Konkurencja monopolistyczna

dr Sylwia Machowska

Model konkurencji

monopolistycznej ł

ą

czy w sobie

cechy konkurencji doskonałej i

monopolu.

Zało

ż

enia do modelu

Zało

ż

enia do modelu

• Du

ż

a liczba uczestników rynku.

Liczba producentów na rynku jest na tyle du

ż

a,

ż

e nie odczuwaj

ą

oni zwi

ą

zków pomi

ę

dzy

podejmowanymi przez siebie decyzjami
ilo

ś

ciowo-cenowymi. Pod tym wzgl

ę

dem

konkurencja monopolistyczna przypomina
konkurencj

ę

doskonał

ą

. Brak korzy

ś

ci z

kooperacji z innymi firmami.

• Zró

ż

nicowanie produktu.

Producenci wytwarzaj

ą

dobra, które maj

ą

tyle

wspólnych cech,

ż

e mo

ż

na je uzna

ć

za

substytuty. Jednak

ż

e ka

ż

dy z producentów

nadaje swojemu produktowi cechy
odró

ż

niaj

ą

ce go od wyrobów innych

producentów. Elementami wyró

ż

niaj

ą

cymi

mog

ą

by

ć

np.: opakowanie, forma promocji

rynkowej, zakres usług zwi

ą

zanych ze

sprzeda

żą

, lokalizacja, godziny otwarcia.

Produkt jest zró

ż

nicowany.

• Mo

ż

liwo

ść

kształtowania ceny przez

producenta.

Konkurent monopolistyczny jest cenodawc

ą

.

Poprzez nadanie swojemu produktowi cech
odró

ż

niaj

ą

cych go od innych produktów na

tym rynku producent uzyskuje okre

ś

lon

ą

sił

ę

monopolow

ą

wyra

ż

aj

ą

c

ą

si

ę

mo

ż

liwo

ś

ci

ą

kształtowania ceny. Pod tym wzgl

ę

dem

konkurencja monopolistyczna zbli

ż

ona jest

do monopolu.

• Bariery wej

ś

cia i wyj

ś

cia z rynku.

Niewielkie i równe dla wszystkich bariery
wej

ś

cia i wyj

ś

cia.

W długim okresie nie ma przeszkód w
wej

ś

ciu na rynek. W konsekwencji w

punkcie równowagi długookresowej
konkurenci monopolistyczni uzyskuj

ą

zerowy poziom zysku ekonomicznego.
Podobnie jest w konkurencji doskonałej.

• Du

ż

e wydatki na reklam

ę

.

Aby nie zej

ść

do roli cenobiorców,

konkurenci monopolistyczni musz

ą

ró

ż

nicowa

ć

swoje produkty. Promocja

własnej marki w warunkach silnej
konkurencji ze strony innych producentów
oferuj

ą

cych zbli

ż

ony produkt wymaga

wysokich wydatków na reklam

ę

.

• Maksymalizacja zysku jako cel

działania.

• Doskonała informacja o rynku.

Konkurencja monopolistyczna a

konkurencja doskonała

Konkurencja monopolistyczna a

konkurencja doskonała

• Struktura ta jest monopolistyczna w tym

sensie,

ż

e ka

ż

da firma napotyka

opadaj

ą

c

ą

krzyw

ą

popytu na swój produkt,

oznacza to,

ż

e firma posiada pewn

ą

sił

ę

rynkow

ą

. Ustala cen

ę

swojego produktu.

• Struktura ta ma cechy konkurencji

doskonałej w tym sensie,

ż

e musi

konkurowa

ć

z innymi o pozyskanie

konsumentów, zarówno je

ś

li chodzi o cen

ę

jak i rodzaj sprzedawanego produktu.

Podobie

ń

stwa i ró

ż

nice –

monopolistyczna a doskonała

• Podobie

ń

stwa do konkurencji doskonałej:

istnienie wielu małych firm oraz swoboda
wej

ś

cia i wyj

ś

cia z gał

ę

zi.

• Ró

ż

nice w stosunku do konkurencji

doskonałej: opadaj

ą

ca krzywa popytu,

produkty s

ą

zindywidualizowane i

zró

ż

nicowane.

