucje zobowiązane do przestrzegania i
realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia i sprawiedliwości
społecznej. Należy się zwrócić do RPO w przypadku wykorzystania wszystkich możliwości załatwienia sprawy
we właściwym trybie i niewątpliwego stwierdzenia rzeczywistego naruszenia wolności lub praw obywatelskich.
Rzecznik jest ograniczony zakresem jego kompetencji, jego interwencje są uzależnione od wyników analizy
okoliczności sprawy i ustalenia, faktycznego naruszenia prawa oraz tego, iż okoliczności te istotnie wymagają
ingerencji Rzecznika.

art. l u. RPO- patrz pytanie numer 83.

80. Kompetencje Najwyższej Izby Kontroli (art. 202 - 204 Konstytucji, art. 2 - 5 u. NIK).

Art. 202. Konstytucji:

1. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej.

2. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi.

3. Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności.

Art. 203. Konstytucji:

1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku
Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia
legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych
osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i
rzetelności.

3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność
innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek
lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.

Art. 204. Konstytucji:

1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi:

1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,

2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,

3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.

2. Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.

Art. 2 u. NIK
1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku
Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych
osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych.
3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować działalność innych jednostek organizacyjnych i
podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki
państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa, w szczególności:
1) wykonują zadania zlecone lub powierzone przez państwo lub samorząd terytorialny,
2) wykonują zamówienia publiczne na rzecz państwa lub samorządu terytorialnego,
3) organizują lub wykonują prace interwencyjne albo roboty publiczne,
4) działają z udziałem państwa lub samorządu terytorialnego, korzystają z mienia państwowego lub
samorządowego, w tym także ze środków przyznanych na podstawie umów międzynarodowych,
5) korzystają z indywidualnie przyznanej pomocy, poręczenia lub gwarancji udzielonych przez państwo,
samorząd terytorialny lub podmioty określone w ustawie z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach
udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne),
5a)

(1)

udzielają lub korzystają z pomocy publicznej podlegającej monitorowaniu w rozumieniu odrębnych

przepisów,
6) wykonują zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego,
7) wywiązują się z zobowiązań, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja
podatkowa z innych należności budżetowych, gospodarki pozabudżetowej i państwowych funduszy celowych
oraz świadczeń pieniężnych na rzecz państwa wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.
4. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować pod względem legalności i gospodarności działalność jednostek
organizacyjnych i podmiotów innych niż wymienione w ust. 1 i 2, wykonujących zadania z zakresu
powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Art. 2a Ilekroć w ustawie mówi się o samorządzie terytorialnym - należy przez to rozumieć gminę, powiat,
samorząd województwa oraz inne samorządowe osoby prawne i samorządowe jednostki organizacyjne.

Art. 3. Najwyższa Izba Kontroli, kontrolując jednostki wymienione w art. 2, bada w szczególności wykonanie
budżetu państwa oraz realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej,
gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej tych jednostek.

Art. 4. 1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę finansową i majątkową
Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Trybunału
Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego
Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko
Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego
oraz Państwowej Inspekcji Pracy.
2. Na zlecenie Sejmu Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni
przeciwko Narodowi Polskiemu oraz Państwowej Inspekcji Pracy, tak jak działalności organów i jednostek, o
których mowa w art. 2 ust. 1.
3. Kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, tak jak działalności organów i
jednostek, o których mowa w art. 2 ust. 1, Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza również na wniosek
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a Kancelarii Senatu na wniosek Senatu.

Art. 5. 1. Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza kontrolę pod względem legalności, gospodarności, celowości i
rzetelności, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.
2. Kontrola działalności samorządu terytorialnego przeprowadzana jest pod względem legalności, gospodarności
i rzetelności.
3. Kontrola działalności jednostek organizacyjnych i przedsiębiorców, o których mowa w art. 2 ust. 3, jest
przeprowadzana pod względem legalności i gospodarności.

81. Organizacja Najwyższej Izby Kontroli (art. 205 Konstytucji, art.13 - 14, 16 - 17, 21
-25 u. NIK).

Art. 205. Konstytucji
1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat i może być ponownie
powołany tylko raz.
2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora
szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

3. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić
działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

Art. 13. u. NIK Prezes Najwyższej Izby Kontroli kieruje Najwyższą Izbą Kontroli i odpowiada przed Sejmem
za jej działalność.

Art. 14. 1. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli - na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów -
powołuje Sejm bezwzględną większością głosów za zgodą Senatu.
2. Senat podejmuje uchwałę w sprawie powołania Prezesa Najwyższej Izby Kontroli w ciągu miesiąca od dnia
otrzymania uchwały Sejmu. Niepodjęcie uchwały w tym terminie oznacza wyrażenie zgody przez Senat.
3. Jeżeli Senat odmawia wyrażenia zgody na powołanie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Sejm powołuje na
stanowisko Prezesa Najwyższej Izby Kontroli inną osobę; przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.

Art. 16. 1. Kadencja Prezesa Najwyższej Izby Kontroli trwa 6 lat, licząc od dnia złożenia przysięgi. Po upływie
kadencji Prezes Najwyższej Izby Kontroli pełni obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Prezesa
Najwyższej Izby Kontroli.
2. Ta sama osoba może być Prezesem Najwyższej Izby Kontroli nie dłużej niż przez dwie kolejne kadencje.
3. Kadencja Prezesa Najwyższej Izby Kontroli wygasa w razie jego śmierci, orzeczenia przez Trybunał Stanu
utraty zajmowanego stanowiska lub odwołania.

Art. 17. 1. Sejm odwołuje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, jeżeli:
1) zrzekł się on stanowiska;
2) uzna, że stał się on trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby;
3) został on skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa;
3a) złożył on niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu;
4) Trybunał Stanu orzekł w stosunku do niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia
funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych.
2. Do odwołania Prezesa Najwyższej Izby Kontroli stosuje się odpowiednio przepisy art. 14.

Art. 21. 1. Wiceprezesów Najwyższej Izby Kontroli, w liczbie od 2 do 4, powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu
na wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.
2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli, za zgodą Marszałka Sejmu, powołuje i odwołuje dyrektora generalnego
Najwyższej Izby Kontroli.
3. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli w razie potrzeby zastępuje wyznaczony przez niego jeden z wiceprezesów.
4. Do wiceprezesów oraz dyrektora generalnego Najwyższej Izby Kontroli stosuje się przepis art. 19.
5. Ze stanowiskiem wiceprezesa oraz dyrektora generalnego Najwyższej Izby Kontroli nie można łączyć
mandatu posła i senatora.

