Materiały wykładowe z ergonomii

(prof. dr hab. Tadeusz Juliszewski)

II rok, Wydział Technologii śywności i śywienia Człowieka

Wykład 9

Opracowanie: Joanna Kowalczyk, Edyta Kotra

Narażenie zawodowe na substancje chemiczne

Szkodliwa substancja (substancja toksyczna) jest to substancja chemiczna powodująca

szkodliwe efekty w organizmach żywych. Substancje toksyczne występują w postaci gazów,

par, cieczy lub ciał stałych. W warunkach narażenia zawodowego wchłanianie substancji

toksycznych zachodzi przede wszystkim przez drogi oddechowe, skórę i z przewodu

pokarmowego. Efekty działania substancji chemicznych dzieli się na miejscowe, układowe i

odległe. Mogą występować w następujących miejscach:

−

Wchłaniania: skóra, oczy, błony śluzowe nosa, płuca, przewód pokarmowy

−

Przemian: wątroba, płuca, nerki, przewód pokarmowy

−

Kumulacji: nerki, ośrodkowy układ nerwowy, wątroba

−

Wydalania: wątroba, przewód pokarmowy, nerki, pęcherz moczowy

−

W narządach o szczególnej wrażliwości: gonady, układ nerwowy, narządy wydzielania

wewnętrznego, układ krwiotwórczy, układ odpornościowy

Ze względu na dynamikę przebiegu oraz mechanizm działania substancji toksycznej na

organizm, zatrucia można podzielić na:

•

Ostre – proces chorobowy wywołany przez substancję toksyczną wchłoniętą do

organizmu w dawce jednorazowej, charakteryzującej się na ogół dużą dynamiką objawów

klinicznych.

•

Podostre – szkodliwe zmiany w organizmie występujące w sposób mniej gwałtowny

po dodaniu jednorazowej lub kilkakrotnej dawki.

•

Przewlekłe – proces chorobowy powstający w warunkach przewlekłego narażenia na

substancję toksyczną. Przebieg zatruć zawodowych ma przeważnie charakter przewlekły.

Substancje toksyczne zanieczyszczające środowisko życia człowieka występują

przeważnie w małych stężeniach, że wywołują zatrucia przewlekłe.

Reakcja organizmu na związki toksyczne zależy od ich właściwości fizykochemicznych,

drogi wchłaniania, wielkości dawki i okresu narażenia a także cech organizmu takich jak

wiek, płeć, ogólny stan zdrowia, odżywianie itp.

Działania toksyczne występują wtedy, gdy na organizm działa dwa lub więcej związków

chemicznych. Działania te dzielimy na:

Niezależne – związki chemiczne wywołują różne efekty lub wykazują różne mechanizmy

działania.

Sumujące (addytywne) – wielkość efektów lub odpowiedzi powodowanej przez dwa (lub

więcej) związki chemiczne jest równa ilościowo sumie efektów lub odpowiedzi

spowodowanych przez związki chemiczne podawane pojedynczo.

Synergistyczne – następuje potęgowanie działania toksycznego jednego związku

chemicznego przez inny związek, jednocześnie wprowadzony.

Antagonistyczne – następuje osłabienie działania substancji toksycznej występującej w

obecności innego związku toksycznego.

Drogi wchłaniania szkodliwych substancji chemicznych do organizmu:

Wchłanianie (absorpcja)- polega na wnikaniu substancji do narządów, tkanek, komórek lub

płynów ustrojowych w wyniku transportu przez błony ustrojowe lub wprowadzenia w inny

sposób. W przypadku przenikania substancji toksycznych przez błony najważniejsze są

mechanizmy dyfuzji biernej i pinocytozy.

Związki chemiczne mogą występować w powietrzu pomieszczeń pracy w różnych stanach

skupienia. W praktyce mamy do czynienia głównie z aerozolami. Podział aerozoli:

Pyłem – nazywamy zawiesinę ziaren substancji stałych w powietrzu, powstałych przez

mechaniczne rozdrobnienie. Wymiary ziaren wahają się od kilku do kilkudziesięciu µm. Za

najbardziej szkodliwą dla organizmu uważa się frakcję ziaren o średnicy mniejszej niż 7 µm,

najlepiej wchłaniana w drogach oddechowych.