Przykład konkurencji

monopolistycznej

Przykład konkurencji

monopolistycznej

• Przykładem struktury rynku monopolistycznego

jest bran

ż

a w której istnieje wiele firm

wytwarzaj

ą

cych podobne, ale nie identyczne

produkty np. przemysł wyrobów
bezalkoholowych, mog

ą

to by

ć

te

ż

np. stacje

benzynowe, czy rynek pasty do z

ę

bów lub

długopisów, usługi fryzjerskie,

ś

rodki

przeciwbólowe, sklepy warzywne. Produkty s

ą

wzgl

ę

dem siebie substytutami.

Cechy konkurencji monopolistycznej

Cechy konkurencji monopolistycznej

• Wchodzenie na rynek nowych

konkurentów powoduje przesuni

ę

cie si

ę

krzywej popytu w lewo.

• Popyt całkowity gał

ę

zi dzieli si

ę

na coraz

wi

ę

ksz

ą

liczb

ę

konkurentów.

• Nowych konkurentów przybywa a

ż

do

momentu kiedy krzywa popytu jest styczna
krzywej kosztów przeci

ę

tnych (zysk

normalny).

•

Przedsi

ę

biorstwo na rynku konkurencji

monopolistycznej nie produkuje przy
minimalnych kosztach przeci

ę

tnych.

•

Cena jest wy

ż

sza od kosztu kra

ń

cowego –

przedsi

ę

biorstwu opłaca si

ę

sprzedawa

ć

wi

ę

cej, ale po dotychczasowej cenie.

•

Sprzeda

ż

po dotychczasowej cenie

wi

ę

kszej ilo

ś

ci wyrobów mo

ż

e by

ć

wynikiem:

- Zabrania klientów konkurencji

- Namówienia klientów do wi

ę

kszych zakupów

Równowaga w długim okresie

Równowaga w długim okresie

• W długim okresie konkurencja mi

ę

dzy producentami

oraz pojawianie si

ę

nowych konkurentów eliminuj

ą

mo

ż

liwo

ść

osi

ą

gania zysku ekonomicznego. Przy

optymalnej skali produkcji MC=MR nast

ę

puje

zrównanie przychodu przeci

ę

tnego z kosztem

przeci

ę

tnym AR=P=ATC

MC

ATC

P

X

MR

P=AR=d

X

Mo

ż

liwo

ść

wpływu przedsi

ę

biorstwa na krzyw

ą

popytu

Mo

ż

liwo

ść

wpływu przedsi

ę

biorstwa na krzyw

ą

popytu

• Reklama oraz ró

ż

nicowanie jako

ś

ci – przesuni

ę

cie

krzywej popytu w prawo.

• Producenci wytwarzaj

ą

i sprzedaj

ą

produkty

zró

ż

nicowane pod wzgl

ę

dem jako

ś

ci, opakowania,

marki.

• Dzi

ę

ki promocji, reklamie i ró

ż

nicowaniu produktów

staraj

ą

si

ę

przechwyci

ć

popyt skierowany na

produkty konkurentów.

• Wy

ż

sza cena i mniejsza oferta rekompensowana

jest przez zró

ż

nicowanie oferty – wi

ę

ksze

mo

ż

liwo

ś

ci zaspokojenia zró

ż

nicowanych potrzeb

kupuj

ą

cych.

Ró

ż

nicowanie i doskonalenie produktów

oraz reklama.

Ró

ż

nicowanie i doskonalenie produktów

oraz reklama.

• Przedsi

ę

biorstwo w strukturze konkurencji

monopolistycznej nie b

ę

d

ą

cej konkurencj

ą

w

dziedzinie cen musi w celu zwi

ę

kszenia

zysków, d

ąż

y

ć

do zwi

ę

kszenia przychodów

przez wzrost zbytu i rozszerzenie mo

ż

liwo

ś

ci

podnoszenia ceny towarów. Mo

ż

na tego

dokona

ć

w wyniku doskonalenia produktów

(innowacyjno

ść

) oraz jego ró

ż

nicowania.