Art. 22. 1. W skład Kolegium Najwyższej Izby Kontroli wchodzą: Prezes Najwyższej Izby Kontroli jako
przewodniczący, wiceprezesi i dyrektor generalny Najwyższej Izby Kontroli oraz 14 członków Kolegium.
2. Marszałek Sejmu, na wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, powołuje na członków Kolegium:
1) 7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych;
2) 7 dyrektorów jednostek organizacyjnych Najwyższej Izby Kontroli lub doradców Prezesa Najwyższej Izby
Kontroli, spośród których Prezes Najwyższej Izby Kontroli wyznacza sekretarza Kolegium.
3. Osoby wchodzące w skład Kolegium Najwyższej Izby Kontroli są w sprawowaniu swych funkcji niezawisłe i
mogą w sprawie podejmowanych uchwał zgłaszać do protokołu zdanie odrębne.
4. Kadencja członków Kolegium Najwyższej Izby Kontroli trwa 3 lata, licząc od dnia powołania, z
zastrzeżeniem ust. 5 i 6.
5. Kadencja członka Kolegium Najwyższej Izby Kontroli wygasa w razie jego śmierci lub odwołania.
6. Marszałek Sejmu, na wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, odwołuje członka Kolegium Najwyższej
Izby Kontroli, jeżeli:
1) zrzekł się on funkcji;
2) przestał zajmować stanowisko, o którym mowa w ust. 2 pkt 2;
3) nie uczestniczył w posiedzeniach Kolegium Najwyższej Izby Kontroli przez okres przekraczający 1 rok;
4) został on skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej.

Art. 23. 1. Kolegium Najwyższej Izby Kontroli zatwierdza:
1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej;
2) sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku ubiegłym.
2. Kolegium Najwyższej Izby Kontroli uchwala:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

1) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów;
2) wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów
wykonujących zadania publiczne;
3) wystąpienia zawierające wynikające z kontroli zarzuty, dotyczące działalności osób wchodzących w skład
Rady Ministrów, kierujących urzędami centralnymi, Prezesa Narodowego Banku Polskiego i osób kierujących
instytucjami, o których mowa w art. 4 ust. 1;
4) projekt statutu Najwyższej Izby Kontroli;
5) projekt budżetu Najwyższej Izby Kontroli;
6) okresowe plany pracy Najwyższej Izby Kontroli.
3. Kolegium Najwyższej Izby Kontroli opiniuje:
1) wniesione przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli programy kontroli i informacje o wynikach szczególnie
ważnych kontroli;
2) inne sprawy wniesione przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli albo przedstawione przez co najmniej 1/3
członków Kolegium.

Art. 24. 1. Posiedzeniom Kolegium Najwyższej Izby Kontroli przewodniczy Prezes Najwyższej Izby Kontroli
lub wyznaczony przez niego wiceprezes.
2. Uchwały zapadają w obecności co najmniej połowy składu Kolegium Najwyższej Izby Kontroli, w tajnym
głosowaniu, większością głosów, z zastrzeżeniem ust. 3.
3. W przypadku gdy w wyniku głosowania za i przeciw uchwale opowie się równa liczba głosujących, o
przyjęciu uchwały rozstrzyga przewodniczący.
4. Prezes Najwyższej Izby Kontroli może zapraszać na posiedzenia Kolegium Najwyższej Izby Kontroli osoby
niewchodzące w skład Kolegium.

Art. 25. 1. Jednostkami organizacyjnymi Najwyższej Izby Kontroli są departamenty i delegatury.
2. Organizację wewnętrzną Najwyższej Izby Kontroli, w tym siedziby delegatur i zakres ich właściwości
terytorialnej, określa statut Najwyższej Izby Kontroli nadany w drodze zarządzenia przez Marszałka Sejmu, na
wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.
3. Marszałek Sejmu może w statucie upoważnić Prezesa Najwyższej Izby Kontroli do określania, w drodze
zarządzenia, szczegółowej organizacji wewnętrznej jednostek organizacyjnych Najwyższej Izby Kontroli oraz
ich właściwości, a także wprowadzania zmian w tym zakresie.

82. Tryb powoływania Rzecznika Prawa Obywatelskich i jego kadencja (art. 209
Konstytucji, art. 3 - 7 u. RPO).

art. 209 Konstytucji,
1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat.
2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora
szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych.
3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić
działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

art. 3 u. RPO 1. Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów.
2. Szczegółowy tryb zgłaszania kandydatów na Rzecznika Praw Obywatelskich określa uchwała Sejmu.
3. Uchwałę Sejmu o powołaniu Rzecznika Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu.
4. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika w ciągu miesiąca od dnia
przekazania Senatowi uchwały Sejmu, o której mowa w ust. 3. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu
miesiąca oznacza wyrażenie zgody.
5. Jeżeli Senat odmawia wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika, Sejm powołuje na stanowisko Rzecznika
inną osobę. Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio.
6. Dotychczasowy Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika.

Art. 4. Przed przystąpieniem do wykonywania obowiązków Rzecznik składa przed Sejmem następujące
ślubowanie:
"Ślubuję uroczyście, że przy wykonywaniu powierzonych mi obowiązków Rzecznika Praw Obywatelskich
dochowam wierności Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, będę strzec wolności i praw człowieka i obywatela,
kierując się przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego i sprawiedliwości.
Ślubuję, że powierzone mi obowiązki wypełniać będę bezstronnie, z najwyższą sumiennością i starannością, że
będę strzec godności powierzonego mi stanowiska oraz dochowam tajemnicy państwowej i służbowej."

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania "Tak mi dopomóż Bóg."

Art. 5. 1. Kadencja Rzecznika trwa pięć lat, licząc od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem.
2. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem więcej niż przez dwie kadencje.

Art. 6. Po zaprzestaniu wykonywania obowiązków Rzecznik ma prawo powrócić na stanowisko zajmowane
poprzednio albo otrzymać stanowisko równorzędne poprzednio zajmowanemu, jeżeli nie ma przeszkód
prawnych.

Art. 7. 1. Sejm odwołuje Rzecznika przed upływem okresu, na jaki został powołany, jeżeli:
1) zrzekł się wykonywania obowiązków,
2) stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku sił -
stwierdzonych orzeczeniem lekarskim.
2. Sejm odwołuje Rzecznika przed upływem okresu, na jaki został powołany, również jeżeli Rzecznik
sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.
3. Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika, w przypadku określonym w ust. 1 pkt 1, na
wniosek Marszałka Sejmu.
4. Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika, w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 2 oraz w
ust. 2, na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów, większością co najmniej 3/5 głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

83. Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich (art. 208 ust. l Konstytucji, art. l, 8 - 12
u. RPO).
art. 208 ust. l Konstytucji

1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w
Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.
2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa.

Art. 1. 1. Ustanawia się Rzecznika Praw Obywatelskich.
2. Rzecznik Praw Obywatelskich, zwany dalej "Rzecznikiem", stoi na straży wolności i praw człowieka i
obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.
2a. W sprawach dzieci Rzecznik współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka.
3. W sprawach o ochronę wolności i praw człowieka i obywatela Rzecznik bada, czy wskutek działania lub
zaniechania organów, organizacji i instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw,
nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.

Art. 8. Rzecznik podejmuje czynności przewidziane w ustawie, jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na
naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela.

Art. 9. Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje:
1) na wniosek obywateli lub ich organizacji,
2) na wniosek organów samorządów,
2a) na wniosek Rzecznika Praw Dziecka,
3) z własnej inicjatywy.

Art. 10. Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, lecz
powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także
określać przedmiot sprawy.

Art. 11. Rzecznik po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem może:
1) podjąć sprawę,
2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania,
3) przekazać sprawę według właściwości,
4) nie podjąć sprawy
- zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy.

Art. 12. Podejmując sprawę Rzecznik może:
1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru,
prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej,
3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania
określonej sprawy lub jej części.

84. Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich przysługujące w toku rozpoznawania
sprawy (art. 13 u. RPO).