Dym jest to zawiesina cząstek stałych, powstająca przez kondensację w takich procesach jak

spalanie, sublimacja, prażenie. Wymiary ziaren w dymach wynoszą do 100 µm.

Mgłą nazywamy zawiesinę kropelek cieczy w powietrzu, powstająca na skutek procesów

dezintegracyjnych (rozpryskiwanie cieczy) oraz kondensacyjnych.

Wchłanianie przez skórę zachodzi przez:

Transport transepidermalny – wprost przez naskórek, zachodzi przez warstwy komórek

naskórka oraz przestrzenie międzykomórkowe drogą dyfuzji biernej lub absorpcji

konwekcyjnej (transport przez pory).

Transport transfolikularny – zachodzi przez przydatki skóry głównie gruczoły łojowe i

mieszki włosowe w mniejszym stopniu przez gruczoły potowe. Wchłanianie zachodzi na

skutek absorpcji konwekcyjnej.

Rys. 1 Schematyczny mechanizm wchłaniania przez skórę:

1 – transport transfolikularny
2 – transport transepidermalny

Wchłanianie w przewodzie pokarmowym – wchłanianie może odbywać się na różnych

odcinkach począwszy od jamy ustnej i przełyku, poprzez żołądek do jelit.

Główne skutki narażenia zawodowego:

Skutki miejscowe- działanie drażniące i uczulające skórę i błony śluzowe.

Skutki układowe- to zmiany w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym, wątrobie

nerkach, układzie sercowo-naczyniowym.

Wyróżnia się także odległe następstwa ekspozycji na substancje toksyczne. Definiuje się je

jako procesy patologiczne rozwijające się w organizmie po dłuższym lub krótszym okresie

utajenia. Zmiany te często przyjmują formę przerostu nowotworowego (działanie

rakotwórcze).

Szkodliwe mogą wpływać również na funkcje rozrodcze kobiet i mężczyzn (działanie

gonadotoksyczne) rozwój płodu w macicy, powstawanie deformacji odstępstw od normalnej

budowy (działanie embriotoksyczne, teratogenne) oraz na rozwój i stan zdrowia dzieci

narażonych kobiet i mężczyzn.

Miejscowe działanie substancji chemicznych:

Działanie drażniące – bezpośrednią konsekwencją kontaktu pracowników z takimi

substancjami są stany zapalne skóry i błon śluzowych.

Działanie uczulające – chorobą uczuleniową skóry jest wyprysk kontaktowy uczuleniowy

(alergiczny) występujący u pracowników mających kontakt ze szkodliwymi substancjami

chemicznymi o właściwościach uczulających. Podstawowym warunkiem wyleczenia jest

całkowite odsunięcie chorego od pracy z substancjami chemicznymi.

Normowanie dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego:

Najwyższe dopuszczalne stężenia (NDS) – średnie ważone, których oddziaływanie na

pracownika w ciągu 8- godzinnego czasu pracy przez okres jego aktywności zawodowej nie

powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego

przyszłych pokoleń.

Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) – jako wartości średnie, które nie

powinny spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia

jego przyszłych pokoleń, jeżeli utrzymują się w środowisku pracy nie dłużej niż 30 minut w

czasie zmiany roboczej.

Najwyższe dopuszczalne stężenia progowe (NDSP) – ze względu na zagrożenie zdrowia lub

ż

ycia pracownika nie mogą być w środowisku pracy przekroczone w żadnym momencie.

Oprócz wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w praktyce stosuje się wartości

dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym (DBS), czyli średnich stężeń substancji

chemicznej lub jej metabolitów w materiale biologicznym, takim jak krew, mocz lub inne

tkanki..

