-

Zajęcia prowadzone są w formie wykładów i dwiczeo

-

Obecnośd na dwiczeniach obowiązkowa (opuścid można 1 dwiczenie)

-

Zaliczenie dwiczeo na ostatnich dwiczeniach

-

Egzamin obejmujje treści z dwiczeo i wykładów

-

Zagadnienia poruszane na dwiczeniach: ochrona przyrody, zanieczyszczenia powietrza, podstawy
ekologii, energia odnawialna, biologiczne skażenia środowiska (wody)

BIOLOGICZNE ZANIECZYSZCZENIA WODY

WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMOTU

Katastrofy ekologiczne - temat prezentacji na 13 kwietnia

-

Stopnia zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych odchodami ludzi i zwierząt

-

Warunków atmosferycznych (ulewnych deszczów, roztopów)

-

Klęsk żywiołowych (powodzi)

-

Prawidłowego procesu uzdatniania wody

-

Wrażliwości populacji żywicieli na zarażenie

Występowanie wodnopochodnych chorób pasożytniczych zależy od wielu czynników:

Pierwotniaki (np. Giardia intestinalis)
Trofozoit - postad czynnie pasożytująca pierwotniaka; w niekorzystnych warunkach środowiskowych
pierwotniaki potrafią przejśd w stan cysty. Proces ten zwie się incystacja.
Po powrocie do korzystnych warunków środowiskowych dochodzi do procesu ekscystacji, gdzie
przechodzi z powrotem do stanu trofozoitu.

-

Jednokomórkowiec należący do wiciowców

-

Występuje w jelicie cienkim i drogach żółciowych

Trofozoity pasożytują w jelicie cienkim, gdzie się przez podział mnożą; w jelicie grubym
wytwarzają się cysty, które są wydalane do środowiska zewnętrznego. Tam trafiają
albo do wody, albo na owoce itp. Po połknięciu trafiają do dwunastnicy, gdzie
dochodzi do ekscystacji. Inaczej choroba brudnych rąk.

Cykl rozwojowy

-

Masowe zarażenie prowadzi do przewlekłej i dotkliwej choroby jelit - lambliozą, co wiąże się z
zaburzeniami trawienia tłuszczu i węglowodanów prowadząc do niedożywienia i upośledzenia
rozwoju fizycznego

-

Zarażenie Giardia intestinalis szerzy się za pomocą cyst, które przenoszone są do jamy ustnej.

-

Zabezpieczenie kału ludzi i zwierząt

-

Zabezpieczenie ścieków

-

Filtrowanie wód powierzchniowych przeznaczonych do picia

-

Przestrzegania zasad higieny osobistej (mycie rąk)

-

Przestrzeganie czystości środków spożywczych

-

Ochrona żywności, wody przed dostępem muchy domowej, która jest rezerwuarem
tego pierwotniaka.

 Zarażeniu zapobiega się przez:

-

Epidemie lamliozy są wywołane przez wodę skażoną cystami tego pierwotniaka.

Lamblia jelitowa (giardia intestinalis)

-

Wywołuje kryptosporidiozę

-

Objawia się przede wszystkim biegunkami

-

Pasożytuje w jelicie cienkim człowieka, jak i innych zwierząt (kóz, cieląt, owiec); w tylnym odcinku
jelita dochodzi do procesu incystacji, a następnie cysty z kałem dostają się do środowiska

Cryptospridium

Ćwiczenia 1

6 kwietnia 2011

11:04

Ochrona środowiska Strona 1

zewnętrznego; proces ekscystacji zachodzi w dwunastnicy

-

Woda zawierająca postacie inwazyjne pasożyta (cysty) odgrywa najistotniejszą rolę w szerzeniu się
choroby

-

Występują na całym świecie we wszystkich żywiołach

-

Nie są patogenne dla człowieka, jednak w pewnych warunkach się uzjadliwiają, przez co stają się
patogenne dla człowieka

-

Patogeniczne szczepu tych pierwotniaków występują w zbiornikach wodnych, do których
doprowadzane są zrzuty ciepłych wód np. z hut i elektrowni

-

Wrotami inwazji u człowieka jest droga węchowa

-

Zarażenie powoduje pełzakowe zapalenie opon mózgowych i mózgu

Acanthamoeba, Naegleria

-

Powoduje rzęsistkowicę - chorobę dróg moczowo-płciowych

-

Miejsce bytowania u kobiet: pochwa, kanał szyjki macicy, pęcherz moczowy

-

Miejsce bytowania u mężczyzn: cewka moczowa, gruczoł krokowy

-

Przewlekła rzęsistkowica może powodowad niepłodnośd oraz byd przyczyną powikłao ciążowych