Art. 13. 1. Prowadząc postępowanie, o którym mowa w art. 12 pkt 1, Rzecznik ma prawo:
1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu,
2) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy
administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych,
zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość
prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych,
3) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy
ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz
akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia,
4) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.
2. W sprawach objętych tajemnicą państwową udzielanie informacji lub umożliwianie Rzecznikowi wglądu do
akt następuje na zasadach i w trybie określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych.
3. Rzecznik odmawia ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych skarżącego, w tym także wobec
organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony wolności, praw i interesów jednostki.

85. Uprawnienia przysługujące Rzecznikowi Praw Obywatelskich po zbadaniu sprawy
(art. 14 - 17 u. RPO).

Art. 14. Po zbadaniu sprawy Rzecznik może:
1) wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela,
2) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie
wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej,
3) zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie
środków przewidzianych w przepisach prawa,
4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się
już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi,
5) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o
przestępstwa ścigane z urzędu,
6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a
także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi,
7) wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w
sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach,
8) wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie
określonych w odrębnych przepisach.

Art. 15. 1. W wystąpieniu, o którym mowa w art. 14 pkt 2, Rzecznik formułuje opinie i wnioski co do sposobu
załatwiania sprawy, a także może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji
służbowych.
2. Organ, organizacja lub instytucja, do których zostało skierowane wystąpienie, obowiązane są bez zbędnej
zwłoki, nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym
stanowisku. W wypadku gdy Rzecznik nie podziela tego stanowiska, może zwrócić się do właściwej jednostki
nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań.

Art. 16. 1. W związku z rozpatrywanymi sprawami Rzecznik może przedstawiać właściwym organom,
organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony wolności i praw
człowieka i obywatela i usprawnienia trybu załatwiania ich spraw.
2. Rzecznik może również:
1) występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie
lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i obywatela,
2) występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach, o których mowa w art. 188
Konstytucji,
3) zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach skarg konstytucyjnych i
brać udział w tym postępowaniu,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

4) występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie
przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w
orzecznictwie.

Art. 17. 1. Organ, organizacja lub instytucja, do których zwróci się Rzecznik, obowiązane są z nim współdziałać
i udzielać mu pomocy, a w szczególności:
1) zapewniać dostęp do akt i dokumentów na zasadach określonych w art. 13,
2) udzielać Rzecznikowi żądanych przez niego informacji i wyjaśnień,
3) udzielać wyjaśnień dotyczących podstawy faktycznej i prawnej swoich rozstrzygnięć,
4) ustosunkowywać się do ogólnych ocen, uwag i opinii Rzecznika.
2. Rzecznik może określić termin, w jakim powinny być dokonane czynności, o których mowa w ust. 1.

Art. 17a. Rzecznik współdziała ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi
zrzeszeniami i fundacjami na rzecz ochrony wolności i praw człowieka i obywatela.

86. Wpis na listę adwokatów (art. 65 - 69 u. adw.).

Art. 65. Na listę adwokatów może być wpisany ten, kto:
1) jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego
wykonywania zawodu adwokata,
2) korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
4) odbył w Polsce aplikację adwokacką i złożył egzamin adwokacki.

Art. 66. 1. Wymagań odbycia aplikacji adwokackiej i złożenia egzaminu adwokackiego nie stosuje się do:
1) profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych,
2) osób, które co najmniej przez trzy lata zajmowały stanowisko sędziego, prokuratora lub wykonywały
zawód notariusza,
3) osób, które mając kwalifikacje sędziowskie, prokuratorskie lub notarialne przynajmniej przez trzy lata
wykonywały zawód radcy prawnego,
4) osób, które odbyły aplikację radcowską przewidzianą w przepisach o radcach prawnych i złożyły egzamin
radcowski oraz przynajmniej trzy lata wykonywały zawód radcy prawnego.
2. Od wymogu odbycia aplikacji adwokackiej okręgowa rada adwokacka może zwolnić obywatela państwa
należącego do Unii Europejskiej, jeżeli ukończył on zagraniczne wyższe studia prawnicze uznane w Polsce za
równorzędne oraz włada językiem polskim w mowie i piśmie, spełnia przesłanki wymienione w art. 65 pkt 1 i 2,
jest wpisany na listę adwokatów w kraju należącym do Unii Europejskiej i wykonywał zawód adwokata.
Naczelna Rada Adwokacka wyznacza okręgową radę adwokacką dla przeprowadzenia egzaminu adwokackiego.

Art. 67. Osoby, które wykonywały zawód sędziego lub prokuratora, nie mogą w ciągu dwóch lat od zaprzestania
wykonywania tego zawodu wykonywać zawodu adwokata w okręgu tej izby adwokackiej, w której zajmowały
powyższe stanowisko. Zakaz ten nie dotyczy sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, Sądu
Najwyższego, sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz prokuratorów Prokuratury Krajowej.

Art. 68. 1. O wpisie na listę adwokatów decyduje okręgowa rada adwokacka.
2. Okręgowa rada adwokacka może odmówić wpisu na listę adwokatów osobom, o których mowa w art. 67,
tylko wtedy, gdyby wpis naruszał przepisy art. 65 pkt 1-3. Okręgowej radzie adwokackiej przysługuje prawo
wglądu do akt osobowych i dyscyplinarnych ubiegającego się o wpis.
3. Okręgowa rada adwokacka podejmuje uchwałę dotyczącą wpisu na listę adwokatów, wyznaczając
jednocześnie siedzibę zawodową, kierując się w tym względzie koniecznością prawidłowego rozmieszczenia
adwokatów w celu zapewnienia ludności należytej pomocy prawnej.
4. Okręgowa rada adwokacka może zaniechać wyznaczenia siedziby zawodowej, jeżeli zachodzą przeszkody, o
których mowa w art. 4b ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2, do wykonywania zawodu adwokata.

Art. 69. 1. Okręgowa rada adwokacka zawiadamia w terminie 30 dni Ministra Sprawiedliwości o każdej
uchwale o wpisie na listę adwokatów lub aplikantów adwokackich, jak i o odmowie wpisu.
2. Wpis na listę adwokatów lub aplikantów adwokackich uważa się za dokonany, jeżeli Minister
Sprawiedliwości nie sprzeciwi się wpisowi w terminie 30 dni od daty otrzymania uchwały wraz z aktami
osobowymi wpisanego. Sprzeciw wymaga uzasadnienia.
3. Decyzja Ministra Sprawiedliwości może być zaskarżona do Naczelnego Sądu Administracyjnego przez
zainteresowanego lub organ samorządu adwokackiego w terminie 30 dni od daty doręczenia tej decyzji.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

87. Skreślenie z lisy adwokatów (art. 72 - 73 u. adw.).

Art. 72. 1. Okręgowa rada adwokacka skreśla adwokata z listy w wypadku:
1) śmierci,
2) wystąpienia z adwokatury,
3) przeniesienia siedziby zawodowej do innej izby adwokackiej,
4) objęcia stanowiska w organach wymiaru sprawiedliwości, organach ścigania lub rozpoczęcia wykonywania
zawodu notariusza,
5) powołania do wojskowej służby zawodowej,
6 utraty z mocy wyroku sądowego praw publicznych lub prawa wykonywania zawodu,
7 orzeczenia dyscyplinarnego o wydaleniu z adwokatury.
2. Okręgowa rada adwokacka może odmówić skreślenia z listy adwokatów z przyczyn wymienionych w ust. 1
pkt 2 lub 3, jeżeli przeciwko adwokatowi toczy się postępowanie dyscyplinarne.