Tab. 1 Wartości dopuszczalne dotyczące narażenia zawodowego:

Dopuszczalne wartości

Nazwa czynnika

mg/m

3*

ppm*

Nikotyna

0,5

-

Naftalen

50

10

Alkohol metylowy

260

200

Ditlenek węgla

9000

5000

Nitrobenzen

5

1

Acetonitryl

70

40

Kwas pikrynowy

0,1

-

* mg/m

3

– miligramy na metr sześcienny w temp. Powietrza równej 20°C i pod ciśnieniem

równym 101,3 kPa
* ppm – liczba cząstek na milion cząstek powietrza (ml/m

3

)

Ryzyko zdrowotne – z definicją Unii Europejskiej to:”Oczekiwana lub rzeczywista częstość

występowania określonego szkodliwego efektu zdrowotnego w warunkach narażenia na

czynnik chemiczny lub inny, stanowiący zagrożenie dla zdrowia człowieka”.

W Polsce zgodnie z artykułem 226 Kodeksu pracy pracodawca jest zobowiązany do

informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą i

zasadach ochrony przed zagrożeniem. Pracodawca, żeby wywiązać się z tego zadania, musi

ocenić ryzyko zawodowe. Ocena ryzyka zdrowotnego jest elementem procesu zarządzania

ryzykiem i służy do podjęcia działań zapobiegawczych i ograniczających szkodliwy wpływ

substancji chemicznych na zdrowie pracowników tam, gdzie to ryzyko jest największe.

Narażenie zawodowe na pyły

Pyły to jedno z głównych zagrożeń w środowisku pracy. Mogą powodować

mechaniczne uszkodzenia błon śluzowych lub skóry, uczulenia, pylice płuc, choroby

nowotworowe.

Pył -substancja mineralna, pozostałość procesu spalania, a także ścierania lub kruszenia

substancji stałych takich jak minerały nieorganiczne, organiczne oraz metale. Pod pojęciem

pyłu zgodnie z Polską Normą (PN-64/Z-01001) rozumiemy fazę stałą układu dwufazowego

ciało stałe-gaz lub gaz-ciało stałe sedymentujące pod wpływem siły ciężkości. Pyły mogą

przez jakiś czas pozostawać w stanie zawieszonym w gazowej fazie rozpraszającej.

Emitowane pyły charakteryzują się różnymi właściwościami. Dobór środków ochrony i ocena

stopnia narażenia organizmu ludzkiego na działanie pyłów dokonywana jest na podstawie

następujących parametrów:

- stężenia, wymiarów i kształtu cząsteczek

- składu chemicznego i struktury krystalicznej

- właściwości wybuchowych

- ładunku elektrycznego.

Wyróżniamy następujące frakcje pyłu:

•

piaszczysty skład: piasek 25-55%, pył >40, ił 0-20%

•

zwykły, skład: piasek 0-24%, pył >40, ił 0-20%

•

gliniasty, skład: piasek 0-38%, pył >40, ił 21-35%

•

ilasty skład: piasek 0-23%, pył >40, ił 36-50%

Pyły dzielą się na następujące klasy w zależności od wymiarów ziaren pyłu:

•

pyły o rozdrobnieniu makroskopowym o wymiarach ziaren 1000 do 1 mikrometra

•

pyły o rozdrobnieniu koloidalnym o wymiarach ziaren 1 do 0,001 mikrometra.

W zależności od źródła pochodzenia pyłu lub formy jego występowania przyjęto podział na:

•

pyły dyspersyjne, tzn. powstałe wskutek mechanicznego rozdrabniania ciał stałych

(np. pył węglowy przy kruszeniu i mieleniu węgla w zakładach energetycznych;

powstałe w procesie szlifowania, kruszenia ciał stałych)

Powstałe w ten sposób pyły tworzą najczęściej aerozole polidyspersyjne – zawierające

cząsteczki o różnych wymiarach.

•

pyły kondensacyjne, powstałe wskutek skraplania się i zestalania par różnych

substancji chemicznych (np. sadza). Występują one z zasady tylko w klasie o

rozdrobnieniu koloidalnym

.

Powstałe w ten sposób pyły tworzą najczęściej aerozole monodyspersyjne – zawierające

cząsteczki o jednakowych wymiarach.