-

Występuje wyłącznie w postaci trofozoitu

Rzęsistek pochwowy (trichomonas vaginalis)

-

Należy do przywr

-

Długośd od 3 do 5 cm

-

Wywołuje u zwierząt trawożernych chorobę motyliczą

-

Postad dorosła pasożytuje w przewodach żółciowych wątroby

Dorosła postad motylicy wątrobowej składają jaja w przewodach żółciowych wątroby, które
przedostają się z kałem do środowiska zewnętrznego. Następnie jajo trafia do wody, gdzie
wykluwa się z niej postad larwalna: miracidium, które pływa w wodzie tak długo, aż nie
natrafi na ślimaka słodkowodnego. Miracidium wwierca się w ciało ślimaka i tam przechodzi
w kolejne etapy rozwojowe: sporocysta, z której wykluwają się redie, które z kolei
przemieniają się w postad larwalną: cerkalię. Ta opuszcza ciało ślimaka, unosi się na jakiejś
roślinie wodnej i przechodzi incystację w metacerkalię. Te są połknięte przez roślinożerców,
a w dwunastnicy wychodzą młode przywry.

-

Cykl rozwojowy

 Inwazje u ludzi związane są ze spożyciem roślin wodnych lub piciem wody, w której znajdują

się metacerkarie.

 Objawy fasciolozy w okresie ostrym choroby: gorączka, wymioty, bóle mięśni i stawów,

wysoka eozynofilia, bolesne powiększenie wątroby

-

Choroba u człowieka nazywa się fascioloza

Motylica wątrobowa (fasciola hepatica)

 Cerkaria opuszczająca jajo ślimaka jest zjedzona przez rybę słodkowodną i właśnie w niej

zachodzi proces incystacji

-

Cykl rozwojowy bardzo podobny do cyklu rozwojowego motylicy wątrobowej

-

Inwazje u ludzi związane są ze spożyciem surowej, zarażonej ryby, posiadającej inwazyjne
metacerkarie

Przywra psia (opisthorchis felineus), przywra kocia (opisthorchis viverrini)

-

Forma larwalna: furcocerkarie

-

Człowieka atakują postaci larwalne - furkocerkarie, które wnikają przez skóę, lecz nie rozwijają się
do stadium dojrzałego

-

Na częściach ciała, które miały konakt z wodą, pojawiają się swędzące wykwity plamiste,
przechodzące w grudki i pęcherzyki (tzw. Cerceria dermatitis)

Bilharziella polonica, Trichobilharzia szidati

BIOTERRORYZM

"Na świecie było tyle dżum co wojen. Mimo to dżumy i wojny zastają ludzi zawsze tak samo
zaskoczonych"
Albert Camus, Dżuma

Ochrona środowiska Strona 2

zaskoczonych"
Albert Camus, Dżuma

W przypadku broni biologicznej czynnikiem rażenia są mikroorganizmy chorobotwórcze, takie jak wirusy,
bakterie (stosowane najczęściej w formach przetrwalnikowych), toksyny produkowane przez niektóre
mikroorganizmy i trucizny roślinne. Mogą one byd przenoszone przez pociski rakietowe, bomby lotnicze,
pojemniki papierowe, szklane, a nawet jak się okazało ostatnio przez listy i inne przesyłki pocztowe.
Rozprzestrzenianiu zarazków posłużyd mogą również ich naturalni nosiciele - owady.

-

W VI wieku p.n.e. Asyryjczycy użyli pasożyty zbóż - sporyszu do zatrucia żywności swoich
przeciwników…

Przykłady użycia broni biologicznej:

-

Masowe namnażanie bakterii wąglika,

-

Badania nad nowymi odmianami wirusa ospy, wirusa Marburg, bakterii dżumy opornej na
istniejące obecnie antybiotyki, laseczki wąglika opornej na stosowane obecnie szczepionki

-

Badania nad tzw. Wirusami powolnymi

Program badawczy nad bronią biologiczną obejmował:

Wąglik

-

laseczka wąglika, bacillus anthracis, tlenowa Gram-dodatnia bakteria

-

Wywołuje choroby u zwierząt

-

U ludzi choroba zwie się chorobą odzwierzęcą

-

Śledziona przyjmuje kolor czarny

Czynnik etiologiczny:

-

Choroba odzwierzęca, do zakażenia człowieka dochodzi poprzez kontakt z chorym zwierzęciem,
wdychanie pyłu zawierającego żywe bakterie i ich przetrwalniki

Drogi zakażenia:

-

Wykorzystane mogą byd formy przetrwalnikowe, zmieszane z substancjami sypkimi

Aspekt bioterrorystyczny

Dżuma

-

pałeczka dżumy, Yersinia pestis, tlenowa Gram-ujemna bakteria

-

Głównym rezerwuarem tej choroby są szczury

Czynnik etiologiczny:

-

Choroba odzwierzęca, do zakażenia człowieka dochodzi poprzez kontakt z żerującymi na ludziach
pchłami. Dżumą można także zakazid się drogą kropelkową od człowieka chorującego na jej postad
płucną

Drogi zakażenia:

-

Pałeczka dżumy może byd łątwo rozprzestrzeniana poprzez zakażone pchły lub drogą powietrzną
(aerozol).

Aspekt bioterrorystyczny

Ospa prawdziwa (czarna ospa)

-

wirus ospy prawdziwej, Poxvirus variolae, zachowujący zjadliwośd przez długi okres poza ciałem
nosiciela

-

Wirus wybity podczas kampanii WHO w latach 60.

Czynnik etiologiczny:

-

Kontakt z chorym, jego bielizną i przedmiotami zabrudzonymi wydzielinami chorego

Drogi zakażenia:

-

Rozprzestrzenianie drogą powietrzną, przebieg choroby jest bardzo ciężki, leczenie swoiste nie
istnieje, śmiertelnośd jest olbrzymia.

Aspekt bioterrorystyczny:

Jad kiełbasiany

-

Bardzo silny jad wytwarzany przez laseczkę jadu kiełbasianego, Clostridium botulinum, poza
ustrojem człowieka, powodujący bardzo silne zatrucie pokarmowe.

Czynnik etiologiczny:

-

Spożycie pokarmów zanieczyszczonych jadem, który w warunkach beztlenowych wytworzyła
znajdują się w nim laseczka

Drogi zakażenia:

Aspekt bioterrorystyczny:

Ochrona środowiska Strona 3

-

Jedna z najsilniejszych trucizn, rozprzestrzenia z zastosowaniem jadu kiełbasianego rozpylonego w
powietrzu

Aspekt bioterrorystyczny:

Gorączka krwotoczna Ebola

-

wirus Ebola

Czynnik etiologiczny:

-

Przenosi się z człowieka na człowieka drogą kropelkową oraz przez kontakt z krwią, wydalinami
zakażonej osoby

Drogi zakażenia:

-

Jedna z najbardziej zjadliwych chorób wirusowych.

-

Powoduje śmierd w 70-90% wszystkichklinicznych przypadków zachorowao. W konsekwencji tego
zaczęto ją brad pod uwagę jako potencjalną broo biologiczną, chociaż jej praktyczne zastosowanie
pozostaje nadal w sferze spekulacji.

Aspekt bioterrorystyczny:

Rycyna

-

Rycyna jest toksycznym glikoproteidem uzyskiwanym z nasion rącznika, Ricinus communis

-

0,0001 mg/kg masy ciała uważana jest za dawkę śmiertleną

Czynnik etiologiczny:

-

Przez przewód pokarmowy, przy omyłkowym spożyciu nasion rącznika oraz przez układ
oddechowy - w przypadku wdychania rozpylonej toksyny

Drogi zakażenia:

-

Zastosowanie w formie czystego aerozolu

Aspekt bioterrorystyczny:

Czerwonka

-

Pałeczka czerwonki, shigella, gram ujemna bakteria

Czynnik etiologiczny:

-

Choroba szerzy się przez skażoną kałem wodę, bezpośredni kontakt z chorym człowiekiem lub
skażony pokarmem

Drogi zakażenia:

-

Skażenie czerwonką zbiorników wodnych

Aspekt bioterrorystyczny:

Cholera

-

Przecinkowiec cholery, vibrio cholerae, Gram-ujemna bakteria

Czynnik etiologiczny:

-

Przez bezpośredni kontakt z chorymi lub nosicielami oraz przez spożycie wody lub żywności
skażonej drobnoustrojami cholery.

Drogi zakażenia:

-

Skażenie cholerą zbiorników wodnych

Aspekt bioterrorystyczny:

Ochrona środowiska Strona 4