Art. 73. Adwokat skreślony z listy adwokatów z przyczyn wymienionych w art. 72 ust. 1 pkt 2, 4 i 5 podlega na
swój wniosek ponownemu wpisowi na listę, chyba że przestał odpowiadać warunkom przewidzianym w art. 65
pkt 1 i 2.

88. Zawód adwokata - istota, formy i zakazy wykonywania (art. 4 — 4b u. adw.).

Art. 4. 1. Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad
prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed
sądami i urzędami.
2. Pomoc prawna świadczona jest osobom fizycznym, podmiotom gospodarczym oraz jednostkom
organizacyjnym.
3. Przez jednostkę organizacyjną rozumie się organ państwowy lub samorządowy, osobę prawną, organizację
społeczną lub polityczną oraz inny podmiot nieposiadający osobowości prawnej.

Art. 4a. 1. Adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce cywilnej,
jawnej lub partnerskiej z wyłącznym udziałem adwokatów lub adwokatów i radców prawnych, albo w spółce
komandytowej, w której komplementariuszami są wyłącznie adwokaci lub adwokaci i radcowie prawni, przy
czym wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej.
2. Siedzibę zawodową adwokata, na jego wniosek, wyznacza okręgowa rada adwokacka.

Art. 4b. 1. Adwokat nie może wykonywać zawodu:
1) jeżeli pozostaje w stosunku pracy,
2) jeżeli jego małżonek pełni funkcje sędziowskie, prokuratorskie lub w okręgu izby adwokackiej - w
organach dochodzeniowo-śledczych,
3) jeżeli został uznany za trwale niezdolnego do wykonywania zawodu,
4) jeżeli został ubezwłasnowolniony,
5) w razie orzeczenia kary zawieszenia w czynnościach zawodowych albo tymczasowego zawieszenia w
wykonywaniu czynności zawodowych.
2. Adwokat nie może wykonywać zawodu w okręgu tej izby, w której spokrewniona z nim osoba do drugiego
stopnia lub spowinowacona z nim w pierwszym stopniu pełni funkcje wymienione w ust. 1 pkt 2.
3. Zakaz przewidziany w ust. 1 pkt 1 nie dotyczy pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych.

89. Izba adwokacka i jej organy (art. 38 -40 u. adw.).

Art. 38. Izbę adwokacką stanowią adwokaci i aplikanci adwokaccy, mający siedzibę zawodową na terenie izby,
której zasięg terytorialny określa Naczelna Rada Adwokacka, biorąc pod uwagę w szczególności podział
terytorialny administracji sądowej.

Art. 39. Organami izby adwokackiej są:
1) zgromadzenie izby składające się z adwokatów wykonujących zawód oraz delegatów pozostałych
adwokatów,
2) okręgowa rada adwokacka,
3) sąd dyscyplinarny,
4) komisja rewizyjna.

Art. 40. Do zakresu działania zgromadzenia izby adwokackiej należy:

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

1) wybór delegatów na Krajowy Zjazd Adwokatury,
2) wybór dziekana, prezesa sądu dyscyplinarnego, przewodniczącego komisji rewizyjnej oraz członków i
zastępców członków okręgowej rady adwokackiej, sądu dyscyplinarnego i komisji rewizyjnej,
3) uchwalenie budżetu izby i ustalanie wysokości składek rocznych na potrzeby izby,
4) określanie minimalnej i maksymalnej liczby członków izby adwokackiej,
5) rozpatrywanie i zatwierdzanie corocznych sprawozdań z działalności okręgowej rady adwokackiej,
6) zatwierdzanie - po wysłuchaniu wniosków komisji rewizyjnej - zamknięć rachunkowych i udzielanie
okręgowej radzie adwokackiej absolutorium,
7) podejmowanie innych uchwał.

90. Naczelne organy adwokatury (art. 54, 56, 57, 63 ust. 3, 64 ust. l u. adw.).

Art. 54. 1. Krajowy Zjazd Adwokatury stanowią delegaci wybrani w proporcji do liczby członków izby,
ustalonej przez Naczelną Radę Adwokacką, jednakże nie mniej niż sześciu delegatów z każdej izby.
2. W Krajowym Zjeździe uczestniczą, niebędący delegatami, członkowie Naczelnej Rady Adwokackiej oraz
dziekani okręgowych izb adwokackich.

Art. 56. Do zakresu działania Krajowego Zjazdu Adwokatury należy w szczególności:
1) wybór prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej, prezesa Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i
przewodniczącego Wyższej Komisji Rewizyjnej,
2) wybór - niebędących dziekanami - adwokatów wchodzących w skład Naczelnej Rady Adwokackiej,
3) wybór członków i zastępców członków Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Wyższej Komisji Rewizyjnej,
4) rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań Naczelnej Rady Adwokackiej, Wyższego Sądu
Dyscyplinarnego i Wyższej Komisji Rewizyjnej oraz zatwierdzanie - po wysłuchaniu wniosków Wyższej
Komisji Rewizyjnej - zamknięć rachunkowych i udzielanie Naczelnej Radzie Adwokackiej absolutorium,
5) wytyczanie kierunków działania samorządu adwokackiego, a także ustalanie liczby izb adwokackich,
6) uchwalanie regulaminów dotyczących:

a) trybu wyborów do organów adwokatury i organów izb adwokackich oraz działania tych organów,
b) (skreślona),
c) (skreślona),
d) trybu obrad Zjazdu,

7) określanie podstawowych zasad tworzenia funduszów i gospodarowania majątkiem adwokatury.

Art. 57. 1. Naczelną Radę Adwokacką tworzą:
1) prezes Naczelnej Rady Adwokackiej,
2) adwokaci wybrani przez Krajowy Zjazd Adwokatury w liczbie odpowiadającej liczbie dziekanów
okręgowych rad adwokackich, nie więcej jednak niż ośmiu adwokatów z tej samej izby,
3) dziekani okręgowych rad adwokackich.
2. Siedzibą Naczelnej Rady Adwokackiej jest m.st. Warszawa.

Art. 63. 1. Wyższy Sąd Dyscyplinarny składa się z dwudziestu trzech członków oraz trzech zastępców
członków.
2. Członkowie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego wybierają spośród siebie jednego lub dwóch wiceprezesów.
3. Wyższy Sąd Dyscyplinarny w składzie trzech sędziów rozpoznaje jako instancja odwoławcza sprawy
rozpoznawane w pierwszej instancji przez sądy dyscyplinarne.
4. Prezes Wyższego Sądu Dyscyplinarnego uczestniczy w posiedzeniach Naczelnej Rady Adwokackiej oraz
składa jej okresowe informacje o stanie spraw dyscyplinarnych.

91. Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów (art. 80 - 81, 90 u. adw.).

Art. 80. Adwokaci i aplikanci adwokaccy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie
sprzeczne z prawem, z zasadami etyki lub godności zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków
zawodowych.

Art. 81. 1. Kary dyscyplinarne są następujące:
1) upomnienie,
2) nagana,
3) kara pieniężna,
4) zawieszenie w czynnościach zawodowych na czas od trzech miesięcy do pięciu lat,
5) (skreślony),

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

6) wydalenie z adwokatury.
2. Obok kary nagany i kary pieniężnej można orzec dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od roku
do pięciu lat.
3. Obok kary zawieszenia w czynnościach zawodowych orzeka się dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na
czas od lat dwóch do lat dziesięciu.
4. Kara nagany oraz kara pieniężna pociąga za sobą utratę biernego prawa wyborczego do organu samorządu
adwokackiego na czas trzech lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.
5. Kara zawieszenia w czynnościach zawodowych pociąga za sobą utratę biernego i czynnego prawa
wyborczego do organu samorządu adwokackiego na czas sześciu lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Art. 90. 1. Sąd dyscyplinarny wszczyna postępowanie na wniosek uprawnionego oskarżyciela.
2. Minister Sprawiedliwości może polecić wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przeciwko adwokatowi lub
aplikantowi adwokackiemu.

92. Immunitet adwokacki (wykł., art. 8 u. adw.).

Adwokaci, wyposażeni są w tzw. immunitet materialny. Zapewnia on niekaralność, a więc wyłączenie spod
odpowiedzialności karnej osób wyposażonych w immunitet materialny, co do pewnej kategorii czynów
karalnych. W wypadku adwokata nadużycie wolności słowa i pisma, stanowiące ściganą z oskarżenia
prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub
tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej. Jest to immunitet bezwzględny, tzn. nie może być
przez żaden organ uchylony. Nadużycie wolności słowa i pisma przez adwokata, stanowiące zniewagę lub
zniesławienie osoby nienależącej do kręgu wymienionych osób, powoduje odpowiedzialność dyscyplinarną i
kamą. Za wykroczenia, adwokaci odpowiadają na ogólnych zasadach.

Art. 8. 1. Adwokat przy wykonywaniu zawodu adwokackiego korzysta z wolności słowa i pisma w granicach
określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa.
2. Nadużycie tej wolności, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej
pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze
dyscyplinarnej.

93. Wpis na listę radców prawnych (art. 24 — 26, 31 u. rade. pr.).

Art. 24. 1. Na listę radców prawnych może być wpisany ten, kto:
1) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
3) korzysta w pełni z praw publicznych,
4) ma pełną zdolność do czynności prawnych,
5) jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego
wykonywania zawodu radcy prawnego,
6) odbył aplikację radcowską i złożył egzamin radcowski.
2. Wpisu na listę radców prawnych dokonuje rada okręgowej izby radców prawnych na wniosek
zainteresowanego. Listę prowadzi rada okręgowej izby radców prawnych właściwa dla miejsca jego
zamieszkania. Podstawą wpisu jest uchwała rady okręgowej izby radców prawnych.

Art. 25. 1. Wymogu odbycia aplikacji radcowskiej i złożenia egzaminu radcowskiego nie stosuje się do:
1) profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych,
2) (skreślony),
3) osób, które co najmniej przez trzy lata zajmowały stanowisko sędziego, prokuratora albo wykonywały
zawód notariusza lub adwokata, którzy stanowiska te, tytuły i uprawnienia uzyskali na zasadach określonych w
przepisach prawa.
2. Rada okręgowej izby radców prawnych, aplikantom radcowskim wpisanym na listę po odbyciu zakończonej
egzaminem z pozytywnym wynikiem aplikacji sądowej, prokuratorskiej, notarialnej lub adwokackiej, może
skrócić okres aplikacji radcowskiej do lat dwóch, jak również zwolnić od odbycia aplikacji.
3. Od wymogu odbycia aplikacji radcowskiej Krajowa Rada Radców Prawnych może zwolnić, na zasadzie
wzajemności, obywatela państwa Unii Europejskiej, jeżeli ukończył on zagraniczne wyższe studia prawnicze
uznane w Polsce za równorzędne oraz włada językiem polskim w mowie i piśmie, spełnia przesłanki
wymienione w art. 24 ust. 1 pkt 3-5, jest wpisany na listę adwokatów w państwie Unii Europejskiej i wykonywał
zawód adwokata lub radcy prawnego. Obywatel państwa Unii Europejskiej zdaje egzamin w okręgowej izbie
radców prawnych wyznaczonej przez Krajową Radę Radców Prawnych.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 26. Osoby, które wykonują zawód sędziego, prokuratora, notariusza, komornika, asesora sądowego,
prokuratorskiego i notarialnego bądź odbywają aplikację sądową, prokuratorską lub notarialną, nie mogą
jednocześnie zostać wpisane na listę radców prawnych ani wykonywać zawodu radcy prawnego.

Art. 31. 1. Uchwała rady okręgowej izby radców prawnych w sprawie wpisu na listę radców prawnych powinna
być podjęta w ciągu trzech miesięcy od dnia złożenia wniosku.
2. Od uchwały, o której mowa w ust. 1, służy odwołanie do Krajowej Rady Radców Prawnych w terminie 30 dni
od daty doręczenia uchwały.
3. Od ostatecznej decyzji odmawiającej wpisu na listę radców prawnych oraz w wypadku niepodjęcia uchwały
przez radę okręgowej izby radców prawnych w ciągu trzech miesięcy od złożenia wniosku o wpis lub
niepodjęcia uchwały przez Krajową Radę Radców Prawnych w ciągu trzech miesięcy od doręczenia odwołania
zainteresowanemu służy skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 31

1

. 1. Rada okręgowej izby radców prawnych zawiadamia, w terminie 30 dni, Ministra Sprawiedliwości o

każdej uchwale o wpisie na listę radców prawnych lub aplikantów radcowskich, jak i o odmowie wpisu.
2. Wpis na listę radców prawnych uważa się za dokonany, jeżeli Minister Sprawiedliwości nie sprzeciwi się
wpisowi w terminie 30 dni od daty otrzymania uchwały wraz z aktami osobowymi wpisanego. Sprzeciw
wymaga uzasadnienia.
3. Sprzeciw Ministra Sprawiedliwości może być zaskarżony przez zainteresowanego do Naczelnego Sądu
Administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia sprzeciwu.

94. Skreślenie z listy radców prawnych (art. 29 — 30 u. rade. pr.).

Art. 29. Skreślenie z listy radców prawnych następuje w wypadku:
1) wniosku radcy prawnego,
2) (skreślony),
3) choćby częściowego ograniczenia zdolności do czynności prawnych,
4) utraty z mocy wyroku sądowego praw publicznych,
4a) nieuiszczania składek członkowskich za okres dłuższy niż jeden rok,
5) śmierci radcy prawnego,
6) orzeczenia dyscyplinarnego lub wyroku sądowego o pozbawieniu prawa do wykonywania zawodu radcy
prawnego.

Art. 30. 1. W wypadku gdy przeciwko radcy prawnemu toczy się postępowanie dyscyplinarne albo sądowe o
przestępstwo zagrożone dodatkową karą pozbawienia praw publicznych lub prawa do wykonywania zawodu, do
czasu zakończenia takiego postępowania można odmówić skreślenia z listy radców prawnych pomimo wniosku
radcy prawnego, o którym mowa w art. 29 pkt 1.
2. W wypadku skreślenia z listy w wyniku zarzutów dotyczących wykonywania pracy zawodowej ponowny
wpis na listę radców prawnych może być uzależniony od złożenia egzaminu uzupełniającego.

