Kryminologia jako nauka

Rozdzia³ 1

KRYMINOLOGIA JAKO NAUKA

1.1. Pojêcie i zakres nauki kryminologii

Kryminologia (gr. crimen – przestępstwo, zbrodnia + gr. logos – nauka)

to nauka społeczna zajmująca się badaniem i gromadzeniem całościowej wie-

dzy na temat:

• przestępstwa jako pewnej szczególnej formy zachowania dewiacyjne-

go,

• przestępczości jako pewnego zjawiska społecznego,

• sprawcy przestępstwa,

• ofiary przestępstwa,

• instytucji kontroli społecznej i mechanizmów kontrolnych, jakie tworzą

społeczeństwa w celu zapobiegania przestępczości i jej zwalczania

Kryminologia jest dyscypliną o charakterze interdyscyplinarnym. Nie

posiada własnej metodologii badawczej, jest więc zmuszona do posiłkowania

się metodami wykształconymi przez takie nauki, jak m.in.: antropologia, bio-

logia, medycyna, psychiatria, psychologia, socjologia, statystyka, ekonomia,

historia itp. Po raz pierwszy pojęcia „kryminologia” użyto około 1879 r., a wśród

twórców tej dziedziny prawa wymieniani są: Paul Topinard, Rafaele Garofalo,

Cesare Lombroso, Adolphe Quetelet, Michel-Andre Guerry.

Kryminologia jest nauką, której nie można jednoznacznie zakwalifikować

do konkretnego gatunku. Ma ona cechy, które pozwalają ją przyporządkować

do różnych dziedzin życia.

1.2. Kryminologia a inne nauki

Jednym z twórców kryminologii był Cesare Lombroso – lekarz więzien-

ny specjalizujący się w psychiatrii. Psychiatria, a zwłaszcza jej wąski dział –

psychiatria sądowa, odgrywa szczególnie ważną rolę w rozwoju kryminolo-

gii. Wpływ ten wyraża się przede wszystkim udziałem w procesie karnym

J. Błachut, A. Gaberle, K. Krajewski, Kryminologia, Gdańsk 2004, s. 19.

pojêcie
kryminologii

kryminologia
a nauki medyczne
i biologiczne

biegłych psychologów, biegłych lekarzy psychiatrów, którzy zajmują się

m.in. diagnozowaniem sprawcy przestępstwa, przez co umożliwiają sądowi

określenie stopnia zdolności sprawcy do ponoszenia odpowiedzialności za

czyny karalne.

Kryminologia sięga w swych badaniach do dorobku wykształconego

przez psychologię. Zarówno jedna, jak i druga nauka przejawia zaintereso-

wanie problematyką osobowości. Kryminologia poszukuje związków zacho-

dzących pomiędzy zachowaniami przestępczymi a pewnymi czynnikami

o charakterze psychologicznym: osobowością, temperamentem, emocjami

oraz poziomem rozwoju umysłowego.

Posiłkuje się również dorobkiem pedagogiki, szczególnie jednym z jej

działów, tj. pedagogiki resocjalizacyjnej. Widoczne jest to przede wszystkim

w procesie wykonywania kary i stosowania środków karnych wobec sprawcy

danego przestępstwa. Dzięki niej pojawiła się idea traktowania kary pozba-

wienia wolności jako środka resocjalizacji sprawcy, czyli ponownego przy-

wrócenia sprawcy do normalnego życia w społeczeństwie.

Pomiędzy kryminologią a statystyką występują związki dwojakiego cha-

rakteru. Pierwszy dotyczy możliwości tworzenia i gromadzenia danych sta-

tystycznych na temat przestępczości, jej obrazu, rozmiarów, nasilenia, dyna-

miki, struktury itp. Dzięki tym informacjom powstaje statystyka policyjna,

prokuratorska, sądowa, penitencjarna i kryminalna.

Drugi związek wiąże się z definicją statystyki jako dziedziny, która wy-

kształciła ważne metody i narzędzia opisu oraz analizy i interpretacji badanych

zjawisk. Matematyczne metody statystyczne stanowią podstawowy element

metodologii badań kryminologicznych.

Współczesna kryminologia nieustannie czerpie z dorobku socjologii.

Postulatem włączonym w obręb zainteresowań kryminologii przez socjologię

jest koncentracja na przestępczości jako pewnym zjawisku społecznym, a nie

tylko zjawisku indywidualnej psychopatologii.