Pyły emitowane na stanowiskach pracy

Pyły emitowane na stanowiskach pracy

Pyły emitowane na stanowiskach pracy

Pyły emitowane na stanowiskach pracy

Głównymi źródłami emisji pyłów w pomieszczeniach pracy są procesy

technologiczne. Od rodzaju zastosowanego procesu technologicznego zależą różne

właściwości emitowanych pyłów. Do najbardziej pyłotwórczych procesów technologicznych

należą: mielenie, kruszenie, przesiewanie, transport i mieszanie ciał sypkich. Najwięcej pyłów

wysoko dyspersyjnych, najbardziej szkodliwych dla ludzi, powstaje w trakcie ostrzenia,

szlifowania oraz polerowania.

Ź

ródłami pyłów występujących w środowisku pracy najczęściej są:

•

Pylenie powstające podczas wytwarzania produktów i przemieszczania materiałów

wykorzystywanych w procesie technologicznym, gdzie pył jest produktem,

materiałem lub składnikiem produktu lub materiału ( np. rozdrabnianie, dozowanie)

•

Pylenie powstające w wyniku stosowania materiałów pylistych w procesach

technologicznych, gdzie pył jest czynnikiem roboczym (np. metalizacja, ochrona

roślin, grafitowanie)

•

Pylenie powstające jako uboczny skutek procesów technologicznych ( np. spawanie i

cięcie, spalanie, szlifowanie, polerowanie)

•

Pylenie bezpośrednio niezwiązane z procesami technologicznymi ( np. utlenianie,

zanieczyszczenie atmosfery)

•

Pylenie wtórne ( np. konstrukcji nośnych, pyły zalegające powierzchnie maszyn i

urządzeń)

Własności pyłów

Właściwości pyłów emitowanych do środowiska pracy są ściśle związane z własnościami

substancji, z których powstały. Oto ogólna charakterystyka substancji, których stosowanie w

procesach technologicznych powoduje emisję do środowiska pracy szczególnie szkodliwych

pyłów: włóknistych (azbestu, sztucznych włókien mineralnych, itp.), niewłóknistych (ditlenku

krzemu, itp.).

a)

Azbest jest nazwą handlową i odnosi się do sześciu minerałów włóknistych z grupy

serpentynów (chryzotyl) i amfiboli (aktynolit, amozyt, antofilit, krokidolit, tremolit).

Minerały te źle przewodzą ciepło i są względnie odporne na działanie czynników

chemicznych.

Główną przyczyną aktywności rakotwórczej azbestu są wymiary włókien respirabilnych

Kształt włóknisty, a więc określoną właściwość fizyczną można uznać za czynnik

rakotwórczy pod warunkiem, że włókno jest na tyle trwałe, iż może istnieć w środowisku

biologicznym przez długi okres. Względnie dużą częstotliwość występowania

międzybłoniaków u pracowników narażonych na krokidolit można by, więc tłumaczyć

większą trwałością tych włókien w organizmie.

b)

Sztuczne włókna mineralne są wprowadzane na coraz szerszą skalę jako zamienniki

azbestu. Wyroby zawierające sztuczne włókna mineralne są stosowane w budownictwie

przemysłowym, mieszkaniowym oraz w zakładach wykorzystujących je do produkcji

własnych wyrobów - zakłady ceramiki, zakłady lotnicze, elektrownie, stocznie, przemysł

samochodowy, zakłady urządzeń gospodarstwa domowego.

Sztuczne włókna mineralne wykazują różnorodną trwałość w środowiskach

biologicznych, a co za tym idzie również różny stopień szkodliwości w odniesieniu do

ludzi.

c)

Drewno jest materiałem o nierównomiernej budowie. Jego wygląd oraz właściwości

fizyczne i mechaniczne (wytrzymałość) zmieniają się zależnie od kierunku anatomicznego

(kierunek wzdłuż włókien, promienisty, styczny). Jedną z ważnych cech drewna jest jego

twardość. Buk i dąb są zaklasyfikowane jako drewno twarde.

Narażenie zawodowe na pyły drewna występuje głównie w zakładach: tartacznych, płyt i

sklejek, stolarki budowlanej, meblarskich i wyrobów stolarskich, opakowań drewnianych,

zapałczanych.

Pyły emitowane w przemyśle drzewnym charakteryzują się rozkładem wymiarowym

cząstek do 5mm, dlatego cząstki te są przede wszystkim zatrzymywane w jamie nosowej.

Pyły emitowane podczas przerobu drewna twardego (takiego jak buk lub dąb) mogą być

przyczyną nowotworów nosa i zatok przynosowych.

d)

Ditlenek krzemu (SiO2) jest substancją polimorficzną występującą w naturze w

różnych odmianach krystalicznych i bezpostaciowych. Odmiany krystaliczne określa się

terminem wolna krystaliczna krzemionka. Pyły krzemionki krystalicznej są w Polsce

uznawane za pyły prawdopodobnie rakotwórcze.

Do podstawowych odmian krystalicznych ditlenku krzemu należą: kwarc, krystobalit i

trydymit. Rozpuszczalność w wodzie i płynach ustrojowych krystalicznych odmian

ditlenku krzemu jest minimalna i uzależniona głównie od temperatury, pH roztworu,

stopnia krystalizacji oraz wymiaru cząstek.

Występujący w przyrodzie krystaliczny ditlenek krzemu jest bardzo szeroko stosowany w

przemyśle chemicznym, szklarskim, ceramicznym, materiałów budowlanych i ściernych,

optycznym, w odlewnictwie, itd.

Bezpostaciowe odmiany ditlenku krzemu, takie jak diatomit i ziemia krzemionkowa są

stosowane jako absorbent do oczyszczania wody, leków, soków, paliw, itp. Inne

wykorzystanie to: farb, nawozów, papieru, środków ochrony roślin, wyrobów z gumy

syntetycznej i innych.

Metody pomiaru stężenia pyłów:

•

Metody wagowe – określa się masę cząsteczek pyłu zawartego w jednostce objętości

powietrza. Podaje się ja w mg/m

3

•

Metody liczbowe - określa się masę cząsteczek pyłu zawartego w jednostce objętości

powietrza. Podaje się jako liczbę cząsteczek/cm

3

Najczęściej stosowana jest metoda wagowa.

Zagrożenia dla człowieka powodowane działaniem pyłów

Zagrożenia dla człowieka powodowane działaniem pyłów

Zagrożenia dla człowieka powodowane działaniem pyłów

Zagrożenia dla człowieka powodowane działaniem pyłów

Pyły przemysłowe o działaniu szkodliwym dla człowieka można podzielić na:

- drażniące– pyły pochodzące z nierozpuszczalnych ciał stałych, jak np. pyły korundu,

karborundu, szkła, węgla kamiennego, rudy żelaza (o ile nie zawierają wolnej krzemionki),

apatytów i fosforytów,

- zwłókniające- pyły pochodzenia mineralnego, zawierają głównie krystaliczną SiO (w

postaci kwarcu lub innej odmiany krystalicznej jak krystobalit czy trydynid) oraz niektóre

krzemiany (jak azbest, kaolin, bentonin, szkło kwarcowe itp.); pyły pylicotwórcze,

- rakotwórcze– głównie aerozole zawierające pierwiastki promieniotwórcze

-alergizujące– głownie pyły pochodzenia organicznego jak: bawełny, lnu, konopi, tytoniu,

herbaty, zboża, jedwabiu, sierści zwierzęcej itp.

Układ oddechowy można podzielić na kilka części ze względu za czas odkładania się pyłów i

wpływ na organizm:

- obszar górnych dróg oddechowych (nos, jama ustna, gardło, krtań)

- obszar tchawiczno-oskrzelowy (tchawica, oskrzela, oskrzeliki)

- obszar wymiany gazowej (pęcherzyki płucne)

Najważniejsze są cząsteczki o średnicy poniżej 7µm. Przenikają one do obszaru wymiany

gazowej. Ta frakcja nazywa się frakcją respirabilną i jest odpowiedzialna za rozwój pylicy

płuc, nowotworów i zapalenia pęcherzyków płucnych.

Najpowszechniejsze choroby powodowane przez pyły:

1.

Międzybłoniak opłucnej - bardzo złośliwy nowotwór specyficzny dla azbestu,

spowodowany odkładaniem się w płucach mikroskopijnych respirabilnych włókien

azbestu, które z czasem przenoszone są na opłucną okalającą dolne części płuc,

powodują powstanie tam guzów ognisk nowotworowych. W następstwie wystąpienia

guzów w opłucnej gromadzi się płyn surowiczy powodujący zmniejszenie objętości

roboczej płuc.

2.

Pylica płuc inaczej zwana krzemica płuc– przewlekła choroba układu

oddechowego, wywołana długotrwałym wdychaniem pyłów. Charakteryzuje się

występowaniem przewlekłego zapalenia oskrzeli i postępowej rozedmy płuc, z czasem

dochodzi do powstania serca płucnego i niewydolności krążenia. Dotyczy ona grupy

osób narażonych na wdychanie różnych pyłów np. Pył węglowy powoduje pylicę

węglową. Długotrwałe narażenie organizmu prowadzi do zmiany w obrębie tkanki

płucnej, czego konsekwencją jest niewydolność oddechowa. Pylica jest zaliczana do

chorób zawodowych, mają z nią problemy np. górnicy.

Pylice wywołane pyłem mieszanym:

•

pylica górników kopalń węgla - choroba rozwija się w następstwie wdychania pyłu

kopalnianego, który jest mieszaniną pyłu węglowego, krzemionki, glinokrzemianów i

wielu innych składników w tym metali śladowych

•

zespół Caplana - reumatoidalna postać pylicy o nieznanym mechanizmie powstania,

w jego rozwoju bierze się pod uwagę mechanizmy immunologiczne. W obrazie RTG

można zaobserwować okrągłe, zwykle mnogie zaciemnienia Przebieg choroby jest

powolny, postępujący. Nie ma specyficznego sposobu leczenia - obowiązuje leczenie

objawowe, czyli leczenie objawów przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i

reumatoidalnego zapalenia stawów. Profilaktyką rozwoju zespołu Caplana jest

unikanie narażenia na pyły u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów.

•

pylica spawaczy elektrycznych - rodzaj wdychanych dymów i gazów zależy od

rodzaju spawanego materiału i używanych elektrod. Najczęściej spawanie połączone

jest z emisją : tlenków Fe, Mn, Ti, N, CO i HF.

•

pylica azbestowa (azbestoza), schorzenie polegające na powolnym zwłóknieniu

tkanki płucnej prowadzącym do niewydolności oddechowej gwałtownie rozwijający

się rak płuca, który może być następstwem pylicy azbestowej, występujący zwykle po

10 – 35 latach, licząc od początku narażenia; rozwój nowotworu przyspiesza

długotrwała azbestoza i nikotynizm (7 – 12 razy)

3.

Astma oskrzelowa, dychawica oskrzelowa - przewlekła, zapalna choroba dróg

oddechowych, wywołująca nadreaktywność oskrzeli, która prowadzi do

nawracających napadów duszności i kaszlu, występujących szczególnie w nocy i nad

ranem. U podłoża tych napadów leży wydzielanie przez komórki układu oddechowego

licznych mediatorów doprowadzających do rozlanego, zmiennego ograniczenia

przepływu powietrza w drogach oddechowych, które często ustępuje samoistnie lub

pod wpływem leczenia.

4.

Rozedma płuc— przewlekła choroba płuc, która charakteryzuje się nieprawidłowym

powiększeniem przestrzeni powietrznych położonych obwodowo od oskrzelików

końcowych i destrukcją ścianek tych struktur. Skutkiem tego jest nadmierne

upowietrznienie płuc, przy zmniejszeniu ilości pęcherzyków płucnych.

5.

Alergie o różnym podłożu. Najbardziej pospolitymi alergenami są:

odchody roztoczy kurzu domowego - astma, katar sienny,

pyłki traw i drzew - katar sienny, astma,

zarodniki pleśni - katar sienny, astma,

składniki sierści zwierząt domowych - katar sienny, astma, zmiany skórne.

Zapobieganie skutkom narażenia

Zapobieganie skutkom narażenia

Zapobieganie skutkom narażenia

Zapobieganie skutkom narażenia na

na

na

na pyły

pyły

pyły

pyły

Najważniejsze jest zapobieganie przypadkom pylicy krzemowej, pylicy azbestowej oraz

zmianom nowotworowym. Pylice płuc w zależności od wielkości narażenia mogą się ujawnić

już po 5 latach pracy. Liczba chorych rośnie wraz ze stażem pracy. Średni okres rozwoju

pylic płuc wynosi 15 lat, a nowotworów - powyżej 20 lat. W profilaktyce medycznej należy

zwrócić szczególną uwagę na badania wstępne i okresowe. Do pracy w środowisku o

wysokim zapyleniu nie należy przyjmować osób z wrodzonymi lub nabytymi zmianami

układu oddechowego i krążenia .

Jeżeli istnieje ryzyko narażenia na azbest to istotne jest ograniczenie nawyku palenia

papierosów, który wielokrotnie zwiększa ryzyko rozwoju zmian nowotworowych u osób

narażonych . Należy dbać o to, aby osoby narażone na działanie pyłów były w jak

największym stopniu chronione.

Środki ochrony zbiorowej i indywidualnej przed zapyleniem

Rozprzestrzenianie się emitowanych na stanowiskach pracy zanieczyszczeń można

ograniczać wykorzystując różne typy środków ochrony zbiorowej przed zapyleniem, których

stosowanie, zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej, jest priorytetowe w stosunku do

stosowania środków ochrony indywidualnej. Środki ochrony zbiorowej przed zapyleniem

obejmują systemy wentylacji mechanicznej ogólnej oraz instalacje i urządzenia wentylacji

mechanicznej miejscowej wyposażone w filtry powietrza.

Celem wentylacji, polegającej na ciągłej lub okresowej wymianie powietrza w

pomieszczeniach, jest:

- poprawa stanu i składu powietrza na stanowiskach pracy zgodnie z wymaganiami

higienicznymi (ochrona zdrowia człowieka) i technologicznymi (konieczność uzyskiwania

produktów o określonych własnościach),

- regulacja takich parametrów środowiska powietrznego w pomieszczeniach, jak: stężenie

zanieczyszczeń, temperatura, wilgotność oraz prędkość i kierunek ruchu powietrza.

Podstawowymi wskaźnikami użytkowymi filtrów powietrza są: skuteczność filtracji i opory

przepływu. Skuteczność filtru jest parametrem określającym jego zdolność do oczyszczania

powietrza z cząstek zanieczyszczeń o danym składzie wymiarowym. Opory przepływu filtru

mają natomiast istotny wpływ na dobór urządzeń wprowadzających powietrze w ruch przy

przepływie przez przegrodę filtrującą.

Podział filtrów:

•

Filtry wstępne (klasy A1-A2) zwykle są stosowane w systemach wentylacji i

klimatyzacji pomieszczeń o przeciętnych wymaganiach czystości powietrza (np. hotele,

restauracje, domy towarowe, sale koncertowe) i w systemach pomieszczeń o wysokich

wymaganiach czystości powietrza jako filtr wstępny przed filtrami o wyższej skuteczności

filtracji.

•

Filtry dokładne (klasy B1-B2) są stosowane jako ostatni stopień filtracji w systemach

wentylacji i klimatyzacji pomieszczeń o wysokich wymaganiach czystości powietrza (np.

szpitale, kabiny lakiernicze, w systemach pomieszczeń o bardzo wysokich wymaganiach

czystości powietrza przed filtrami wysoko skutecznymi.

•

Filtry dokładne (klasy C) są stosowane jako ostatni stopień filtracji w systemach

wentylacji i klimatyzacji pomieszczeń czystych o klasach czystości wyższych niż ISO 7

(np. sterylne sale operacyjne, produkcja leków i surowic, produkcja taśm filmowych i

magnetycznych, pomieszczenia produkcji mikroelektroniki, siłownie jądrowe).

Istnieją jeszcze filtry klasy Q, klasy R i klasy S w systemach klimatyzacji pomieszczeń

czystych.

Ź

ródła:

Literatura: „Bezpieczeństwo pracy i ergonomia cz.1” Danuta Koradecka