1

Opakowania i odpady

opakowaniowe

materiał instruktażowo-szkoleniowy

2

Opracowanie: Iwona Kuczyńska

Redakcja: Ewa Figórska

Niniejsze opracowanie powstało w ramach projektu współfinansowanego
ze środków Unii Europejskiej - Life04 env/PL/000673. Za treść tego
materiału odpowiada Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, poglądy w nim
wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii
Europejskiej.

Dystrybucję materiału instruktażowo-szkoleniowego prowadzi
Fundacja Partnerstwo dla Środowiska

Wydawca:
Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, 31-005 Kraków, ul. Bracka 6/6
tel.: [phone], fax: [phone]
e-mail: [e-mail], www.epce.org.pl

3

Materiał instruktażowo-szkoleniowy:

OPAKOWANIA I ODPADY OPAKOWANIOWE

______________________________________________________

1.

WSTĘP

2.

OPAKOWANIA

2.1. Rodzaje opakowań ze względu na materiały, z których są wykonane
2.2. Rodzaje opakowań ze względu na zastosowanie

3.

FUNKCJE OPAKOWAŃ

4.

OZNAKOWANIE OPAKOWAŃ

4.1. Rodzaje znaków stosowanych na opakowaniach
4.2. Informacja obowiązkowa - znakowanie obligatoryjne opakowań
4.3. Informacja fakultatywna - znakowanie nieobligatoryjne opakowań

5.

ODPADY OPAKOWANIOWE

6.

GOSPODARKA ODPADAMI OPAKOWANIOWYMI

6.1. Obowiązki producenta, importera, eksportera opakowań i produktów

w opakowaniach
6.2. Znakowanie opakowań dla gospodarki odpadami opakowaniowymi
6.3. Zadania projektowania opakowań pod kątem ich odzysku
6.4. Obowiązek odzysku
6.5. Obowiązki sprawozdawcze
6.6. Gospodarowanie opakowaniami po środkach niebezpiecznych

7.

ORGANIZACJE ODZYSKU

8.

OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCÓW W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA
NIEKTÓRYMI ODPADAMI ORAZ O OPŁACIE PRODUKTOWEJ
I DEPOZYTOWEJ

9.

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

4

1.

WSTĘP

Opakowania – można by powiedzieć nieomal symbol naszych czasów. Każda rzecz,

każdy przedmiot ma dziś swoje opakowanie, stało się ono integralną częścią samego
produktu, niejednokrotnie nawet ważniejszą od treści, które zawiera. Interesujące,
oryginalne opakowanie z zaskakującą łatwością może skłonić do zakupu danego
towaru, nawet jeśli nie jest on tak naprawdę potrzebny. Co więcej mając do wyboru
produkt w przeciętnym i atrakcyjnym, estetycznym opakowaniu, skłonni jesteśmy
wybrać ten drugi, nawet pomimo różnicy w cenie. Opakowania są wszędzie.
Rozglądając się wokoło z trudem możemy znaleźć przedmioty, dla których nie
znalazłoby się opakowanie. Opakowania pojedyncze to jedno, ale w celach
transportowych łączy się produkty po dziesięć w kartonie, po trzy kartony, w większej
paczce, aż wreszcie, w jeszcze większych pakunkach, aż wypełnią ciężarówkę. A
przecież nie wolno zapominać, że są to wszystko potencjalne odpady. To tak, jakby
ogólną liczbę odpadów zwielokrotnić n razy, o liczbę n opakowań każdej
wyprodukowanej rzeczy. Dlatego właśnie, aby w jakimś stopniu kontrolować ten
proces, istnieją odpowiednie regulacje prawne.

Zasady postępowania z opakowaniami i odpadami opakowaniowymi aktualnie

podlegają odrębnej ustawie „o opakowaniach i odpadach opakowaniowych”. W niej
podane są warunki jakie mają spełnić opakowania, a także obowiązki producenta,
eksportera i importera opakowań, a także sprzedawcy i użytkownika opakowań i
odpadów opakowaniowych oraz zasady postępowania z nimi. Te ostatnie w zasadzie
nie różnią się zbytnio od zasad postępowania z odpadami, wynikającymi z
obowiązującej ustawy o odpadach. W zakresie obowiązków wynikających z
gospodarowania opakowaniami oraz niektórymi odpadami poużytkowymi uwzględnić
trzeba także ustawę o obowiązkach przedsiębiorców oraz o opłatach produktowych i
depozytowych.
Przedsiębiorcą w rozumieniu powyższych ustaw jest ten, kto wprowadza na rynek
zapakowane wyroby, tj. krajowi producenci oraz importerzy wyrobów. Nowo
wyprodukowane opakowania także są wyrobami wprowadzanymi na rynek do obrotu
towarowego.
Gospodarka opakowaniami i odpadami opakowaniowymi z jednej strony powinna
uwzględniać wymagania ekologiczne, z drugiej nie stwarzać przeszkód dla wzajemnej
wymiany handlowej i wzajemnego układu między producentem, sprzedawcą, a
użytkownikiem oraz między krajami Unii Europejskiej.

5

2.

OPAKOWANIA

Przez opakowania rozumie się wprowadzone do obrotu wyroby wykonane z
jakichkolwiek materiałów, przeznaczone do przechowywania, ochrony, przewozu,
dostarczania lub prezentacji wszelkich produktów, od surowców do towarów
przetworzonych, a także części opakowań i elementy pomocnicze połączone z
opakowaniami i przeznaczone do tego samego celu, co dane opakowanie.
Obecnie opakowanie dostarcza także informacji o produkcie i jego producencie oraz
oddziaływuje psychologicznie na potencjalnego konsumenta dzięki swojej estetyce i
zachęca go do zakupu towaru.

Każde opakowanie powinno być dostosowane do właściwości danego towaru.

Dobór odpowiednich materiałów i tworzyw opakowaniowych jest zagadnieniem
bardzo złożonym, zważywszy na olbrzymią różnorodność produktów oraz coraz
szerszą gamę materiałów opakowaniowych i sposobów pakowania.

Udział podstawowych materiałów stosowanych do produkcji opakowań w skali

światowej przedstawia się następująco:

tworzywa sztuczne - 30%,
papier i tektura - 28%,
metale-27%,
szkło- 15%

Branża opakowań w Stanach Zjednoczonych zajmuje trzecie miejsce pod

względem wielkości obrotu wśród wszystkich gałęzi przemysłu, a w Europie
Zachodniej - siódme. Oczekiwać więc należy, że również w Polsce pozycja branży
opakowaniowej będzie znacznie większa niż obecnie.

Od wielu lat największy postęp w zakresie materiałów opakowaniowych dotyczy

tworzyw sztucznych. Ogromna ich różnorodność (polietylen, polipropylen, poliestry,
polichlorek winylu, polistyren, poliamid, kopolimery i kombinacje tych tworzyw) jest
zjawiskiem pozytywnym, gdyż umożliwia dobór właściwych cech do wymagań
pakowanego produktu. Z punktu widzenia przeciwdziałania powstawaniu odpadów,
może to być jednak znaczącym utrudnieniem w prowadzeniu selektywnej zbiórki, a
następnie we wtórnym przetworzeniu, co jest niezwykle ważne wobec rosnącego ich
zużycia i konieczności ochrony środowiska naturalnego. [1]

2.1. Rodzaje opakowań ze względu na materiały, z których są wykonane

Poniżej przedstawiono najczęściej stosowane surowce i materiały do produkcji
opakowań.