Kryminologia rozszerzyła pole swoich badań na społeczne uwarunkowa-

nia rodzącej się przestępczości. Zwróciła uwagę na przestępczość powstającą

na płaszczyźnie tzw. struktur I stopnia (grupy pierwotne i małe grupy społecz-

ne, rodzina, grupa rówieśnicza), struktur II stopnia (sąsiedztwo, zbiorowość

lokalna) oraz struktur III stopnia, czyli społeczeństwa globalnego (państwo).

Wpływy socjologiczne uwydatniły w kryminologii także zainteresowanie

społecznymi mechanizmami kontroli przestępczości.

Współcześnie kryminologia wykorzystuje pewne metody i pojęcia wy-

kształcone przez ekonomię do badań nad zjawiskami przestępczymi. Z biegiem

czasu pojawiła się w nauce kryminologii tzw. ekonomiczna teoria przestęp-

czości, o której będzie mowa w dalszej części niniejszego repetytorium.

Historia, a zawłaszcza historia społeczna, stanowi niezwykle cenne źró-

dło wiedzy w przeprowadzaniu analizy kryminologicznej. Dzięki spojrzeniu

na pewne zjawiska w znacznie szerszym kontekście społecznym, a przede

wszystkim czasowym, możliwe jest zbudowanie dokładniejszej i bliższej rze-

czywistości analizy.

kryminologia

a psychologia

kryminologia

a psychologia

kryminologia

a pedagogika

kryminologia

a pedagogika

kryminologia

a statystyka

kryminologia

a statystyka

kryminologia

a socjologia

kryminologia

a socjologia

kryminologia

a ekonomia

kryminologia

a ekonomia

kryminologia

a historia

kryminologia

a historia

kryminologia

prawo karne

•

nauka empiryczna;

•

odpowiada na pytanie: jak jest?, po-

nieważ opisuje obiektywną rzeczywi-

stość, fakty;

•

podstawowa metoda poznania – me-

toda empiryczna;

•

nauka neutralna wobec wartościowa-

nia;

•

stwierdza fakty;

•

większość doktryny uważa, że urze-

czywistnia względną koncepcję kary

– koncepcja kary celowej;

•

usiłuje uczynić z przestępstwa jedy-

nie problem praktyczny.

•

nauka normatywna;

•

odpowiada na pytanie: jak być po-

winno?;

•

podstawowa metoda poznania – me-

toda prawno-dogmatyczna

;

•

nauka opierająca się przede wszyst-

kim na wartościowaniu;

•

określa fundamentalne wartości, na

których opierają się ład moralny i po-

rządek społeczny;

•

urzeczywistnia bezwzględną koncep-

cję kary – jako odpłatę za popełniony

czyn.

Łącznikiem między kryminologią a prawem karnym może być polityka

kryminalna, w której elementy empiryczne łączą się z normatywnymi, two-

rząc całość

1.3. Podstawowe nurty w kryminologii

W trakcie prowadzenia badań kryminologicznych wykształciło się wiele

nurtów, które często były wobec siebie sprzeczne. Niemożliwa jest odpowiedź

na pytanie, który z nich jest najlepszy. Można jedynie stwierdzić, który w da-

nym czasie jest powszechnie akceptowany, a i to częstokroć podlega dyskusji.

Dlatego w niniejszym repetytorium ograniczamy się tylko do wymienienia

i opisania najważniejszych nurtów, określanych paradygmatami.

1.3.1. Kryminologia klasyczna

Powstała w połowie XVIII w., a jej reprezentantami byli przedstawiciele

szkoły klasycznej prawa karnego. Za twórców uznawani są: Cesare Beccaria,

Jeremy Bentham, Immanuel Kant, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Anselm

Feuerbach. Kryminologia klasyczna stworzyła podstawy do budowy nowo-

czesnych zasad odpowiedzialności karnej i procesu karnego, jednak jej zało-

żenia mają jednoznacznie kryminologiczny charakter. Do najważniejszych

z nich należą stwierdzenia:

W doktrynie znane są również takie poglądy, które głoszą, że poznanie prawa karnego jest

oparte także na metodzie empirycznej.

kryminologia
a prawo karne

kryminologia
klasyczna
– za³o¿enia

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron