Stanisław WALUSIAK
Wiktor PIETRZYK
Andrzej SUMOREK

OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO
POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH W WYBRANEJ
STACJI DIAGNOSTYCZNEJ

The diagnostic evaluation of technical status of automotive vehicles in selected
service station

Wstęp

W ciągu ostatnich lat znacznie wzrosła liczba pojazdów samochodowych

poruszających się po drogach. To zjawisko spowodowało zwiększenie zagroże-
nia w ruchu drogowym oraz szkodliwego oddziaływania motoryzacji na środo-
wisko naturalne.

W Polsce takie wskaźniki jak liczba ofiar śmiertelnych na milion mieszkań-

ców oraz liczba ofiar śmiertelnych na 100 wypadków są bardzo wysokie. Za
najczęstsze przyczyny wypadków uważa się: nadmierną prędkość, nieprzestrze-
ganie pierwszeństwa przejazdu, nieprawidłowe wykonywanie manewrów
w ruchu drogowym oraz niesprawność techniczną pojazdów.

Według danych statystycznych Biura Ruchu Drogowego Komendy Głów-

nej Policji w 1998 r. przyczyną wypadków był m.in. zły stan techniczny ukła-
dów: hamulcowego (26,2%), zawieszenia (21,4%), kierowniczego (19,0%).
Dlatego konieczne jest ciągłe sprawdzanie stanu technicznego pojazdów, zarów-
no podczas okresowych badań technicznych, jak i w czasie kontroli drogowej
prowadzonej przez policję. W badaniach należy także uwzględnić kontrolę
sprawności silników, gdyż powodują one wzrost toksyczności spalin oraz hałas.

Zbliżający się termin integracji Polski z Unią Europejską nakłada na nasz

kraj obowiązek dostosowania przepisów do wymagań Unii. Pociąga to za sobą
również konieczność wyposażenia stacji diagnostycznych w sprzęt odpowiada-
jący wymogom tych przepisów.

W pracy przedstawiono wyniki oceny stanu technicznego 60 samochodów

osobowych różnych marek, różnych roczników i o różnych przebiegach uzyska-

Dr inż. Stanisław Walusiak, prof. dr hab. inż. Wiktor Pietrzyk,

dr inż. Andrzej Sumo-

rek, Katedra Elektrotechniki Ogólnej Politechniki Lubelskiej.

220

STANISŁAW WALUSIAK, WIKTOR PIETRZYK, ANDRZEJ SUMOREK

ne w autoryzowanej stacji diagnostycznej w powiatowym mieście we wschod-
niej Polsce. Badaniami objęto stan układu hamulcowego, amortyzatorów oraz
analizę składu spalin.

Wybrana stacja diagnostyczna jest wyposażona w nowoczesny sprzęt, za-

pewniający wykonywanie badań według standardów obowiązujących w Polsce.
Sprzęt ten ma atesty Instytutu Transportu Samochodowego, zgodnie z ustawą
z dn. 3.04.1993 r. o badaniach i certyfikacji (Dz. U. nr 55 z 1993 r., poz. 250).

Badanie amortyzatorów

Badanie przeprowadzono na stanowisku GARGENT ST 2000P. Wyniki

badań skuteczności tłumienia amortyzatorów dla 30 samochodów przedstawiono
na rys. 1, 2 i 3.

Przyjęto następujące kryteria oceny sprawności amortyzatorów dla stanowi-

ska GARGENT:

− 46-99% = dobre;
− 26-45% = słabe, odpowiadające;
− 0-25% = nieodpowiednie;
− niebezpieczna różnica >15%.
Ogólne wyniki badania amortyzatorów przedstawiono na rys. 3.
Liczba pojazdów z amortyzatorami ocenianymi jako „dobre” wynosi 48, co

stanowi 80% badanych samochodów. Amortyzatory oceniane jako „słabe, od-
powiadające”, miało 12 samochodów, co stanowi 20%. Amortyzatorów „nieod-
powiednich” nie stwierdzono.

Rys. 1. Wyniki badań amortyzatorów przednich

OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH…

221

Rys. 2. Wyniki badania amortyzatorów tylnych

Rys. 3. Skuteczność amortyzatorów wg kryterium standardowego GARGENT

Niebezpieczna różnica w skuteczności amortyzatorów tej samej osi powo-

duje trudności z utrzymaniem żądanego kierunku jazdy. Na 60 pojazdów w 14
stwierdzono różnicę skuteczności tłumienia większą niż 15%, co stanowi 23,3%
badanych samochodów.

Kryteria oceny amortyzatorów ustalone przez Europejskie Stowarzyszenie

Producentów Amortyzatorów (EUSAMA) są następujące:

− 0-20% = niedostateczna skuteczność tłumienia,
− 21-40%, = średnia,
− 41-60%, = dobra,
− powyżej 60%, = bardzo dobra.
Różnica między wartościami wskaźnika EUSAMA dla strony lewej i pra-

wej jednej osi nie powinna być większa niż 20%. Wyniki badań amortyzatorów
według tych kryteriów przedstawia rys. 4.

222

STANISŁAW WALUSIAK, WIKTOR PIETRZYK, ANDRZEJ SUMOREK

Rys. 4. Skuteczność amortyzatorów wg EUSAMA

Liczba pojazdów z amortyzatorami ocenianymi jako „bardzo dobre” wyno-

si 12, co stanowi 20%, „dobre” – 40, co stanowi 66,7%, „średnie” – 8, co stano-
wi 13,3% badanych pojazdów. Liczba pojazdów, w których niebezpieczna róż-
nica w skuteczności amortyzatorów tej samej osi jest większa niż 20%, wynosi
10 co stanowi 16,7% badanych samochodów.

Badanie hamulców

Warunkiem koniecznym uznania hamulca roboczego za zdatny jest jedno-

czesne spełnienie wymagań dotyczących skuteczności oraz równomierności
działania hamulców. Od 1 lipca 1999 roku w Polsce dla samochodów osobo-
wych obowiązuje wskaźnik skuteczności hamowania o wartości 50% dla hamul-
ca roboczego i 25% dla hamulca awaryjnego (postojowego). Wskaźnik ten uzy-
skuje się z zależności:

[%]

100

⋅

=

G

P

z

sum

h

(1)

gdzie:

P

h sum

– sumaryczna siła hamowania pojazdu [N],

G – ciężar pojazdu w stanie całkowitego dopuszczalnego obciążenia [N].

OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH…

223

Rys. 5. Wyniki badań hamulca zasadniczego dla osi przedniej

Równomierność działania hamulców tej samej osi uważa się za wystarcza-

jącą, jeżeli różnica w skuteczności nie przekracza 30%. Na rys. 5 oraz 6 przed-
stawiono wyniki badań skuteczności hamulca zasadniczego dla osi przedniej
i tylnej, natomiast na rys. 7 wyniki badań dla hamulca pomocniczego. Dla przej-
rzystości przedstawiono wyniki dla 30 samochodów.

Rys. 6. Wyniki badań skuteczności hamulca zasadniczego dla osi tylnej

Na podstawie wzoru (1) oraz w oparciu o dane techniczne poszczególnych

modeli samochodów zostały opracowane tabele, według których można ocenić
skuteczność działania hamulców na podstawie sumarycznej siły hamowania [1].

W oparciu o te kryteria i wyniki pomiarów siły hamowania, skuteczne

działanie hamulca roboczego stwierdzono w 16 samochodach, co stanowiło
zaledwie 26,7% badanych pojazdów, a hamulca awaryjnego tylko w 4 samo-
chodach, co stanowi 6,7% ogółu badanych pojazdów. Wyniki te zestawiono
na rys. 8.

224

STANISŁAW WALUSIAK, WIKTOR PIETRZYK, ANDRZEJ SUMOREK

Rys. 7. Wyniki badań hamulca pomocniczego

Rys. 8. Skuteczność działania hamulców roboczych i awaryjnych

Różnica w skuteczności działania hamulców tej samej osi większa niż 30%

wystąpiła w 14 pojazdach, co stanowi 23,3%.

W krajach Unii Europejskiej obowiązują takie same kryteria oceny sku-

teczności hamulców jak w Polsce.

ANALIZA SPALIN

Według obowiązujących w Polsce przepisów dopuszczalne stężenie tlenku

węgla CO w spalinach pojazdu z zapłonem iskrowym zależy od daty jego pierw-
szej rejestracji. W pojazdach rejestrowanych po raz pierwszy po 1.07.1995 r.
zmniejszono dopuszczalne wartości CO w spalinach, rozszerzając jednocześnie
zakres badanych składników spalin. W niniejszej pracy przedstawiono tylko
wyniki zawartości tlenku węgla CO, jako związku najbardziej szkodliwego

OCENA DIAGNOSTYCZNA STANU TECHNICZNEGO POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH…

225

(rys. 9). Na rys. 10 przedstawiono zestawienie liczby pojazdów przekraczają-
cych dopuszczalne normy emisji tlenku węgla.

Rys. 9. Wyniki badań zawartości CO w spalinach przy biegu jałowym oraz prędkości 2000 obr/min

Rys. 10. Liczba pojazdów przekraczających dopuszczalne normy emisji szkodliwych składników spalin

Jak wynika z badań, łączna liczba samochodów, które nie spełniają kryte-

riów emisji zanieczyszczeń wynosi 12, co stanowi 40%, w tym pojazdy wypro-
dukowane przed 1.10.1986 r. stanowią 0%, wyprodukowane pomiędzy
1.10.1986 r. a 1.05.1995 r. – 4, co stanowi 6,7%, wyprodukowane po
1.05.1995 r. – 20, co stanowi 33,3% badanych pojazdów.

Według kryteriów obowiązujących w Unii Europejskiej liczba pojazdów,

w których emisja CO przekracza obowiązujące normy wyniosła 14, co stanowi
23,3% badanych pojazdów.

WNIOSKI I UWAGI

1. Z przedstawionych wyników widać wyraźnie, że w badanych pojazdach

skuteczne hamulce robocze miało tylko około 30% samochodów, a hamulec

226

STANISŁAW WALUSIAK, WIKTOR PIETRZYK, ANDRZEJ SUMOREK

awaryjny mniej niż 10% badanych samochodów. Na takie wyniki ma wpływ
zbyt mała świadomość kierowców o konieczności dbania o stan techniczny po-
jazdu, bowiem badane samochody były kilkuletnie, a mniej niż 20% miało wię-
cej niż 10 lat.

2. Badania amortyzatorów wykazały, że w żadnym samochodzie nie było

nieodpowiedniego tłumienia.

Piśmiennictwo

1. Trzecia K: Diagnostyka samochodów osobowych. WKiŁ, Warszawa 2000.
2. Hojda A.: Nowe tendencje w diagnostyce pojazdów samochodowych. Politechnika Lubelska.

Praca dyplomowa. Lublin 2002

3. Bocheński C. (red.): Badania kontrolne samochodów. WKiŁ, Warszawa 2000.

Streszczenie

W ciągu ostatnich lat znacznie wzrosła liczba pojazdów samochodowych poruszających się po drogach.

To spowodowało zwiększenie zagrożenia w ruchu drogowym oraz szkodliwego oddziaływania motoryzacji na
środowisko naturalne. Ciągłe sprawdzanie stanu technicznego pojazdów jest konieczne zarówno podczas
okresowych badań technicznych, jak i w czasie kontroli drogowej prowadzonej przez policję.

Celem pracy jest przedstawienie wyników oceny stanu technicznego samochodów osobowych różnych

marek, różnych roczników i o różnych przebiegach odwiedzających autoryzowaną stację diagnostyczną.
Badaniami objęto stan układu hamulcowego, amortyzatorów oraz analizę składu spalin.

Summary

During last years the number of cars been in use has considerably increased. That increases traffic haz-

ards and toxic influence of motorization on the natural environment. Therefore, frequent controls of technical
status of the cars are necessary, both during periodical technical examinations and police controls.

The study aim was to present the results of the evaluation of technical status automobiles, visiting the

authorized service station. The cars differed in respect to mark, yearbook and mileage.

The state of braking system, shock absorbers and the composition of exhaust gas were analyzed.

Recenzent: Prof. dr hab. inż. Wiesław Piekarski