• Zró

ż

nicowanie produktu w ramach danej

gał

ę

zi ma miejsce wówczas, gdy producent

wytwarza produkt, którego cechy
charakterystyczne odró

ż

niaj

ą

go od innych

produktów, powstaj

ą

cych w tej gał

ę

zi i

bardziej odpowiadaj

ą

wymaganiom danej

grupy odbiorców.

• Zjawisko zró

ż

nicowania (dywersyfikacji

produktu) polega na tym,

ż

e ka

ż

da firma

próbuje odró

ż

ni

ć

swój produkt od produktów

innych firm w gał

ę

zi. Im bardziej firma jest

skuteczna w tych działaniach, tym wi

ę

ksza

jest ich siła monopolistyczna,

tzn. krzywa popytu na dany produkt jest

mniej elastyczna (bardziej stroma). Dzi

ę

ki

odmienno

ś

ci swojego produktu i

stworzeniu na ten produkt popytu bardziej
nieelastycznego, zwi

ę

ksza si

ę

zapotrzebowanie na ten produkt. Je

ś

li tak

to zwi

ę

kszaj

ą

si

ę

te

ż

mo

ż

liwo

ś

ci

podniesienia ceny, bez obawy o znaczne
zmniejszenie przychodu.

• Doskonalenie produktów przez ich

ró

ż

nicowanie umo

ż

liwia zwi

ę

kszenie

produkcji i podnoszenie cen. Jest głównym

ź

ródłem post

ę

pu technicznego w

gospodarce wolnorynkowej, w wyniku
którego osi

ą

gamy doskonalsze produkty,

wi

ę

ksz

ą

wydajno

ść

pracy, przez co

zapewnia si

ę

rozwój gospodarczy.

Drug

ą

oprócz ró

ż

nicowania produktów w

działalno

ś

ci przedsi

ę

biorstw

monopolistycznych jest działalno

ść

reklamowa.

• Reklama to promowanie przez firm

ę

swoich

towarów w celu zwi

ę

kszenia liczby ich

nabywców.

• Reklama i jej koszty stanowi

ą

cech

ę

konkurencji niedoskonałej. W warunkach
konkurencji doskonałej reklama jest zb

ę

dna,

poniewa

ż

produkt jest homogeniczny i stanowi

doskonały substytut innego produktu, bez
wzgl

ę

du na to od którego z licznych

producentów pochodzi.

• Reklama rozpocz

ę

ta przez jedn

ą

firm

ę

skłania

do takiej działalno

ś

ci pozostałe firmy,

poniewa

ż

w przeciwnym razie przychód

promuj

ą

cego swe wyroby przedsi

ę

biorcy

wzrastałby bardzo szybko, kosztem wyra

ź

nie

zmniejszaj

ą

cego si

ę

przychodu firm, które

takiej działalno

ś

ci nie podj

ę

ły.

• Koszty ponoszone w wyniku reklamy maj

ą

znacz

ą

cy udział w kosztach działalno

ś

ci. W

wyniku wydatków na reklam

ę

znacznie

zwi

ę

kszaj

ą

si

ę

te

ż

przychody. Wyznaczenie

optymalnej ich wielko

ś

ci polega na porównaniu

wydatków kra

ń

cowych na reklam

ę

ze

zwi

ę

kszonym w jej wyniku przychodem

kra

ń

cowym.

MC

ATC

d = AR = P

MR

X

1

P

1

j.p.

X

X

2

P

2

MR

d = AR = P

P

1

X

1

MC

ATC

X

2

P

2

Krótkookresowe konsekwencje udanej akcji
reklamowej konkurenta monopolistycznego

Reklama jako koszt stały

Reklama jako koszt zmienny

• Nast

ę

pstwem reklamy jest przesuniecie

krzywej popytu w prawo, co powoduje
wzrost przychodu kra

ń

cowego i

przeci

ę

tnego. Wzrastaj

ą

jednocze

ś

nie

koszty przeci

ę

tne i kra

ń

cowe. Aby

wyznaczy

ć

optymalne nakłady na reklam

ę

i zmaksymalizowa

ć

zysk nale

ż

y

doprowadzi

ć

do wyrównania kosztów

kra

ń

cowych z uwzgl

ę

dnieniem kosztów

reklamy z przychodem kra

ń

cowym,

uzyskanym w wyniku tej reklamy.