Opakowania

metalowe

Metale i ich stopy w postaci blach lub folii stanowią dobre tworzywa do wyrobu

opakowań. Mimo rozwoju różnych technik pakowania, pewnych zalet opakowań
metalowych nie da się niczym zastąpić. Należą do nich:

duża wytrzymałość mechaniczna;
odporność na działanie wysokich i niskich temperatur, a jednocześnie

dobra przewodność cieplna, co daje możliwość pakowania produktów

6

poddawanych następnie obróbce cieplnej, np. mleko zagęszczone;

możliwość hermetycznego zamknięcia;
łatwość formowania i znakowania oraz;
niepalność.

Większość opakowań metalowych jest przydatna do ponownego przetwórstwa, co

zasługuje na pozytywną ocenę z punktu widzenia problemów związanych z
obciążeniem środowiska naturalnego zużytymi opakowaniami.

Metale jednak ulegają korozji, co bardzo skraca trwałość i okres użytkowania
opakowań metalowych oraz zwiększa niebezpieczeństwo migracji jonów metali z
opakowania np. do produktu spożywczego.

Opakowania szklane

Surowcem do produkcji opakowań szklanych jest szkło, stanowiące

bezpostaciową, niekrystaliczną masę o konsystencji stałej, otrzymaną w wyniku
przechłodzenia stopionych składników. Do podstawowych składników stosowanych w
produkcji szkła należą:

krzemionka SiO

2

(tlenek kwaśny) w postaci piasku kwarcowego - 70-75%;

topniki (tlenki zasadowe, najczęściej w postaci węglanów), obniżające

temperaturę topnienia masy, najczęściej tlenek sodowy Na

2

O - 13-15%;

stabilizatory (tlenki metali dwuwartościowych, najczęściej w postaci węglanów),

utwardzające stopioną masę i uodporniające ją na działanie wody, np.wapień,
kreda CaCO

3

- 10-12%.

Obok wymienionych składników podstawowych, w produkcji opakowań szklanych

stosuje się składniki pomocnicze, takie jak środki klarujące, barwiące itp. Właściwy
dobór składników i ich stosunek ilościowy decydują o właściwościach uzyskiwanego
szkła.

Opakowania szklane, dzięki swym właściwościom, stanowią swoistą grupę,

wyróżniającą się spośród opakowań wykonanych z innych materiałów, jak papier,
tektura, tworzywa sztuczne, metal itp. Do właściwości tych należą:

odporność chemiczna - określana jest jako zdolność do niepodawania się na

niszczące działanie środków chemicznych;

nieprzepuszczalność szkła dla płynów, pary wodnej, zapachów, gazów itp.

pozwala na przechowywanie w takich opakowaniach produktów aromatycznych
i higroskopijnych;

przejrzystość szkła - jest dla opakowań cechą istotną z punktu widzenia

handlowego, a także higienicznego, ponieważ umożliwia oglądanie zawartości
opakowania i reklamę towarów;

możliwość barwienia - szkło barwne, bez utraty przejrzystości, zwiększa

atrakcyjność opakowań szklanych, a przede wszystkim chroni produkty przed
szkodliwym oddziaływaniem światła naturalnego i sztucznego.

Opakowania papierowe i z tworzyw papierniczych

Papier i tworzywa papiernicze od wielu lat stanowią najpopularniejszy materiał

stosowany w opakowalnictwie towarów. Do podstawowych zalet opakowań
papierowych zaliczyć należy stosunkowo niską cenę, małą masę właściwą, dobre
właściwości mechaniczne, łatwość zadrukowywania, a przede wszystkim to, że

7

wytwarzane są z naturalnych, biodegradowalnych, odnawialnych i nadających się do
ponownego przerobu włókien roślinnych. Do wad opakowań papierowych zalicza się
dużą wodochłonność, przepuszczalność gazów i tłuszczu, a także ograniczone
możliwości łączenia tworzyw papierniczych. Wymienione wady są obecnie
eliminowane w wyniku stosowania zabiegów uszlachetniających, jak: powlekanie,
laminowanie itp.

Do produkcji wytworów papierniczych stosuje się przetworzone roślinne surowce

włókniste w postaci masy celulozowej, szmacianej, makulaturowej i ścieru drzewnego
oraz takie substancje pomocnicze, jak wypełniacze, kleje i barwniki. Jakość
podstawowych surowców zależy od rodzaju, długości i kształtu włókien celulozowych
oraz od obecności towarzyszących im zanieczyszczeń.

W celu nadania papierom odpowiednich cech dodaje się różne substancje

pomocnicze, w ilości ok. 5-15%. Należą do nich napełniacze, np. talk, kreda, gips,
kaolin, biel tytanowa, które wypełniają przestrzeń między włóknami, nadając papierom
szczelność, gładkość i zdolność przyjmowania farb oraz zmniejszając ich
przezroczystość. Innymi substancjami pomocniczymi są kleje, np. kazeina, skrobia,
szkło wodne, silikony i woski, żywice syntetyczne, które wiążą wypełniacze z
włóknami, zwiększając moc papieru i ograniczają jego nasiąkliwość.

Opakowania z tworzyw sztucznych

Przemysł opakowań jest od lat głównym odbiorcą tworzyw sztucznych: 30% w

skali światowej, a w Europie Zachodniej nawet 38%. Dominacja tworzyw sztucznych w
przemyśle opakowaniowym jest pewna również w przyszłości wobec nie słabnącej w
krajach wysoko rozwiniętych oraz wzmożonej ostatnio w krajach rozwijających się,
tendencji do zastępowania metali, szkła i papieru tymi materiałami. Szczególnie
cenionymi w opakowalnictwie zaletami tworzyw sztucznych są takie ich właściwości
fizykochemiczne, jak: dobra wytrzymałość mechaniczna, mały ciężar właściwy, łatwość
formowania i łączenia, dobra barierowość na przenikanie gazów i wody, a ponadto
dobra odporność na działanie czynników chemicznych. Należy również zauważyć, że
wobec dużej różnorodności tworzyw i możliwości ich łączenia, np. na drodze
laminowania itp., można dowolnie modyfikować ich właściwości, co zwiększa zakres
stosowania tych materiałów w opakowalnictwie. Wspomnieć także należy o możliwości
łączenia tworzyw sztucznych z innymi materiałami opakowaniowymi, np. papierem i
tekturą. Ten sposób uszlachetniania tworzyw opakowaniowych poprawia ich
właściwości mechaniczne, barierowość, odporność chemiczną i mikrobiologiczną,
obniżając równocześnie cenę (jest niższa niż tradycyjnych tworzyw opakowaniowych).
Lekkie opakowania z tworzyw sztucznych w transporcie są bardziej ekonomiczne niż z
innych materiałów. Oszacowano, np. że zastępując butelki szklane opakowaniami z
polimerów można zwiększyć ilość transportowanego napoju o ponad 60%. W związku
z powstaniem nowych gatunków polimerów o znacznie lepszych właściwościach
fizykochemicznych, można było zmniejszyć ciężar opakowań polimerowych, bez
zmiany ich walorów użytkowych, np. znacznie zredukowano grubość folii
opakowaniowych, wagę pojemników i butelek. Uniwersalne cechy tworzyw sztucznych
czynią je przydatnymi zarówno do produkcji opakowań jednostkowych, jak i
zbiorczych czy transportowych.

Opakowania z tworzyw sztucznych bardziej zagrażają środowisku niż opakowania

z innych materiałów. Trudności nastręcza tu nie tyle metoda zagospodarowania

8

odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych, co sposób ich zbierania i segregacji.
[1]

2.2. Rodzaje opakowań ze względu na zastosowanie

Generalnie towary (wyroby i produkty) są wprowadzane na rynek w określonym

systemie pakowania obejmującym zazwyczaj trzy stopnie pakowania tj. opakowania
jednostkowe bezpośrednie, zbiorcze i transportowe. Ilość stopni pakowania w systemie
jest uzależniona od wielu czynników: warunków transportu, odległości, rodzaju
produktu itd. Czasami towary są wprowadzane do obrotu towarowego jedynie z
uwzględnieniem pierwszego stopnia tj. w opakowaniu bezpośrednim jednostkowym lub
transportowym.
Zatem opakowania obejmują:

1) opakowania jednostkowe, służące do przekazywania produktu użytkownikowi w

miejscu zakupu, w tym przeznaczone do konsumpcji produktów naczynia
jednorazowego użytku,

Opakowanie jednostkowe

Elementy:

butelka
zamknięcie
etykieta

Rysunek nr 1: Opakowanie jednostkowe

2) opakowania zbiorcze, zawierające wielokrotność opakowań jednostkowych

produktów, niezależnie od tego, czy są one przekazywane użytkownikowi, czy też
służą zaopatrywaniu punktów sprzedaży i które można zdjąć z produktu bez
naruszenia jego cech,

Opakowanie zbiorcze
Elementy:

pudło z tektury falistej
taśma samoprzylepna

Rysunek nr 2: Opakowanie zbiorcze

9

3) opakowania transportowe, służące do transportu produktów w opakowaniach

jednostkowych lub zbiorczych w celu zapobiegania ich uszkodzeniom, z
wyłączeniem kontenerów do transportu drogowego, kolejowego, wodnego lub
lotniczego.

Opakowanie transportowe
Jednostka transportowa pełniąca rolę
opakowania transportowego
Elementy:

paleta drewniana
folia rozciągliwa

Rysunek nr 3: Opakowanie transportowe

Ze względu na trudności w określaniu i zakwalifikowaniu opakowań, na stronie

www.mos.gov.pl

zawarty jest wykaz wyrobów stanowiących i nie stanowiących

opakowanie.

3.

FUNKCJE OPAKOWAŃ

W sposób ogólny funkcje, które pełnią współczesne opakowania, można podzielić na

następujące grupy:

funkcje ochronne (opakowanie powinno zapewniać zachowanie cech jakościowych

wyrobu i zabezpieczać go przed działaniem czynników mechanicznych oraz
klimatycznych) [3,4],

funkcje marketingowe (dotyczy to przede wszystkim opakowań jednostkowych i

zbiorczych, których nowoczesność konstrukcji, estetyka i atrakcyjność formy oraz
zgodność z gustami nabywców zwiększają popyt konsumentów na określone grupy
wyrobów, jednocześnie opakowania te mogą być narzędziem walki konkurencyjnej
producentów o zdobycie nowych konsumentów) [5],

funkcje logistyczne (opakowania umożliwiają manipulację, transport,

magazynowanie, sprzedaż, dystrybucję, co ułatwia sprzedaż detaliczną oraz
użytkowanie produktu u ostatecznego nabywcy) [6, 7],

funkcje informacyjne (opakowania są nośnikiem informacji o wyrobie, opakowaniu

i warunkach transportu itd., a także przez naniesione kody kreskowe są nośnikiem
danych, związanych z dystrybucją w nowoczesnych systemach logistycznych) [8],

funkcje ekologiczne (np. opakowania wyrobów niebezpiecznych chronią

środowisko naturalne, opakowania wielokrotnego użycia przeciwdziałają
powstawaniu odpadów opakowaniowych itd.) [9].

W wielu przypadkach wymienione powyżej funkcje opakowań trudno pogodzić z

wymaganiami ochrony środowiska i zasadami racjonalnej gospodarki odpadami
opakowaniowymi. Przez pojęcie opakowania „ekologiczne" należy rozumieć takie,
które spełniają wymagania ochrony środowiska i których produkcja, użytkowanie oraz
odzysk lub inne zagospodarowanie odpadów nie powoduje:

emisji do atmosfery szkodliwych substancji (na przykład związków chloru, siarki

czy azotu, dioksyn, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, freonów
itp.),

10

zanieczyszczania wody i gleby (na przykład przedostawanie się do środowiska

ścieków przemysłowych oraz szkodliwych substancji pochodzących z opakowań w
czasie deponowania odpadów opakowaniowych na składowiskach itp.),

przeciążenia składowisk na skutek zwiększenia się masy i objętości opakowań

poużytkowych w odpadach komunalnych, wynikające z niewykorzystania różnych
metod ich odzysku,

nieekonomicznego korzystania z zasobów naturalnych prowadzącego do

nadmiernego ich zużycia, np. niewykorzystywanie surowców i energii zawartych w
odpadach opakowaniowych.

Wszystkich zagrożeń nie da się wyeliminować, niemniej należy dążyć do ich

ograniczenia [2], co możliwe już jest na etapie projektowania.

4.

OZNAKOWANIE OPAKOWAŃ

W warunkach rozwoju gospodarki rynkowej coraz większego znaczenia nabiera

właściwe oznakowanie opakowań znajdujących się w obrocie towarowym Jednak duże
tempo przemian gospodarczych i szeroko zakrojone procesy dostosowawcze do
wymagań rynku UE, powodują trudności w zakresie poprawnego znakowania i
właściwego odczytania informacji pojawiających się na opakowaniach zarówno
importowanych jak i krajowej produkcji. W Polsce funkcjonują już przepisy prawne
określające miedzy innymi rodzaj i zakres informacji, których umieszczanie na
opakowaniu jest obowiązkowe, dozwolone lub zabronione, zapewniając pełną ochronę
konsumenta i zachowanie rzetelnych praktyk handlowych. [10]

4.1. Rodzaje znaków stosowanych na opakowaniach

Znaki umieszczone na opakowaniach, za pomocą których przekazywane są

podstawowe informacje o produktach i opakowaniach, generalnie można podzielić na:

obligatoryjne, tzn. takie, bez których zapakowany produkt nie może być

wprowadzony do obrotu,

nieobligatoryjne (fakultatywne), dobrowolnie stosowane przez firmy, głównie w

celu kształtowania określonego wyobrażenia o produkcie czy firmie.

Ze względu na przekazywaną treść, znaki można podzielić na:

zasadnicze, umożliwiające identyfikację wyrobu i wytwórcy,
informacyjne, informujące o cechach wyrobu określających jego właściwości,

przydatność, ilość, wartość itp.

niebezpieczeństwa, wskazujące na niebezpieczne dla ludzi i otoczenia - cechy

wyrobu,

manipulacyjne, wskazujące na konieczność zastosowania określonego sposobu

obchodzenia się z opakowaniem podczas przechowywania, przemieszczania i
użytkowania,

reklamowe, mające na celu promocję danego wyrobu.

Z uwagi na formę graficzną znaków, można zastosować podział na:

znak graficzny - graficzne przedstawienie najczęściej przedmiotów lub

czynności, wywołujących określone skojarzenia, w postaci pisma, symbolu
obrazkowego, symbolu graficznego,

11

symbol graficzny - znak graficzny zbudowany z elementów geometrycznych,

wyrażający w sposób umowny pojęcie lub przedmiot,

symbol obrazkowy; piktogram - znak graficzny w postaci uproszczonego

rysunku wyrażający w sposób umowny pojęcie lub przedmiot.

4.2. Informacja obowiązkowa - znakowanie obligatoryjne opakowań

Najbardziej znaczącym zarówno dla firmy wprowadzającej produkt na rynek, jak i

dla odbiorcy-konsumenta jest zakres obligatoryjnego znakowania, określony
odpowiednimi przepisami prawnymi.

Podstawowe obligatoryjne informacje, dla wszystkich wprowadzanych na rynek

produktów są określone w prawodawstwie krajowym w sposób następujący: (Prawo o
działalności gospodarczej. (Dz.U. Nr 101/99, poz. 1178, Rozdz. 2, Art. 12)

„Przedsiębiorca jest obowiązany do zamieszczania na towarach lub na ich opakowaniach

wprowadzanych do obrotu informacji w języku polskim zawierających:
1) oznaczenie przedsiębiorcy - producenta towaru i jego adres,
2) nazwę towaru,
3) inne oznaczenia i informacje wymagane na podstawie odrębnych przepisów”.

4.3. Informacja fakultatywna - znakowanie nieobligatoryjne opakowań

Wielorakie funkcje, jakie spełnia opakowanie i informacja na nim umieszczona w

dobie kształtującego się obecnie rynku konsumenta prowadzą do tworzenia szerokiego
obszaru informacji dobrowolnej.

Bardzo często obok funkcji czysto informacyjnej lub ochronnej podana informacja

ma charakter promocyjny i edukacyjny. Szeroki zakres obejmuje informacja dotycząca
certyfikacji dobrowolnej:

znak zgodności z Polską Normą

Uchwała nr 15/95 Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego

Znak jest własnością Polskiego Komitetu Normalizacyjnego

znak jakości Q

Zarządzenie nr 18Dyrektora PCBC z dnia28.08.1996
znak ekologiczny

Ustawa o Badaniach i Certyfikacji z dnia 3 kwietnia 1993 r (Dz. U. nr 55/93, poz.
250) wraz z późniejszymi zmianami

Zarządzenie nr 6 Dyrektora/PCBC z dnia 06.05.1996 r.
Znak zastrzeżony przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji,
znak przydatności opakowania do ponownego przetwórstwa

Ustawa o Badaniach i Certyfikacji z dnia 3 kwietnia 1993 r (Dz. U. nr 55/93, poz.
250) wraz z późniejszymi zmianami

Decyzja Prezesa PKNMiJ z 8 maja 1993
Znak jest zastrzeżony przez Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy
„Opakowań”.

Do dobrowolnej certyfikacji opakowań na ww. znaki, z wyjątkiem znaku

ekologicznego, upoważniony jest Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy
„Opakowań” w Warszawie.

O funkcji znaku ekologicznego na opakowaniach będzie mowa szerzej w rozdz. 6 -

„Gospodarka odpadami opakowaniowymi”.

12

5.

ODPADY OPAKOWANIOWE

Każde opakowanie ulegnie kiedyś zużyciu i wówczas stanie się odpadem.

Odpady opakowaniowe - to wszystkie opakowania, w tym wielokrotnego użytku,
wycofane z ponownego użycia, stanowiące odpady w rozumieniu przepisów ustawy o
odpadach z wyjątkiem odpadów powstających w procesie produkcji opakowań.

Wielokrotny użytek - to każde działanie, w trakcie którego opakowania przeznaczone
i zaprojektowane do co najmniej dwukrotnego użycia są powtórnie wykorzystane do
tego samego celu do którego było pierwotnie przeznaczone.

Powstawanie odpadów opakowaniowych przedstawia poniższy schemat na rys. nr 4.

Rysunek nr 4: Schemat ilustrujący powstawanie odpadów opakowaniowych [2]

Odpady

opakowaniowe

Opakowania

nie nadające się do

ponownego użycia

Produkcja opakowań

i ich elementów

Opróżnienie

opakowania

Opakowanie

poużytkowe

Dostosowanie

do ponownego

napełnienia

Odbiór opakowań

wielokrotnego

użycia

Napełnienie opakowań

wyrobem/produktem

Inne postępowanie*

niż odzysk

Odzysk

energii

Inne wykorzystanie,

inne metody odzy-

sku**

Spalanie bez odzysku

energii, deponowanie
na składowiskach itd.

Recykling

Odzysk

13

* wg ustawy o odpadach – unieszkodliwianie.
** krajowe ustawodawstwo nie przewiduje terminu, który byłby odpowiedni do
czynności polegających na przystosowaniu do ponownego napełnienia opakowania
jednorazowego użycia, stanowiącego już odpad przekazany z kartą przekazania odpadu.
Zgodnie z interpretacją Ministra Środowiska są to czynności zaliczane do innego
wykorzystania – jako formy odzysku.

6.

GOSPODARKA ODPADAMI OPAKOWANIOWYMI

Odpady opakowaniowe zostały ujęte w katalogu odpadów (Dz.U. z 2001r. Nr 112,

poz. 1206), w odrębnej grupie – 15. Poniższa tabela przedstawia rodzaje odpadów
opakowaniowych wraz z przyporządkowanymi kodami.

15

Odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały
filtracyjne i ubrania ochronne nie ujęte w innych grupach

15 01

Odpady opakowaniowe (włącznie z selektywnie gromadzonymi
komunalnymi odpadami opakowaniowymi)

15 01 01

Opakowania z papieru i tektury

15 01 02

Opakowania z tworzyw sztucznych

15 01 03

Opakowania z drewna

15 01 04

Opakowania z metali

15 01 05

Opakowania wielomateriałowe

15 01 06

Zmieszane odpady opakowaniowe

15 01 07

Opakowania ze szkła

15 01 09

Opakowania z tekstyliów

15 01 10* Opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub

nimi zanieczyszczone (np. środkami ochrony roślin I i II klasy
toksyczności - bardzo toksyczne i toksyczne)

15 01 11* Opakowania z metali zawierające niebezpieczne porowate elementy

wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), włącznie z pustymi
pojemnikami ciśnieniowymi

Gospodarowanie odpadami opakowaniowymi podlega tym samym zasadom

postępowania, co i odpady. Zatem w zakresie odpadów opakowaniowych także
obowiązuje nw. hierarchia:

1. Zapobieganie powstawaniu odpadów.
2. Ograniczanie ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na

środowisko.

3. Zbieranie bądź magazynowanie odpadów, selekcjonowanie odpadów do

wykorzystania lub unieszkodliwiania.

4. Wykorzystywanie (utylizacja, recykling, odzysk) odpadów w miejscu ich

powstawania, a jeżeli to nie jest możliwe – to przekazanie ich innym
posiadaczom, czyli poza teren zakładu w którym powstały, do
wykorzystania.

14

5. Unieszkodliwianie odpadów w miejscu ich powstawania, a jeżeli to nie jest

możliwe – to przekazanie ich innym posiadaczom, czyli poza teren zakładu
w którym powstały, do unieszkodliwienia innego niż składowanie.

Skoro odpady opakowaniowe powstaną, ponieważ nie uda się temu zapobiec, to

ustawodawstwo Polski i UE wskazuje przede wszystkim na odzysk i recykling.

6.1. Obowiązki producenta, importera, eksportera opakowań i produktów w

opakowaniach

Obowiązki producenta, importera i eksportera opakowań:

1. Producent i importer opakowań powinni ograniczyć ilość i negatywne

oddziaływanie na środowisko substancji stosowanych do produkcji opakowań oraz
wytwarzanych odpadów opakowaniowych.

2. Producent i importer opakowań mają obowiązek oznakowania opakowań chyba, że

rodzaj opakowania tego nie wymaga.

3. Producent, importer i eksporter opakowań są obowiązani do składania właściwemu

marszałkowi województwa sprawozdania o masie wytworzonych, przywiezionych
zza granicy lub wywiezionych za granicę opakowań.

Obowiązki producenta, importera i eksportera produktów w opakowaniach:

1. Producent i importer produktów w opakowaniach mają obowiązek osiągania

poziomów odzysku i recyklingu opakowań, określonych w odrębnych przepisach
(ustawa o obowiązkach przedsiębiorców).

2. Producent i importer mają obowiązki w zakresie sprawozdawczości odnośnie ilości,

i rodzaju stosowanych opakowań zgodnie z przepisami ustawy o obowiązkach
przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie
produktowej i depozytowej.

3. Producent i importer mają obowiązek odpowiedniego znakowania produktu w

opakowaniu

4. Eksporter produktu w opakowaniu ma obowiązek składania właściwemu

marszałkowi województwa rocznego sprawozdania o masie wywiezionych za
granicę opakowań.

5. Producent i importer substancji chemicznych bardzo toksycznych, toksycznych,

rakotwórczych, mutagennych lub niebezpiecznych dla środowiska obowiązani są
ustalić wysokość kaucji za opakowania jednostkowe oraz odebrać na własny koszt
od sprzedawcy opakowania wielokrotnego użytku i odpady opakowaniowe po tych
substancjach. Ponadto winni posiadać zezwolenie na prowadzenie działalności w
zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów
opakowaniowych po tych substancjach.

6. Obowiązki sprzedawcy i użytkownika produktu w opakowaniach określone zostały

w art. 12-17 ustawy. Są to głównie obowiązki związane ze zwrotem opakowań
przez użytkownika produktu w opakowaniu oraz z ich odbiorem i selektywną
zbiórką przez sprzedawcę.

15

Wymagania ustawy nie mają zastosowania do opakowań eksportowanych (poza

złożeniem rocznego sprawozdania o masie opakowań wywiezionych za granicę przez
eksportera opakowań i eksportera produktów w opakowaniach).
Do odpadów opakowaniowych odnosi się tylko opłata produktowa; opłata depozytowa
dotyczy innych odpadów (nie dotyczy ona opakowań), postępowanie z którymi jest
również przedmiotem wymienionej ustawy.

6.2. Znakowanie opakowań dla gospodarki odpadami opakowaniowymi

Znaki ekologiczne nanoszone na opakowaniach powinny dostarczać użytkownikom

określonych informacji, które są pomocne w edukacji ekologicznej społeczeństwa, a
przede wszystkim w działaniach prowadzących do racjonalnej gospodarki odpadami.
Przekazywana informacja ma na celu ułatwienie segregacji odpadów, potwierdzenie
spełnienia przez opakowania wymagań dla określonych metod odzysku, wskazywanie
sposobów właściwego postępowania z odpadami oraz identyfikowanie systemów
zbiórki, jakim podlegają opakowania w ramach obowiązujących rozwiązań
organizacyjno-prawnych.

Przekazywanie informacji dotyczących ochrony środowiska w formie czytelnych

zunifikowanych i znormalizowanych znaków graficznych lub piktogramów, w
odróżnieniu od konwencjonalnej informacji przekazywanej w formie opisowej, posiada
wiele zalet. Jest ciekawsze w formie i łatwiej zauważalne, wywołuje określone
skojarzenia, działa na wyobraźnię, szybciej dociera do adresatów, jest odbierane przez
dzieci i młodzież, ma walory edukacyjne oraz marketingowe itd.

Obecnie stosowane w kraju i za granicą znaki ekologiczne oraz projekty nowych można
podzielić na następujące rodzaje:

Znaki identyfikujące materiał opakowaniowy;
Znaki potwierdzające spełnienie określonych wymagań lub kryteriów związanych

z ochroną środowiska, np.

znak przydatności do ponownego przetwórstwa,
znak przydatności do kompostowania,
znak dla opakowań wielokrotnego użytku;

Znaki określające zawartość w opakowaniu surowca wtórnego;
Znaki przynależności do obowiązującego systemu organizacyjno-prawnego

związanego z gospodarką odpadami opakowaniowymi;

Znaki wskazujące na właściwe postępowanie z opakowaniem po jego

wykorzystaniu.

Obowiązek znakowania opakowań

Producent i importer opakowań mają obowiązek ich oznakowania, chyba, że rodzaj

opakowania tego nie wymaga (art. 6 ustawy o opakowaniach i odpadach
opakowaniowych), i tak:

1. Oznakowanie powinno określać:

a) rodzaj materiałów wykorzystanych do produkcji opakowania,
b) możliwość wielokrotnego użytku opakowania,
c) przydatność opakowania do recyklingu.

2. Oznakowanie umieszcza się na opakowaniu lub na naklejonej na nim etykiecie, a

jeśli rozmiary opakowania na to nie pozwalają - na dołączonej do niego informacji.

16

3.

Oznakowanie powinno być wyraźne, widoczne i czytelne oraz powinno
zachowywać trwałość również po otwarciu opakowania.

Kierując się potrzebą stworzenia jednolitego systemu oznakowania, Minister

Środowiska wydał rozporządzenie z dnia 4 czerwca 2003r. w sprawie oznaczania
opakowań (Dz.U. Nr 105, poz. 994), które weszło w życie 1 lipca 2003 r. i zostało
zmienione Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004r. (Dz.U. Nr
94, poz. 927). Zgodnie z tym rozporządzeniem oznakowaniu podlegają opakowania z
aluminium i tworzyw sztucznych, wymienione w załączniku 1 do rozporządzenia.

17

18

Tabela nr 1: Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004r. (poz.

927): Wzory oznakowania opakowań określające rodzaj materiałów wykorzystanych do produkcji
opakowania.

Oznakowaniu nie podlegają opakowania wykonane z:

1) folii aluminiowej powlekanej tworzywami sztucznymi oraz laminatów z udziałem

folii aluminiowej, papieru lub kartonu,

2) dwu lub więcej różnych materiałów, z tym że za takie opakowania nie uważa się

opakowań wykonanych z jednego materiału z zamknięciem wykonanym z innego
materiału,

3) aluminium i tworzyw sztucznych o masie mniejszej niż 5 g.

W załączniku 2 i 3 do wyżej wymienionego rozporządzenia podano wzory
oznakowania wskazujące na możliwość:
1) wielokrotnego użytku opakowania;
2) recyklingu materiałowego opakowania.

19

6.3. Zadania projektowania opakowań pod kątem ich odzysku

Projektowanie odgrywa istotną rolę zarówno w zapobieganiu powstawania odpadów,

jak i w racjonalnych metodach odzysku odpadów już powstałych. W doborze
wszystkich elementów składających się na właściwe opakowanie wyrobu powinno się
uwzględnić również etap odzysku odpadów (recykling, spalanie z odzyskiem energii,
biodegradację). W poszczególnych fazach prac projektowych należy dążyć do
podejmowania decyzji akceptowanych z ekologicznego punktu widzenia i opierać się
na zasadach zestawionych poniżej [2].

Przy projektowaniu technologii produkcji materiału opakowaniowego lub

opakowania należy dobierać technologie bezodpadowe lub niskoodpadowe, nie
powodujące zagrożeń dla środowiska i bezpieczeństwa ludzi.

Podczas projektowania technologii pakowania należy:

eliminować nadmiar opakowań i unikać pakowania wielostopniowego tam,

gdzie nie wpływa to na właściwe zabezpieczenie wyrobu,

dobierać opakowania jednostkowe, zbiorcze i transportowe dostosowane do

ekonomicznie uzasadnionych technologii odzysku (w tym recyklingu),
systemów selektywnej zbiórki i przepisów dotyczących gospodarki
odpadami w danym państwie.

Przy projektowaniu opakowań należy:

przeanalizować możliwości zastosowania do danego wyrobu opakowania

20

wielokrotnego użycia,

dobierać materiały, formy konstrukcyjne i wzornictwo opakowań dostosowane

do rodzaju pakowanego wyrobu, uwzględniając możliwość odzysku materiałów
i energii,

dobierać elementy dodatkowe łatwo usuwalne, które nie ograniczają ponownego

przetwórstwa, zapewniając łatwość oddzielenia poszczególnych materiałów,

dobierać materiały zapewniające dobre właściwości użytkowe, ale

charakteryzujące się niską masą,

dla opakowań, które są przedmiotem selektywnej zbiórki pod kątem recyklingu

materiałowego, stosować w miarę możliwości jednorodne materiały,

ograniczać w opakowaniach zawartość szkodliwych dla środowiska substancji,

w tym metali ciężkich,

stosować na opakowaniach znaki identyfikujące materiał, a także znaki

wskazujące na spełnienie określonych wymagań ekologicznych, np. znak
wskazujący na przydatność do recyklingu lub do kompostowania itp.

6.4. Obowiązek odzysku

Podstawowy obowiązek przedsiębiorców, to zapewnienie odzysku, a praktycznie

recyklingu opakowań poużytkowych, powstałych po wprowadzonych do obrotu
towarowego produktach.

Przedsiębiorcy swój obowiązek recyklingu mogą wypełnić trzema drogami

przedstawionymi graficznie na rysunku nr 5. [11]

Karta przekazania odpadu i faktura VAT

Rysunek nr 5: Sposoby wypełniania przez przedsiębiorców obowiązku recyklingu

Przedsiębiorcy

samodzielnie realizujący

obowiązek recyklingu

I

Odpady opakowaniowe

Zakład

przetwórczy

Przedsiębiorcy

przekazujący obowiązek

recyklingu organizacji

II

Opłata recyklingowa

Organizacja

odzysku

Przedsiębiorcy

którzy nie wywiązali się

z obowiązku recyklingu

III

Opłata produktowa

Marszałek

województwa

21

Poziomy recyklingu na lata 2002-2007 dla poszczególnych grup opakowań

przedstawia poniższa tabela (kol. 2-7). Przez poziom recyklingu rozumie się wyrażony
w procentach iloraz masy poddanej recyklingowi do masy wprowadzonych na krajowy
rynek opakowań z produktem.

Poziomy recyklingu

1

wyznaczone na lata 2002-2007 dla poszczególnych rodzajów

opakowań (Dz. U. Nr 104, poz. 982 z 2003 i Dz. U. Nr 103, poz. 872 z 2005)

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Rodzaj opakowań

Recykling [%]

1

2

3

4

5

6

7

Papier i tektura

37

38

39

42

45

48

Aluminium

15

20

25

30

35

40

Szkło

13

16

22

29

35

40

Tworzywa sztuczne

7

10

14

18

22

25

Wielomateriałowe

5

8

12

16

20

25

Blacha stalowa

6

8

11

14

18

20

Drewno i materiały naturalne

5

7

9*

11*

13*

15*

* - nie dotyczy palet

Tabela nr 2: Poziomy recyklingu

2

wyznaczone na lata 2002-2007 dla poszczególnych rodzajów

opakowań (Dz. U. Nr 104, poz. 982 z 2003 i Dz. U. Nr 103, poz. 872 z 2005)

Przy obliczaniu osiągniętych poziomów recyklingu odpadów opakowaniowych i
poużytkowych do recyklingu zalicza się procesy R2 – R9 i R14 wymienione w
załączniku Nr 5 do ustawy o odpadach (Dz.U. z 2005r. Nr 175, poz. 1458).

Samodzielna realizacja obowiązku polega na przekazaniu zgromadzonych przez

przedsiębiorcę opakowań poużytkowych (z grup materiałowych, które wprowadza
na rynek z wyrobem) do zakładu przetwórczego. Do udokumentowania masy
odpadów opakowaniowych przekazanych do recyklingu, w ramach samodzielnie
realizowanego przez przedsiębiorców obowiązku, należy wykazać się kartą
przekazania odpadów i fakturą VAT.

Druga możliwość to realizacja obowiązku za pośrednictwem organizacji odzysku i

wpłacenie tej organizacji opłat recyklingowych. Obowiązek recyklingu, podobnie
jak w systemach unijnych, może być realizowany przez współpracę z wybraną
organizacją odzysku

3

i wpłacenie na konto tej organizacji, zgodnie z wcześniej

podpisaną umową, opłat recyklingowych.

W przypadku nieosiągnięcia za dany rok określonych limitów recyklingu lub

wywiązanie się z tego obowiązku w niedostatecznym stopniu, przedsiębiorca

1

W tabeli uwzględniono znowelizowane poziomy recyklingu

2

W tabeli uwzględniono znowelizowane poziomy recyklingu

3

O organizacjach odzysku w rozdziale 7

22

powinien do 31 marca roku następnego wpłacić na rachunek Urzędu Marszałka
Województwa opłatę produktową. Opłata produktowa obliczana jest jako iloczyn
stawki opłaty i różnicy pomiędzy wymaganym a osiągniętym poziomem
recyklingu. Stawki opłat produktowych podawane są co dwa lata w Dzienniku
Ustaw. Za rok 2005 zawarte są w Dz. U. Nr 180, poz. 1768 z 2003, a na rok 2006
w Dz. U. Nr 157, poz. 1325 z 2005.

6.5. Obowiązki sprawozdawcze

Obowiązki sprawozdawcze przedsiębiorców są rozbudowane. Obejmują one:

zgłoszenie (przedsiębiorca, który w dniu wejścia w życie ustawy lub aktualnie

gdy wprowadza na rynek krajowy produkty w opakowaniach, jest zobowiązany
bez wezwania zgłosić ten fakt Marszałkowi Województwa w terminie 30 dni
przed rozpoczęciem tej działalności),

zawiadomienie (przedsiębiorca rozpoczynający lub likwidujący działalność

składa zawiadomienie),

sprawozdanie OŚ-OP1 (przy przekazaniu obowiązku recyklingu na organizację

odzysku sprawozdanie to w imieniu przedsiębiorcy składa ta organizacja).

Zawiadomienie powinno zawierać:

nazwę i siedzibę lub imię i nazwisko oraz adres przedsiębiorcy,
datę rozpoczęcia lub likwidacji działalności,
określenie rodzaju działalności,
wskazanie sposobu wykonania obowiązku wynikającego z ustawy.

Należy jednak zwrócić uwagę, że obowiązki sprawozdawcze wynikają również z

ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych. Sprawozdania te dotyczą:

producentów opakowań, sprawozdanie OPAK-1,
importerów opakowań, sprawozdanie OPAK-2,
eksporterów opakowań lub produktów w opakowaniach, sprawozdanie OPAK-

3.

Od przedsiębiorców wymaga się również przechowywania dokumentacji dotyczącej

opakowań i odpadów opakowaniowych przez 5 lat. Wzory ww. sprawozdań zawiera
Dz. U. Nr 234, poz. 1996 z 2005 i Dz. U. Nr 4, poz. 30 z 2005.

6.6. Gospodarowanie opakowaniami po środkach niebezpiecznych

Przepisy ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
wprowadziły szczególny reżim postępowania z opakowaniami po „środkach
niebezpiecznych”, do których zaliczono substancje i preparaty:

bardzo toksyczne i toksyczne,
rakotwórcze,
mutagenne,
działające szkodliwie na rozrodczość,
niebezpieczne dla środowiska oznaczone symbolem N oraz środki ochrony

roślin bardzo toksyczne i toksyczne.

23

Zużyte opakowania po takich substancjach mają być bezwzględnie zwracane

producentowi lub importerowi substancji. Odpowiednie obowiązki obciążają
wszystkich uczestników łańcucha handlowego - zarówno użytkownika substancji, który
ma obowiązek opakowanie zwrócić (art. 17 ustawy), sprzedawcę, który ma obowiązek
je przyjąć (art. 16 ust. 2 ustawy), jak też producenta lub importera, który również ma
przyjąć zużyte opakowania (art. 10 ust. 2 ustawy). Wzmocnieniem czysto
administracyjnego przymusu jest wprowadzony w przepisie art. 10 ust. 1 ustawy
obowiązek pobrania przez producenta/importera kaucji na opakowanie, nie niższej niż
10% ceny opakowanej substancji i nie wyższej niż 30% ceny.
Pobranie kaucji następuje u sprzedawcy, który sprzedaje wyrób ostatecznemu nabywcy.
Opakowania bezpośrednie po substancjach chemicznych: bardzo toksycznych,
toksycznych, rakotwórczych, mutagennych lub niebezpiecznych dla środowiska, z
pozostałością tych substancji, są odpadami niebezpiecznymi (według katalogu odpadów
zaklasyfikowane do grupy 15 01 10*). Dla tych opakowań nie ma obowiązku
rozliczania się z ilości odpadów poddanych recyklingowi, ale jest obowiązek -
wynikający z ustawy o odpadach - poddania ich wykorzystaniu lub, jeśli nie jest to
możliwe, unieszkodliwianiu.

7.

ORGANIZACJE ODZYSKU

Powołane w Polsce organizacje odzysku, zgodnie z zapisami ustawowymi, - to

spółki akcyjne, prowadzące wyłącznie działalność polegającą na organizowaniu,
zarządzaniu lub prowadzeniu przedsięwzięć w zakresie odzysku i recyklingu
odpadów. Środki finansowe pochodzące z opłat recyklingowych powinny być
przeznaczane na prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów.

Praktycznie jedynym wymogiem prawnym do powołania organizacji jest

odpowiedni kapitał założycielski (1 mln zł), zgromadzony przez dowolnych
akcjonariuszy i musi być w całości wkładem pieniężnym (nie może pochodzić z
pożyczki lub kredytu).

Organizacja powinna działać w oparciu o formułę „non profit”. W przypadku

uzyskania zysków w określonym roku, powinny one być przeznaczane na obniżanie
stawek opłat recyklingowych w roku następnym, działalność edukacyjno-
informacyjną, wspieranie programów selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych
i wybranych odpadów poużytkowych.

Organizacje odzysku oferują przejmowanie obowiązków w zakresie odzysku

odpadów opakowaniowych za kwoty odpowiadające mniej niż 50% opłaty
produktowej (obliczane wg stawek jednostkowych oraz ilości opakowań
wprowadzonych na rynek), równocześnie - z reguły oferując upusty lub odrębne
płatności za przekazywane dla organizacji odzysku odpady opakowaniowe.

Realizacja obowiązku poprzez organizację odzysku jest zdecydowanie łatwiejsza w
praktycznym stosowaniu, w dużej mierze za przyczyną odpowiedniej konstrukcji
przepisów i ich specyficznej interpretacji, co jest wyraźnie przejawem działalności
lobbingowej organizacji odzysku.
W sytuacji przedsiębiorstwa, które nabywa znaczne ilości surowców, materiałów i
półproduktów w opakowaniach, a następnie rozpakowuje je na swoim terenie, godny
polecenia jest wariant samodzielnego rozliczania się z obowiązku odzysku. W takiej
sytuacji selektywne zbieranie i kierowanie do recyklingu opakowań surowców i
półproduktów oraz różnego rodzaju materiałów pomocniczych (w tym np. materiałów
biurowych), opróżnianych (rozpakowywanych) na terenie zakładu stanowi pokrycie

24

odpowiedniej (wymaganej) części opakowań wprowadzanych na rynek. Sposób ten nie
wywołuje praktycznie żadnych dodatkowych kosztów, gdyż selektywna zbiórka
odpadów tego rodzaju (opróżnionych opakowań) i tak powinna być realizowana z racji
wymagań ustawy o odpadach.
Minusem tej formy jest konieczność dokumentowania przekazania odpadów do
recyklingu, co w przypadku korzystania z usług pośrednika w wywozie lub zbieraniu
odpadów jest nieco utrudnione.
Od 1 kwietnia 2005 r. wprowadzony został odrębny dokument, zawierający stosowne
oświadczenie odbiorcy.
W obu przypadkach ponoszone wydatki (opłata produktowa i opłata na rzecz
organizacji odzysku) stanowią koszt uzyskania przychodu.
Lista organizacji odzysku zawiera wykaz ponad 30 jednostek. Są wśród nich
organizacje branżowe, tj. przejmujące zobowiązania za jeden rodzaj odpadów, np.
ALUMINIUM RECYKLING Organizacja Odzysku S.A. zajmująca się recyklingiem
puszek aluminiowych, czy OILER Organizacja Odzysku S.A. zajmująca się odzyskiem
olejów smarowych, czy też REBA Organizacja Odzysku S.A. zajmująca się
recyklingiem baterii oraz organizacje przejmujące wszystkie zobowiązania
przedsiębiorców dotyczące wszystkich rodzajów opakowań. Z uwagi na brak prawnego
nadzoru merytorycznego nad funkcjonowaniem organizacji odzysku, niektóre z nich
powstały jedynie w celu maksymalizacji zysku i kierowaniem odpadów na składowiska
lub na eksport. Zakład Ekologii Opakowań Centralnego Ośrodka Badawczo-
Rozwojowego Opakowań (COBRO) wprowadził ocenę ich i na jej podstawie corocznie
ustala listę referencyjną.
Lista organizacji odzysku, wraz z referencjami Centralnego Ośrodka Badawczo-
Rozwojowego Opakowań (COBRO), znajduje się na stronie:
www.cobro.org.pl/ekologia/lista_refer.htm

8.

OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCÓW W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA
NIEKTÓRYMI ODPADAMI ORAZ O OPŁACIE PRODUKTOWEJ I
DEPOZYTOWEJ

Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi

odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej (Dz. U. z 2001r. Nr 63, poz. 639)
określa obowiązki przedsiębiorcy związane z wprowadzaniem na rynek krajowy
produktów w opakowaniach oraz zasady ustalania i pobierania opłaty produktowej i
depozytowej. W ustawie zdefiniowano pojęcia nie wyjaśnione w innych ustawach
dotyczą one: akumulatora ołowiowego, eksportu produktów, importu produktów,
odpadu opakowaniowego, odpadu poużytkowego, opłaty depozytowej, opłaty
produktowej, zużytego akumulatora.

Przedsiębiorcy podlegający przepisom ustawy (ustawy opakowaniowej i ustawy o
obowiązkach):

wytwórcy, importerzy lub dokonujący wewnątrz wspólnotowego nabycia towarów

określonych produktów (zał. 2 i 3 do ustawy) oraz wytwórcy lub importerzy
dokonujący wewnątrz wspólnotowego nabycia wszystkich produktów w
opakowaniach, w związku z wprowadzaniem ich na terytorium kraju,

tzw. konfekcjonerzy - przedsiębiorcy, którzy pakują produkty wytworzone przez

innego przedsiębiorcę i wprowadzają je na terytorium kraju,

przedsiębiorcy, którzy nie są wytwórcami produktu lub produktu w opakowaniu,

ale zlecili jego wytworzenie i wprowadzają go na terytorium kraju pod własną

25

marką tzn. ich oznaczenie zostało umieszczone na produkcie lub na produkcie w
opakowaniu wytworzonym przez innego przedsiębiorcę,

jednostki handlu detalicznego o powierzchni handlowej powyżej 500 m

2

, w

których sprzedawane produkty są pakowane - jednostki te są traktowane jako
przedsiębiorcy wprowadzający na terytorium kraju produkty w opakowaniach,

przedsiębiorcy prowadzący tzw. „sieci handlowe" - jeżeli nawet poszczególne

jednostki handlu detalicznego prowadzone przez takich przedsiębiorców nie
przekraczają 500 m

2

, ale łącznie ich powierzchnia handlowa przekracza 2000 m

2

,

o ile pakują sprzedawane produkty.

Do 1 stycznia 2004 r. niektórzy przedsiębiorcy byli zwolnieni z obowiązków

określonych w ustawie. Zwolnienie to dotyczyło przedsiębiorców, którzy w 2000 r.
spełnili łącznie następujące warunki:

nie przekroczyli kwoty 500 tys. zł przychodu netto ze sprzedaży towarów,

wyrobów i usług oraz operacji finansowych,

nie dokonywali do dnia 31 grudnia 2000 r. importu towarów używanych i

odpadów. Jeżeli w 2001 r. lub w 2002 r. nastąpiło przekroczenie tych warunków,
od 1 stycznia następnego roku przedsiębiorca podlegał przepisom ustawy na
ogólnych zasadach.

Przedsiębiorca samodzielnie realizujący zadania z zakresu odzysku i recyklingu oraz
organizacja są obowiązani do składania stosownemu marszałkowi województwa
sprawozdania rocznego dotyczącego między innymi ilości odzyskanych opakowań i
poziomów recyklingu. Szczegółowy zakres sprawozdania zawiera art. 10 ust 1 i 2.

Ponadto przedsiębiorca i organizacja zobowiązani są do prowadzenia dodatkowej
ewidencji umożliwiającej ustalenie uzyskanych poziomów odzysku i recyklingu. Są to
odrębne dokumenty dla poziomów odzysku i odrębne dla poziomów recyklingu.

W przypadku nieosiągnięcia określonego poziomu odzysku lub recyklingu
przedsiębiorca lub organizacja obowiązani są do wpłacenia opłaty produktowej i
złożenia marszałkowi województwa rocznego sprawozdania o wysokości należnej
opłaty w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku którego opłata dotyczy
(tak jak w przypadku opakowań). Wzór rocznego sprawozdania o wysokości należnej
opłaty znajduje się w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 15 grudnia 2003r. w
sprawie wzoru corocznego sprawozdania o wysokości należnej opłaty produktowej Dz.
U. z 2003r Nr 220 poz. 2189, a na rok 2006 Dz. U. z 2005r Nr 234, poz. 1996.

Wysokość należnej opłaty produktowej wylicza się ze wzoru znajdującego się w w.w.
rozporządzeniu:

s

o

p

W

N

⋅

−

⋅

=

100

)

(

gdzie:

N - wysokość należnej opłaty produktowej w zł,
W - ilość w sztukach lub masa w kg opakowań lub produktów wprowadzonych na rynek w drodze

sprzedaży lub importu w roku sprawozdawczym,

p - poziom odzysku (recyklingu) w % według rozporządzenia Dz. U. Nr 104, poz. 982 z 2003r. i na

2006r. Dz. U. Nr 103, poz. 872 z 2005r.

o - osiągnięta wielkość odzysku (recyklingu) odpadów opakowaniowych lub poużytkowych obliczona

jako iloraz wielkości faktycznie poddanych odzyskowi(recyklingowi) i wielkości wprowadzanych
na rynek opakowań lub produktów wyrażony w % ,

s - stawka jednostkowa opłaty produktowej w zł/szt. lub w zł/kg określona w rozporządzeniu Dz. U. Nr

180, poz. 1768 z 2003r. i na 2006r. Dz. U. Nr 157, poz. 1325 z 2005r.

Uwaga: jeżeli (p – o) posiada wartość ujemną, jako należną opłatę produktową wpisuje się „0”

26

9.

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

1. Juśkiewicz M., Panfil-Kuncewicz H.: Materiały opakowaniowe i opakowania

stosowane w przemyśle spożywczym, Wyd. ART. Olsztyn 1999

2. Żakowska H.: Opakowania a odpady opakowaniowe, Wyd. Ośrodek Doradztwa

i Doskonalenia Kadr, Sp. z o.o., Gdańsk 2002

3. Cichoń Z.: Nowoczesne opakowalnictwo żywności, Akademia Ekonomiczna w

Krakowie, Ossolineum, Wrocław 1996.

4. Korzeniowski A., Kwiatkowski J.: Towaroznawstwo opakowań, Akademia

Ekonomiczna, Poznań 1995.

5. Hales C.F.: Opakowanie jako instrument marketingu, PWE, Warszawa 1999.
6. Korzeniowski A., Skrzypek M.: Szyszka G., Opakowania w systemach

logistycznych, Wyd. Instytutu Logistyki i Magazynowania, Poznań, 1996.

7. Kubera H., Korzeniowski A.: Trendy rozwojowe sektora opakowań, II

Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe „Opakowania a Ochrona Środowiska",
Arka Konsorcjum, Poznań 1998.

8. Sobolewska M., Korzeniowski A.: Opakowania żywności a ochrona środowiska

naturalnego, „Qualityland", 1996, nr 1, s. 49-51.

9. Cicho M.: Opakowania w towaroznawstwie, marketingu i ekologii, Ossolineum,

Wrocław 1996.

10. Kozłowska J.: Znakowanie opakowań, COBRO, Warszawa 2002.
11. Żakowska H.: Odpady opakowaniowe, COBRO, Warszawa 2002.