95. Wykonywanie zawodu radcy prawnego (art. 6 - 14 u. rade. pr.).

Art. 6. 1. Zawód radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu
porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu
przed sądami i urzędami.
2. Postanowienie ust. 1 nie stanowi przeszkody do udzielania opinii prawnych przez nauczycieli akademickich
posiadających wyższe wykształcenie prawnicze, a także przez posiadających takie wykształcenie pracowników
organów państwowych i samorządowych w ramach wykonywania przez nich obowiązków pracowniczych.

Art. 7. Pomocą prawną jest w szczególności udzielanie porad i konsultacji prawnych, opinii prawnych,
zastępstwo prawne i procesowe.

Art. 8. 1. Radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w
kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej lub partnerskiej z wyłącznym udziałem radców
prawnych lub radców prawnych i adwokatów, albo w spółce komandytowej, w której komplementariuszami są
wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, przy czym wyłącznym przedmiotem działalności
takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej.
2. Radca prawny może świadczyć pomoc prawną osobom fizycznym tylko w ramach wykonywania zawodu w
kancelarii radcy prawnego lub w spółkach, o których mowa w ust. 1, bez jednoczesnego pozostawania w
stosunku pracy.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

3. Radca prawny jest zobowiązany zawiadomić radę właściwej okręgowej izby radców prawnych o podjęciu
wykonywania zawodu i formach jego wykonywania, o adresie i nazwie kancelarii lub spółki, a także o każdej
zmianie tych informacji.
4. Zakres pomocy prawnej, terminy i warunki jej wykonywania oraz wynagrodzenie określa umowa.
5. Ilekroć w ustawie jest mowa o "stosunku pracy", "zatrudnieniu", "wynagrodzeniu", rozumie się przez to
również odpowiednio "stosunek służbowy", "pełnienie służby" i "uposażenie".

Art. 9. 1. Radca prawny wykonujący zawód w ramach stosunku pracy zajmuje samodzielne stanowisko podległe
bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej.
2. Jeżeli jednostka organizacyjna zatrudnia dwóch lub więcej radców prawnych, jednemu z nich powierza się
koordynację pomocy prawnej w tej jednostce.
3. W organie państwowym lub samorządowym radca prawny wykonuje pomoc prawną w komórce lub w
jednostce organizacyjnej, w biurze, w wydziale lub na wyodrębnionym stanowisku do spraw prawnych
podległym bezpośrednio kierownikowi tego organu. W organie państwowym radca prawny może być
zatrudniony także w innej wyodrębnionej komórce lub jednostce organizacyjnej i podlegać jej kierownikowi.
4. Radcy prawnemu nie można polecać wykonania czynności wykraczającej poza zakres pomocy prawnej.

Art. 10. Jednostka organizacyjna zapewnia udział radcy prawnego w postępowaniu:
1) przed Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym oraz przed naczelnym lub centralnym
organem administracji państwowej,
2) przed sądem wojewódzkim

(1)

, przed sądem apelacyjnym oraz przed organem drugiej instancji w

postępowaniu administracyjnym,
3) w którym bierze udział kontrahent zagraniczny.

Art. 11. 1. Radca prawny przy wykonywaniu czynności zawodowych korzysta z wolności słowa i pisma w
granicach określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą.
2. Nadużycie wolności, o której mowa w ust. 1, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub
zniesławienie strony lub jej pełnomocnika, świadka, biegłego albo tłumacza podlega wyłącznie
odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Art. 12. 1. Radca prawny podczas i w związku z wykonywaniem czynności zawodowych korzysta z ochrony
prawnej przysługującej sędziemu i prokuratorowi.
2. Minister Sprawiedliwości, w drodze rozporządzenia, określi strój urzędowy radców prawnych biorących
udział w rozprawach sądowych, uwzględniając uroczysty charakter stroju, odpowiedni do powagi sądu i
utrwalonej tradycji.

Art. 13. 1. Radca prawny nie jest związany poleceniem co do treści opinii prawnej.
2. (skreślony).

Art. 14. Radca prawny prowadzi samodzielnie sprawy przed organami orzekającymi, dbając o należyte
wykorzystanie przewidzianych przez prawo środków dla ochrony uzasadnionych interesów jednostki
organizacyjnej.

96. Izba radców prawnych (art. 49 — 50, 52 - 54 u. rade. pr.).

Art. 49. 1. Radcowie prawni i aplikanci radcowscy zamieszkali na terenie danego okręgu tworzą okręgową izbę
radców prawnych.
2. (skreślony).
3. Uchwałę o utworzeniu i terenie działania okręgowej izby radców prawnych podejmuje Krajowa Rada Radców
Prawnych, biorąc pod uwagę zasadniczy podział terytorialny państwa.

Art. 50. 1. W zgromadzeniu okręgowej izby radców prawnych uczestniczą wszyscy radcowie prawni należący
do danej izby oraz, bez prawa głosu, aplikanci radcowscy tej izby.
2. Jeżeli liczba członków okręgowej izby radców prawnych przekracza 300 osób, zgromadzenie okręgowej izby
radców prawnych stanowią delegaci wybrani na zebraniach zwołanych dla poszczególnych rejonów, objętych
działalnością danej izby.
3. Zgromadzenie okręgowej izby radców prawnych zwołuje rada okręgowej izby raz do roku.
4. Do uprawnień zgromadzenia okręgowej izby radców prawnych należy:
1) ustalanie liczby członków rady okręgowej izby radców prawnych,
2) wybór dziekana rady okręgowej izby radców prawnych oraz pozostałych członków rady,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

3) ustalanie liczby członków okręgowej komisji rewizyjnej i okręgowego sądu dyscyplinarnego oraz ich
wybór,
4) ustalenie liczby zastępców rzecznika dyscyplinarnego oraz wybór rzecznika dyscyplinarnego i jego
zastępców,
5) uchwalanie budżetu okręgowej izby radców prawnych i zatwierdzanie sprawozdań rady okręgowej izby
radców prawnych z jego wykonania oraz rocznych lub okresowych planów pracy rady okręgowej izby,
6) dokonywanie podziału terenu działania okręgowej izby radców prawnych na rejony, o których mowa w ust.
2, i ustalenie liczby delegatów na zgromadzenie okręgowej izby radców prawnych z poszczególnych rejonów,
7) odwoływanie organów okręgowej izby radców prawnych lub poszczególnych członków tych organów,
8) ocena działalności organów okręgowej izby radców prawnych,
9) wybór delegatów na Krajowy Zjazd Radców Prawnych,
10) wybór członka Krajowej Rady Radców Prawnych, o którym mowa w art. 59 ust. 1.

Art. 52. 1. Działalnością okręgowej izby radców prawnych kieruje rada okręgowej izby radców prawnych.
2. Organem wykonawczym rady okręgowej izby radców prawnych jest jej prezydium, które stanowią dziekan
oraz wybrani przez radę wicedziekani, sekretarz, skarbnik i członkowie.
3. Do zakresu działania rady okręgowej izby radców prawnych należy w szczególności:
1) reprezentowanie interesów zawodowych członków okręgowej izby radców prawnych,
2) doskonalenie zawodowe radców prawnych,
3) nadzór nad należytym wykonywaniem zawodu przez radców prawnych i aplikantów radcowskich,
4) występowanie do organów rejestrowych lub ewidencyjnych z wnioskiem o wszczęcie postępowania o
wykreślenie z rejestru lub ewidencji podmiotu prowadzącego działalność w zakresie pomocy prawnej
niezgodnie z przepisami niniejszej ustawy.
5) (skreślony).

Art. 53. Do zakresu działania okręgowej komisji rewizyjnej należy kontrola działalności finansowej rady
okręgowej izby radców prawnych.

Art. 54. 1. Okręgowy sąd dyscyplinarny rozpatruje sprawy dyscyplinarne członków okręgowej izby radców
prawnych wniesione przez rzecznika dyscyplinarnego oraz odwołania, o których mowa w art. 66 ust. 2.
2. Od orzeczenia okręgowego sądu dyscyplinarnego służy odwołanie do Wyższego Sądu Dyscyplinarnego.

97. Krajowe organy samorządu radców prawnych (art. 55 - 57, 59, 61 — 62 u. rade. pr.).

Art. 55. Radcowie prawni i aplikanci radcowscy zamieszkali na terenie kraju tworzą Krajową Izbę Radców
Prawnych.

Art. 56. 1. W Krajowym Zjeździe Radców Prawnych udział biorą delegaci wybrani przez zgromadzenia
okręgowych izb radców prawnych oraz, z głosem doradczym, niebędący delegatami: członkowie ustępującej
Krajowej Rady Radców Prawnych, Przewodniczący Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, Główny Rzecznik
Dyscyplinarny i Przewodniczący Wyższej Komisji Rewizyjnej.
2. Zasady przeprowadzania wyborów delegatów na Krajowy Zjazd Radców Prawnych oraz liczbę tych
delegatów z poszczególnych okręgowych izb radców prawnych określa Krajowa Rada Radców Prawnych.
3. Krajowy Zjazd Radców Prawnych zwołuje Krajowa Rada Radców Prawnych.

Art. 57. Do Krajowego Zjazdu Radców Prawnych należy:
1) wybór prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych,
2) wybór Krajowej Rady Radców Prawnych, Wyższej Komisji Rewizyjnej, Wyższego Sądu Dyscyplinarnego
oraz Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego i jego zastępców,
3) uchwalanie wytycznych działania samorządu i jego organów,
4) określanie zasad przeprowadzania wyborów do organów samorządu, liczby członków tych organów oraz
trybu ich odwoływania, a także zasad podejmowania uchwał przez organy samorządu,
5) (skreślony),
6) rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań Krajowej Rady Radców Prawnych, Wyższej Komisji
Rewizyjnej, Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego,
7) uchwalanie zasad etyki radców prawnych,
8) ustalanie podstawowych zasad gospodarki finansowej samorządu.

Art. 59. 1. Krajową Radę Radców Prawnych stanowią prezes i członkowie wybrani przez Krajowy Zjazd
Radców Prawnych oraz członkowie wybrani bezpośrednio przez zgromadzenia okręgowych izb, po jednym z
każdej izby.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

2. Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych stanowią prezes i wybrani przez Krajową Radę wiceprezesi,
sekretarz, skarbnik i członkowie.
3. Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych jest organem wykonawczym tej Rady i zdaje jej sprawę ze swej
działalności.
Art. 61. Do zakresu działania Wyższej Komisji Rewizyjnej należy kontrola działalności finansowej Krajowej
Rady Radców Prawnych.

Art. 62. 1. Wyższy Sąd Dyscyplinarny rozpatruje odwołania od orzeczeń okręgowych sądów dyscyplinarnych.
2. Wyższy Sąd Dyscyplinarny rozpatruje, jako sąd pierwszej instancji, sprawy dyscyplinarne członków Krajowej
Rady Radców Prawnych i rad okręgowych izb radców prawnych. Odwołania od orzeczeń wydanych w tym
trybie rozpatruje ten sam sąd w innym, rozszerzonym składzie.

Art. 62

1

. Orzeczenie z uzasadnieniem, wydane przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w drugiej instancji, doręcza się

stronom, Ministrowi Sprawiedliwości oraz Krajowej Radzie Radców Prawnych.

Art. 62

2

. 1. Od orzeczenia wydanego przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w drugiej instancji przysługuje stronom,

Ministrowi Sprawiedliwości, Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz Prezesowi Krajowej Rady Radców
Prawnych kasacja do Sądu Najwyższego.
2. Orzeczenie, od którego służy kasacja podmiotom wymienionym w ust. 1, nie podlega wykonaniu do czasu
wniesienia kasacji lub bezskutecznego upływu terminu do jej wniesienia.

Art. 62

3

. Kasacja może być wniesiona z powodu rażącego naruszenia prawa, jak również rażącej

niewspółmierności kary dyscyplinarnej.

Art. 62

4

. Kasację wnosi się do Sądu Najwyższego, za pośrednictwem Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, w

terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem.

Art. 62

5

. 1. Od kasacji, o której mowa w art. 62

2

ust. 1, nie uiszcza się opłaty sądowej.

2. Orzeczenie, od którego wniesiono kasację, nie podlega wykonaniu do czasu rozpoznania kasacji.
3. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację na rozprawie w składzie trzech sędziów.

Art. 62

6

. Do rozpoznania kasacji, o której mowa w art. 62

2

ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu

postępowania karnego o kasacji, z wyłączeniem art. 526 § 2 oraz art. 530 § 2 i 3.

98. Czynności notarialne (art. l — 3 u. not.).
Art. 1. § 1. Notariusz jest powołany do dokonywania czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać
formę notarialną (czynności notarialnych).
§ 2. W wypadkach określonych w ustawie czynności notarialnych może dokonywać również asesor notarialny
zatrudniony w kancelarii notarialnej.

Art. 2. § 1. Notariusz w zakresie swoich uprawnień, o których mowa w art. 1, działa jako osoba zaufania
publicznego, korzystając z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym.
§ 2. Czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu
urzędowego.
§ 3. Czynności notarialnych dokonuje się w języku polskim. Na żądanie strony notariusz może dokonać
dodatkowo tej czynności w języku obcym, wykorzystując własną znajomość języka obcego wykazaną w sposób
określony dla tłumaczy przysięgłych lub korzystając z pomocy tłumacza przysięgłego.

Art. 3. § 1. Czynności notarialnych notariusz dokonuje w kancelarii notarialnej, zwanej dalej "kancelarią".
§ 2. Czynność notarialna może być dokonana także w innym miejscu, jeżeli przemawia za tym charakter
czynności lub szczególne okoliczności.

99. Powołanie notariusza (art. 10-12 u. not.).
Art. 10. Notariusza powołuje i wyznacza siedzibę jego kancelarii Minister Sprawiedliwości, na wniosek osoby
zainteresowanej, po zasięgnięciu opinii rady właściwej izby notarialnej.

Art. 11. Notariuszem może być powołany ten, kto:
1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich,

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
4) odbył aplikację notarialną,
5) złożył egzamin notarialny,
6) pracował w charakterze asesora notarialnego co najmniej 3 lata,
7) ukończył 26 lat.

Art. 12. Wymagania, o których mowa w art. 11 pkt 4-6, nie dotyczą:
1) profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych,
2) sędziów, prokuratorów, adwokatów i radców prawnych, którzy wykonywali ten zawód co najmniej 3 lata.

100. Obowiązki i prawa notariuszy (art. 17 - 19, 23 u. not.).

Art. 17. Notariusz jest obowiązany postępować zgodnie ze złożonym ślubowaniem oraz stale podnosić
kwalifikacje zawodowe.

Art. 18. § 1. Notariusz jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których powziął
wiadomość ze względu na wykonywane czynności notarialne.
§ 2. Obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po odwołaniu notariusza.
§ 3. Obowiązek zachowania tajemnicy ustaje, gdy notariusz składa zeznania jako świadek przed sądem, chyba że
ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo ważnemu interesowi prywatnemu. W tych wypadkach od
obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić notariusza Minister Sprawiedliwości.
§ 4. Obowiązek zachowania tajemnicy nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów o
przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub
nieujawnionych źródeł.

Art. 19. § 1. Notariusz nie może podejmować zatrudnienia bez uzyskania uprzedniej zgody rady właściwej izby
notarialnej, z wyjątkiem zatrudnienia w charakterze pracownika naukowo-dydaktycznego, dydaktycznego lub
naukowego, chyba że wykonywanie tego zatrudnienia przeszkadza w pełnieniu jego obowiązków.
§ 2. Notariuszowi nie wolno także podejmować zajęcia, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków albo
mogło uchybiać powadze wykonywanego zawodu. Nie wolno mu w szczególności zajmować się handlem,
przemysłem, pośrednictwem i doradztwem w interesach.
§ 3. O zamiarze podjęcia zatrudnienia lub zajęcia notariusz jest obowiązany zawiadomić prezesa rady właściwej
izby notarialnej. Rada rozstrzyga, czy podjęcie zatrudnienia lub zajęcia nie uchybia obowiązkom notariusza albo
powadze wykonywanego zawodu. Jeżeli rada nie wyrazi zgody na zatrudnienie lub zajęcie, o których mowa w §
1 i 2, sprawę, na wniosek notariusza, rozstrzyga Krajowa Rada Notarialna, której decyzja jest ostateczna.

Art. 19a. Notariusz podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody
wyrządzone przy wykonywaniu czynności, o których mowa w art. 1 § 1.

Art. 19b. Minister właściwy do spraw finansów publicznych, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Notarialnej i
Polskiej Izby Ubezpieczeń, określi, w drodze rozporządzenia, ogólne warunki ubezpieczenia, o którym mowa w
art. 19a:
1) datę powstania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia,
2) podstawowy zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń,
3) minimalną sumę gwarancyjną ubezpieczenia określoną kwotowo,
4) zakres praw i obowiązków ubezpieczonego i zakładu ubezpieczeń, wynikających z umowy ubezpieczenia.

Art. 23. Notariusze opłacają, na potrzeby organów samorządu notarialnego, składki miesięczne, których
wysokość ustala corocznie Krajowa Rada Notarialna. Ponadto, stosownie do uchwał właściwych izb
notarialnych, notariusze opłacają składki na inne określone cele.

101. Izby notarialne (art. 27 - 28 , 30, 32 u. not.)
Art. 27. Organami izby notarialnej są:
1) walne zgromadzenie notariuszy izby,
2) rada izby notarialnej.

Art. 28. § 1. Izbę notarialną stanowią notariusze prowadzący kancelarię w okręgu sądu apelacyjnego.
§ 2. Siedzibą izby notarialnej jest siedziba sądu apelacyjnego.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Art. 30. § 1. Do zakresu działania walnego zgromadzenia notariuszy izby notarialnej należy:
1) wybór prezesa i wiceprezesa oraz członków rady izby notarialnej,
2) wybór członka Krajowej Rady Notarialnej,
3) wybór notariuszy do sądów dyscyplinarnych oraz rzecznika dyscyplinarnego,
4) zatwierdzenie sprawozdania rocznego i zamknięcia okresu rachunkowego, przedstawionego przez radę izby
notarialnej,
5) uchwalenie budżetu,
6) ustalenie składek na określone cele,
7) załatwianie innych spraw w zakresie działania notariatu.
§ 2. Walne zgromadzenie notariuszy uchwala regulamin swego działania.

Art. 31. § 1. Rozstrzygnięcia walnego zgromadzenia zapadają w formie uchwał.
§ 2. Uchwały walnego zgromadzenia notariuszy izby notarialnej są podejmowane zwykłą większością głosów w
obecności co najmniej połowy członków izby.
§ 3. Wybory odbywają się w głosowaniu tajnym, z wyjątkiem wyboru przewodniczącego zgromadzenia.

Art. 32. § 1. Rada izby notarialnej działa w siedzibie izby i składa się z:
1) 5 członków w izbach liczących do 100 notariuszy,
2) 7 członków w izbach liczących od 101 do 200 notariuszy,
3) 9 członków w izbach liczących ponad 200 notariuszy.
§ 2. Kadencja rady trwa 3 lata.

102. Władze krajowe samorządu notarialnego (art. 38 - 40 u. not.).

Art. 38. Krajowa Rada Notarialna jest reprezentantem notariatu.

Art. 39. § 1. Krajowa Rada Notarialna składa się z notariuszy wybranych przez walne zgromadzenia notariuszy
izb notarialnych.
§ 2. Prezesem Krajowej Rady Notarialnej jest notariusz, wybrany w drodze tajnego głosowania spośród jej
członków.
§ 3. Kadencja Krajowej Rady Notarialnej trwa 3 lata.

Art. 40. § 1. Do zakresu działania Krajowej Rady Notarialnej należy w szczególności:
1) uchwalanie regulaminu wewnętrznego urzędowania kancelarii,
2) przedstawianie opinii i propozycji w sprawach:

a) taksy notarialnej,
b) zmian przepisów dotyczących funkcjonowania notariatu,

3) współpraca z notariatami innych państw,
4) wyrażanie stanowiska w sprawach przedstawionych przez Ministra Sprawiedliwości lub inne organy
samorządu notarialnego,
5) wybór spośród członków rady rzecznika dyscyplinarnego,
6) uchwalanie regulaminu swego urzędowania,
7) wypowiadanie się w sprawie zasad etyki zawodowej notariuszy,
8) ustalanie wysokości składek miesięcznych notariuszy na potrzeby samorządu notarialnego oraz zasad ich
wydatkowania,
9) ustalanie programu aplikacji notarialnej oraz nadzór nad szkoleniem aplikantów,
10) ustalanie zasad i trybu zwoływania kongresu notariuszy.
§ 2. Krajowa Rada Notarialna składa Ministrowi Sprawiedliwości raz w roku ocenę stanu notariatu.
§ 3. Do Krajowej Rady Notarialnej stosuje się odpowiednio przepis art. 34 § 2.

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

To opracowanie powstało przy współpracy członków wpiaforum.na7.pl

Poszczególne zagadnienia zostały opracowane przez :

1-6

Łukasz „Pico” Kaczyński

7-26

Magda „magda” Zapatka

27-44

Darek „dar()” Dutkowski

45-50

Magda Knapczyk

51-74

Kamil „Ozzy” Majewski

75-102

Mateusz „Thiago” Sitnik

Wyrażamy zgodę na jego rozpowszechnianie, ale wyłącznie w formie nieodpłatnej.

Mamy nadzieję, że niejednej osobie okaże się przydatne. Powodzenia na egzaminach!

Katowice 2008